کد مطلب: 299328
گزارش کمیسیون ویژه برجام قرائت شد/متن کامل / حضور عراقچی و قشقاوی در صحن
بخش داخلی الف، 12 مهر 94
تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۲ مهر ۱۳۹۴ ساعت ۰۸:۵۴
گزارش ویژه برجام در جلسه علنی روز یکشنبه مجلس که سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده و حسن قشقاوی معاون پارلمانی وزارت خارجه هم حضور داشتند قرائت شد.
این گزارش را سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون ویژه برجام مجلس قرائت کرد که شامل مقدمه و نکات کلی، محتوی ( جنبه های حقوقی ، علمی ، فنی ، تحقیقاتی ، دفاعی ، امنیتی ، اقتصادی، سیاسی وعمومی ) و پیشنهادات است.
متن کامل گزارش نهایی کمیسیون ویژه برجام برای ارائه به صحن علنی مجلس به شرح ذیل است:
در اجرای ماده (۴۴) آیین‌نامه داخلی گزارش کمیسیون ویژه بررسی برجام، نتایج و پیامدهای آن که با حضور اعضای محترم تیم مذاکره‌کننده، کارشناسان، حقوقدانان و صاحب‌نظران در جلسات متعدد مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً در جلسه روز شنبه مورخ ۱۱/۷/۱۳۹۴ به‌تصویب رسیده است، جهت قرائت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌گردد.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام، نتایج و پیامدهای آن
علیرضا زاکانی
بسم الله الرحمن الرحیم
الف) مقدمه و نکات کلی گزارش
۱. «کمیسیون ویژه بررسی برجام، نتایج و پیامدهای آن» در مجلس شورای اسلامی، با استعانت از خداوند سبحان، توسل به اهل بیت معصومین (علیهم‌السلام) و در عمل به رهنمود رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) مبنی بر دقت نظر در بررسی نتایج مذاکرات و با توجه به مسؤولیت قانونی خود در نمایندگی از مردم شریف ایران اسلامی، طی بیش از ۴۰ روز با برگزاری جلسات متعدد با تیم‌های مذاکره‌کننده هسته‌ای، مقامهای مسؤول عالی‌رتبه کشوری و لشگری، استادان دانشگاه و کارشناسان مختلف، به بررسی متن نهائی‌شده مذاکرات تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) میان ایران و گروه ۱+۵ و قطعنامه ۲۲۳۱ پرداخت.
این کمیسیون توفیق یافت ۱۷۰ ساعت جلسه کاری داشته باشد که ۵۶ ساعت آن با مسؤولان تیم مذاکره‌کننده وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی، تأییدکنندگان و نقادان مرتبط و متخصصین و اندیشمندان کشور و ۵۰ ساعت نشست اعضای کمیسیون و ۹ ساعت جلسات هیأت رئیسه بود؛ ۱۵ جلسه کمیته‌های تخصصی خود را به میزان ۳۲ ساعت با وقت‌گذاری مناسب برای جلسات متعدد با کارشناسان و متخصصین امر و بررسی اسناد و نتایج آنها تشکیل دهد؛ ۲۳ ساعت بازدید میدانی از سایتهای غنی‌سازی شهید علی‌محمدی در فردو و شهید احمدی روشن در نطنز و راکتور تحقیقاتی و کارخانه تولید آب سنگین اراک داشته باشد و جلسات کارشناسی با عزیزان فعال و مسؤولان آنها در کنار بررسی کارهای انجام‌شده توسط سایر مجموعه‌های مسؤول و تخصصی در کشور برگزار نماید و با دقت در گزارش‌های ایشان نتایج ذیل را صرفاً بر مبنای مصالح انقلاب و منافع ملی تقدیم رهبر فرزانه و اندیشمندمان حضرت امام خامنه‌ای (دامت برکاته) و ملت رشید و آگاه ایران اسلامی نماید تا اندکی از نعمت عظیم به امانت گذاشته‌شده نزد نمایندگان مجلس شورای اسلامی ـ که با تلاش و مجاهدت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) و شهیدان انقلاب به دست آمده ـ را پاس دارد و با ارائه گزارشی مختصر و متقن، زمینه آگاهی بخشی، اعلام نظر و تقنین نمایندگان محترم را در این باره فراهم آورد و ان‌شاءالله بکوشد تا در اسرع وقت گزارش تفصیلی خویش را با اسناد پیوست تقدیم مسؤولان، نخبگان و آحاد مردم شریف ایران نماید.
۲. تلاش کمیسیون در این مدت بر این بوده است که درکی دقیق از متن فراهم شده به دست‌آورد، بی‌طرفانه، دقیق و همه‌جانبه به بررسی آن بپردازد، دیدگاههای موافق و مخالف را بشنود، اسناد و اظهارات مرتبط را بررسی کند و در نهایت به یک داوری کلان و قابل اتکا از برجام دست یابد.
۳. اصول حاکم بر بررسی کمیسیون برگرفته از نقش مجلس شورای اسلامی در قانون اساسی و دیدگاهها و رهنمودهای بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی و خلف صالح او و مبتنی بر یک نگاه همه‌جانبه نسبت به آن بوده است.
کمیسیون بر این باور بوده است که پایه استراتژی نظام اسلامی در مدیریت فرآیند مذاکرات، تثبیت کامل حقوق هسته‌ای ایران طبق مقررات بین‌المللی به‌ویژه حق غنی‌سازی صنعتی و حفظ چرخه تحقیق و توسعه هسته‌ای همزمان با رفع کامل و پایدار همه تحریمها و محدودیت‌های غیرقانونی اعمال‌شده علیه ملت ایران در پرونده هسته‌ای بوده است. این دو اصل، معیار اصلی کمیسیون برای داوری درباره متن برجام بوده است.
۴. کمیسیون برجام در طول فرآیند بررسی خود اصل را بر آن گذاشته است که تیم مذاکره‌کننده ـ که از اعتماد رهبر معظم انقلاب اسلامی و پشتیبانی ملت برخوردار بوده است ـ در طول دو سال گذشته تمام ظرفیت ممکن خود را برای تدوین یک استراتژی مناسب برای صیانت از منافع ملی انجام داده و مذاکرات را تحت اشراف مقامهای عالی کشور بر این اساس پیش برده است.
کمیسیون عقیده دارد خروجی این فرآیند، دارای نقاط قوت و ضعف مهمی است و متضمن فرصتها و تهدیدهایی برای آینده انقلاب و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران است.
کمیسیون تلاش کرده است این موارد را به‌دقت شناسایی کرده، ضمن تثبیت قوتها و بهره‌گیری از فرصتهای پیش‌رو، برای نقاط ضعف و زمینه‌های تهدید آن چاره‌جویی کند و لذا از این منظر کمیسیون خود را در طول و مکمل مجاهدت و تلاش تیم مذاکره‌کننده، مقوم دستاوردها و مصحح اشکالات متن و نتایج و پیامدهای آن می‌داند و بر خود لازم می‌داند - فارغ از هر نتیجه منبعث از این گزارش- قریب دو سال فعالیت مجدانه تیم مذاکره‌کننده را مورد قدردانی خویش قرار دهد.
۵. کمیسیون در طول فرآیند بررسی خود، بی‌اعتمادی نسبت به آمریکا و اعتماد به مسؤولان کشور به‌ویژه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را مهمترین اصل راهنمای خویش قرار داده است.
لذا کمیسیون ابتدا در مواردی که متن برجام و قطعنامه و سایر اسناد موجود از صراحت و شفافیت کافی برخوردار است، متن را مبنای گزارش خود قرار داده است و در موارد ابهام یا در مواردی که متن برجام دارای مشکل به نظر می‌رسیده، اظهارات رسمی مقامات کشور را مبنا قرار داده است.
جمع‌بندی کلی کمیسیون آن است که مجموعه نقاط ضعف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، محصول تلاش آمریکا برای تبدیل کردن برجام به ابزاری برای مهار راهبردی ایران و همچنین ایجاد زیرساختی برای نفوذ در کشور به بهانه فضای پسابرجام بوده است.
بنابراین کمیسیون به همین دلیل، مواضع رسمی مقامها و کارشناسان آمریکایی مرتبط با موضوع را از زمان جمع‌بندی مذاکرات تاکنون- خصوصاً در دو ماه گذشته- به‌طور مستمر و جدی رصد و ارزیابی نموده است، لذا در صورت هرگونه تهدید نسبت به منافع جمهوری اسلامی ایران در قالب برجام، حق مجلس شورای اسلامی را برای اتخاذ تصمیمات مقتضی محفوظ می‌داند.
۶. کمیسیون ویژه برجام معتقد است که یک مأموریت کم‌نظیر تاریخی برعهده دارد؛ چرا که ارزیابی سندی را برعهده گرفته است که یکی از منازعات تاریخی ایران اسلامی در حوزه امنیت ملی (پرونده هسته‌ای) را با اصلی‌ترین دشمن آن یعنی آمریکا تعیین تکلیف می‌کند، به همین دلیل کمیسیون تلاش کرده است علاوه بر فهم دقیق ابعاد مختلف برجام با کوشش برای کاهش تهدیدات آن، روشی مناسب برای پاسخ‌دهی به تاریخ و نسلهای آینده کشور که قاعدتاً درباره این توافق پرسش‌هایی مهم مطرح خواهند کرد، فراهم آورد.
۷. کمیسیون سعی نمود با دقت در سیاست‌های کلی و خطوط قرمز نظام اسلامی پیرامون مذاکرات و نتایج اولیه صورت‌گرفته و با مرور الزامات مرتبط قانونی در این خصوص بررسی خویش را انجام دهد و به منظور ارائه گزارشی دقیق از رخداد مدنظر و نتایج آن، متن اسناد موجود را ـ که تنها «برجام» و «قطعنامه ۲۲۳۱» از مجموع اسناد مطرح‌شده پیرامون پرونده هسته‌ای به کمیسیون واصل شد ـ ملاک قرار داده و با بهره‌گیری از خرد جمعی به استنتاج مسائل پرداخت و در مواقف دارای ابهام یا مورد ادعای دشمن، تفسیر تیم مذاکره‌کننده و اسناد ارسالی از سوی ایشان را مبنا قرار دهد.
به همین منظور ضمن درخواست اسناد مذاکرات، ۴۰ سؤال درباره ابهامات برای وزارت امورخارجه و ۲۰ سوال برای سازمان انرژی اتمی ارسال شد. لازم است از ارسال پاسخ به سؤالات خواسته‌شده توسط سازمان انرژی اتمی تشکر نموده و اعلام می‌دارد که تا لحظه تنظیم این گزارش اسناد و پاسخ به سؤالات درخواستی از وزارت امور خارجه ـ علی‌رغم مکاتبات مکرر ـ به کمیسیون واصل نشده است.
۸. کمیسیون با حسن استفاده از فرصت حضور مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آقای یوکیا آمانو در ایران از دولت محترم درخواست کرد زمینه حضور ایشان را در جلسه کمیسیون فراهم آورد که همین جا از مساعدت وزارت امورخارجه قدردانی می‌نماید که زمینه‌ساز بیان رودرروی بخش کوچکی از ظلم روا داشته‌شده در حق مردم شریف ایران اسلامی و بیان مطالبات بحق مردم ستمدیده جهان به‌ویژه ایران عزیز توسط موکلان ملت از مدیرکل آژانس شد و نمایندگان مردم توانستند مسؤولیت خطیر این نهاد بین‌المللی را به بالاترین مقام آن یادآور شده، بی‌اعتمادی و اعتراض خود را نسبت به رفتارها و اقدامات آژانس در ۱۲ سال گذشته بیان دارند و با او اتمام حجت کنند. در پایان جلسه، علاوه بر بیان خط قرمز مهم کمیسیون درباره مسائل دفاعی و امنیتی و لزوم حفظ عزت بالای ایران اسلامی، پنج خواسته مهم کمیسیون از آژانس به شرح ذیل بیان شد:
۱-۸. برخورد غیرسیاسی، فنی و شفاف آژانس با مسأله هسته‌ای ایران
۲-۸. حفظ اطلاعات هسته‌ای محرمانه ایران
۳-۸. کمک به توسعه فناوری هسته‌ای ایران
۴-۸. تسهیل تحقیق و توسعه دانش هسته‌ای در ایران
۵-۸. لزوم تلاش بیشتر آژانس در جهت خلع سلاح هسته‌ای جهانی و آغاز آن از منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا
در نتیجه این جلسه مدیرکل آژانس به کمیسیون اطمینان داد که اولاً پرونده مسائل باقیمانده از گذشته در پرونده هسته‌ای ایران (pmd) را تا پایان سال جاری میلادی مختومه نماید؛ ثانیاً از انتشار هرگونه اطلاعات محرمانه فنی و نیروی انسانی کشور در حوزه هسته‌ای خودداری کند و ثالثاً پرونده هسته‌ای ایران را تنها بر مبنای فنی بررسی نموده، از دخالت دادن نگاههای سیاسی در آن پرهیز نماید.
ب) بررسی جنبه حقوقی برجام
۱. کمیسیون معتقد است ـ صرف‌نظر از بحثهای حقوقی مبنی بر اینکه برجام توافقی حقوقی است یا سیاسی ـ در متن برجام و ضمیمه‌های آن تعهداتی برای طرفین ذکر گردیده به نحوی‌که تعهدات طرف ایرانی روشن و صریح بوده، اقدامات اجرائی آن نیز توسط آژانس بین‌المللی انرژی راستی‌آزمایی می‌گردد اما تعهدات سایر طرفها با توجه به احکام پیچیده مندرج در آن دچار آسیبهای جدی است.
بدیهی است در صورت عدم اجرای تعهدات توسط سایر طرفها، جمهوری اسلامی ایران حق هرگونه تصمیم‌گیری در جهت منافع ملی کشور را برای خود محفوظ می‌دارد.
درباره قطعنامه ۲۲۳۱ نیز ـ که ظاهراً تنها پشتوانه حقوقی قابل ذکر برای برجام است ـ دولت جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام کرده است به برخی بخشهای آن از جمله در موضوعات دفاعی و امنیتی پای‌بند نخواهد ماند و این اعلام در اسناد سازمان ملل نیز ثبت گردیده است.
کمیسیون در مجموع، برجام را یک توافق سیاسی میان دولت جمهوری اسلامی ایران و سایر طرفهای مذاکره (کشورهای ۱+۵ و اتحادیه اروپا) دانسته و بر این باور است که دولت محترم باید زیرساختهای هسته‌ای و دستاوردهای آن را با تمام تمهیدات لازم، مورد مراقبت جدی قرار داده تا در صورت نقض عهد از سوی طرف مقابل، تصمیمات مقتضی مبنی بر منافع ملی اتخاذ نماید.
۲. کمیسیون در مجموع به این جمع‌بندی رسیده است که نظر دولت محترم درباره غیر قابل اصلاح و تفسیر بودن متن برجام و ضرورت پذیرش یا رد آن در قالب فرمول همه یا هیچ، برای مجلس لازم‌الاتباع نیست و روشهایی برای مشروط‌سازی و ارائه تفسیر مختار از آن وجود دارد.
۳. کمیسیون برجام، صدور قطعنامه ۲۲۳۱ را قبل از تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی و یا حداقل رفع موانع قانونی آن در خصوص قبول داوطلبانه پروتکل الحاقی به عنوان یک نقطه ضعف جدی در مسیر مذاکرات هسته‌ای ۲ سال گذشته ارزیابی کرده است.
دولت اعلام کرده است که به برخی از بخشهای کلیدی این قطعنامه که متزلزل‌کننده حوزه‌های دفاعی و امنیتی است، پای‌بند نخواهد بود که کمیسیون از آن حمایت می‌کند.
البته این امر چیزی از بار حقوقی الزامات این قطعنامه برای کشور کم نمی‌کند. گرچه دولت اعلام کرده است که مطابق توافق انجام‌شده با ۱+۵ نقض قطعنامه شورای امنیت به معنای نقض توافق هسته‌ای نخواهد بود، کمیسیون اطمینان نیافت که نقض قطعنامه تبعات جدی دیگری ـ به جز آسیب زدن به برجام ـ برای کشور نخواهد داشت.
۴. کمیسیون این موضوع را که برجام به مدت ۱۵ سال ـ و در برخی موارد بدون هرگونه سقف زمانی ـ جایگزین NPT برای ایران شده و عملاً ایران را از این معاهده استثناء کرده است، به عنوان یک نقطه ضعف جدی برای این توافق در نظر می‌گیرد. این سند در بازه زمانی بسیار طولانی برخی از مهمترین حقوق ملت ایران را محدود کرده و تکالیفی بیش از دیگر اعضای معاهده عدم اشاعه برای آن در نظر می‌گیرد.
از نظر کمیسیون ـ چنانکه در پیشنهادات این گزارش به صحن مجلس نیز ذکر خواهد شد ـ هیچ چیز در این توافق نمی‌تواند به گونه‌ای تفسیر شود که محروم‌کننده ایران از حقوقش طبق معاهده NPT باشد. همچنین تکالیف اضافی معین‌شده در این توافق برای ایران صرفاً تا زمانی معتبر خواهد بود که ایران ضمانت‌هایی کافی در اختیار داشته باشد که این تکالیف منجر به سوءاستفاده کشورهای اروپایی و آمریکا نشده است.
