کد مطلب: 346532
مخاطب شناسی نوروزی سیما؛
پیام نوروزی مخاطبان به سرافراز
سید ناصر نعمتی، 31 فروردین 95
تاریخ انتشار : سه شنبه ۳۱ فروردين ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۳۱
پاسخ به این سؤال که «فرمان تولید محتوا در سیستم رسانه ای در دست مخاطب است یا عوامل رسانه» ریشۀ گفتگوهای بسیاری در میان اهالی رسانه بوده است. از آنجا که حیات یک رسانه به مخاطب بستگی دارد برخی معتقدند نیازها، انگیزه‌ها و واکنش‌های اوست که تعیین کننده محتوای رسانه ای است و این سیستم بدون جلب نظر مخاطب نمی‌تواند ادامه حیات دهد و نباید تولید محتوا کند. در واقع اصلی‌ترین هدف جذب مخاطب است.
در مقابل، دیدگاه‌های انتقادی این رویکرد را محکوم به "مارپیچ سکوت۱" برای رسانه‌ها می‌دانند و همواره بر نقش آموزش در میان کارکردهای رسانه ای تاکید می‌کنند. به تعبیر دیگر آنان این فرمان را در دست عوامل رسانه ای قرار می‌دهند و به آن‌ها توصیه می‌کنند با درنظر گرفتن "مسئولیت اجتماعی۲" شان به راهنمایی مخاطب فکر کنند.
این دو رویکرد به تولید انواع محتوای رسانه ای انجامیده و طیف گسترده و متنوعی از مطالب زرد تا محتوای ایدئولوژیک را فرا می‌گیرد. در میانۀ این طیف از تولیدات، نگاه‌های دیگری هم که هریک نزدیکی نسبی به دو رویکرد پیش گفته دارند، دیده می‌شود.
عامل خرسندی مخاطب از تلویزیون
«تلویزیون غالباً وسیله ای برای تفریح و سرگرمی خصوصی، خانوادگی یا خانواری است». دنیس مک کوایل۳ این جمله را در دوره ای مطرح می‌کند که آن را می‌توان دوران سلطه تلویزیون نام گذاشت. بعد از گذشت سال‌ها از افول سلطه فراگیر این رسانه و تولد رسانه‌های دیگر نیز درستی این گزاره به صورت جدی به چالش کشیده نشده و این کارکرد غالب از آن گرفته نشده است. تأثیر بی بدیل "تصویر متحرک " و نماهای تلویزیونی با بهره گیری از جلوه‌های صوتی و تصویری همچنان با دست مایه قرار دادن سرگرمی و تفریح به خدمتِ جلبِ "خرسندی۴" بخش بزرگی از مخاطبان درمی آید. نظرسنجی اخیر سازمان صدا و سیما نیز همین گفته را تأیید می‌کند.
مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما نتایج نظرسنجی خود درباره برنامه‌های نوروزی خود از مردم را اینگونه اعلام کرده است: از میان ۵۹ برنامه بررسی شده در هفته اول نوروز، میزان بیننده برنامه «خندوانه»، با حدود ۶۲ درصد، بیشتر از سایر برنامه‌ها بوده است و برنامه‌های شب کوک و دورهمی نیز با حدود ۴۰ درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
بر این اساس شبکه نسیم که تولید و پخش برنامه‌های سرگرم کننده و طنز موضوع اصلی فعالیت آن است، در جدول رتبه بندی شبکه‌ها بر صدر نشسته، چراکه هر سه برنامه دارای رتبه اول تا سوم جزو برنامه‌های این شبکه است. فارغ از محتوای این سه برنامه این نظرسنجی در کنار تجربه‌های دیگر صدا و سیما در نوروز ۹۵ بیانگر همین واقعیت است که در میان کارکردهای رسانه، این تفریح و سرگرمی است که بیشتر از بقیه برای مخاطبان تلویزیون موجب خرسندی می‌شود.
راه مواجهه با فرهنگ عامه
رسانه‌هایی که بدون توجه به نظرات و واکنش‌های مخاطب و در پاره ای از موارد حتی با دغدغه راهنمایی او، دست به تولید محتوای رسانه ای زده‌اند در آزمون بقا و اثرگذاری امتحان خود را پس داده‌اند. رسانه‌های ارتباط جمعی در هر شکل آن، امروز ناگزیر از توجه به مخاطب هستند چرا که تعداد مخاطبان، میزان توجه و وابستگی آن‌هاست که رتبه آن‌ها را مشخص می‌کند.
