یک کارشناس ارشد صنعت برق کشور؛
ريشه خاموشيها، تلفات بالاي شبکه است نه خشکسالي اشاره: خاموشیهای گسترده همچنان ادامه دارد. تناوب این خاموشیها در روزهای گرم تابستان مردم و حتی مسئولین را کلافه کرده است.
برای ریشهیابی موضوع، "الف" از مهندس حسین ارغوانی از کارشناسان با تجربه صنعت برق کشور خواست به چند سوال در این باره پاسخ دهد. ارغوانی، دانشآموخته رشته برق دانشگاه شهید عباسپور است و سالها در سطوح مختلف کارشناسی وزارت نیرو و در بخشهای مختلف شبکه توزیع برق کشور خدمت کرده است.
الف/ وزارت نیرو علت خاموشی های اخیر را گرمای کم سابقه امسال و خشکسالی می داند. ارزیابی شما از این وضعیت چیست؟
- تولید نیروگاههای برقآبی ما بیش از 10 در صد نیست. بنابراین بخش کمی از این کمبود به دلیل کم آبی است. مشکل اصلی ما در تلفات بسیار بالای شبکه است. تجهیزات فرسوده و عدم توجه به بهینهسازی این تجهیزات موجب افت شدید برق در شبکه میشود. البته عدم نظارت صحیح در زمینه سرقت برق نیز عامل دیگری است که بسیار اهمیت دارد.
الف/ تا کنون در اتباط با خاموشیها و کمبود برق، صحبتی از سرقت برق نبوده است. اعلام این مسئله به عنوان دلیل خاموشیها تازگی دارد. در این مورد بیشتر توضیح دهید.
- بخشهای مختلف تجاری و صنعتی در داخل و اطراف شهرهای بزرگ اقدام به مصرف بیرویه برق بدون پرداخت هیچگونه هزینهای می کنند. این مسئله پاساژها، گذرهای بازار و برجها و ساختمانهای تجاری شهری مثل تهران را نیز شامل میشود.
این افراد طمعکار که هزینه برق مصرفی خود را به اشکال مختلف نمیپردازند به صورت شدیدا مسرفانه و بیرحمانهای برق مصرف میکنند. کولرهای گازی پرمصرف، لوازم جدید خوراک پزی بسیار پرمصرف، لامپها و روشناییها در تعداد بسیار بالا و بسیار پرنور در طول شبانهروز نتیجه همین اهمال در دریافت هزینه برق و جریمههای قانونی این افراد متخلف است.
این افراد با روشهای مختلف از پرداخت بهای برق مصرفی فرار میکنند و متاسفانه به دلیل ضعف مدیران میانی، وزارت نیرو و سازمان توانیر نتوانسته اند جلوی این مساله را بگیرند.
الف/ تاکنون تصور عمومی بر این بود که برقدزدی پدیدهای محدود به حاشیه شهرها و محلات فقیرنشین است. اما شما از طبقه ثروتمند و متمول جامعه نام میبرید.
- بله بخش دومی که عرض کردم همین اقشار فقیر و حاشیهنشینان هستند که اقدام به سرقت برق میکنند. اینها نیز به دلیل جمعیت زیاد و استفاده از لوازم برقی غیر استاندارد و پرمصرف بخش زیادی از مصرف شبکه سراسری را به خود اختصاص میدهند. دولت هم به دلیل مشکلات امنیتی که ممکن است این افراد بواسطه اعتراض و اغتشاش ایجاد کنند، چندان رغبتی به مقابله با آنها ندارد.
این مسئله در بخشهای گرمسیر بسیار خطرناکتر است. چون همیشه حاشیهنشینان و اقشار کمدرآمد به دلیل گرمای طاقتفرسا از وسائل سرمایشی پرمصرف و غیر استاندارد استفاده میکنند.
الف/ علت بروز این مشکل در حاشیه شهرها چیست؟ چرا کنتور برق برای هر واحد مسکونی نصب نمیشود.
- یک از دلایل آن مصوبه مجلس قبلی در مورد هزینه ثابت حق انشعاب جدید برق به مبلغ 250 هزارتومان برای هر واحد مسکونی است. توجه داشته باشید که این مبلغ برای یک خانه 30-40 متری در حاشیه شهر با ویلای چند هزارمتری در شمال شهر تهران یکی است. در صورتیکه طبق برآورد وزارت نیرو هزینه تمام شده یک انشعاب جدید برای این وزارتخانه چیزی حدود 5000 دلار است.
یارانه واقعی که دولت پرداخت میکند و همه از آن غافلیم در همین بخش رخ میدهد. یک انبوهساز در شمال شهر تهران یک برج چند ده طبقه میسازد. برای هر واحد این ساختمان که گاهی به قیمتهای میلیاردی میفروشد تنها 250 هزارتومان حق انشعاب پرداخت میکند. از این به بعد با مشاهده برجهای سربه فلک کشیده میتوانید یارانه پرداختی دولت به برجسازان را محاسبه کنید.
همین عوامل باعث میشود که آن خانوار فقیر در حاشیه شهر تهران که گاهی هم برق مصرفی محدودی دارند به دنبال خرید انشعاب نروند.