۵. کمیسیون درج یک برنامه غنی‌سازی محدود صنعتی با استفاده از ۵۰۶۰ سانتریفیوژ نسل یک تا سطح ۶۷/۳ درصد در متن برجام را به معنای تأکید بر حق قانونی خدشه‌ناپذیر ایران برای غنی‌سازی هسته‌ای می‌داند اما در مجموعه بررسی‌ها بیان می‌دارد که صحیح این بود که فراتر از بیان این حق صرفاً از منظر ایران در دیباچه برجام مبنی بر اینکه «ایران یک برنامه هسته‌ای بومی و منحصراً صلح‌آمیز از جمله فعالیت‌های غنی‌سازی برای حصول به یک برنامه تجاری همسو با هنجارهای عدم اشاعه بین‌المللی را با تکاملی تدریجی و سرعتی معقول دنبال نماید» پیگیری می‌شد تا عبارتی صریح‌تر در برجام برای به رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی صنعتی ایران از بیان طرفهای مذاکره‌کننده هم درج شود.
۶. در حالی که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۴ اجرای همه اقدامات داوطلبانه از جمله پروتکل الحاقی توسط دولت را ممنوع می‌کند و بند دوم قانون «الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای ملت ایران» مصوب تیرماه ۱۳۹۴ نیز منحصراً نظارت‌های ذیل پادمان (NPT) را مجاز دانسته و هرگونه نظارتی فراتر از آن را ممنوع دانسته است، دولت در برجام متعهد شده است که پروتکل را از روز اجرای توافق به نحو داوطلبانه اجراء نماید.
کمیسیون این تعهد را که فراتر از اختیارات دولت و تیم مذاکره‌کننده دانسته، گام نهادن در خارج از حدود مجاز قانونی و به عنوان یک جنبه منفی در توافق در نظر گرفته و اعلام می‌دارد تا زمان عدم صدور مجوز جدیدی از سوی مجلس یا لغو قوانین فوق‌الذکر امکان اجرای این بخش از برجام منتفی است.
۷. کمیسیون پس از بررسی دقیق نظرات منتقدان و پاسخهای تیم مذاکره‌کننده به این نتیجه رسیده است که مکانیسم‌های داوری مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ و بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام به‌طور کاملاً واضح و عامدانه بر ضد ایران تنظیم شده و این مکانیسم‌ها عملاً برای ایران غیرقابل مراجعه است.
جمع‌بندی کمیسیون این است که ایران در هیچ مراجعه‌ای به این مکانیسم‌ها برنده نخواهد بود و بنابراین عملاً نمی‌تواند به هیچ نقض کلی یا جزئی از سوی ۱+۵ به نحوی واکنش نشان بدهد که منجر به بر هم خوردن توافق نشود.
۸. کمیسیون پس از استماع نظرات مختلف درباره جایگاه قطعنامه ۲۲۳۱ طبق منشور ملل متحد، در مجموع ارزیابی کرده است که قرار گرفتن کل این قطعنامه ذیل ماده ۲۵ منشور ملل متحد و لحن ملایم‌تر آن نسبت به قطعنامه‌های پیشین شامل قطعنامه ۱۹۲۹، یک امر مثبت تلقی میشود. ولی از آنجا که محدودیت‌های اصلی قطعنامه ۲۲۳۱ عیناً مثل قطعنامه ۱۹۲۹ ذیل ماده ۴۱ منشور ملل متحد اعمال شده و با یادآوری اینکه نه در قطعنامه ۲۲۳۱ و نه در قطعنامه ۱۹۲۹ و یا هیچ‌یک از قطعنامه‌های پیشین عبارات «نقض صلح و امنیت بین‌الملل» و یا «تهدید صلح و امنیت بین‌الملل» برای ایران به کار برده نشده، لذا از این حیث هیچگاه ایران ذیل فصل ۷ نبوده است.
۹. بررسی‌های کمیسیون مشخص نمود که بیان لغو شش قطعنامه قبلی شورای امنیت در بند ۷ و ۸ قطعنامه ۲۲۳۱ از نقاط خوب نتایج مذاکرات و این قطعنامه است؛ با توجه به بند ۱۲ این قطعنامه و امکان بازگشت‌پذیری همه قطعنامه‌های قبلی با هر بهانه‌ای، کمیسیون آن لغو را نه لغو کامل که «لغو مشروط» یا «تعلیق قطعنامه‌های گذشته» استنباط می‌کند.
علاوه بر این، توافق برجام هیچگونه ضمانت اجرائی حقوقی و قانونی به جز قطعنامه غیرالزام‌آور ۲۲۳۱ شورای امنیت ندارد و هر یک از اطراف توافق در هر زمان که اراده کند می‌تواند اجرای آن را متوقف ساخته و تحریمها علیه ایران را بازگرداند.
لذا با توجه به اقدامات اساسی ایران در تغییر و تحدید صنعت و برنامه هسته‌ای، این معادله از نظر بازگشت‌پذیری و حقوقی برای ایران مخاطره‌آمیز ارزیابی میشود.
۱۰. کمیسیون دریافته است که علاوه بر ضعف در تعهدات طرف مقابل، خارج از اراده آمریکا و سایر طرفها هیچ مرجعی در برجام برای راستی‌آزمایی انجام تعهدات طرفهای مذاکره در نظر گرفته نشده است ولی برای انجام انواع تعهدات ایران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که پیشینه بسیار نامطلوبی در امانت‌داری و انجام وظیفه فنی و قانونی خود داشته به عنوان مرجع راستی‌آزمایی تعیین شده است و همین مقدار از تعهدات کشورهای آمریکا و اروپا در تعلیق و لغو تحریمهای ظالمانه ایشان و یا انجام دیگر وظایفشان منوط به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است.
۱۱. گرچه برجام به عنوان بخشی از قطعنامه آورده شده است، در ذیل بخش تحریمها در برجام ذکر شده است که «مفاد قطعنامه به منزله این برجام نیست» و لذا مقصود از صدور قطعنامه لغو قطعنامه‌های قبلی بوده است و برای جلوگیری از تکرار برجام را ضمیمه کرده است و با عبارت صریحی که در ذیل تحریمها در برجام آمده است حیثیت حقوقی برجام را از قطعنامه جدا کرده است، لذا استدلال تیم مذاکره‌کننده درباره ابهامات موجود پیرامون نسبت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و تأثیر نقض مجزای هر یک بر دیگری، مبنی بر اینکه لغو برجام به‌عنوان ضمیمه الف قطعنامه ۲۲۳۱، معادل نقض قطعنامه است ولی نقض قطعنامه و مشخصاً ضمیمه B آن نقض برجام نخواهد بود فارغ از تبعات منفی نقض قطعنامه، برای کمیسیون مورد قبول و مسموع بود و دولت محترم باید در مناسبات اجرائی برجام به این نکته توجه داشته باشد.
۱۲. کمیسیون معتقد است زمان پایان برجام علی‌القاعده می‌بایست در روز پایان قطعنامه یعنی ده سال بعد از روز اجراء در نظر گرفته می‌شد.
۱۳. کمیسیون اعتقاد دارد عدم تعریف شفاف از «عدم پایبندی اساسی» در بند ۳۶ ساز و کار حل و فصل اختلافات زمینه تفسیرهای نادرست، بهانه‌جویی و خسارات جبران‌ناپذیری را برای کشور فراهم می‌سازد.
ج) بررسی جنبه علمی، فنی و تحقیقاتی برجام
۱. استماع مجموعه نظرات و مطالعه مجموعه اسنادی که در اختیار کمیسیون قرار گرفته، کمیسیون را به این نتیجه رسانده است که برجام برنامه هسته‌ای ایران را بدون دورنمای روشن در آینده، در یک تعلیق حداقل ده‌ساله و از یک منظر بلندمدت فرو می‌برد.
از آنجا که کمیسیون سند «برنامه بلندمدت غنی‌سازی» میان ایران و ۱+۵ ـ مورد اشاره در برجام ـ را به علت در دست تدوین قرار داشتن و آماده نبودن مشاهده نکرده، متن برجام نیز از این حیث کاملاً مبهم است و در بند ۶۳ پیوست یک برجام تأکید بر ساخت ۲۰۰ سانتریفیوژ از نوع IR۶ و ۲۰۰ سانتریفیوژ از نوع IR۸ از پایان سال دهم شده و بدون ذکر زمان، تأکید بر تکرار همین میزان ساخت به‌طور سالانه دارد، کمیسیون نتوانست اطمینان لازم را در این باره به دست بیاورد که همه محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای به‌ویژه برنامه غنی‌سازی ایران پس از یک مدت معین برچیده خواهد شد.
همچنین با توجه به محدودیت‌های شدید اعمال شده در تحقیق و توسعه تا پایان سال دهم، امکان اینکه بتوان در مدتی محدود از ۶۰۰۰ سو غنی‌سازی به ۱۹۰.۰۰۰ سو دست یافت دور از دسترس می‌نمایاند.
با این حال کمیسیون بیانات تیم محترم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشور در کمیسیون را مبنا قرار میدهد که از سال سیزدهم محدودیت‌ها در میزان تولید و از سال پانزدهم محدودیت‌ها در غنای بالاتر از ۶۷/۳ به هر میزان مورد نیاز استفاده صلح‌آمیز کشور برداشته شده و ایران می‌تواند با سرعت مناسب و برابر نیاز در ابعاد گوناگون صلح‌آمیز به هر میزان و در هر سطحی غنی‌سازی نماید به‌طوری‌که بنابر گزارش رسمی سازمان انرژی اتمی ایران خواهد توانست در پایان سال پانزدهم به توان غنی‌سازی حداقل ۱۹۰.۰۰۰ سو دست یابد.
۲. کمیسیون پس از مطالعه دقیق متن و استماع نظرات متعدد، متقاعد شده است که محدودسازی برنامه غنی‌سازی ایران در برجام مبتنی بر یک مفهوم مشکوک مورد ادعای آمریکا تحت عنوان افزایش زمان گریز هسته‌ای ایران بوده‌است. کمیسیون اینگونه جمع‌بندی کرده‌است که این مفهوم به هیچ‌وجه مبنای مناسبی برای بنا نهادن یک توافق بلندمدت نبوده و منشأ برخی از موارد نگران‌کننده مندرج در متن نیز همین مبنا بوده است.
۳. با بررسی پیوست سوم برجام در ارتباط با همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، کمیسیون ارزیابی می‌کند که همکاری‌های مورد تأکید شامل سه بخش می‌باشد: بخش اول همکاری در زمینه برخی امور خدماتی است که در ایران این فعالیتها به نحو احسن انجام میشود لذا ضمن استقبال از اینگونه فعالیتها، در این باره تأکید میشود این بخش در داخل کشور نیز دست یافتنی است. بخش دوم همکاری‌هایی از قبیل کمک به تغییر ماهیت فردو به «مرکز تحقیقات هسته‌ای فیزیک و فناوری» بر پایه شتاب‌دهنده و تولید ایزوتوپ پایدار است که برابر استدلال ذکرشده در این گزارش در مبهم بودن و غیرمنطقی بودن آن و اظهارنظر صریح سازمان انرژی اتمی در مکاتبه با کمیسیون برجام در عدم تصمیم به انجام آن این قسمت نیز پیشنهاد و امتیاز ویژه‌ای نبوده و دلایلی بر منفی بودن آن نیز از منظر علمی و محاسبات دقیق موجود است. در بخش سوم همکاری‌های خوبی ذکر شده است که انجام آنها حتماً مطلوب و برای ایران حاوی دستاوردهای فنی، دانشی و خدماتی خواهد بود ولی با قید مقتضی بودن و لحاظ کردن قوانین ملی کشورهای طرف مذاکره و متناسب بودن در همه موارد و بدون تعیین تکلیف کردن آنها این همکاری‌های متقابل را در هاله‌ای از ابهام قرار داده و راه عدم انجام آن را برای کشورهای طرف ایران در برجام باز گذاشته است.
۴. کمیسیون اینگونه جمع‌بندی می‌کند که در برجام در مجموع و تقریباً در همه موارد مرتبط با بخش فنی برنامه هسته‌ای ایران ـ به جز غنی‌سازی در ۵۰۶۰ دستگاه ماشین نسل اول ـ آنچه عملاً رخ خواهد داد نوعی کاهش ظرفیت موجود، ایجاد محدودیت مشخص در همه ابعاد از جمله تحقیق و توسعه و کند شدن رشد در مسیر تحقق برنامه صنعتی غنی‌سازی ایران و بالطبع منجر به از بین رفتن زنجیره تأمین و سازندگان قطعات در کشور حداقل برای ده سال خواهد بود.
۵. درباره راکتور آب سنگین اراک جمع‌بندی کمیسیون این است که اگرچه راکتور بازطراحی شده بنابه تعریف یک راکتور آب سنگین خواهد بود ولی مزایای راکتورهای آب سنگین در استفاده از اورانیم طبیعی ـ به‌عنوان سوخت طبیعی خام ـ را از دست خواهد داد؛ در عین حال کمیسیون به علت ملاحظات سیاسی و ایستادگی در برابر ادعاهای بی اساس مقامات آمریکایی حفظ ویژگی آب سنگین بودن این راکتور را علی‌رغم تحمیل هزینه بیشتر دستاورد خوب برجام برمی‌شمرد، علاوه بر اینکه با مدرن‌سازی و بالا رفتن شار نوترونی، افزایش توان راکتور برای تولید رادیوداروها و ارائه خدمات بیشتر به مردم از دستاوردهای آن تلقی می¬شود. آنچه اکنون قابل بیان است اینکه طرح فعلی راکتور اراک با اجرای برجام به بهانه ادعایی موهوم از سوی آمریکا به عنوان جلوگیری از استفاده نادرست و دستیابی به پلوتونیم برچیده شده و آینده قابل پیش‌بینی برای احیاء نیز ندارد. همچنین کمیسیون تعهد درازمدت برای عدم ذخیره‌سازی آب سنگین در ایران ـ که بناست از کشور صادر شود ـ را نقطه منفی تلقی می‌کند و توجیه صادرات و فروش آب سنگین را به‌دلیل استراتژیک بودن این کالا برای کشور بلاوجه می‌داند. همچنین کمیسیون تعهد به اینکه ایران در آینده نیز اقدام به ساخت راکتور آب سنگین نخواهد کرد، ضعفی جدی و محدودیتی غیرقابل قبول می‌داند.
۶. درباره فردو کمیسیون حفظ این تأسیسات را در حالیکه دو آبشار آن در حال گردش و چهار آبشار در حال انتظار است، نکته‌ای مثبت ارزیابی کرده و عقیده دارد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در این مورد تلاش شایسته‌ای به عمل آورده است. در عین حال، کمیسیون اعتقاد دارد که تخریب بنیان‌ها و زیرساخت یک سالن فردو با به کارگیری برخی از ماشین‌های آن جهت تولید ایزوتوپ‌های پایدار در صورت نقض عهد آمریکا و هم‌پیمانانش و تصمیم کشور برای غنی‌سازی فوری اورانیوم آن را غیرقابل استفاده خواهد کرد. همچنین از آنجا که تغییر ماهیت تأسیسات فردو ـ که یک مرکز غنی‌سازی غیرقابل تهدید از سوی دشمنان و ضمانت عدم تعرض به نطنز بوده ـ صرفاً به یک مرکز تحقیقاتی نادرست بوده و با توجه به هزینه فرصت ایجاد شده آن کمیسیون قانع نشده است که دقیقاً براساس کدام استدلال منطقی این کار انجام خواهد شد. البته در نامه رسمی سازمان انرژی اتمی به کمیسیون بر این امر تأکید شده است که هنوز تصمیم قطعی برای تأسیس مرکز پیشرفته فیزیک اتمی در فردو گرفته نشده است.
۷. درباره مسأله استراتژیک ذخایر اورانیم غنی‌شده ایران، کمیسیون تعیین تکلیف انجام‌گرفته در برجام را نقطه ضعفی جدی می‌داند. ایران در طول اجرای توافق صرفاً اجازه خواهد داشت از قریب به ۱۰ تن ذخایر موجودش حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم اورانیم غنی‌شده را به شکل UF۶ حفظ کند. بنابر اظهارات متعدد کارشناسان فنی که به کمیسیون واصل شده است، این امر می‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را از شتاب لازم بیندازد و ایران اسلامی را با بهانه‌جویی‌های آمریکا و هم‌پیمانانش از مهمترین سرمایه‌اش در توسعه این صنعت محروم نماید.
۸. کمیسیون پس از بررسی‌های فراوان و استماع نظرات مختلف به این جمع‌بندی رسید که براساس متن برجام، برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی ایران ادامه خواهد یافت که امر مثبتی است اما از حیث نوع ماشین‌ها، گستره بکارگیری آنها و زمان‌بندی موضوع، دارای سرعتی کمتر از سرعت منطقی است. گرچه نمایندگان دولت در توضیحات خود در کمیسیون ضمن پذیرش تلویحی این موضوع، تأکید کردند که این موضوع بخشی از ضرورت مصالحه با طرفهای مذاکره برای حصول توافق بوده است اما کمیسیون معتقد است بهبود وضعیت برنامه تحقیق و توسعه در برجام بیش از این هم ممکن بوده است.
