ما ایرانیان و چهارشنبه‌سوری

سارا زیباکلام، ۲۴ اسفند ۹۵

24 اسفند 1395 ساعت 18:17


چهارشنبه سوری؛ که دیگر بجای یک شب کم کم از یک ماه قبل شروع می شود و می رود که سنت دیرینش را در هیاهوی خطر و انفجار و صدا از بین ببرد.

در ارتباط با آسیب شناسی این شب چه باید کرد؟ برای ایجاد امنیت و حداقل پیشگیری خطرات احتمالی یا قطعی آن چه می شود کرد؟ نمیشود گفت که چون خطرآفرین شده است و انحراف پیدا کرده،‌ پس نباشد. نمیشود یک سنت را از ریشه برکند. آن هم سنتی که اینهمه کهن می دانیمش؛ بعضی ها به سنن کهن ملی مربوط می دانندش و گروهی حتی به وقایع مذهبی ارتباطش می دهند. خیلی ها هم البته منشا آنرا خرافه می دانند. بسیاری این جشن را برپا می دارند بدون آنکه بدانند دقیقا از کجا آمده و هدف آن چیست. خوب است پیش از پرداختن به اصل مبحث، مروری داشته باشیم به برخی اطلاعات و اصطلاحات در این باره.

«سور» به معنای سرخ است و جشن و مهمانی. «آتش» تنها عنصر از عناصر چهارگانه است که آلوده نمی شود. چهارشنبه سوری اولین جشن از مجموعه جشن ها و مناسبت های نوروزی است یعنی جشن بهاری ای است که در آخرین سه شنبه سال خورشیدی برپا می شود. در گذشته مرسوم بوده که بخاطر به اصطلاح شگون آن، آتش را بیشتر بر بام ها برپا می کرده اند. آتش را از غروب سه شنبه برپا کرده و تا طلوع صبح چهارشنبه روشن نگاهش می داشته اند. مراسم روشن کردن و پریدن از روی آتش را مراسم پاکسازی و تطهیر می دانسته اند به گونه ای که بدی ها و افسردگی ها و ناراحتی های خود را از طریق پریدن از روی آتش، بدان منتقل کرده و گرمی و حرارت و پاکی را از آن می گرفته اند. بدین دلیل است که عده ای خاکستر این آتش را نحس دانسته و در رسوم قدیمی، پس از خاموش شدن آتش، زن خانه، خاکستر آن را با خاک انداز به بیرون از خانه و نقطه دورتری برده و آنجا می ریخته است. خرافه ای دیگر در ارتباط چرایی برپایی آتش در این شب این است که می گویند در آن، ارواح نیاکان به زمین آمده و برای نسل خود در زمین دعای خیر می کنند لذا آتش می افروزند تا آن ها در تاریکی به سر نبرند.

در علل و چگونگی پیدایش شب چهارشنبه سوری، اقوال و روایات متناقض است و مختلف. برخی آن را مربوط به ایران باستان می دانسته اند و برخی دیگر آن را حتی به بعد از اسلام و بعد از ورود اعراب به ایران می دانند.

اصلی ترین قول آن است که چهارشنبه سوری را جزوی از جشن های باستانی آریایی می داند و عقاید زرتشتی و مزداپرستی که با عقاید زمانه خودمان گره خورده. آن ها آتش را نماد اهورامزدا می دانند. در این صورت این آیین از ۱۷۰۰ سال پیش از میلاد است و تغییر یافته مراسم باستانی که طی آن ده روز آخر سال را جشنی اهورایی می گرفته اند و لذا آن را آخرین گام از آیین های «گاهنبار پنجه»، «پنجه دزدیده» یا «اندرگاه» می دانسته اند.

می گویند در شاهنامه فردوسی هم اشاره به این مراسم شده است و اصلا چرایی بوجود آمدن آن می تواند همین اشاره باشد که سیاوش برای اثبات بی گناهی و پاکی خود حاضر شد از درون آتش عبور کند.