الف/ یعنی شما معتقدید با اخذ هزینه برق مصرفی از این دو دسته مشکل برق حل می شود؟
- بنده نگفتم که این تنها مشکل است. اما قطعا مشکل تلفات شبکه که شامل همین تجهیزات فرسوده و غیر استاندارد و سرقت برق میشود، مهمترین و گستردهترین مشکل صنعت برق است.توجه کنید که کمبود برق ما امسال چیزی در حدود 4 تا 5 هزار مگا وات است. یعنی اگر همین تلفات به نصف برسد ما مشکل برق نخواهیم داشت.
الف/ این مسئله در کدام بخش حادتر است مصرف خانگی یا تجاری؟
- در بخش تجاری حادتر است. و البته در بخش صنعتی از این دو بدتر. هماکنون کارگاههای کوچک و بزرگ بسیاری در داخل و حاشیه شهرها هستند که به دلیل مشکلات موجود در کسب مجوزهای لازم جهت فعالیت صنعتی نظیر بیمه و مالیات و پروانه صنعتی و ... امکان استفاده از تعرفه برق صنعتی را ندارند. بنابراین به سمت زد و بند با مامورین و ناظرین صنعت برق میروند و اقدام به برق دزدی میکنند. در حاشیه تهران از این دست کارگاهها بسیارند. کارگاههایی که در آنها بطور مسرفانه ای مشغول مصرف برق هستند.
علاوه بر این، مدیریت کلان مصرف انرژی هم در کشورما بی سامان است. اکنون خیلی از تجار و شرکتهای تجاری برای سود شخصی خودشان کولرهای گازی یا مایکروفرها و دیگر لوازم خانگی به شدت پرمصرف و غیر استاندارد از نظر مصرف انرژی را وارد میکنند و خرید آنرا در تلویزیون هم تبلیغ می کنند و با این فرهنگ مصرفی چشم و هم چشمی ما ، داشتن و استفاده از اینجور وسایل میان خانواده های ایرانی متداول می شود کسی هم نیست که جلوی این کار را بگیرد یا حداقل برای واردات و فروش و مصرف این جور کالاها که به شکل غیر بهینه ای انرژی هدر می دهند ، مالیات ببندد. جالب این که بیشتر خانواده های متمول، خریدار این جور کالا ها هستند و در نتیجه غفلت مسئولان و سیستم مدیریت مصرف انرژی، این خانواده ها از یارانه انرژی هم بیشتر بهره مند می شوند.
الف/ عدهای راه حل برون رفت از مشکل کمبود برق را افزایش چندبرابری بهای برق مصرفی تا سقف واقعی شدن قیمتها میدانند. آیا با افزایش چهار یا پنج برابری قیمت برق ، مشکل حل خواهد شد؟
- به هیچ وجه. با این کار فقط تورم فزایندهای نصیب طبقه متوسط شهری و کشاورزان که مشتریان نجیب و خوشحساب صنعت برق هستند وارد میشود.
صنعت برق بیسروسامانترین سازمان تولیدی و توزیعی کشور از لحاظ ارتباط با مشتری است. در جهای دیگر میزان و نحوه مصرف به عهده توزیعکننده است. در صورتیکه در صنعت برق مصرف کننده به هر عنوان و به هر میزان که بخواهد مصرف میکند و تازه بهای آن را هم نمیپردازد.
قصه پر غصه دیگر قرائت کنتور توسط پیمانکار است. متاسفان کارمندان این شرکتها گاهی، با اخذ رشوه از مصرف کننده رقم مصرفی کنتور را کمتر از واقعیت اعلام میکنند. حتی برخی از آنها پس از آشنایی با روند توزیع برق و روشهای نظارت مامورین سازمان، با شناسایی مصرفکنندگان مستعد تخلف، با گرفتن رشوههای اندک اقدام به کاهش رقم کنتور میکنند و میلیاردها تومان را به ثمن بخس میفروشند.
الف/ پس راهکار پیشنهادی شما چیست؟ دولت چه سازوکاری را باید برای رفع این بحران در نظر بگیرد؟
- راهحل برونرفت از این بحران افزایش بهرهوری و اجرای حقیقی اصل 44 در صنعت برق است. البته طرحهایی چون طرح استقلال شرکتهای توزیع، علیرغم مخالفت دلسوزان و کارشناسان با آن اجرا شدند که تنها اجرای نمایشی اصل 44 بودند. زیرا در طرح استقلال شرکتهای توزیع منطقهای تنها از حوزه مدیریت منطقهای خارج و زیر نظر سازمان توانیر که آن هم دولتی است، اداره میشوند. هدف اصلی در این طرح ایجاد بازار برق بود که به هیچوجه اتفاق نیفتاد.
الف/ مردم کشورمان نگران ادامه روند خاموشیها هستند آیا این روند ادامه خواهد داشت؟
- با ادامه این وضعیت که خدمت شما شرح دادم و تا وقتی که دولت پایش را از روی سیم برق بر نداشته است خاموشیها کاهش نخواهد یافت و از این نظر هیچ تفاوتی بین تابستان و زمستان نمیکند. مشکل صنعت برق ریشهایتر از خشکسالی و یا گرماست.