۹. در مجموع جمع‌بندی کمیسیون این است که تغییرات فنی ایجادشده در برنامه غنی‌سازی صنعتی و برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی ایران، بازگشت‌پذیری برنامه هسته‌ای کشور را در صورت نقض جزئی یا کلی توافق از سوی ایران با آسیب مواجه کرده است. گرچه کمیسیون نتوانست معیارهای مستقلی بیابد که تخمین سازمان انرژی اتمی درباره زمان بازگشت‌پذیری تعهدات ایران را تأیید کند، اینگونه جمع‌بندی کرد که اظهارات مقامهای سازمان انرژی اتمی در جلسات رسمی و بنا بر پاسخ کتبی به سؤالات کمیسیون از سوی آن سازمان مبنی بر بازگشت‌پذیری مراکز غنی‌سازی شهید احمدی روشن (نطنز) و شهید علی‌محمدی (فردو) در یک سال و راکتور آب سنگین اراک در سه سال را باید مبنا قرار داد مضافاً بر اینکه همگی اذعان داشتند که بازگشت به سقف بیش از ۹۰۰۰ کیلوگرم اورانیم غنی‌شده موجود که حدود ۸ سال زمان برده است با بالابردن ظرفیت غنی‌سازی در زمان کمتری نسبت به گذشته حاصل خواهد شد.
۱۰. کمیسیون به این جمع‌بندی رسیده است که برابر محدودیت مرتبط با موارد (اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌ها) با کاربرد دوگانه ـ بند ۲۲ قطعنامه که محدودیت‌های تفصیلی آن در بخش ۶ ضمیمه ۴ برجام آمده است ـ ایران برای خرید، انتقال، استفاده، دریافت کمک فنی یا آموزش، جذب سرمایه، و دریافت خدمات مرتبط با موارد با کاربرد دوگانه که استفاده گسترده‌ای در صنایع مختلف کشور دارند، ملزم به اخذ مجوز با اجماع کلیه اعضاء از کارگروه خرید، کمیسیون مشترک و شورای امنیت سازمان ملل و پذیرش محدودیت‌های مربوطه خواهد بود. لیست این اقلام دوگانه نیز از طرف شورای امنیت قابل به‌روزرسانی و افزودن موارد جدید به آن است و هر کشور طرف معامله با ایران نیز می‌تواند اقلام جدیدی را به لیست اقلام ممنوعه (با کاربرد دوگانه) خودش اضافه کند. برابر گزارش کتبی استادان با تجربه علمی و عملی بالا در دانشگاهها ـ در تخصص‌های مختلف از جمله برق، مکانیک، کامپیوتر، نرم افزار و هوافضا ـ به کمیسیون و با توجه به وسعت دامنه اقلام و تجهیزات ذکرشده در لیست موارد با کاربرد دوگانه، کمیسیون معتقد است مشکلات متعددی از جمله تحدید و ایجاد مشکل برای صنایع مختلف، تحقیق و توسعه (به خصوص صنایع در مرز دانش) و ممانعت از پیشرفت ایران در علوم مختلف و افشای اطلاعات مربوط به زنجیره تأمین و نیازها و توانایی‌ها و فعالیت‌های کشور در حوزه‌های متعددی پیش خواهد آمد. ضمن اینکه بروکراسی مربوط به ارائه و بررسی و تأیید این حجم انبوه از اطلاعات، اجازه بازرسی آژانس از همه مکان‌ها در کشور ـ مطابق بند ۶.۷ ضمیمه ۴ برجام ـ (درباره اقلام با کاربرد دوگانه مندرج در INFCIRC/۲۵۴)، اعطای مجوز راستی‌آزمایی استفاده نهایی به کشور فروشنده کالا، تجهیزات، مواد یا فناوری با کاربرد دوگانه به ایران (مندرج در INFCIRC/۲۵۴) و نیز کارشناسان کمیسیون مشترک و امکان باز شدن پای جاسوسان به مراکز غیرهسته‌ای ایران- بند ۶.۸ ضمیمه ۴ برجام ـ مخاطره‌آمیز ارزیابی می‌شوند.
۱۱. کمیسیون معتقد است پذیرش برخی تعهدات بلندمدت که پایانی برای آنها پیش‌بینی نشده است از قبیل ارسال سوخت مصرف‌شده تمام نیروگاههای هسته‌ای تولید برق حال و آینده به خارج از کشور، منع فعالیت‌های مربوط به بازفرآوری، تحقیق و توسعه بازفرآوری، توسعه راکتورهای آتی بر پایه آب سبک، افزایش کارآمدی نظارت بر اساس فناوری‌های پیشرفته، حضور گسترده بازرسان آژانس از جمله نکات منفی برجام است که کشور را از حقوق آینده خود محروم ساخته است.
د) بررسی جنبه های دفاعی ـ امنیتی برجام
۱. جمیع بررسی‌های انجام پذیرفته در کمیسیون شامل بیانات تیم مذاکره‌کننده فعلی و قبلی و اظهارات مسؤولان بلندپایه نظامی و امنیتی کشور همگی حکایت از این موضوع دارد که تدابیر رهبری معظم انقلاب اسلامی، ایستادگی و مقاومت مردم، توانمندی‌های دفاعی بالای کشور و عمق استراتژیک منطقه‌ای و جهانی ایران اسلامی سبب پریشان خاطری آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای و جهانی آن شده و اساساً با تکیه به عنایات الهی و تقویت توانمندی‌های مذکور تهدید ایران به تجاوز و مواجهه نظامی با آن امری بی‌اساس و بلوفی آشکار می‌باشد.
۲. بر اساس استماع مجموعه نظرات و مشورت با مقامهای مسؤول و صاحب صلاحیت در امور نظامی و امنیتی، کمیسیون به این جمع‌بندی رسیده است که برجام دارای خلأها و ضعف‌های اساسی در حوزه نظامی و امنیتی است که در صورت عدم تجدیدنظر درباره بازرسی از مراکز نظامی، دفاعی و امنیتی و عدم دقت نظر در حین اجراء، مشکلاتی را پیش‌روی کشور قرار خواهد داد.
۳. این موضوع برای کمیسیون محرز شده است که با استناد به متن برجام دسترسی به تأسیسات نظامی ایران ممکن شده است. طبق متن منتشرشده، ایران موظف است به هر تأسیساتی ـ از جمله تأسیسات نظامی و امنیتی ـ حداکثر ظرف مدت ۲۴ روز دسترسی مورد درخواست را تأمین نماید. اگر دسترسی هایی که ایران بر اساس سند INFCIRC/۲۵۴ موظف به ارائه آن به آژانس و کشورهای دیگر شده نیز در نظر گرفته شود، این جمع‌بندی به طور قطعی وجود خواهد داشت که رژیم دسترسی و بازرسی توافق‌شده در برجام، یک رژیم کاملاً ویژه و بسیار فراتر از پروتکل الحاقی است. کمیسیون اطمینان یافته است اجرای این رژیم بازرسی در ایران ـ در صورت تحقق ـ می‌تواند به جمع‌آوری بی‌سابقه اطلاعات از ایران منجر شده و زیرساخت‌ها، اطلاعات و سرمایه‌های انسانی، علمی، نظامی و امنیتی ایران را به نحو نگران‌کننده‌ای در معرض مخاطره قرار دهد. لذا کمیسیون بر منع صریح فرماندهی کل قوا مبنی بر ممنوعیت هرگونه راه دادن بیگانگان به حریم و حصار امنیتی و دفاعی و نظامی کشور به هر بهانه‌ای تأکید می‌نماید.
۴. ارزیابی کمیسیون آن است که قطعنامه ۲۲۳۱ ـ در صورت اجراء ـ اختیارات فراوانی برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نظر گرفته و از ایران خواسته است به ابهام از سوی آژانس بی قید و شرط پاسخ داده و همه مطالبات آن را برآورده سازد. این امر حتی از اختیارات مندرج در برجام نیز فراتر رفته است. استنباط کمیسیون آن است که این قطعنامه می‌تواند مبنای درخواست‌های زیاده‌خواهانه‌ای از سوی آژانس برای امروز و آینده کشور قرار گیرد.
۵. برابر بند ۳ قطعنامه ۲۲۳۱ ممنوعیت موشک‌های بالستیک با طراحی قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای مدنظر قرار گرفته است. کمیسیون اقدام تیم مذاکره‌کننده در گنجاندن عبارت «طراحی‌شده برای حمل کلاهک هسته‌ای» در این بند از قطعنامه را مثبت ارزیابی کرده است و از آنجا که ایران نیز چنین طراحی را انجام نداده و نخواهد داد برنامه موشکی ایران در آینده بدون هیچ محدودیتی براساس نیاز کشور تداوم خواهد یافت. دریافت کمیسیون از حفظ بخشی از تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد مرتبط با مسأله هسته‌ای در قطعنامه ۲۲۳۱، آن است که تحریمهای تسلیحاتی و موشکی علیه ایران ولو با شدت و محدودیت زمانی کمتر نسبت به قطعنامه‌های گذشته ـ که هیچ یک از آنها مورد قبول ایران نبوده‌اند ـ همچنان باقیمانده است. در عین حال کمیسیون تفسیر و خواست دولت در بیانیه وزارت امور خارجه پس از قطعنامه ۲۲۳۱ مبنی بر لزوم ادامه فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی بر اساس نیاز دفاعی و خواست جمهوری اسلامی ایران بدون هیچ گونه محدودیتی را ستایش و بر آن تأکید می‌نماید.
۶. کمیسیون معتقد است ایجاد محدودیت ۵ ساله برای واردات و صادرات سلاح ایران و مسؤولیت بزرگ ما در قبال جبهه مقاومت و ایستادگی در برابر تروریسم دولتی و شبکه‌های سامان‌یافته از سوی آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای او سبب خواهد شد که در صورت قبول لوازم این محدودیت، شاهد رشد تروریسم در غرب آسیا و شمال آفریقا و تضعیف جبهه مقاومت در این منطقه باشیم؛ لذا کمیسیون بر عدم اجرای این بند از قطعنامه براساس بیانیه وزارت امور خارجه تأکید می‌نماید.
ه) بررسی مسئله اقتصادی به‌ویژه تحریمها در برجام
۱. کمیسیون معتقد است تحریمهای ظالمانه و غیرقانونی شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپایی و آمریکا سبب بروز مشکلاتی برای کشور ـ از جمله تشدید کاهش ارزش پولی، دشواری در فروش نفت خام، افزایش ریسک سیستماتیک در اقتصاد، افزایش هزینه‌های مبادله، بلوکه شدن بخش‌هایی از دارایی‌های کشور در خارج، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ـ شده است و رفع آنها می‌تواند در صورت اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی، به سرعت پیشرفت اقتصادی کشور بیافزاید و به همین جهت کمیسیون در بررسی متن برجام بر وضعیت رفع تحریمها تمرکز ویژه نمود و با توجه به اینکه «لغو تحریمها» در توافق هسته‌ای هدف اصلی مذاکرات و مهمترین مأموریت تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بوده است، کمیسیون از همان روز نخست آغاز به کار، این موضوع را با حساسیت مورد تدقیق قرار داد.
۲. به‌رغم مشکلات اقتصادی ناشی از تحریمها، کمیسیون معتقد است تحریمهای خارجی ـ در صورت تدبیر داخلی و التزام به الگوی اقتصاد مقاومتی ـ هرگز منجر به فلج نمودن اقتصاد کشور نخواهد شد و امکان تداوم پیشرفت کشور با فرض پیگیری اقتصاد مقاومتی وجود خواهد داشت. همچنین بخش عمده اثرات اقتصادی نامطلوب بروزیافته در سالهای تحریم ناشی از بی‌تدبیری داخلی بوده است و عملکرد برخی بخشهای کشور طی سالهای اوج تحریمها (از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲) نشان میدهد در صورت تأکید بر اقتصاد مقاومتی و تدبیر امور در عرصه مبادلات بین‌المللی، با وجود شدت تحریمها امکان عرضه نفت خام، استحصال وجوه حاصل از فروش آن و سایر مبادلات کالایی و مالی در سطح بین‌الملل ـ به خصوص در ارتباط با کشورهای دوست از جمله همسایگان و کشورهای عضو جنبش عدم تعهد ـ وجود دارد؛ ضمن اینکه با ارتقاء مقاومت اقتصادی کشور ـ از طریق اصلاح ساختار و فرهنگ اقتصادی و اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ـ دشمنان ملت از تداوم تأثیر تحریمهای اقتصادی مأیوس شده و در راستای کاهش هزینه‌های اقتصادی خود ـ که در شرایط تداوم تحریمها مجبور به تحمل آن شده‌اند ـ رفته رفته تحریمها را پایان خواهند داد.
۳. کمیسیون با تأکید مجدد بر لزوم رفع تحریمهای ظالمانه در هر توافق هسته‌ای معتقد است علی‌رغم بزرگ‌نمایی‌های صورت‌گرفته در خارج و داخل کشور، تحریمهای مذکور قدرت فلج کردن اقتصاد ایران را نداشته و نخواهند داشت. به عنوان مثال با لحاظ مسأله فروش نفت به عنوان یکی از آسیبهای جدی ناشی از فروش نفت خام، آمارهای رسمی نهادهای خارجی و بین‌المللی از جمله اداره اطلاعات انرژی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی نشان میدهد به رغم تحریمهای نفتی آمریکا در اکتبر سال ۲۰۱۱ میلادی و تحریمهای نفتی اتحادیه اروپا در جولای ۲۰۱۲ میلادی، فروش نفت خام ایران با میانگین ۱.۱ تا ۱.۲ میلیون بشکه در روز تداوم یافته و با وجود تأکید تحریمهای نفتی آمریکا بر کاهش تدریجی خرید کشورها از ایران، این میانگین تا زمان توافق ژنو در ژانویه ۲۰۱۴ میلادی - یعنی حدود ۱.۵ سال - کاهش نداشته است. این بدان معناست که دشمنان ملت بر خلاف ادعاهایشان توانایی حذف نفت خام ایران از بازارهای جهانی را نداشته‌اند. اما آمارهای رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی نیز نشان میدهد حتی فراتر از آمارهای بین‌المللی، میزان فروش نفت خام ایران در سال ۱۳۹۲ به طور متوسط ۱.۶ میلیون بشکه در روز و در سال ۱۳۹۱ و در اوج تحریمهای نفتی ۱.۸ میلیون بشکه ـ با احتساب فروش‌های رسمی و غیررسمی و دورزدن تحریمها ـ در روز بوده است لذا در سالیان اخیر رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر خارجه این کشور مکرر اعلام نموده‌اند که تحریمها کارایی خود را از دست داده‌اند و امکان فشارهای مد نظر از طریق اعمال آن منتفی است.
۴. با بررسی‌های صورت گرفته در کمیسیون معلوم شد که تحریم سوئیفت در خصوص نهادهای خارج‌شده از لیست انسداد دارایی‌ها مرتفع شده و این محدودیت از نهادهای اصلی کشور مثل بانک مرکزی، بانک ملت، بانک تجارت و برخی دیگر بانکها در روز اجراء رفع خواهد شد که موضوع بسیار مثبت ارزیابی میشود؛ لکن زیرساخت قانونی تحریم سوئیفت تا روز انتقال ـ هشت سال پس از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ - باقی خواهد ماند و در تاریخ مذکور نیز صرفاً تعلیق ـ و نه لغو ـ خواهد شد. این بدان معناست که اضافه نمودن هر شخص حقیقی یا حقوقی به لیست انسداد دارایی ها باعث می شود که به صورت خودکار مشمول تحریم سوئیفت نیز قرار گیرد. همچنین بخشی از نهادهای اسم برده شده در لیست انسداد دارایی از جمله بانک‌های سپه، صادرات، انصار و مهر تا هشت سال دیگر همچنان در تحریم سوئیفت باقی خواهند ماند.
۵. کمیسیون دریافت کرده است که در ارتباط با تحریمهای نفتی، بخش عمده موانع مربوط به صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی رفع شده است که این موضوع اقدامی بسیار مثبت ارزیابی میشود؛ لکن در خصوص تراکنش‌های مالی مربوط به انتقال وجوه حاصل از فروش نفت، به لغو یا تعلیق یا توقف بند D۴ از ماده ۱۲۴۵ از قانون NDAAو نیز بخش D از ماده ۱۲۴۷ قانون IFCA اشاره‌ای نشده است. بر این اساس مؤسسات مالی خارجی به شرطی از شمول تحریمهای مالی ثانویه آمریکا خارج می‌شوند که میزان خرید نفت خام از ایران به صورت پیوسته در حال کاهش باشد و این به معنای مانع تراشی برای انتقال وجوه حاصل از فروش نفت خام ایران خواهد بود. اگرچه استناد میشود که با توقف بند D۱ از ماده ۱۲۴۵ قانون NDAA بندهای مورد منازعه نیز به‌عنوان تبصره‌های آن متوقف خواهند شد، اما درج بندهای تبصره‌‌ای مشابه (از جمله D۳) و عدم درج این بندها در متن برجام، می‌تواند زمینه بهانه‌گیری آمریکا در لغو بخش مهمی از تحریمهای مربوط به نقل و انتقال وجوه نفت قرار گیرد.
۶. کمیسیون پس از استماع نظرات تیم مذاکره کننده، بررسی متون و جمع‌بندی نظرات متعدد، به این ارزیابی نرسیده است که مفهوم لغو تحریم به معنای برچیده شدن زیرساخت قانونی تحریمها در برجام وجود دارد و جز در موارد معدود و بسیار کم اهمیت، در تمامی موارد تحریمها تعلیق و یا توقف در اجراء شده و زیرساخت قانونی آنها حفظ میشود و این امر تأمین‌کننده هدف ذاتی ایران از مذاکرات نیست.