 روشن کردن آتش و پریدن از روی آن واعتقاد به پایین آمدن ارواح درچنین شبی، در بعضی کشورهای دیگر هم وجود دارد. مثلا در انگلستان در Bonfire night (شب آتش افروزی) درست شبیه ما آتش روشن کرده و از روی آن می پرند. آن ها آتش را نشانه باروری می دانند و به نیت باروری و حاصلخیزی و برکت در طول عمر و زندگی، از روی آن می پرند.

درحالیکه، هیچکدام از این کشورها از لحاظ آمار ارائه شده در خطرات موجود به پای کشور ما نمی رسد.

امروزه متاسفانه چنین مراسمی در بسیاری از نقاط ایران و بخصوص تهران شکل دیگری پیدا کرده است و آتش زیبا، جای خودش را به مواد منفجره خطرناک داده است. چرا اینگونه شد؟

گویا حقوق شهروندیمان را فراموش کرده ایم. چه عرفی، چه اخلاقا، چه قانونی و چه شرعی، بسیاری از کارهایی که الان به اسم چهارشنبه سوری در کشور انجام می شود، خطاست. حق افرادی است که بسیاری شان شاید اصلا به هر دلیلی نخواهند به این مراسم بپردازند. شاید بیمار باشند یا سالخورده یا اصلا شاید بترسند و از ترس نخواهند که اینگونه در این مراسم شرکت کنند. آنوقت ما چه از نزدیک برایشان خطرآفرینی می کنیم و چه از دور با آلودگی های صوتی آزارشان می دهیم.

شاید مشکل آنجاست که یک تشکل منسجم وجود ندارد که مثلا جاهای مشخصی را به مردم معرفی کند و در آنجاها با کنترل و برنامه ریزی آتش های بزرگ به پا کند و مواد آتش افزای زیبا شبیه آبشارهای بزرگ برپا کنند. شاید مشکل آنجاست که از روی لجبازی های ناآگاهانه این مساله را کم کم به یک جنگ پنهان میان مردم و دولت تبدیل می کنیم. حکومت چهارشنبه سوری را چهارشنبه آخر سال می خواند و مردم فکر می کنند هرچه خطرناک تر و پر صداتر مراسمشان را برپا کنند، موفق تر بوده اند! حال آنکه واقعا نیازی به این کارها نیست.

مگر عید نوروز یا شب یلدا از مراسم باستانی ما نیست؟ می شود که همه چیز زیبا و آرامانجام شود و برای دیگر شهروندانمان هم با این دلایل واهی، مزاحمت ایجاد نکنیم.

خوب است بدانیم بیشتر علمای ما چهارشنبه سوری را به شکل کنونی آن جایز ندانسته و حمل و نقل و خرید و فروش مواد متحرقه را که به جامعه ضرر می رساند، حرام شمرده اند.
چینی ها بزرگترین بازار فروش آتش زاها و مواد متحرقه و انفجاری را در دنیا دارند. در کشور ما تقریبا تنها شرکت داخلی تولید مواد آتش زای مجاز، شرکت صنایع شیمیایی نارگستر اصفهان است که متاسفانه در رقابت سنگینی با چینی ها قرار گرفته است.

برای جلوگیری از خطرات احتمالی این شب، چند روش وجود دارد.

آموزش والدین: والدین نه تنها نیازمند آموزش درباره خطراتی هستند که در سایه استفاده از مواد منفجره و آتش افروزی فرزندان آن ها را تهدید می کند بلکه به همان اندازه نیز نیازمند آموزش درباره مشکلاتی هستند که کودکان در یادگیری راجع به این خطرات، با  آن ها مواجه هستند. پدر و مادر هر دو می توانند اطلاعات مربوط به اصول پیشگیری از حوادث را آموخته و به فرزندان خود منتقل نمایند.

آموزش به کودکان و نوجوانان خصوصا از طریق مدارس و رسانه های جمعی و نه فقط در یک هفته مانده به چهارشنبه سوری بلکه آموزشی پایدار در طول سال

اقدامات محیطی به معنای تدبیر در امکانات و تسهیلات محیطی حمایتی برای سلامتی.

نیروی انتظامی: مبارزه با قاچاق این مواد، مبارزه با سودجویان و مراقبت از نوجوانان و جوانان.  


کد مطلب: 454215

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdciz5a5wt1awr2.cbct.html?454215

الف
  http://alef.ir