الف - مقصر فاجعه دردناک منا

فاجعه روز پنج‌شنبه هفته گذشته در منا، بی سابقه‌ترین حادثه دلخراش مراسم حج به شمار می‌رود و در این میان، بیش از هر عاملی، مسئولان سعودی و مدیران برگزار کننده حج در مظان اتهام بی کفایتی قرار دارند.

در همین راستا عبدالباری عطوان که سردبیر وبگاه رأی الیوم است، در سرمقاله خود روند برگزاری مراسم حج توسط مسئولان سعودی را کاملا زیر سئوال برد و تاکید کرد، تکرار چنین حوادثی، برهانی قاطع است که بی کفایتی برگزار کنندگان مراسم حج را ثابت می کند و در این زمینه، از رأس هرم مسئولان سعودی تا جزء ترین سرباز راهنمایی و رانندگی بی کفایت محسوب می شوند.
عطوان افزود: چرا عربستان سعودی، کارشناسان مسلمان و خارجی را برای این ماموریت به کار نمی گیرد، مگر همین عربستان نیست که یک ارتش از کارشناسان خارجی را در زمینه های مختلف در اختیار دارد و مگر نه این است که همین حجاج، سالانه ۸.۵ میلیارد دلار به خزانه عربستان سعودی می ریزند؟

با این وجود، خط رسانه‌ای عجیبی در دستور کار جریان رسانه‌ای سعودی قرار گرفته و آن ها تلاش دارند تا عوامل مختلفی را به عنوان عامل این اتفاقات معرفی کنند.

مقصر جلوه دادن حجاج ایرانی و آفریقایی و یا قضا و قدر گریز ناپذیر از عواملی بودند که مقامات عربستان با بی مبالاتی به عنوان دلیل این حادثه دردناک عنوان کرده اند. این در حالی است که طبق گزارش ایندیپندنت، با وقوع دو تراژدی ظرف دو هفته، نظارت پادشاهی که خود را خادم حرمین شریفین معرفی می کند فاجعه‌بار بوده است.

تراژدی منا درست بعد از سقوط جرثقیل در مسجدالحرام به وقوع پیوسته که ۱۰۷ نفر جان خود را در آن حادثه از دست دادند. بنا به گفته مقامات سعودی، باد شدید و توفان عامل سقوط جرثقیل اعلام شد اما در این میان نمی‌توان سهل‌انگاری مقام‌های سعودی را نادیده گرفت. اکثر جان‌باختگان آن حادثه از اتباع کشورهای هند، پاکستان، اندونزی و ایران بودند.

این در حالی است که در منا ۱۳۳ ایرانی، ۸۷ تبعه مراکشی، ۲۰ تبعه کامرونی، ۱۹ تبعه نیجری، ۱۴ تبعه هندی، ۱۴ تبعه مصری، ۱۱ تبعه چادی، ۸ تبعه سومالیایی، ۷ تبعه پاکستانی، ۵ تبعه سنگالی، ۴ تبعه تانزانیایی، ۴ تبعه الجزایری، ۳ تبعه نیجریه ای، ۳ تبعه اندونزیایی، ۳ تبعه کنیایی، یک تبعه هلندی، یک تبعه بورکینافاسویی و یک تبعه بروندی کشته شدند.

مراسم حج امسال یکی از پر تلفات ترین مراسم حج در ۲۵ سال گذشته به شمار می‌رود. در حادثه سال ۱۹۹۰ بیش از ۱۴۰۰تن در تونل منا کشته شدند و در ژانویه ۲۰۰۶ نیز ازدحام زائران خانه خدا در پل جمرات موجب جان باختن ۳۶۰ تن از آنان شد. در حادثه سال ۲۰۰۱ در منا نیز ۳۵ تن جان خود را از دست دادند و پیش از آن در سال ۱۹۹۸ ازدحام زائران در پل جمرات موجب سقوط ۱۰۰ حاجی و فوت آنان شد. در سال ۱۹۹۷ نیز وزش باد موجب آتش‌سوزی در چادر حجاج و در نتیجه مرگ ۳۴۰تن از آنان شده بود.

اما در کل به نظر می رسد فاجعه کشته شدن هزاران زوار خانه خدا در واقع ضربه مهلکی به خاندان حاکم آل سعود وارد آورده است. به خصوص این که شواهد از قصور مقامات این کشور در مدیریت مراسم حکایت دارد. شاهدان ماجرا در مکه اعلام کرده‌اند که پلیس و نیروهای امداد عربستان بی‌تجربه و خام هستند و مسئله تأسف‌بار این است که اصل این فاجعه در اثر مسدود شدن دو مسیر اصلی برای تسهیل عبور اعضای خاندان سلطنتی به وقوع پیوسته است.

در همین راستا گمانه زنی های بسیاری در جریان است مبنی بر اینکه به محض پایان مراسم حج امسال، محمد بن سلمان جانشین ولیعهد، محمد بن نایف ولیعهد را برکنار خواهد کرد تا خود به جای او به ولیعهدی برسد. در واقع به نظر می رسد پادشاه شدن ملک سلمان پس از مرگ عبدالله، درحالی‌که از بیماری آلزایمر رنج می‌برد باعث جنگ قدرتی جدی بین شاهزادگان سعودی شده است.