در این میان توجه به مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها نیز دغدغه مهمی است که باید آن را در تولید محتوای "عامه پسند۵" جستجو کرد. رویکردی که با فاصله گرفتن از محتوای زرد، تلاش می‌کند باوجود توجه به سلیقه‌ها، نظرات و کوشش برای جلب خرسندی مخاطب به دنبال این باشد که از میدان روزمرگی‌های مردم و زندگی آن‌ها به علایق و سلایق مخاطبان آنگونه بپردازد که پاسخگوی دغدغه‌های اجتماعی در جریان زندگی مردم باشد.
حتی اگر بخواهیم با دیدگاهی انتقادی به این موضوع نگاه کنیم و فرهنگ عامه را نازل به شمار آوریم، بازهم راهی نداریم جز توجه به سلیقه مخاطب. چرا که مسیر ارتقای سلیقه مخاطب به سمت محتوای عالی نیز از همین ایستگاه می‌گذرد. فرمان تولید محتوا در رسانه به دست هر فردی که باشد توجه به علائم راهنماییِ مسیر یکی از شروط فرمانداری است تا این مرکب از راه بقا و اثرگذاری خارج نشود.
۱-مارپیچ سکوت، اینجا به این اشاره دارد که رسانه از ترس انزوا و زیر فشار قرار گرفتن و به خاطر اینکه مورد طرد و بی اعتنایی قرار نگیرد، در برابر سلایق و واکنش‌های نادرست مخاطب سکوت می‌کند.
۲- دست اندرکاران رسانه باید تابع و متکی به گروه‌های مخاطب و خوانندگان خود و جوابگوی آن‌ها باشند. آن‌ها تا جای ممکن باید تلاش کنند که انتظارات و بایسته‌های اخلاقی و حرفه ای را پیگیری کنند و به راحتی از منافع مخاطبان نگذرند.
۳-دنیس مک کوایل یکی از نظریه پردازان حوزه مطالعات رسانه که کتابی با عنوان مخاطب شناسی از او توسط دکتر محمد منتظرالقائم به فارسی ترجمه شده است.
۴- استفاده از رسانه به خرسندی، نیاز، آرزو یا انگیزه‌های تک تک مخاطبان بستگی دارد.
۵-محتوای عامه پسند با توجه به دغدغه های روزمره مردم از بزرگنمایی بی مورد سوژه‌های اصطلاحاً زرد پرهیز می‌کند.
در مقابل، دیدگاه‌های انتقادی این رویکرد را محکوم به "مارپیچ سکوت۱" برای رسانه‌ها می‌دانند و همواره بر نقش آموزش در میان کارکردهای رسانه ای تاکید می‌کنند. به تعبیر دیگر آنان این فرمان را در دست عوامل رسانه ای قرار می‌دهند و به آن‌ها توصیه می‌کنند با درنظر گرفتن "مسئولیت اجتماعی۲" شان به راهنمایی مخاطب فکر کنند.
این دو رویکرد به تولید انواع محتوای رسانه ای انجامیده و طیف گسترده و متنوعی از مطالب زرد تا محتوای ایدئولوژیک را فرا می‌گیرد. در میانۀ این طیف از تولیدات، نگاه‌های دیگری هم که هریک نزدیکی نسبی به دو رویکرد پیش گفته دارند، دیده می‌شود.
عامل خرسندی مخاطب از تلویزیون
«تلویزیون غالباً وسیله ای برای تفریح و سرگرمی خصوصی، خانوادگی یا خانواری است». دنیس مک کوایل۳ این جمله را در دوره ای مطرح می‌کند که آن را می‌توان دوران سلطه تلویزیون نام گذاشت. بعد از گذشت سال‌ها از افول سلطه فراگیر این رسانه و تولد رسانه‌های دیگر نیز درستی این گزاره به صورت جدی به چالش کشیده نشده و این کارکرد غالب از آن گرفته نشده است. تأثیر بی بدیل "تصویر متحرک " و نماهای تلویزیونی با بهره گیری از جلوه‌های صوتی و تصویری همچنان با دست مایه قرار دادن سرگرمی و تفریح به خدمتِ جلبِ "خرسندی۴" بخش بزرگی از مخاطبان درمی آید. نظرسنجی اخیر سازمان صدا و سیما نیز همین گفته را تأیید می‌کند.
مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما نتایج نظرسنجی خود درباره برنامه‌های نوروزی خود از مردم را اینگونه اعلام کرده است: از میان ۵۹ برنامه بررسی شده در هفته اول نوروز، میزان بیننده برنامه «خندوانه»، با حدود ۶۲ درصد، بیشتر از سایر برنامه‌ها بوده است و برنامه‌های شب کوک و دورهمی نیز با حدود ۴۰ درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
بر این اساس شبکه نسیم که تولید و پخش برنامه‌های سرگرم کننده و طنز موضوع اصلی فعالیت آن است، در جدول رتبه بندی شبکه‌ها بر صدر نشسته، چراکه هر سه برنامه دارای رتبه اول تا سوم جزو برنامه‌های این شبکه است. فارغ از محتوای این سه برنامه این نظرسنجی در کنار تجربه‌های دیگر صدا و سیما در نوروز ۹۵ بیانگر همین واقعیت است که در میان کارکردهای رسانه، این تفریح و سرگرمی است که بیشتر از بقیه برای مخاطبان تلویزیون موجب خرسندی می‌شود.
راه مواجهه با فرهنگ عامه
رسانه‌هایی که بدون توجه به نظرات و واکنش‌های مخاطب و در پاره ای از موارد حتی با دغدغه راهنمایی او، دست به تولید محتوای رسانه ای زده‌اند در آزمون بقا و اثرگذاری امتحان خود را پس داده‌اند. رسانه‌های ارتباط جمعی در هر شکل آن، امروز ناگزیر از توجه به مخاطب هستند چرا که تعداد مخاطبان، میزان توجه و وابستگی آن‌هاست که رتبه آن‌ها را مشخص می‌کند.
در این میان توجه به مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها نیز دغدغه مهمی است که باید آن را در تولید محتوای "عامه پسند۵" جستجو کرد. رویکردی که با فاصله گرفتن از محتوای زرد، تلاش می‌کند باوجود توجه به سلیقه‌ها، نظرات و کوشش برای جلب خرسندی مخاطب به دنبال این باشد که از میدان روزمرگی‌های مردم و زندگی آن‌ها به علایق و سلایق مخاطبان آنگونه بپردازد که پاسخگوی دغدغه‌های اجتماعی در جریان زندگی مردم باشد.
حتی اگر بخواهیم با دیدگاهی انتقادی به این موضوع نگاه کنیم و فرهنگ عامه را نازل به شمار آوریم، بازهم راهی نداریم جز توجه به سلیقه مخاطب. چرا که مسیر ارتقای سلیقه مخاطب به سمت محتوای عالی نیز از همین ایستگاه می‌گذرد. فرمان تولید محتوا در رسانه به دست هر فردی که باشد توجه به علائم راهنماییِ مسیر یکی از شروط فرمانداری است تا این مرکب از راه بقا و اثرگذاری خارج نشود.
۱-مارپیچ سکوت، اینجا به این اشاره دارد که رسانه از ترس انزوا و زیر فشار قرار گرفتن و به خاطر اینکه مورد طرد و بی اعتنایی قرار نگیرد، در برابر سلایق و واکنش‌های نادرست مخاطب سکوت می‌کند.
۲- دست اندرکاران رسانه باید تابع و متکی به گروه‌های مخاطب و خوانندگان خود و جوابگوی آن‌ها باشند. آن‌ها تا جای ممکن باید تلاش کنند که انتظارات و بایسته‌های اخلاقی و حرفه ای را پیگیری کنند و به راحتی از منافع مخاطبان نگذرند.
۳-دنیس مک کوایل یکی از نظریه پردازان حوزه مطالعات رسانه که کتابی با عنوان مخاطب شناسی از او توسط دکتر محمد منتظرالقائم به فارسی ترجمه شده است.
۴- استفاده از رسانه به خرسندی، نیاز، آرزو یا انگیزه‌های تک تک مخاطبان بستگی دارد.
۵-محتوای عامه پسند با توجه به دغدغه های روزمره مردم از بزرگنمایی بی مورد سوژه‌های اصطلاحاً زرد پرهیز می‌کند.