۷. جمع‌بندی کمیسیون این است که اصل تناظر در انجام تعهدات دو طرف در برجام به طور کامل رعایت نشده و اقدام واقعی از سوی ۱+۵ در زمینه تعلیق تحریمها به انجام تعهدات ایران و راستی‌آزمایی آن از سوی آژانس موکول شده است. کمیسیون معتقد است که این امر بر اساس اعتماد به آژانس و در نتیجه دارای ریسک بسیار بالایی است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از طرف برجام ـ به‌خصوص در ضمیمه پنجم آن ـ به عنوان یک داور بین‌المللی مسؤول نظارت بر انجام تعهدات ایران شده است لذا اگر آژانس گام اول از انجام تعهدات ایران را تأیید نکند، طرف مقابل مکلف به برداشتن تحریمها نخواهد بود. در گام بعدی نیز هرگاه آژانس گزارشی درباره عدم انجام ایران به تعهدات خود یا عدم صدور مجوز بازرسی از مکانهای مورد نظر آژانس منتشر کند، باعث بازگشت تحریمها خواهد شد. اما در رابطه با نظارت بر انجام تعهدات طرف مقابل یعنی نظارت بر برداشته شدن تحریمها، هیچ داور ثالث یا یک نهاد بین‌المللی ناظری تعیین نشده است. در این طراحی، بدون رعایت تناظر زمانی در انجام تعهدات توسط طرفین از یک سو اقدامات ایران مقدم بر انجام تعهدات طرف مقابل است و ابتدا باید ایران تعهدات خود را کامل انجام دهد تا نوبت اقدامات و اجرای تعهدات طرف مقابل برسد و از سوی دیگر، بر اقدامات ایران انواع نظارت‌ها و راستی‌آزمایی‌ها خواهد شد ولی متأسفانه با کمال تعجب برای نظارت بر انجام تعهدات طرف مقابل هیچ ناظری در نظر گرفته نشده است.
۸. کمیسیون در موضوع تناظر کیفی دریافته است که در برابر اقدامات اساسی ایران بر اساس برجام تحریمهای کنگره و ایالات آمریکا و اتحادیه اروپا لغو نشده و صرفاً به حالت تعلیق در می‌آیند. با توجه به اینکه لغو تحریمهای کنگره آمریکا در اختیار دولت آمریکا نیست کمیسیون معلق‌شدن آنها را در چارچوب اختیارات رئیس جمهور پذیرفتنی می‌داند؛ اما طبق برجام، اتحادیه اروپا ـ که طرف مذاکره ایران بوده است ـ از لغو تحریمها خودداری کرده و صرفاً آنها را به حالت تعلیق درآورده است که مورد قبول نیست. تعلیق تحریمها به معنای حفظ ساختار آنهاست که امکان بازگشت‌پذیری فوری را به آنها میدهد.
۹. کمیسیون با دقت در تعهدات آمریکا در برجام به این جمع‌بندی رسید که دولت آمریکا علی‌رغم داشتن اختیار تعلیق مجوزهای صادرشده در کنگره برای تحریم ایران توسط ایالات، از این اقدام اجتناب کرده و تنها در ماده ۲۵ برجام دولت آمریکا اعلام کرده است مسؤولان ایالات را «تشویق» کنند تا تغییر سیاست آمریکا در رابطه با تحریمها را در نظر داشته باشند. نتیجه این امر با توجه به مواضع صریح مسؤولان ایالتی آمریکا در مخالفت جدی با برجام، امکان جدی حفظ تحریمهای ایالتی بدون نقض برجام است. لذا این امکان وجود دارد که بهره برداری و انتفاع ایران از تحریم‌هایی که توسط رئیس جمهور آمریکا تعلیق شده‌اند، به دلیل وجود قوانین تحریمی دیگر در سطح ملی و ایالتی آمریکا، دچار اختلال شوند.
۱۰. استنباط کمیسیون با بررسی متن برجام و توجه به مفاد مواد ۳۶ و ۳۷ برجام (مکانیسم ماشه) آن است که هر یک از کشورهای طرف مذاکره می‌تواند با ادعای اینکه ایران به تعهدات خود در برجام عمل نمی‌کند، بدون اینکه نیاز باشد این ادعا مورد تأیید قرار گیرد، نه تنها تحریمهای خود را بازمی‌گرداند، بلکه با شکایت به شورای امنیت، ظرف ۳۰ روز موجب اعمال مجدد تحریمهای شورای امنیت نیز می‌شوند.
و) بررسی جنبه های سیاسی و عمومی
۱. کمیسیون اعتقاد دارد منطق عقلانی و قانونی نظام جمهوری اسلامی ایران با همراهی و مقاومت و سلحشوری ملت شریف ایران توانست نظام سلطه را از ادعای واهی گزینه‌های جنگ‌طلبانه وادار به مذاکره نماید و بیش از پیش رژیم سفاک صهیونیستی را منزوی کند و ادعای دروغین اجماع جهانی علیه ملت شریف ایران را به رسوایی بکشاند و حربه ایران هراسی را از دست آنها خارج کند.
۲. کمیسیون معتقد است مقاومت ملت ایران، ادعاهای دروغین نظام سلطه را مبنی بر برنامه تولید سلاح هسته‌ای برملا نمود و بر درستی تداوم گفتمان استکبارستیزی صحه گذاشت. جبهه مقاومت به ویژه حزب‌الله لبنان بیش از گذشته مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و امنیت اسرائیل به عنوان نماد تروریسم دولتی روز به روز کاهش خواهد یافت.
۳. کمیسیون معتقد است اظهارات رسمی مقامهای آمریکایی نشان‌دهنده اراده طرف آمریکایی برای تداوم تحریمها تحت عناوین غیرهسته‌ای و سیاسی است که به هیچ وجه مورد قبول نخواهد بود.
۴. از آنجاکه برجام برپایه توافق ژنو استوار بوده و به آن اذعان شده است، با توجه به متن منتشره توافق ژنو که در آن تصریح شده بود نتیجه نهایی مذاکرات (برجام) باید منجر به لغو کامل همه تحریمهای مرتبط با هسته‌ای (Comprehensive Lifting) علیه ایران شود، این تعهد توافق ژنو به طورکامل در متن برجام منعکس نشده است.
۵. کمیسیون به طور قطعی به این جمع‌بندی رسیده است که طبق بند «ک» مقدمه و مفاد عمومی برجام، ایران در حوزه‌های مختلف از جمله در حقوق و تکالیف هسته¬ای، مبانی و سازوکار نظارت و بازرسی هسته ای و پروتکل الحاقی و سازوکار حل و فصل اختلافات از سایر کشورها استثناء شده است.
۶. کمیسیون بر اساس مجموعه اسناد اینگونه ارزیابی کرده است که برجام در برخی مواد کلیدی مبتنی بر عدم اعتماد به آمریکا بنا نهاده نشده است. متن برجام اساساً بر این مبنا بنا شده که آمریکا اراده‌ای برای اقدام خصمانه علیه ایران نخواهد داشت یا گویا اقدام به این امور هزینه سیاسی برای دولت آمریکا در پی داشته و او را منع می کند درحالی‌که اساساً آمریکا در سوابق تصمیمات یک‌جانبه خود در جهان نشان داده است که براساس منافعش عمل خواهد کرد. بر اساس این توافق، ایران تا زمان حصول اعتماد جامعه بین‌المللی نسبت به برنامه‌اش از معاهده NPT استثناء شده است. کمیسیون معتقد است مستثنی‌کردن این توافق بر مفهوم اعتمادسازی به معنای بازگذاشتن دست طرفهای متخاصم غربی در منحرف‌کردن توافق از هدفهای ذاتی آن و مشروط‌کردن اجرای گامهای مورد توافق به مفهومی کلی، تفسیرپذیر، مبهم و سلیقه‌ای به نام اعتماد است. این در حالی است که مسؤولان آمریکایی از جمله رئیس‌جمهور این کشور به صراحت اذعان داشته اند که تنظیم این توافق را با پیش فرض دشمن بودن ایران بنیان نهاده‌اند و در بیانی صریح، سازوکارهای محدودکننده، محروم‌کننده و محکوم‌کننده موجود در برجام بر علیه ایران را به رخ می‌کشند.
۷. با توجه به اینکه برجام مدل رسیدن به تعریف‌های دوجانبه درباره برنامه هسته‌ای را پذیرفته، کمیسیون بسط این مدل را به سایر حوزه‌های امنیت ملی ایران بسیار مخاطره‌آمیز می‌داند؛ چه اینکه اظهارات مقامهای سیاسی آمریکا و هم‌پیمانان او بارها بر تکثیر استفاده از این مدل در سایر امور غیرهسته‌ای از جمله حل سایر منازعات بین ایران و غرب تأکید کرده‌اند و اساساً دستیابی به برجام را گام اول از سلسله اقدامات خود می‌دانند.
۸. کمیسیون معتقد است افزایش راههای ارجاع موضوع هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد از طریق واحد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به مجموعه راههای آژانس، کمیسیون مشترک، کارگروه خرید مورد تأیید شورای امنیت و هریک از اعضای طرف مذاکره ایران از جمله مواردی است که جمهوری اسلامی ایران را دائماً در معرض تهدید ارجاع به شورای امنیت قرار میدهد.
ز) پیشنهادات:
۱. شایسته بود دولت محترم برای اجرای برجام و رفع موانع قانونی آن اقدام به ارائه لایحه می‌نمود ولی با عنایت به عدم انجام این امر قانونی از سوی دولت، مجلس شورای اسلامی می‌بایست برای امکان اجرای درست برجام اقدام به ارائه طرحی دوفوریتی با الزاماتی دقیق برای رفع موانع اجرای برجام، متناظرسازی و متناسب‌سازی فعالیت کشورهای اطراف برجام و تضمین‌کننده انجام تعهدات طرف مقابل و مسدودکننده راههای نفوذ و کاهش آسیب‌پذیری در حوزه‌های مختلف پیرامون آن خصوصاً حوزه‌های سیاسی و فرهنگی نماید.
۲. دولت محترم باید با مطالبه حداکثری از مفاد مندرج در برجام، همچنان به عنوان یک عضو صاحب فن آوری هسته‌ای در آژانس فعالانه حقوق هسته‌ای اساسی ملت ایران را مطالبه نموده و نسبت به گسترش برنامه تحقیق و توسعه بومی کشور برای فعالیت‌های گسترده آینده زمینه‌سازی نماید.
۳. راه منطقی رفع تحریمها اقدامات متناظر کمی، کیفی و زمانی بود که به آن توجه نشده است لذا باید با تدبیر درست به‌گونه‌ای عمل نمود که در مقابل گامهای مشخص تا روز اجرای گزارش آژانس پیرامون اعلام حل مسائل گذشته و حال ارائه شده و تمهیدات لازم جهت انجام اقدامات مناسب برابر لغو تحریمهای اروپا و آمریکا و رفع تحریمهای کنگره آمریکا برداشته شود و در صورتی غیر از لغو تحریمها نسبت به حرکت تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای مورد نظر برجام در مقابل تعلیق تحریمها اقدام نماید.
۴. به‌منظور تضمین امنیت کشور و بهره‌مندی از یکی از مهمترین اهرم‌های بازدارندگی در عرصه دفاعی کشور می‌بایست توجه ویژه‌ای به توان موشکی و توسعه کیفی و کمی آن برابر نیازهای کشور و تهدیدات پیش‌رو صورت پذیرد. لازم است در این مسیر خوشبین نبودن و تشدید تلاش در بخش امنیت و دفاع از ضرورت‌های انکارناپذیر سیاست‌های دولت اعلام شود.
۵. با توجه به سیاست قاطع جمهوری اسلامی ایران در مقابله و مبارزه با تروریسم دولتی و آمریکاساخته در سراسر جهان به‌ویژه در غرب آسیا و شمال آفریقا باید با یاری کشورهای مبارزه‌کننده با تروریسم و تأمین نیازهای تسلیحاتی کشورهای دوست، اقدامات پیش‌دستانه انجام پذیرد.
۶. حساسیت بالای مراکز نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران و اصل حیاتی ضرورت حفظ اسرار نظامی و امنیتی کشور حکم می‌کند که راه دادن بیگانگان به بهانه بازدید و بازرسی به این اماکن و مواجهه با دانشمندان کشور با هر بهانه‌ای مطلقاً ممنوع شود.
۷. با توجه به اینکه در مرحله اجرای برجام و حضور گسترده هیأتهای خارجی و بازشدن بیشتر فضای کشور بر روی بیگانگان زمینه نفوذ احتمالی دشمن در عرصه‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی بیشتر خواهد شد به همین علت باید با طراحی متناسب با تحولات جدید برای جلوگیری از این نفوذ احتمالی اقدام نمود.
۸. کشورهای اطراف برجام با توجه به مفاد ماده ۲۸ آن متعهد به احترام متقابل و پرهیز از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و هدف برجام شده‌اند از این‌رو مقامات دولتی باید بکوشند ضمن احترام به رعایت این بند با پاسخگویی مناسب در برابر گزافه‌گویی‌های مسؤولان آمریکا و اروپا هیچ‌یک از زیاده‌گویی‌های آنها را بی‌جواب نگذاشته و نسبت به اقدام قانونی در برابر نقض برجام از سوی آنها اقدامات عاجل و مقتضی را انجام دهند.
۹. برای مواجه با تهدیدهای فزاینده دشمنان انقلاب اسلامی، حق پدافند هسته‌ای برای حفاظت و پیشگیری از آسیب‌ها در برابر حملات و تروریسم هسته‌ای بدون هیچگونه محدودیتی پیگیری شده و اقدامات عملی در خصوص کسب توانمندی آن حاصل شود.
۱۰. با عنایت به فرصت سیاسی فراهم‌شده برای جمهوری اسلامی ایران می‌بایست دفاع انقلابی از هم‌پیمانان منطقه‌ای استمرار یابد، توسعه روابط با کشورهای مسلمان و همسایه دنبال شود و توسعه ارتباط با کشورهایی که سابقه خیانت به کشورمان را ندارند، پیگیری شود.
این گزارش را سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون ویژه برجام مجلس قرائت کرد که شامل مقدمه و نکات کلی، محتوی ( جنبه های حقوقی ، علمی ، فنی ، تحقیقاتی ، دفاعی ، امنیتی ، اقتصادی، سیاسی وعمومی ) و پیشنهادات است.
متن کامل گزارش نهایی کمیسیون ویژه برجام برای ارائه به صحن علنی مجلس به شرح ذیل است:
در اجرای ماده (۴۴) آیین‌نامه داخلی گزارش کمیسیون ویژه بررسی برجام، نتایج و پیامدهای آن که با حضور اعضای محترم تیم مذاکره‌کننده، کارشناسان، حقوقدانان و صاحب‌نظران در جلسات متعدد مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً در جلسه روز شنبه مورخ ۱۱/۷/۱۳۹۴ به‌تصویب رسیده است، جهت قرائت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌گردد.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام، نتایج و پیامدهای آن
علیرضا زاکانی
بسم الله الرحمن الرحیم
الف) مقدمه و نکات کلی گزارش
۱. «کمیسیون ویژه بررسی برجام، نتایج و پیامدهای آن» در مجلس شورای اسلامی، با استعانت از خداوند سبحان، توسل به اهل بیت معصومین (علیهم‌السلام) و در عمل به رهنمود رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) مبنی بر دقت نظر در بررسی نتایج مذاکرات و با توجه به مسؤولیت قانونی خود در نمایندگی از مردم شریف ایران اسلامی، طی بیش از ۴۰ روز با برگزاری جلسات متعدد با تیم‌های مذاکره‌کننده هسته‌ای، مقامهای مسؤول عالی‌رتبه کشوری و لشگری، استادان دانشگاه و کارشناسان مختلف، به بررسی متن نهائی‌شده مذاکرات تحت عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) میان ایران و گروه ۱+۵ و قطعنامه ۲۲۳۱ پرداخت.
این کمیسیون توفیق یافت ۱۷۰ ساعت جلسه کاری داشته باشد که ۵۶ ساعت آن با مسؤولان تیم مذاکره‌کننده وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی، تأییدکنندگان و نقادان مرتبط و متخصصین و اندیشمندان کشور و ۵۰ ساعت نشست اعضای کمیسیون و ۹ ساعت جلسات هیأت رئیسه بود؛ ۱۵ جلسه کمیته‌های تخصصی خود را به میزان ۳۲ ساعت با وقت‌گذاری مناسب برای جلسات متعدد با کارشناسان و متخصصین امر و بررسی اسناد و نتایج آنها تشکیل دهد؛ ۲۳ ساعت بازدید میدانی از سایتهای غنی‌سازی شهید علی‌محمدی در فردو و شهید احمدی روشن در نطنز و راکتور تحقیقاتی و کارخانه تولید آب سنگین اراک داشته باشد و جلسات کارشناسی با عزیزان فعال و مسؤولان آنها در کنار بررسی کارهای انجام‌شده توسط سایر مجموعه‌های مسؤول و تخصصی در کشور برگزار نماید و با دقت در گزارش‌های ایشان نتایج ذیل را صرفاً بر مبنای مصالح انقلاب و منافع ملی تقدیم رهبر فرزانه و اندیشمندمان حضرت امام خامنه‌ای (دامت برکاته) و ملت رشید و آگاه ایران اسلامی نماید تا اندکی از نعمت عظیم به امانت گذاشته‌شده نزد نمایندگان مجلس شورای اسلامی ـ که با تلاش و مجاهدت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) و شهیدان انقلاب به دست آمده ـ را پاس دارد و با ارائه گزارشی مختصر و متقن، زمینه آگاهی بخشی، اعلام نظر و تقنین نمایندگان محترم را در این باره فراهم آورد و ان‌شاءالله بکوشد تا در اسرع وقت گزارش تفصیلی خویش را با اسناد پیوست تقدیم مسؤولان، نخبگان و آحاد مردم شریف ایران نماید.
