الف - آخرین تحولات پرونده هسته ای ایران

مذاکرات هسته ای ایران با کشورهای گروه ۱+۵ برای رسیدن به توافقی جامع از ۱۱ تیر در وین آغاز شده و امروز وزرای خارجه آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان به این مذاکرات پیوسته اند.

به نظر می رسد اما هنوز اختلافاتی بین دو طرف باقی مانده است. امروز سید عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان، گفت: تقریباً در همه موضوعات مهم اختلاف وجود دارد و نتوانستیم در هیچ موضوعی اختلاف را کم کنیم؛ البته در بعضی از مسائل اختلافات کمتر شده و در بعضی از مسائل راه حل‌هایی ارائه شده است، و گزینه‌های مختلفی پیشنهاد شده و در خصوص این گزینه‌ها کار می‌کنیم.

عراقچی تأکید کرد: با این حال موضوعات اصلی کماکان مورد مذاکره است. وی خاطرنشان کرد: در مورد همه موضوعاتی که در دستور مذاکرات است، کماکان اختلاف وجود دارد، که درباره بعضی از این موضوعات گزینه‌هایی پیشنهاد شده و وجود دارد؛ ولی هنوز توافق نشده، و در بعضی از این موضوعات هنوز به گزینه‌هایی نرسیدیم که بررسی کنیم. امیدوار هستیم که بتوانیم این اختلافات را کم کنیم ولی اینکه آیا قطعا بتوانیم این کار را بکنیم یا نه، معلوم نیست.

این در حالی است که اطلاعات دریافتی «ایران هسته ای» از وین نشان دهنده آن است که تیم های ایران و ۱+۵ نگارش کلیات متن توافق جامع را به پایان برده اند. برخی منابع که «ایران هسته ای» با آنها گفت وگو کرده می گویند کلیات متن نوشته شده و اکنون دو طرف در حال نهایی کردن یک یک موضوعات مندرج در آن هستند. این منابع می گویند در این مرحله کار از موضوعاتی شروع شده که اتفاق نظر بیشتری درباره آنها وجود دارد.

موضوعاتی مانند ظرفیت غنی سازی، تاسیسات فردو، آب سنگین اراک، نحوه لغو تحریم ها و طول زمان گام نهایی هنوز حل و فصل نشده است. اصلی ترین شکاف میان دو طرف درباره مسئله غنی سازی رخ داده است که ایران اصرار دارد ظرفیت فعلی خود را حفظ کند و آن را در سال های آینده طبق یک توافق به تدریج تا اندازه ۱۹۰ هزار سو توسعه دهد، اما غربی ها عددی بین ۳-۱۰ هزار ماشین را مدنظر دارند.

این خواسته ایران مبتنی بر سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان کشوری و لشگری در چند روز پیش می باشد. رهبری در سخنان خود از خواسته های بیش از حد و غیر معقول گفته بود و این که«طرف مقابل به مرگ گرفته که به تب راضى بشوید».

خطوط قرمزی که بر آن ها تاکید شده بود عبارت است از ظرفیّت غنى‌سازى که ایران به ۱۹۰۰۰۰ سو احتیاج دارد. مسئله‌ى تحقیق و توسعه که قطعاً باید رعایت بشود؛ حفظ تشکیلاتى که دشمن قادر به تخریب آن نیست.
اگر چه رهبری خاطر نشان کرده بود که« به تیم مذاکره‌کننده‌مان اعتماد داریم. مطمئنّیم یقیناً آنها به دست‌اندازى به حقوق کشور و حقوق ملّت و کرامت ملّت راضى نخواهند شد و اجازه نخواهند داد که چنین کارى انجام بگیرد.»

این در حالی است که باراک اوباما در مقاله ای اختصاصی برای روزنامه صهیونیستی هاآرتص که روز سه شنبه ۸ جولای منتشر شده، برنامه هسته ای ایران را یکی از بزرگترین تهدیدها برای «امنیت جهانی و منطقه ای» خواند. اوباما در ادامه نوشته بود که ما مصمم هستیم که ایران را از رسیدن به سلاح هسته ای بازداریم و برای رسیدن به این هدف همه گزینه ها را روی میز حفظ خواهیم کرد. این مقاله در حالی منتشر شده است که ایران و ۱+۵ در میانه مذاکراتی طولانی و دشوار با هدف رسیدن به یک توافق جامع قرار دارند.

در کل به نظر می رسد تاکید همیشگی بر اینکه تحریم ها ایران را پای میز مذاکره کشانده، مقامات آمریکایی را به این باور رسانده که ایران حتما به خواسته های آن ها تن خواهد داد و از خطوط قرمز خود عقب نشینی خواهد کرد.

چنان چه چند وقت پیش رابرت گیتس، وزیر دفاع سابق آمریکا، عنوان کرده بود: وقتی ایران دید دسترسی‌اش به اقتصاد جهانی قطع شد، تصمیم می‌گیرد محاسباتش را عوض کند یا ریچارد هاس، رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی ایالات‌متحده، که در خصوص ماهیت تحریم‌ها گفته بود: افزایش فشار اقتصادی ایرانی‌ها را به این نتیجه خواهد رساند که هزینه‌ی راهی که اکنون در پیش گرفته‌اند بسیار زیاد است و بنابراین منطقی است که تغییر رفتار دهند.

در نهایت اینکه اگر چه به نظر می رسد دو طرف عقیده دارند تمدید مذاکرات ممکن است اصل روند را به خطر بیندازد اما با توجه به اینکه کشورهای غربی بر محدودیت جدی ایران تاکید دارند چندان نمی توان امیدی به دست یافتن به توافق داشت مگر این کشورهای غربی رویه زیاده طلبانه خود را در این چند روز تغییر دهند.