محمد مهدی
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۰۹:۰۶:۵۷
برنامه های نوروزی خوب نبود . تلویزیون ما پر هزینه و کم اثره . (3654733) (alef-3)
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۰۹:۲۵:۴۷
اشتباه کرد کلاه قرمزی و پایتخت را حذف کرد حداقل در جنوب طرفداران زیادی دارد (3654778) (alef-13)
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۰۹:۴۲:۴۷
" فرمان توليد محتوا در سيستم رسانه اي در دست مخاطب است يا عوامل رسانه ؟"
خب برادر ! بايد ببينيم كه ما در چه زماني هستيم ؟ به عبارت ديگر بايد ديد كه صحبت از نقش
رسانه ،در چه زماني مي كنيم !! بله برادر ، يك زماني بود كه امواج هاي راديو و تلويزيوني مثل
مور و ملخ و مانند لشكر سلم و تور ،اين طور اين كره خاكي را مود تهاجم قرار نداده بودند ، و اين
امواج شايد مي شد كنترل كرد !! به عنوان مثال ،ما تو شهر خودمان اوايل يك شبكه ،وبعدش هم شد دو شبكه تلويزيوني بيشتر نداشتيم !! حالا برنامه ها از كي شروع مي شد؟ ،از سه و چهار بعداز ظهر !! - به استثناي روز هاي جمعه - و كي تلويزيون فيتيله را پايين مي كشيد و غزل خدا حافظي را مي خواند ؟!! ... يازده الي دوازده شب !! خب بعدش ؟ ... معلومه قربونتم ! يا بايد برفك را تما شا مي كردي و يا بايد تلويزيون را خاموش مي كردي !!! اين بود كه با پايان برنامه ها ديگه
دستت به جايي بند نبود !! و از طرفي ، اين مي شد كه مجبور بودي اون برنامه ها را هم تا آخر تماشا كني ، درست مانند آدم گرسنه اي كه يك نوع غذا بيشتر ندارد ، و تازه همين غذا هم به قدر كافي. نيست ، و مجبوره تا لقمه آخر كه بخوره ،هيچ بلكه بايد ته ظرف را بليسد !! يعني ،برنامه هاي تلويزيون ديگه " آش كشك خاله بود " !!! بخوري پات بود ، نخوري هم پات بود !! خب در اين شرايط مي توان مي گفت : " فرمان ،توليد محتوا در سيستم رسانه اي در دست عوامل رسانه است و لا غير !" اما در زمان فعلي ، در دنياي ارتباطات ، و اينتر نت ، ديگه دعا گوتم اين مخاطب است
كه انتخاب مي كند ، و چه قدر هم كه " حق انتخاب " دارد !! تازه براي انتخاب هم ناز مي كند ،
و اين رسانه ها هستند كه مجبور مي شوند ، براي اين كه از قافله عقب نمانند به دنبال جذب مخاطب براي خودشان باشند ، بر عكس گذشته ، كه اين مخاطب بود كه محتاج و نيازمند رسانه بود !! و هر چي رسانه پخش مي كرد مجبور بود كه تماشاكند :
- آقا احسان ! ميگم تلويزيون هم مثل سابق تماشا مي كني ،ياديگه نه ؟!
-- اوووووووووه ! خدا پدرت را بيامرزه ! با اين همه شبكه ،مگر ميشه ؟؟ كجا وقت ؟ ... اي ي ي ي !
يكي دوتا ش كه مورد پسندمه ، گاهي يك نگاهي مي كنم !! بقيه اش وقت ندارم !!!.. مگه يكي و دو تا كاناله "" !! ... واقعيت اينه كه من وقتم را بيشتر رو اينترنت ميذارم !! ...يعني بدت نياد ،تلويزيون
ديگه تو دوره و زمونه ما يك خورده قديمي شده !!
حالا در چنين شرايطي است كه بايد گفت : " فرمان توليد محتوا در سيستم رسانه اي بر عكس سابق ،در دست " مخاطب است ، و اين مخاطب است كه " انتخاب " مي كند !! و نكته مهم اين جاست كه در چنين دنيايي اين رسانه ها هستند كه بايد هنر نمايي كنند و از قافله عقب نمانند !!!!
مگه نه ؟!!!