۲. تلاش کمیسیون در این مدت بر این بوده است که درکی دقیق از متن فراهم شده به دست‌آورد، بی‌طرفانه، دقیق و همه‌جانبه به بررسی آن بپردازد، دیدگاههای موافق و مخالف را بشنود، اسناد و اظهارات مرتبط را بررسی کند و در نهایت به یک داوری کلان و قابل اتکا از برجام دست یابد.
۳. اصول حاکم بر بررسی کمیسیون برگرفته از نقش مجلس شورای اسلامی در قانون اساسی و دیدگاهها و رهنمودهای بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی و خلف صالح او و مبتنی بر یک نگاه همه‌جانبه نسبت به آن بوده است.
کمیسیون بر این باور بوده است که پایه استراتژی نظام اسلامی در مدیریت فرآیند مذاکرات، تثبیت کامل حقوق هسته‌ای ایران طبق مقررات بین‌المللی به‌ویژه حق غنی‌سازی صنعتی و حفظ چرخه تحقیق و توسعه هسته‌ای همزمان با رفع کامل و پایدار همه تحریمها و محدودیت‌های غیرقانونی اعمال‌شده علیه ملت ایران در پرونده هسته‌ای بوده است. این دو اصل، معیار اصلی کمیسیون برای داوری درباره متن برجام بوده است.
۴. کمیسیون برجام در طول فرآیند بررسی خود اصل را بر آن گذاشته است که تیم مذاکره‌کننده ـ که از اعتماد رهبر معظم انقلاب اسلامی و پشتیبانی ملت برخوردار بوده است ـ در طول دو سال گذشته تمام ظرفیت ممکن خود را برای تدوین یک استراتژی مناسب برای صیانت از منافع ملی انجام داده و مذاکرات را تحت اشراف مقامهای عالی کشور بر این اساس پیش برده است.
کمیسیون عقیده دارد خروجی این فرآیند، دارای نقاط قوت و ضعف مهمی است و متضمن فرصتها و تهدیدهایی برای آینده انقلاب و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران است.
کمیسیون تلاش کرده است این موارد را به‌دقت شناسایی کرده، ضمن تثبیت قوتها و بهره‌گیری از فرصتهای پیش‌رو، برای نقاط ضعف و زمینه‌های تهدید آن چاره‌جویی کند و لذا از این منظر کمیسیون خود را در طول و مکمل مجاهدت و تلاش تیم مذاکره‌کننده، مقوم دستاوردها و مصحح اشکالات متن و نتایج و پیامدهای آن می‌داند و بر خود لازم می‌داند - فارغ از هر نتیجه منبعث از این گزارش- قریب دو سال فعالیت مجدانه تیم مذاکره‌کننده را مورد قدردانی خویش قرار دهد.
۵. کمیسیون در طول فرآیند بررسی خود، بی‌اعتمادی نسبت به آمریکا و اعتماد به مسؤولان کشور به‌ویژه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را مهمترین اصل راهنمای خویش قرار داده است.
لذا کمیسیون ابتدا در مواردی که متن برجام و قطعنامه و سایر اسناد موجود از صراحت و شفافیت کافی برخوردار است، متن را مبنای گزارش خود قرار داده است و در موارد ابهام یا در مواردی که متن برجام دارای مشکل به نظر می‌رسیده، اظهارات رسمی مقامات کشور را مبنا قرار داده است.
جمع‌بندی کلی کمیسیون آن است که مجموعه نقاط ضعف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، محصول تلاش آمریکا برای تبدیل کردن برجام به ابزاری برای مهار راهبردی ایران و همچنین ایجاد زیرساختی برای نفوذ در کشور به بهانه فضای پسابرجام بوده است.
بنابراین کمیسیون به همین دلیل، مواضع رسمی مقامها و کارشناسان آمریکایی مرتبط با موضوع را از زمان جمع‌بندی مذاکرات تاکنون- خصوصاً در دو ماه گذشته- به‌طور مستمر و جدی رصد و ارزیابی نموده است، لذا در صورت هرگونه تهدید نسبت به منافع جمهوری اسلامی ایران در قالب برجام، حق مجلس شورای اسلامی را برای اتخاذ تصمیمات مقتضی محفوظ می‌داند.
۶. کمیسیون ویژه برجام معتقد است که یک مأموریت کم‌نظیر تاریخی برعهده دارد؛ چرا که ارزیابی سندی را برعهده گرفته است که یکی از منازعات تاریخی ایران اسلامی در حوزه امنیت ملی (پرونده هسته‌ای) را با اصلی‌ترین دشمن آن یعنی آمریکا تعیین تکلیف می‌کند، به همین دلیل کمیسیون تلاش کرده است علاوه بر فهم دقیق ابعاد مختلف برجام با کوشش برای کاهش تهدیدات آن، روشی مناسب برای پاسخ‌دهی به تاریخ و نسلهای آینده کشور که قاعدتاً درباره این توافق پرسش‌هایی مهم مطرح خواهند کرد، فراهم آورد.
۷. کمیسیون سعی نمود با دقت در سیاست‌های کلی و خطوط قرمز نظام اسلامی پیرامون مذاکرات و نتایج اولیه صورت‌گرفته و با مرور الزامات مرتبط قانونی در این خصوص بررسی خویش را انجام دهد و به منظور ارائه گزارشی دقیق از رخداد مدنظر و نتایج آن، متن اسناد موجود را ـ که تنها «برجام» و «قطعنامه ۲۲۳۱» از مجموع اسناد مطرح‌شده پیرامون پرونده هسته‌ای به کمیسیون واصل شد ـ ملاک قرار داده و با بهره‌گیری از خرد جمعی به استنتاج مسائل پرداخت و در مواقف دارای ابهام یا مورد ادعای دشمن، تفسیر تیم مذاکره‌کننده و اسناد ارسالی از سوی ایشان را مبنا قرار دهد.
به همین منظور ضمن درخواست اسناد مذاکرات، ۴۰ سؤال درباره ابهامات برای وزارت امورخارجه و ۲۰ سوال برای سازمان انرژی اتمی ارسال شد. لازم است از ارسال پاسخ به سؤالات خواسته‌شده توسط سازمان انرژی اتمی تشکر نموده و اعلام می‌دارد که تا لحظه تنظیم این گزارش اسناد و پاسخ به سؤالات درخواستی از وزارت امور خارجه ـ علی‌رغم مکاتبات مکرر ـ به کمیسیون واصل نشده است.
۸. کمیسیون با حسن استفاده از فرصت حضور مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آقای یوکیا آمانو در ایران از دولت محترم درخواست کرد زمینه حضور ایشان را در جلسه کمیسیون فراهم آورد که همین جا از مساعدت وزارت امورخارجه قدردانی می‌نماید که زمینه‌ساز بیان رودرروی بخش کوچکی از ظلم روا داشته‌شده در حق مردم شریف ایران اسلامی و بیان مطالبات بحق مردم ستمدیده جهان به‌ویژه ایران عزیز توسط موکلان ملت از مدیرکل آژانس شد و نمایندگان مردم توانستند مسؤولیت خطیر این نهاد بین‌المللی را به بالاترین مقام آن یادآور شده، بی‌اعتمادی و اعتراض خود را نسبت به رفتارها و اقدامات آژانس در ۱۲ سال گذشته بیان دارند و با او اتمام حجت کنند. در پایان جلسه، علاوه بر بیان خط قرمز مهم کمیسیون درباره مسائل دفاعی و امنیتی و لزوم حفظ عزت بالای ایران اسلامی، پنج خواسته مهم کمیسیون از آژانس به شرح ذیل بیان شد:
۱-۸. برخورد غیرسیاسی، فنی و شفاف آژانس با مسأله هسته‌ای ایران
۲-۸. حفظ اطلاعات هسته‌ای محرمانه ایران
۳-۸. کمک به توسعه فناوری هسته‌ای ایران
۴-۸. تسهیل تحقیق و توسعه دانش هسته‌ای در ایران
۵-۸. لزوم تلاش بیشتر آژانس در جهت خلع سلاح هسته‌ای جهانی و آغاز آن از منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا
در نتیجه این جلسه مدیرکل آژانس به کمیسیون اطمینان داد که اولاً پرونده مسائل باقیمانده از گذشته در پرونده هسته‌ای ایران (pmd) را تا پایان سال جاری میلادی مختومه نماید؛ ثانیاً از انتشار هرگونه اطلاعات محرمانه فنی و نیروی انسانی کشور در حوزه هسته‌ای خودداری کند و ثالثاً پرونده هسته‌ای ایران را تنها بر مبنای فنی بررسی نموده، از دخالت دادن نگاههای سیاسی در آن پرهیز نماید.
ب) بررسی جنبه حقوقی برجام
۱. کمیسیون معتقد است ـ صرف‌نظر از بحثهای حقوقی مبنی بر اینکه برجام توافقی حقوقی است یا سیاسی ـ در متن برجام و ضمیمه‌های آن تعهداتی برای طرفین ذکر گردیده به نحوی‌که تعهدات طرف ایرانی روشن و صریح بوده، اقدامات اجرائی آن نیز توسط آژانس بین‌المللی انرژی راستی‌آزمایی می‌گردد اما تعهدات سایر طرفها با توجه به احکام پیچیده مندرج در آن دچار آسیبهای جدی است.
بدیهی است در صورت عدم اجرای تعهدات توسط سایر طرفها، جمهوری اسلامی ایران حق هرگونه تصمیم‌گیری در جهت منافع ملی کشور را برای خود محفوظ می‌دارد.
درباره قطعنامه ۲۲۳۱ نیز ـ که ظاهراً تنها پشتوانه حقوقی قابل ذکر برای برجام است ـ دولت جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام کرده است به برخی بخشهای آن از جمله در موضوعات دفاعی و امنیتی پای‌بند نخواهد ماند و این اعلام در اسناد سازمان ملل نیز ثبت گردیده است.
کمیسیون در مجموع، برجام را یک توافق سیاسی میان دولت جمهوری اسلامی ایران و سایر طرفهای مذاکره (کشورهای ۱+۵ و اتحادیه اروپا) دانسته و بر این باور است که دولت محترم باید زیرساختهای هسته‌ای و دستاوردهای آن را با تمام تمهیدات لازم، مورد مراقبت جدی قرار داده تا در صورت نقض عهد از سوی طرف مقابل، تصمیمات مقتضی مبنی بر منافع ملی اتخاذ نماید.
۲. کمیسیون در مجموع به این جمع‌بندی رسیده است که نظر دولت محترم درباره غیر قابل اصلاح و تفسیر بودن متن برجام و ضرورت پذیرش یا رد آن در قالب فرمول همه یا هیچ، برای مجلس لازم‌الاتباع نیست و روشهایی برای مشروط‌سازی و ارائه تفسیر مختار از آن وجود دارد.
۳. کمیسیون برجام، صدور قطعنامه ۲۲۳۱ را قبل از تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی و یا حداقل رفع موانع قانونی آن در خصوص قبول داوطلبانه پروتکل الحاقی به عنوان یک نقطه ضعف جدی در مسیر مذاکرات هسته‌ای ۲ سال گذشته ارزیابی کرده است.
دولت اعلام کرده است که به برخی از بخشهای کلیدی این قطعنامه که متزلزل‌کننده حوزه‌های دفاعی و امنیتی است، پای‌بند نخواهد بود که کمیسیون از آن حمایت می‌کند.
البته این امر چیزی از بار حقوقی الزامات این قطعنامه برای کشور کم نمی‌کند. گرچه دولت اعلام کرده است که مطابق توافق انجام‌شده با ۱+۵ نقض قطعنامه شورای امنیت به معنای نقض توافق هسته‌ای نخواهد بود، کمیسیون اطمینان نیافت که نقض قطعنامه تبعات جدی دیگری ـ به جز آسیب زدن به برجام ـ برای کشور نخواهد داشت.
۴. کمیسیون این موضوع را که برجام به مدت ۱۵ سال ـ و در برخی موارد بدون هرگونه سقف زمانی ـ جایگزین NPT برای ایران شده و عملاً ایران را از این معاهده استثناء کرده است، به عنوان یک نقطه ضعف جدی برای این توافق در نظر می‌گیرد. این سند در بازه زمانی بسیار طولانی برخی از مهمترین حقوق ملت ایران را محدود کرده و تکالیفی بیش از دیگر اعضای معاهده عدم اشاعه برای آن در نظر می‌گیرد.
از نظر کمیسیون ـ چنانکه در پیشنهادات این گزارش به صحن مجلس نیز ذکر خواهد شد ـ هیچ چیز در این توافق نمی‌تواند به گونه‌ای تفسیر شود که محروم‌کننده ایران از حقوقش طبق معاهده NPT باشد. همچنین تکالیف اضافی معین‌شده در این توافق برای ایران صرفاً تا زمانی معتبر خواهد بود که ایران ضمانت‌هایی کافی در اختیار داشته باشد که این تکالیف منجر به سوءاستفاده کشورهای اروپایی و آمریکا نشده است.
۵. کمیسیون درج یک برنامه غنی‌سازی محدود صنعتی با استفاده از ۵۰۶۰ سانتریفیوژ نسل یک تا سطح ۶۷/۳ درصد در متن برجام را به معنای تأکید بر حق قانونی خدشه‌ناپذیر ایران برای غنی‌سازی هسته‌ای می‌داند اما در مجموعه بررسی‌ها بیان می‌دارد که صحیح این بود که فراتر از بیان این حق صرفاً از منظر ایران در دیباچه برجام مبنی بر اینکه «ایران یک برنامه هسته‌ای بومی و منحصراً صلح‌آمیز از جمله فعالیت‌های غنی‌سازی برای حصول به یک برنامه تجاری همسو با هنجارهای عدم اشاعه بین‌المللی را با تکاملی تدریجی و سرعتی معقول دنبال نماید» پیگیری می‌شد تا عبارتی صریح‌تر در برجام برای به رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی صنعتی ایران از بیان طرفهای مذاکره‌کننده هم درج شود.
۶. در حالی که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۴ اجرای همه اقدامات داوطلبانه از جمله پروتکل الحاقی توسط دولت را ممنوع می‌کند و بند دوم قانون «الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای ملت ایران» مصوب تیرماه ۱۳۹۴ نیز منحصراً نظارت‌های ذیل پادمان (NPT) را مجاز دانسته و هرگونه نظارتی فراتر از آن را ممنوع دانسته است، دولت در برجام متعهد شده است که پروتکل را از روز اجرای توافق به نحو داوطلبانه اجراء نماید.
کمیسیون این تعهد را که فراتر از اختیارات دولت و تیم مذاکره‌کننده دانسته، گام نهادن در خارج از حدود مجاز قانونی و به عنوان یک جنبه منفی در توافق در نظر گرفته و اعلام می‌دارد تا زمان عدم صدور مجوز جدیدی از سوی مجلس یا لغو قوانین فوق‌الذکر امکان اجرای این بخش از برجام منتفی است.
۷. کمیسیون پس از بررسی دقیق نظرات منتقدان و پاسخهای تیم مذاکره‌کننده به این نتیجه رسیده است که مکانیسم‌های داوری مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ و بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام به‌طور کاملاً واضح و عامدانه بر ضد ایران تنظیم شده و این مکانیسم‌ها عملاً برای ایران غیرقابل مراجعه است.
جمع‌بندی کمیسیون این است که ایران در هیچ مراجعه‌ای به این مکانیسم‌ها برنده نخواهد بود و بنابراین عملاً نمی‌تواند به هیچ نقض کلی یا جزئی از سوی ۱+۵ به نحوی واکنش نشان بدهد که منجر به بر هم خوردن توافق نشود.
۸. کمیسیون پس از استماع نظرات مختلف درباره جایگاه قطعنامه ۲۲۳۱ طبق منشور ملل متحد، در مجموع ارزیابی کرده است که قرار گرفتن کل این قطعنامه ذیل ماده ۲۵ منشور ملل متحد و لحن ملایم‌تر آن نسبت به قطعنامه‌های پیشین شامل قطعنامه ۱۹۲۹، یک امر مثبت تلقی میشود. ولی از آنجا که محدودیت‌های اصلی قطعنامه ۲۲۳۱ عیناً مثل قطعنامه ۱۹۲۹ ذیل ماده ۴۱ منشور ملل متحد اعمال شده و با یادآوری اینکه نه در قطعنامه ۲۲۳۱ و نه در قطعنامه ۱۹۲۹ و یا هیچ‌یک از قطعنامه‌های پیشین عبارات «نقض صلح و امنیت بین‌الملل» و یا «تهدید صلح و امنیت بین‌الملل» برای ایران به کار برده نشده، لذا از این حیث هیچگاه ایران ذیل فصل ۷ نبوده است.
۹. بررسی‌های کمیسیون مشخص نمود که بیان لغو شش قطعنامه قبلی شورای امنیت در بند ۷ و ۸ قطعنامه ۲۲۳۱ از نقاط خوب نتایج مذاکرات و این قطعنامه است؛ با توجه به بند ۱۲ این قطعنامه و امکان بازگشت‌پذیری همه قطعنامه‌های قبلی با هر بهانه‌ای، کمیسیون آن لغو را نه لغو کامل که «لغو مشروط» یا «تعلیق قطعنامه‌های گذشته» استنباط می‌کند.