- (3654823) (alef-13)
خب برادر ! بايد ببينيم كه ما در چه زماني هستيم ؟ به عبارت ديگر بايد ديد كه صحبت از نقش
رسانه ،در چه زماني مي كنيم !! بله برادر ، يك زماني بود كه امواج هاي راديو و تلويزيوني مثل
مور و ملخ و مانند لشكر سلم و تور ،اين طور اين كره خاكي را مود تهاجم قرار نداده بودند ، و اين
امواج شايد مي شد كنترل كرد !! به عنوان مثال ،ما تو شهر خودمان اوايل يك شبكه ،وبعدش هم شد دو شبكه تلويزيوني بيشتر نداشتيم !! حالا برنامه ها از كي شروع مي شد؟ ،از سه و چهار بعداز ظهر !! - به استثناي روز هاي جمعه - و كي تلويزيون فيتيله را پايين مي كشيد و غزل خدا حافظي را مي خواند ؟!! ... يازده الي دوازده شب !! خب بعدش ؟ ... معلومه قربونتم ! يا بايد برفك را تما شا مي كردي و يا بايد تلويزيون را خاموش مي كردي !!! اين بود كه با پايان برنامه ها ديگه
دستت به جايي بند نبود !! و از طرفي ، اين مي شد كه مجبور بودي اون برنامه ها را هم تا آخر تماشا كني ، درست مانند آدم گرسنه اي كه يك نوع غذا بيشتر ندارد ، و تازه همين غذا هم به قدر كافي. نيست ، و مجبوره تا لقمه آخر كه بخوره ،هيچ بلكه بايد ته ظرف را بليسد !! يعني ،برنامه هاي تلويزيون ديگه " آش كشك خاله بود " !!! بخوري پات بود ، نخوري هم پات بود !! خب در اين شرايط مي توان مي گفت : " فرمان ،توليد محتوا در سيستم رسانه اي در دست عوامل رسانه است و لا غير !" اما در زمان فعلي ، در دنياي ارتباطات ، و اينتر نت ، ديگه دعا گوتم اين مخاطب است
كه انتخاب مي كند ، و چه قدر هم كه " حق انتخاب " دارد !! تازه براي انتخاب هم ناز مي كند ،
و اين رسانه ها هستند كه مجبور مي شوند ، براي اين كه از قافله عقب نمانند به دنبال جذب مخاطب براي خودشان باشند ، بر عكس گذشته ، كه اين مخاطب بود كه محتاج و نيازمند رسانه بود !! و هر چي رسانه پخش مي كرد مجبور بود كه تماشاكند :
- آقا احسان ! ميگم تلويزيون هم مثل سابق تماشا مي كني ،ياديگه نه ؟!
-- اوووووووووه ! خدا پدرت را بيامرزه ! با اين همه شبكه ،مگر ميشه ؟؟ كجا وقت ؟ ... اي ي ي ي !
يكي دوتا ش كه مورد پسندمه ، گاهي يك نگاهي مي كنم !! بقيه اش وقت ندارم !!!.. مگه يكي و دو تا كاناله "" !! ... واقعيت اينه كه من وقتم را بيشتر رو اينترنت ميذارم !! ...يعني بدت نياد ،تلويزيون
ديگه تو دوره و زمونه ما يك خورده قديمي شده !!
حالا در چنين شرايطي است كه بايد گفت : " فرمان توليد محتوا در سيستم رسانه اي بر عكس سابق ،در دست " مخاطب است ، و اين مخاطب است كه " انتخاب " مي كند !! و نكته مهم اين جاست كه در چنين دنيايي اين رسانه ها هستند كه بايد هنر نمايي كنند و از قافله عقب نمانند !!!!
مگه نه ؟!!!
- (3654823) (alef-13)
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۱۳:۴۶:۱۰
خب جمع بندی شما هم که شد مخاطب مثل نوشته اصلی (3655374) (alef-3)
علی
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۱۰:۲۲:۲۷
مارپیچ سکوت معطوف به فراد و مخاطبان است نه رسانه ها (3654902) (alef-13)
م.ش
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۱۱:۱۹:۲۴
بابا این سرافراز اول مطالبات باز نشستگان صدا و سیما رابدهد
ایشان بودجه ای را که بابت این موضوع از دولت گرفته خرج شبکه هایی نظیر پرس تی و ی وبرنامه سازی کرده
مخلص همه یک بازنشسته طلبکار از صدا و سیما (3655020) (alef-3)
ایشان بودجه ای را که بابت این موضوع از دولت گرفته خرج شبکه هایی نظیر پرس تی و ی وبرنامه سازی کرده
مخلص همه یک بازنشسته طلبکار از صدا و سیما (3655020) (alef-3)
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۱۱:۴۳:۳۵
امسال صداوسیما ضعیف بود، هرچه سعی کردم و با انکه بیکار بودم نتوانستم سریال هایش را دنبال کنم، بفیه برنامه هایش مثل خندوانه و شب کوک هم که پخش ترانه و آهنگ بود که علاقه ای نداشتم (3655076) (alef-3)
مسلم
۱۳۹۵-۰۱-۳۱ ۲۳:۱۲:۵۰
یکی به این رییس جدید بگه بجای پول دادن برای تولید برنامه های کپی شده، چرا جلوی برنامه اصل و بسیار پرمخاطب صبح جمعه با شما را بسته؟! (3656551) (alef-13)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