علاوه بر این، توافق برجام هیچگونه ضمانت اجرائی حقوقی و قانونی به جز قطعنامه غیرالزام‌آور ۲۲۳۱ شورای امنیت ندارد و هر یک از اطراف توافق در هر زمان که اراده کند می‌تواند اجرای آن را متوقف ساخته و تحریمها علیه ایران را بازگرداند.
لذا با توجه به اقدامات اساسی ایران در تغییر و تحدید صنعت و برنامه هسته‌ای، این معادله از نظر بازگشت‌پذیری و حقوقی برای ایران مخاطره‌آمیز ارزیابی میشود.
۱۰. کمیسیون دریافته است که علاوه بر ضعف در تعهدات طرف مقابل، خارج از اراده آمریکا و سایر طرفها هیچ مرجعی در برجام برای راستی‌آزمایی انجام تعهدات طرفهای مذاکره در نظر گرفته نشده است ولی برای انجام انواع تعهدات ایران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که پیشینه بسیار نامطلوبی در امانت‌داری و انجام وظیفه فنی و قانونی خود داشته به عنوان مرجع راستی‌آزمایی تعیین شده است و همین مقدار از تعهدات کشورهای آمریکا و اروپا در تعلیق و لغو تحریمهای ظالمانه ایشان و یا انجام دیگر وظایفشان منوط به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است.
۱۱. گرچه برجام به عنوان بخشی از قطعنامه آورده شده است، در ذیل بخش تحریمها در برجام ذکر شده است که «مفاد قطعنامه به منزله این برجام نیست» و لذا مقصود از صدور قطعنامه لغو قطعنامه‌های قبلی بوده است و برای جلوگیری از تکرار برجام را ضمیمه کرده است و با عبارت صریحی که در ذیل تحریمها در برجام آمده است حیثیت حقوقی برجام را از قطعنامه جدا کرده است، لذا استدلال تیم مذاکره‌کننده درباره ابهامات موجود پیرامون نسبت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و تأثیر نقض مجزای هر یک بر دیگری، مبنی بر اینکه لغو برجام به‌عنوان ضمیمه الف قطعنامه ۲۲۳۱، معادل نقض قطعنامه است ولی نقض قطعنامه و مشخصاً ضمیمه B آن نقض برجام نخواهد بود فارغ از تبعات منفی نقض قطعنامه، برای کمیسیون مورد قبول و مسموع بود و دولت محترم باید در مناسبات اجرائی برجام به این نکته توجه داشته باشد.
۱۲. کمیسیون معتقد است زمان پایان برجام علی‌القاعده می‌بایست در روز پایان قطعنامه یعنی ده سال بعد از روز اجراء در نظر گرفته می‌شد.
۱۳. کمیسیون اعتقاد دارد عدم تعریف شفاف از «عدم پایبندی اساسی» در بند ۳۶ ساز و کار حل و فصل اختلافات زمینه تفسیرهای نادرست، بهانه‌جویی و خسارات جبران‌ناپذیری را برای کشور فراهم می‌سازد.
ج) بررسی جنبه علمی، فنی و تحقیقاتی برجام
۱. استماع مجموعه نظرات و مطالعه مجموعه اسنادی که در اختیار کمیسیون قرار گرفته، کمیسیون را به این نتیجه رسانده است که برجام برنامه هسته‌ای ایران را بدون دورنمای روشن در آینده، در یک تعلیق حداقل ده‌ساله و از یک منظر بلندمدت فرو می‌برد.
از آنجا که کمیسیون سند «برنامه بلندمدت غنی‌سازی» میان ایران و ۱+۵ ـ مورد اشاره در برجام ـ را به علت در دست تدوین قرار داشتن و آماده نبودن مشاهده نکرده، متن برجام نیز از این حیث کاملاً مبهم است و در بند ۶۳ پیوست یک برجام تأکید بر ساخت ۲۰۰ سانتریفیوژ از نوع IR۶ و ۲۰۰ سانتریفیوژ از نوع IR۸ از پایان سال دهم شده و بدون ذکر زمان، تأکید بر تکرار همین میزان ساخت به‌طور سالانه دارد، کمیسیون نتوانست اطمینان لازم را در این باره به دست بیاورد که همه محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای به‌ویژه برنامه غنی‌سازی ایران پس از یک مدت معین برچیده خواهد شد.
همچنین با توجه به محدودیت‌های شدید اعمال شده در تحقیق و توسعه تا پایان سال دهم، امکان اینکه بتوان در مدتی محدود از ۶۰۰۰ سو غنی‌سازی به ۱۹۰.۰۰۰ سو دست یافت دور از دسترس می‌نمایاند.
با این حال کمیسیون بیانات تیم محترم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشور در کمیسیون را مبنا قرار میدهد که از سال سیزدهم محدودیت‌ها در میزان تولید و از سال پانزدهم محدودیت‌ها در غنای بالاتر از ۶۷/۳ به هر میزان مورد نیاز استفاده صلح‌آمیز کشور برداشته شده و ایران می‌تواند با سرعت مناسب و برابر نیاز در ابعاد گوناگون صلح‌آمیز به هر میزان و در هر سطحی غنی‌سازی نماید به‌طوری‌که بنابر گزارش رسمی سازمان انرژی اتمی ایران خواهد توانست در پایان سال پانزدهم به توان غنی‌سازی حداقل ۱۹۰.۰۰۰ سو دست یابد.
۲. کمیسیون پس از مطالعه دقیق متن و استماع نظرات متعدد، متقاعد شده است که محدودسازی برنامه غنی‌سازی ایران در برجام مبتنی بر یک مفهوم مشکوک مورد ادعای آمریکا تحت عنوان افزایش زمان گریز هسته‌ای ایران بوده‌است. کمیسیون اینگونه جمع‌بندی کرده‌است که این مفهوم به هیچ‌وجه مبنای مناسبی برای بنا نهادن یک توافق بلندمدت نبوده و منشأ برخی از موارد نگران‌کننده مندرج در متن نیز همین مبنا بوده است.
۳. با بررسی پیوست سوم برجام در ارتباط با همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، کمیسیون ارزیابی می‌کند که همکاری‌های مورد تأکید شامل سه بخش می‌باشد: بخش اول همکاری در زمینه برخی امور خدماتی است که در ایران این فعالیتها به نحو احسن انجام میشود لذا ضمن استقبال از اینگونه فعالیتها، در این باره تأکید میشود این بخش در داخل کشور نیز دست یافتنی است. بخش دوم همکاری‌هایی از قبیل کمک به تغییر ماهیت فردو به «مرکز تحقیقات هسته‌ای فیزیک و فناوری» بر پایه شتاب‌دهنده و تولید ایزوتوپ پایدار است که برابر استدلال ذکرشده در این گزارش در مبهم بودن و غیرمنطقی بودن آن و اظهارنظر صریح سازمان انرژی اتمی در مکاتبه با کمیسیون برجام در عدم تصمیم به انجام آن این قسمت نیز پیشنهاد و امتیاز ویژه‌ای نبوده و دلایلی بر منفی بودن آن نیز از منظر علمی و محاسبات دقیق موجود است. در بخش سوم همکاری‌های خوبی ذکر شده است که انجام آنها حتماً مطلوب و برای ایران حاوی دستاوردهای فنی، دانشی و خدماتی خواهد بود ولی با قید مقتضی بودن و لحاظ کردن قوانین ملی کشورهای طرف مذاکره و متناسب بودن در همه موارد و بدون تعیین تکلیف کردن آنها این همکاری‌های متقابل را در هاله‌ای از ابهام قرار داده و راه عدم انجام آن را برای کشورهای طرف ایران در برجام باز گذاشته است.
۴. کمیسیون اینگونه جمع‌بندی می‌کند که در برجام در مجموع و تقریباً در همه موارد مرتبط با بخش فنی برنامه هسته‌ای ایران ـ به جز غنی‌سازی در ۵۰۶۰ دستگاه ماشین نسل اول ـ آنچه عملاً رخ خواهد داد نوعی کاهش ظرفیت موجود، ایجاد محدودیت مشخص در همه ابعاد از جمله تحقیق و توسعه و کند شدن رشد در مسیر تحقق برنامه صنعتی غنی‌سازی ایران و بالطبع منجر به از بین رفتن زنجیره تأمین و سازندگان قطعات در کشور حداقل برای ده سال خواهد بود.
۵. درباره راکتور آب سنگین اراک جمع‌بندی کمیسیون این است که اگرچه راکتور بازطراحی شده بنابه تعریف یک راکتور آب سنگین خواهد بود ولی مزایای راکتورهای آب سنگین در استفاده از اورانیم طبیعی ـ به‌عنوان سوخت طبیعی خام ـ را از دست خواهد داد؛ در عین حال کمیسیون به علت ملاحظات سیاسی و ایستادگی در برابر ادعاهای بی اساس مقامات آمریکایی حفظ ویژگی آب سنگین بودن این راکتور را علی‌رغم تحمیل هزینه بیشتر دستاورد خوب برجام برمی‌شمرد، علاوه بر اینکه با مدرن‌سازی و بالا رفتن شار نوترونی، افزایش توان راکتور برای تولید رادیوداروها و ارائه خدمات بیشتر به مردم از دستاوردهای آن تلقی می¬شود. آنچه اکنون قابل بیان است اینکه طرح فعلی راکتور اراک با اجرای برجام به بهانه ادعایی موهوم از سوی آمریکا به عنوان جلوگیری از استفاده نادرست و دستیابی به پلوتونیم برچیده شده و آینده قابل پیش‌بینی برای احیاء نیز ندارد. همچنین کمیسیون تعهد درازمدت برای عدم ذخیره‌سازی آب سنگین در ایران ـ که بناست از کشور صادر شود ـ را نقطه منفی تلقی می‌کند و توجیه صادرات و فروش آب سنگین را به‌دلیل استراتژیک بودن این کالا برای کشور بلاوجه می‌داند. همچنین کمیسیون تعهد به اینکه ایران در آینده نیز اقدام به ساخت راکتور آب سنگین نخواهد کرد، ضعفی جدی و محدودیتی غیرقابل قبول می‌داند.
۶. درباره فردو کمیسیون حفظ این تأسیسات را در حالیکه دو آبشار آن در حال گردش و چهار آبشار در حال انتظار است، نکته‌ای مثبت ارزیابی کرده و عقیده دارد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در این مورد تلاش شایسته‌ای به عمل آورده است. در عین حال، کمیسیون اعتقاد دارد که تخریب بنیان‌ها و زیرساخت یک سالن فردو با به کارگیری برخی از ماشین‌های آن جهت تولید ایزوتوپ‌های پایدار در صورت نقض عهد آمریکا و هم‌پیمانانش و تصمیم کشور برای غنی‌سازی فوری اورانیوم آن را غیرقابل استفاده خواهد کرد. همچنین از آنجا که تغییر ماهیت تأسیسات فردو ـ که یک مرکز غنی‌سازی غیرقابل تهدید از سوی دشمنان و ضمانت عدم تعرض به نطنز بوده ـ صرفاً به یک مرکز تحقیقاتی نادرست بوده و با توجه به هزینه فرصت ایجاد شده آن کمیسیون قانع نشده است که دقیقاً براساس کدام استدلال منطقی این کار انجام خواهد شد. البته در نامه رسمی سازمان انرژی اتمی به کمیسیون بر این امر تأکید شده است که هنوز تصمیم قطعی برای تأسیس مرکز پیشرفته فیزیک اتمی در فردو گرفته نشده است.
۷. درباره مسأله استراتژیک ذخایر اورانیم غنی‌شده ایران، کمیسیون تعیین تکلیف انجام‌گرفته در برجام را نقطه ضعفی جدی می‌داند. ایران در طول اجرای توافق صرفاً اجازه خواهد داشت از قریب به ۱۰ تن ذخایر موجودش حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم اورانیم غنی‌شده را به شکل UF۶ حفظ کند. بنابر اظهارات متعدد کارشناسان فنی که به کمیسیون واصل شده است، این امر می‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را از شتاب لازم بیندازد و ایران اسلامی را با بهانه‌جویی‌های آمریکا و هم‌پیمانانش از مهمترین سرمایه‌اش در توسعه این صنعت محروم نماید.
۸. کمیسیون پس از بررسی‌های فراوان و استماع نظرات مختلف به این جمع‌بندی رسید که براساس متن برجام، برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی ایران ادامه خواهد یافت که امر مثبتی است اما از حیث نوع ماشین‌ها، گستره بکارگیری آنها و زمان‌بندی موضوع، دارای سرعتی کمتر از سرعت منطقی است. گرچه نمایندگان دولت در توضیحات خود در کمیسیون ضمن پذیرش تلویحی این موضوع، تأکید کردند که این موضوع بخشی از ضرورت مصالحه با طرفهای مذاکره برای حصول توافق بوده است اما کمیسیون معتقد است بهبود وضعیت برنامه تحقیق و توسعه در برجام بیش از این هم ممکن بوده است.
۹. در مجموع جمع‌بندی کمیسیون این است که تغییرات فنی ایجادشده در برنامه غنی‌سازی صنعتی و برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی ایران، بازگشت‌پذیری برنامه هسته‌ای کشور را در صورت نقض جزئی یا کلی توافق از سوی ایران با آسیب مواجه کرده است. گرچه کمیسیون نتوانست معیارهای مستقلی بیابد که تخمین سازمان انرژی اتمی درباره زمان بازگشت‌پذیری تعهدات ایران را تأیید کند، اینگونه جمع‌بندی کرد که اظهارات مقامهای سازمان انرژی اتمی در جلسات رسمی و بنا بر پاسخ کتبی به سؤالات کمیسیون از سوی آن سازمان مبنی بر بازگشت‌پذیری مراکز غنی‌سازی شهید احمدی روشن (نطنز) و شهید علی‌محمدی (فردو) در یک سال و راکتور آب سنگین اراک در سه سال را باید مبنا قرار داد مضافاً بر اینکه همگی اذعان داشتند که بازگشت به سقف بیش از ۹۰۰۰ کیلوگرم اورانیم غنی‌شده موجود که حدود ۸ سال زمان برده است با بالابردن ظرفیت غنی‌سازی در زمان کمتری نسبت به گذشته حاصل خواهد شد.
۱۰. کمیسیون به این جمع‌بندی رسیده است که برابر محدودیت مرتبط با موارد (اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌ها) با کاربرد دوگانه ـ بند ۲۲ قطعنامه که محدودیت‌های تفصیلی آن در بخش ۶ ضمیمه ۴ برجام آمده است ـ ایران برای خرید، انتقال، استفاده، دریافت کمک فنی یا آموزش، جذب سرمایه، و دریافت خدمات مرتبط با موارد با کاربرد دوگانه که استفاده گسترده‌ای در صنایع مختلف کشور دارند، ملزم به اخذ مجوز با اجماع کلیه اعضاء از کارگروه خرید، کمیسیون مشترک و شورای امنیت سازمان ملل و پذیرش محدودیت‌های مربوطه خواهد بود. لیست این اقلام دوگانه نیز از طرف شورای امنیت قابل به‌روزرسانی و افزودن موارد جدید به آن است و هر کشور طرف معامله با ایران نیز می‌تواند اقلام جدیدی را به لیست اقلام ممنوعه (با کاربرد دوگانه) خودش اضافه کند. برابر گزارش کتبی استادان با تجربه علمی و عملی بالا در دانشگاهها ـ در تخصص‌های مختلف از جمله برق، مکانیک، کامپیوتر، نرم افزار و هوافضا ـ به کمیسیون و با توجه به وسعت دامنه اقلام و تجهیزات ذکرشده در لیست موارد با کاربرد دوگانه، کمیسیون معتقد است مشکلات متعددی از جمله تحدید و ایجاد مشکل برای صنایع مختلف، تحقیق و توسعه (به خصوص صنایع در مرز دانش) و ممانعت از پیشرفت ایران در علوم مختلف و افشای اطلاعات مربوط به زنجیره تأمین و نیازها و توانایی‌ها و فعالیت‌های کشور در حوزه‌های متعددی پیش خواهد آمد. ضمن اینکه بروکراسی مربوط به ارائه و بررسی و تأیید این حجم انبوه از اطلاعات، اجازه بازرسی آژانس از همه مکان‌ها در کشور ـ مطابق بند ۶.۷ ضمیمه ۴ برجام ـ (درباره اقلام با کاربرد دوگانه مندرج در INFCIRC/۲۵۴)، اعطای مجوز راستی‌آزمایی استفاده نهایی به کشور فروشنده کالا، تجهیزات، مواد یا فناوری با کاربرد دوگانه به ایران (مندرج در INFCIRC/۲۵۴) و نیز کارشناسان کمیسیون مشترک و امکان باز شدن پای جاسوسان به مراکز غیرهسته‌ای ایران- بند ۶.۸ ضمیمه ۴ برجام ـ مخاطره‌آمیز ارزیابی می‌شوند.
۱۱. کمیسیون معتقد است پذیرش برخی تعهدات بلندمدت که پایانی برای آنها پیش‌بینی نشده است از قبیل ارسال سوخت مصرف‌شده تمام نیروگاههای هسته‌ای تولید برق حال و آینده به خارج از کشور، منع فعالیت‌های مربوط به بازفرآوری، تحقیق و توسعه بازفرآوری، توسعه راکتورهای آتی بر پایه آب سبک، افزایش کارآمدی نظارت بر اساس فناوری‌های پیشرفته، حضور گسترده بازرسان آژانس از جمله نکات منفی برجام است که کشور را از حقوق آینده خود محروم ساخته است.
د) بررسی جنبه های دفاعی ـ امنیتی برجام
۱. جمیع بررسی‌های انجام پذیرفته در کمیسیون شامل بیانات تیم مذاکره‌کننده فعلی و قبلی و اظهارات مسؤولان بلندپایه نظامی و امنیتی کشور همگی حکایت از این موضوع دارد که تدابیر رهبری معظم انقلاب اسلامی، ایستادگی و مقاومت مردم، توانمندی‌های دفاعی بالای کشور و عمق استراتژیک منطقه‌ای و جهانی ایران اسلامی سبب پریشان خاطری آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای و جهانی آن شده و اساساً با تکیه به عنایات الهی و تقویت توانمندی‌های مذکور تهدید ایران به تجاوز و مواجهه نظامی با آن امری بی‌اساس و بلوفی آشکار می‌باشد.
۲. بر اساس استماع مجموعه نظرات و مشورت با مقامهای مسؤول و صاحب صلاحیت در امور نظامی و امنیتی، کمیسیون به این جمع‌بندی رسیده است که برجام دارای خلأها و ضعف‌های اساسی در حوزه نظامی و امنیتی است که در صورت عدم تجدیدنظر درباره بازرسی از مراکز نظامی، دفاعی و امنیتی و عدم دقت نظر در حین اجراء، مشکلاتی را پیش‌روی کشور قرار خواهد داد.
۳. این موضوع برای کمیسیون محرز شده است که با استناد به متن برجام دسترسی به تأسیسات نظامی ایران ممکن شده است. طبق متن منتشرشده، ایران موظف است به هر تأسیساتی ـ از جمله تأسیسات نظامی و امنیتی ـ حداکثر ظرف مدت ۲۴ روز دسترسی مورد درخواست را تأمین نماید. اگر دسترسی هایی که ایران بر اساس سند INFCIRC/۲۵۴ موظف به ارائه آن به آژانس و کشورهای دیگر شده نیز در نظر گرفته شود، این جمع‌بندی به طور قطعی وجود خواهد داشت که رژیم دسترسی و بازرسی توافق‌شده در برجام، یک رژیم کاملاً ویژه و بسیار فراتر از پروتکل الحاقی است. کمیسیون اطمینان یافته است اجرای این رژیم بازرسی در ایران ـ در صورت تحقق ـ می‌تواند به جمع‌آوری بی‌سابقه اطلاعات از ایران منجر شده و زیرساخت‌ها، اطلاعات و سرمایه‌های انسانی، علمی، نظامی و امنیتی ایران را به نحو نگران‌کننده‌ای در معرض مخاطره قرار دهد. لذا کمیسیون بر منع صریح فرماندهی کل قوا مبنی بر ممنوعیت هرگونه راه دادن بیگانگان به حریم و حصار امنیتی و دفاعی و نظامی کشور به هر بهانه‌ای تأکید می‌نماید.
۴. ارزیابی کمیسیون آن است که قطعنامه ۲۲۳۱ ـ در صورت اجراء ـ اختیارات فراوانی برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نظر گرفته و از ایران خواسته است به ابهام از سوی آژانس بی قید و شرط پاسخ داده و همه مطالبات آن را برآورده سازد. این امر حتی از اختیارات مندرج در برجام نیز فراتر رفته است. استنباط کمیسیون آن است که این قطعنامه می‌تواند مبنای درخواست‌های زیاده‌خواهانه‌ای از سوی آژانس برای امروز و آینده کشور قرار گیرد.
۵. برابر بند ۳ قطعنامه ۲۲۳۱ ممنوعیت موشک‌های بالستیک با طراحی قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای مدنظر قرار گرفته است. کمیسیون اقدام تیم مذاکره‌کننده در گنجاندن عبارت «طراحی‌شده برای حمل کلاهک هسته‌ای» در این بند از قطعنامه را مثبت ارزیابی کرده است و از آنجا که ایران نیز چنین طراحی را انجام نداده و نخواهد داد برنامه موشکی ایران در آینده بدون هیچ محدودیتی براساس نیاز کشور تداوم خواهد یافت. دریافت کمیسیون از حفظ بخشی از تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد مرتبط با مسأله هسته‌ای در قطعنامه ۲۲۳۱، آن است که تحریمهای تسلیحاتی و موشکی علیه ایران ولو با شدت و محدودیت زمانی کمتر نسبت به قطعنامه‌های گذشته ـ که هیچ یک از آنها مورد قبول ایران نبوده‌اند ـ همچنان باقیمانده است. در عین حال کمیسیون تفسیر و خواست دولت در بیانیه وزارت امور خارجه پس از قطعنامه ۲۲۳۱ مبنی بر لزوم ادامه فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی بر اساس نیاز دفاعی و خواست جمهوری اسلامی ایران بدون هیچ گونه محدودیتی را ستایش و بر آن تأکید می‌نماید.
۶. کمیسیون معتقد است ایجاد محدودیت ۵ ساله برای واردات و صادرات سلاح ایران و مسؤولیت بزرگ ما در قبال جبهه مقاومت و ایستادگی در برابر تروریسم دولتی و شبکه‌های سامان‌یافته از سوی آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای او سبب خواهد شد که در صورت قبول لوازم این محدودیت، شاهد رشد تروریسم در غرب آسیا و شمال آفریقا و تضعیف جبهه مقاومت در این منطقه باشیم؛ لذا کمیسیون بر عدم اجرای این بند از قطعنامه براساس بیانیه وزارت امور خارجه تأکید می‌نماید.
ه) بررسی مسئله اقتصادی به‌ویژه تحریمها در برجام
۱. کمیسیون معتقد است تحریمهای ظالمانه و غیرقانونی شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپایی و آمریکا سبب بروز مشکلاتی برای کشور ـ از جمله تشدید کاهش ارزش پولی، دشواری در فروش نفت خام، افزایش ریسک سیستماتیک در اقتصاد، افزایش هزینه‌های مبادله، بلوکه شدن بخش‌هایی از دارایی‌های کشور در خارج، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ـ شده است و رفع آنها می‌تواند در صورت اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی، به سرعت پیشرفت اقتصادی کشور بیافزاید و به همین جهت کمیسیون در بررسی متن برجام بر وضعیت رفع تحریمها تمرکز ویژه نمود و با توجه به اینکه «لغو تحریمها» در توافق هسته‌ای هدف اصلی مذاکرات و مهمترین مأموریت تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بوده است، کمیسیون از همان روز نخست آغاز به کار، این موضوع را با حساسیت مورد تدقیق قرار داد.
۲. به‌رغم مشکلات اقتصادی ناشی از تحریمها، کمیسیون معتقد است تحریمهای خارجی ـ در صورت تدبیر داخلی و التزام به الگوی اقتصاد مقاومتی ـ هرگز منجر به فلج نمودن اقتصاد کشور نخواهد شد و امکان تداوم پیشرفت کشور با فرض پیگیری اقتصاد مقاومتی وجود خواهد داشت. همچنین بخش عمده اثرات اقتصادی نامطلوب بروزیافته در سالهای تحریم ناشی از بی‌تدبیری داخلی بوده است و عملکرد برخی بخشهای کشور طی سالهای اوج تحریمها (از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲) نشان میدهد در صورت تأکید بر اقتصاد مقاومتی و تدبیر امور در عرصه مبادلات بین‌المللی، با وجود شدت تحریمها امکان عرضه نفت خام، استحصال وجوه حاصل از فروش آن و سایر مبادلات کالایی و مالی در سطح بین‌الملل ـ به خصوص در ارتباط با کشورهای دوست از جمله همسایگان و کشورهای عضو جنبش عدم تعهد ـ وجود دارد؛ ضمن اینکه با ارتقاء مقاومت اقتصادی کشور ـ از طریق اصلاح ساختار و فرهنگ اقتصادی و اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ـ دشمنان ملت از تداوم تأثیر تحریمهای اقتصادی مأیوس شده و در راستای کاهش هزینه‌های اقتصادی خود ـ که در شرایط تداوم تحریمها مجبور به تحمل آن شده‌اند ـ رفته رفته تحریمها را پایان خواهند داد.
۳. کمیسیون با تأکید مجدد بر لزوم رفع تحریمهای ظالمانه در هر توافق هسته‌ای معتقد است علی‌رغم بزرگ‌نمایی‌های صورت‌گرفته در خارج و داخل کشور، تحریمهای مذکور قدرت فلج کردن اقتصاد ایران را نداشته و نخواهند داشت. به عنوان مثال با لحاظ مسأله فروش نفت به عنوان یکی از آسیبهای جدی ناشی از فروش نفت خام، آمارهای رسمی نهادهای خارجی و بین‌المللی از جمله اداره اطلاعات انرژی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی نشان میدهد به رغم تحریمهای نفتی آمریکا در اکتبر سال ۲۰۱۱ میلادی و تحریمهای نفتی اتحادیه اروپا در جولای ۲۰۱۲ میلادی، فروش نفت خام ایران با میانگین ۱.۱ تا ۱.۲ میلیون بشکه در روز تداوم یافته و با وجود تأکید تحریمهای نفتی آمریکا بر کاهش تدریجی خرید کشورها از ایران، این میانگین تا زمان توافق ژنو در ژانویه ۲۰۱۴ میلادی - یعنی حدود ۱.۵ سال - کاهش نداشته است. این بدان معناست که دشمنان ملت بر خلاف ادعاهایشان توانایی حذف نفت خام ایران از بازارهای جهانی را نداشته‌اند. اما آمارهای رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی نیز نشان میدهد حتی فراتر از آمارهای بین‌المللی، میزان فروش نفت خام ایران در سال ۱۳۹۲ به طور متوسط ۱.۶ میلیون بشکه در روز و در سال ۱۳۹۱ و در اوج تحریمهای نفتی ۱.۸ میلیون بشکه ـ با احتساب فروش‌های رسمی و غیررسمی و دورزدن تحریمها ـ در روز بوده است لذا در سالیان اخیر رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر خارجه این کشور مکرر اعلام نموده‌اند که تحریمها کارایی خود را از دست داده‌اند و امکان فشارهای مد نظر از طریق اعمال آن منتفی است.
۴. با بررسی‌های صورت گرفته در کمیسیون معلوم شد که تحریم سوئیفت در خصوص نهادهای خارج‌شده از لیست انسداد دارایی‌ها مرتفع شده و این محدودیت از نهادهای اصلی کشور مثل بانک مرکزی، بانک ملت، بانک تجارت و برخی دیگر بانکها در روز اجراء رفع خواهد شد که موضوع بسیار مثبت ارزیابی میشود؛ لکن زیرساخت قانونی تحریم سوئیفت تا روز انتقال ـ هشت سال پس از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ - باقی خواهد ماند و در تاریخ مذکور نیز صرفاً تعلیق ـ و نه لغو ـ خواهد شد. این بدان معناست که اضافه نمودن هر شخص حقیقی یا حقوقی به لیست انسداد دارایی ها باعث می شود که به صورت خودکار مشمول تحریم سوئیفت نیز قرار گیرد. همچنین بخشی از نهادهای اسم برده شده در لیست انسداد دارایی از جمله بانک‌های سپه، صادرات، انصار و مهر تا هشت سال دیگر همچنان در تحریم سوئیفت باقی خواهند ماند.
۵. کمیسیون دریافت کرده است که در ارتباط با تحریمهای نفتی، بخش عمده موانع مربوط به صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی رفع شده است که این موضوع اقدامی بسیار مثبت ارزیابی میشود؛ لکن در خصوص تراکنش‌های مالی مربوط به انتقال وجوه حاصل از فروش نفت، به لغو یا تعلیق یا توقف بند D۴ از ماده ۱۲۴۵ از قانون NDAAو نیز بخش D از ماده ۱۲۴۷ قانون IFCA اشاره‌ای نشده است. بر این اساس مؤسسات مالی خارجی به شرطی از شمول تحریمهای مالی ثانویه آمریکا خارج می‌شوند که میزان خرید نفت خام از ایران به صورت پیوسته در حال کاهش باشد و این به معنای مانع تراشی برای انتقال وجوه حاصل از فروش نفت خام ایران خواهد بود. اگرچه استناد میشود که با توقف بند D۱ از ماده ۱۲۴۵ قانون NDAA بندهای مورد منازعه نیز به‌عنوان تبصره‌های آن متوقف خواهند شد، اما درج بندهای تبصره‌‌ای مشابه (از جمله D۳) و عدم درج این بندها در متن برجام، می‌تواند زمینه بهانه‌گیری آمریکا در لغو بخش مهمی از تحریمهای مربوط به نقل و انتقال وجوه نفت قرار گیرد.
۶. کمیسیون پس از استماع نظرات تیم مذاکره کننده، بررسی متون و جمع‌بندی نظرات متعدد، به این ارزیابی نرسیده است که مفهوم لغو تحریم به معنای برچیده شدن زیرساخت قانونی تحریمها در برجام وجود دارد و جز در موارد معدود و بسیار کم اهمیت، در تمامی موارد تحریمها تعلیق و یا توقف در اجراء شده و زیرساخت قانونی آنها حفظ میشود و این امر تأمین‌کننده هدف ذاتی ایران از مذاکرات نیست.
۷. جمع‌بندی کمیسیون این است که اصل تناظر در انجام تعهدات دو طرف در برجام به طور کامل رعایت نشده و اقدام واقعی از سوی ۱+۵ در زمینه تعلیق تحریمها به انجام تعهدات ایران و راستی‌آزمایی آن از سوی آژانس موکول شده است. کمیسیون معتقد است که این امر بر اساس اعتماد به آژانس و در نتیجه دارای ریسک بسیار بالایی است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از طرف برجام ـ به‌خصوص در ضمیمه پنجم آن ـ به عنوان یک داور بین‌المللی مسؤول نظارت بر انجام تعهدات ایران شده است لذا اگر آژانس گام اول از انجام تعهدات ایران را تأیید نکند، طرف مقابل مکلف به برداشتن تحریمها نخواهد بود. در گام بعدی نیز هرگاه آژانس گزارشی درباره عدم انجام ایران به تعهدات خود یا عدم صدور مجوز بازرسی از مکانهای مورد نظر آژانس منتشر کند، باعث بازگشت تحریمها خواهد شد. اما در رابطه با نظارت بر انجام تعهدات طرف مقابل یعنی نظارت بر برداشته شدن تحریمها، هیچ داور ثالث یا یک نهاد بین‌المللی ناظری تعیین نشده است. در این طراحی، بدون رعایت تناظر زمانی در انجام تعهدات توسط طرفین از یک سو اقدامات ایران مقدم بر انجام تعهدات طرف مقابل است و ابتدا باید ایران تعهدات خود را کامل انجام دهد تا نوبت اقدامات و اجرای تعهدات طرف مقابل برسد و از سوی دیگر، بر اقدامات ایران انواع نظارت‌ها و راستی‌آزمایی‌ها خواهد شد ولی متأسفانه با کمال تعجب برای نظارت بر انجام تعهدات طرف مقابل هیچ ناظری در نظر گرفته نشده است.
۸. کمیسیون در موضوع تناظر کیفی دریافته است که در برابر اقدامات اساسی ایران بر اساس برجام تحریمهای کنگره و ایالات آمریکا و اتحادیه اروپا لغو نشده و صرفاً به حالت تعلیق در می‌آیند. با توجه به اینکه لغو تحریمهای کنگره آمریکا در اختیار دولت آمریکا نیست کمیسیون معلق‌شدن آنها را در چارچوب اختیارات رئیس جمهور پذیرفتنی می‌داند؛ اما طبق برجام، اتحادیه اروپا ـ که طرف مذاکره ایران بوده است ـ از لغو تحریمها خودداری کرده و صرفاً آنها را به حالت تعلیق درآورده است که مورد قبول نیست. تعلیق تحریمها به معنای حفظ ساختار آنهاست که امکان بازگشت‌پذیری فوری را به آنها میدهد.
۹. کمیسیون با دقت در تعهدات آمریکا در برجام به این جمع‌بندی رسید که دولت آمریکا علی‌رغم داشتن اختیار تعلیق مجوزهای صادرشده در کنگره برای تحریم ایران توسط ایالات، از این اقدام اجتناب کرده و تنها در ماده ۲۵ برجام دولت آمریکا اعلام کرده است مسؤولان ایالات را «تشویق» کنند تا تغییر سیاست آمریکا در رابطه با تحریمها را در نظر داشته باشند. نتیجه این امر با توجه به مواضع صریح مسؤولان ایالتی آمریکا در مخالفت جدی با برجام، امکان جدی حفظ تحریمهای ایالتی بدون نقض برجام است. لذا این امکان وجود دارد که بهره برداری و انتفاع ایران از تحریم‌هایی که توسط رئیس جمهور آمریکا تعلیق شده‌اند، به دلیل وجود قوانین تحریمی دیگر در سطح ملی و ایالتی آمریکا، دچار اختلال شوند.
۱۰. استنباط کمیسیون با بررسی متن برجام و توجه به مفاد مواد ۳۶ و ۳۷ برجام (مکانیسم ماشه) آن است که هر یک از کشورهای طرف مذاکره می‌تواند با ادعای اینکه ایران به تعهدات خود در برجام عمل نمی‌کند، بدون اینکه نیاز باشد این ادعا مورد تأیید قرار گیرد، نه تنها تحریمهای خود را بازمی‌گرداند، بلکه با شکایت به شورای امنیت، ظرف ۳۰ روز موجب اعمال مجدد تحریمهای شورای امنیت نیز می‌شوند.
و) بررسی جنبه های سیاسی و عمومی
۱. کمیسیون اعتقاد دارد منطق عقلانی و قانونی نظام جمهوری اسلامی ایران با همراهی و مقاومت و سلحشوری ملت شریف ایران توانست نظام سلطه را از ادعای واهی گزینه‌های جنگ‌طلبانه وادار به مذاکره نماید و بیش از پیش رژیم سفاک صهیونیستی را منزوی کند و ادعای دروغین اجماع جهانی علیه ملت شریف ایران را به رسوایی بکشاند و حربه ایران هراسی را از دست آنها خارج کند.
۲. کمیسیون معتقد است مقاومت ملت ایران، ادعاهای دروغین نظام سلطه را مبنی بر برنامه تولید سلاح هسته‌ای برملا نمود و بر درستی تداوم گفتمان استکبارستیزی صحه گذاشت. جبهه مقاومت به ویژه حزب‌الله لبنان بیش از گذشته مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و امنیت اسرائیل به عنوان نماد تروریسم دولتی روز به روز کاهش خواهد یافت.
۳. کمیسیون معتقد است اظهارات رسمی مقامهای آمریکایی نشان‌دهنده اراده طرف آمریکایی برای تداوم تحریمها تحت عناوین غیرهسته‌ای و سیاسی است که به هیچ وجه مورد قبول نخواهد بود.
۴. از آنجاکه برجام برپایه توافق ژنو استوار بوده و به آن اذعان شده است، با توجه به متن منتشره توافق ژنو که در آن تصریح شده بود نتیجه نهایی مذاکرات (برجام) باید منجر به لغو کامل همه تحریمهای مرتبط با هسته‌ای (Comprehensive Lifting) علیه ایران شود، این تعهد توافق ژنو به طورکامل در متن برجام منعکس نشده است.
۵. کمیسیون به طور قطعی به این جمع‌بندی رسیده است که طبق بند «ک» مقدمه و مفاد عمومی برجام، ایران در حوزه‌های مختلف از جمله در حقوق و تکالیف هسته¬ای، مبانی و سازوکار نظارت و بازرسی هسته ای و پروتکل الحاقی و سازوکار حل و فصل اختلافات از سایر کشورها استثناء شده است.
۶. کمیسیون بر اساس مجموعه اسناد اینگونه ارزیابی کرده است که برجام در برخی مواد کلیدی مبتنی بر عدم اعتماد به آمریکا بنا نهاده نشده است. متن برجام اساساً بر این مبنا بنا شده که آمریکا اراده‌ای برای اقدام خصمانه علیه ایران نخواهد داشت یا گویا اقدام به این امور هزینه سیاسی برای دولت آمریکا در پی داشته و او را منع می کند درحالی‌که اساساً آمریکا در سوابق تصمیمات یک‌جانبه خود در جهان نشان داده است که براساس منافعش عمل خواهد کرد. بر اساس این توافق، ایران تا زمان حصول اعتماد جامعه بین‌المللی نسبت به برنامه‌اش از معاهده NPT استثناء شده است. کمیسیون معتقد است مستثنی‌کردن این توافق بر مفهوم اعتمادسازی به معنای بازگذاشتن دست طرفهای متخاصم غربی در منحرف‌کردن توافق از هدفهای ذاتی آن و مشروط‌کردن اجرای گامهای مورد توافق به مفهومی کلی، تفسیرپذیر، مبهم و سلیقه‌ای به نام اعتماد است. این در حالی است که مسؤولان آمریکایی از جمله رئیس‌جمهور این کشور به صراحت اذعان داشته اند که تنظیم این توافق را با پیش فرض دشمن بودن ایران بنیان نهاده‌اند و در بیانی صریح، سازوکارهای محدودکننده، محروم‌کننده و محکوم‌کننده موجود در برجام بر علیه ایران را به رخ می‌کشند.
۷. با توجه به اینکه برجام مدل رسیدن به تعریف‌های دوجانبه درباره برنامه هسته‌ای را پذیرفته، کمیسیون بسط این مدل را به سایر حوزه‌های امنیت ملی ایران بسیار مخاطره‌آمیز می‌داند؛ چه اینکه اظهارات مقامهای سیاسی آمریکا و هم‌پیمانان او بارها بر تکثیر استفاده از این مدل در سایر امور غیرهسته‌ای از جمله حل سایر منازعات بین ایران و غرب تأکید کرده‌اند و اساساً دستیابی به برجام را گام اول از سلسله اقدامات خود می‌دانند.
۸. کمیسیون معتقد است افزایش راههای ارجاع موضوع هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد از طریق واحد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به مجموعه راههای آژانس، کمیسیون مشترک، کارگروه خرید مورد تأیید شورای امنیت و هریک از اعضای طرف مذاکره ایران از جمله مواردی است که جمهوری اسلامی ایران را دائماً در معرض تهدید ارجاع به شورای امنیت قرار میدهد.
ز) پیشنهادات:
۱. شایسته بود دولت محترم برای اجرای برجام و رفع موانع قانونی آن اقدام به ارائه لایحه می‌نمود ولی با عنایت به عدم انجام این امر قانونی از سوی دولت، مجلس شورای اسلامی می‌بایست برای امکان اجرای درست برجام اقدام به ارائه طرحی دوفوریتی با الزاماتی دقیق برای رفع موانع اجرای برجام، متناظرسازی و متناسب‌سازی فعالیت کشورهای اطراف برجام و تضمین‌کننده انجام تعهدات طرف مقابل و مسدودکننده راههای نفوذ و کاهش آسیب‌پذیری در حوزه‌های مختلف پیرامون آن خصوصاً حوزه‌های سیاسی و فرهنگی نماید.
۲. دولت محترم باید با مطالبه حداکثری از مفاد مندرج در برجام، همچنان به عنوان یک عضو صاحب فن آوری هسته‌ای در آژانس فعالانه حقوق هسته‌ای اساسی ملت ایران را مطالبه نموده و نسبت به گسترش برنامه تحقیق و توسعه بومی کشور برای فعالیت‌های گسترده آینده زمینه‌سازی نماید.
۳. راه منطقی رفع تحریمها اقدامات متناظر کمی، کیفی و زمانی بود که به آن توجه نشده است لذا باید با تدبیر درست به‌گونه‌ای عمل نمود که در مقابل گامهای مشخص تا روز اجرای گزارش آژانس پیرامون اعلام حل مسائل گذشته و حال ارائه شده و تمهیدات لازم جهت انجام اقدامات مناسب برابر لغو تحریمهای اروپا و آمریکا و رفع تحریمهای کنگره آمریکا برداشته شود و در صورتی غیر از لغو تحریمها نسبت به حرکت تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای مورد نظر برجام در مقابل تعلیق تحریمها اقدام نماید.
۴. به‌منظور تضمین امنیت کشور و بهره‌مندی از یکی از مهمترین اهرم‌های بازدارندگی در عرصه دفاعی کشور می‌بایست توجه ویژه‌ای به توان موشکی و توسعه کیفی و کمی آن برابر نیازهای کشور و تهدیدات پیش‌رو صورت پذیرد. لازم است در این مسیر خوشبین نبودن و تشدید تلاش در بخش امنیت و دفاع از ضرورت‌های انکارناپذیر سیاست‌های دولت اعلام شود.
۵. با توجه به سیاست قاطع جمهوری اسلامی ایران در مقابله و مبارزه با تروریسم دولتی و آمریکاساخته در سراسر جهان به‌ویژه در غرب آسیا و شمال آفریقا باید با یاری کشورهای مبارزه‌کننده با تروریسم و تأمین نیازهای تسلیحاتی کشورهای دوست، اقدامات پیش‌دستانه انجام پذیرد.
۶. حساسیت بالای مراکز نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران و اصل حیاتی ضرورت حفظ اسرار نظامی و امنیتی کشور حکم می‌کند که راه دادن بیگانگان به بهانه بازدید و بازرسی به این اماکن و مواجهه با دانشمندان کشور با هر بهانه‌ای مطلقاً ممنوع شود.
۷. با توجه به اینکه در مرحله اجرای برجام و حضور گسترده هیأتهای خارجی و بازشدن بیشتر فضای کشور بر روی بیگانگان زمینه نفوذ احتمالی دشمن در عرصه‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی بیشتر خواهد شد به همین علت باید با طراحی متناسب با تحولات جدید برای جلوگیری از این نفوذ احتمالی اقدام نمود.
۸. کشورهای اطراف برجام با توجه به مفاد ماده ۲۸ آن متعهد به احترام متقابل و پرهیز از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و هدف برجام شده‌اند از این‌رو مقامات دولتی باید بکوشند ضمن احترام به رعایت این بند با پاسخگویی مناسب در برابر گزافه‌گویی‌های مسؤولان آمریکا و اروپا هیچ‌یک از زیاده‌گویی‌های آنها را بی‌جواب نگذاشته و نسبت به اقدام قانونی در برابر نقض برجام از سوی آنها اقدامات عاجل و مقتضی را انجام دهند.
۹. برای مواجه با تهدیدهای فزاینده دشمنان انقلاب اسلامی، حق پدافند هسته‌ای برای حفاظت و پیشگیری از آسیب‌ها در برابر حملات و تروریسم هسته‌ای بدون هیچگونه محدودیتی پیگیری شده و اقدامات عملی در خصوص کسب توانمندی آن حاصل شود.
۱۰. با عنایت به فرصت سیاسی فراهم‌شده برای جمهوری اسلامی ایران می‌بایست دفاع انقلابی از هم‌پیمانان منطقه‌ای استمرار یابد، توسعه روابط با کشورهای مسلمان و همسایه دنبال شود و توسعه ارتباط با کشورهایی که سابقه خیانت به کشورمان را ندارند، پیگیری شود.
کلمات کلیدی : مجلس + برجام
محمد
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۰۰:۲۹
دوستان عزیزمون انگار یه جای دیگه دارن زندگی میکنن !!!! (3236045) (alef-3)
دانشجو
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۱۲:۵۰
با سلام.گزارش عالمانه ای بود. واقعا دستاورد دولت این توافق پر از مشکل است؟!!!
ضرورت آگاه سازی مردم از حقوقشان بیش از پیش احساس می شود و گرنه مثل سالهای 82 و 83 ضرر می کنیم (3236233) (alef-13)
ضرورت آگاه سازی مردم از حقوقشان بیش از پیش احساس می شود و گرنه مثل سالهای 82 و 83 ضرر می کنیم (3236233) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۰۴:۴۷
شما چنان از ضرورت حفظ دستاوردهای هسته ای سخن میگویید که انگار بقای ما وابسته به حفظ آن است ای کاش دولتمردان ایران به جای میلیاردها دلار هزینه برای تولید برق وچرخه هسته ای که این همه بار سیاسی ومالی به کشور تحمیل کرده است به دنبال تولید برق از انرژی های پاک مانندانرژی خورشید می رفتند به خدا امروز کویر مرکزی ایران را می توان با این پولها به گلستان تبدیل کرد هزاران شغل برای جوانان سیستان وکرمان ویزد که در چنگال ضد انقلاب ومواد مخدر دست پا میزنند ایجاد کرد. (3236975) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۷:۳۱:۱۱
عزاداران وین; دشمنان صلح و امنیت جهانی اند... (3237300) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۴۸:۰۴
نه ...منتها خیلی ها دوست دارن آمریکا زندگی کنن (3236356) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۴۱:۵۳
یه آمریکایی همیشه به آمریکا اعتماد داره. (3236529) (alef-13)
حسن
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۵۳:۰۴
این گزارش اولیه و مختصر است
گزارش جامع و کلی هم هست که اون هم ارائه شده
.. (3236764) (alef-13)
گزارش جامع و کلی هم هست که اون هم ارائه شده
.. (3236764) (alef-13)
مودی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۳:۴۶:۳۹
منکه گزارش طولانی بود و نخوندم .... اما انصافا شماها که نظر منفی دادین همشو خوندین ؟؟ (3236925) (alef-3)
علی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۰۷:۴۷
تو این متن افراط بیداد میکنه.. (3236068) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۰۲:۱۷
عمرا اگر توافق را خوانده باشید
خود امریکایی ها در یک نظر سنجی متوجه شدند که مردم هیچی از متن داخل نمی دانند، خود دولت هم که یک متن با ترجمه ناقص منتشر کرده است (3236200) (alef-3)
خود امریکایی ها در یک نظر سنجی متوجه شدند که مردم هیچی از متن داخل نمی دانند، خود دولت هم که یک متن با ترجمه ناقص منتشر کرده است (3236200) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۱۶:۲۷
ما توافق را نخواندیم ولی دیدیم که تمام توهین ها و اتهامات شما را دولت پاسخ علمی داد
ما نیاز به خوندن توافق نداریم چون به دکتر ظریف اعتماد داریم ! (3236247) (alef-13)
ما نیاز به خوندن توافق نداریم چون به دکتر ظریف اعتماد داریم ! (3236247) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۳ ۰۷:۲۸:۴۸
خیلی برایم این ا ظهار نظر جالب بود...
شما از کجا متوجه شدی که پاسخ دولت علمی بود در حالیکه از متن توافق مطلع نیستی؟!
واقعا اگر شما به خاطر اعتماد به ظریف و دولت فکر می کنی که طبق برجام تحریمهای مهم و ضروری لغو می شوند و...
پس از همین الان به شما اطلاع می دهم که به زودی آنهایی که نه به آقای جلیلی اعتماد کردند و نه به آقای ظریف بلکه اظهارات آنها را بر اساس متن برجام بررسی کردند باید پا پیش بگذارند که امثال شما در تند روی نسبت به دولت و جناب ظریف زیاده روی نکنید و یک جوری عصبانیت شما را از آنها رفع و رجوع کنند ... (3238278) (alef-13)
شما از کجا متوجه شدی که پاسخ دولت علمی بود در حالیکه از متن توافق مطلع نیستی؟!
واقعا اگر شما به خاطر اعتماد به ظریف و دولت فکر می کنی که طبق برجام تحریمهای مهم و ضروری لغو می شوند و...
پس از همین الان به شما اطلاع می دهم که به زودی آنهایی که نه به آقای جلیلی اعتماد کردند و نه به آقای ظریف بلکه اظهارات آنها را بر اساس متن برجام بررسی کردند باید پا پیش بگذارند که امثال شما در تند روی نسبت به دولت و جناب ظریف زیاده روی نکنید و یک جوری عصبانیت شما را از آنها رفع و رجوع کنند ... (3238278) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۳ ۰۷:۵۱:۲۶
وای شما توافق را نخوانده ای یا نشنیده ای (حداقل بخشی از آنرا)
خوب بگو ببینم با چه منطقی به سخن آقای ظریف که بعد از انکار وجود عبارت تعلیق در برجام وقتی متوجه شد که چهار بار چنین عبارتی هست گفت من ندیده بودم اعتماد می کنی!!!!!!!!!!!!!!؟؟؟
به نقل از آقای توکلی در برنامه تیتر خبر (3238321) (alef-13)
خوب بگو ببینم با چه منطقی به سخن آقای ظریف که بعد از انکار وجود عبارت تعلیق در برجام وقتی متوجه شد که چهار بار چنین عبارتی هست گفت من ندیده بودم اعتماد می کنی!!!!!!!!!!!!!!؟؟؟
به نقل از آقای توکلی در برنامه تیتر خبر (3238321) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۴۹:۴۲
شما هم بساط شانتاژتون رو جمع کنین . تا کی میخواین کارای کوچیکتون رو بزرگ جلوه بدین ؟ (3236363) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۲۴:۲۱
خلاصه ی نظر مجلس درباره ی برجام:
باید دکتر جلیلی رای می آورد و رییس جمهور می شد. انتخاب دکتر روحانی از سوی ملت اشتباه بوده است... (3236115) (alef-3)
باید دکتر جلیلی رای می آورد و رییس جمهور می شد. انتخاب دکتر روحانی از سوی ملت اشتباه بوده است... (3236115) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۲۴:۲۴
با همه احترام باید بگم که این بیشتر یک بیانیه سیاسی بود تا یک گزارش مستددل به عنوان مثال گفته شده که بین سالهای 90 تا 92 ما توانستیم به خوبی تحریم ها رو دور بزنیم و... در صورتی که در همین دو سال قیمت دلار 3 برابر شد و اگر همینجور ادامه میافت شک ندارم الان 10000 تومان بود. (3236116) (alef-13)
نیکخواه
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۵:۴۹:۳۴
و کسی که به دور زدن تحریمها کمک کرد (ب ز) الان در دادگاه داره محاکمه میشه و این آقا در این چند سال آنقدر کمک کرد به اقتصاد خودش که توانست در لیست افراد ثروتمند دنیا قرار بگیره..! الف جان لطفا" منتشر کن (3237033) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۷:۲۲:۲۴
بله البته نمایندگان برای خودشان تحریمها را دور زده اند !! (3237268) (alef-3)
مهندس جنت شهري
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۲۵:۰۰
كدام كمسيون ..اينكه همان انشاي جليلي است كه تلويزيون پخش كرد كه متاسفانه توسط عده اي همسو با ايشان املا شده است...هرجايي هم كه دستاوردي بوده انرا لوث كرده...يعني واقعا شان مجلس اين است كه برايش ديكته بگويند و بنويسد..اين مجلس ميخواهد در راس امور باشد.... (3236119) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۱۱:۵۴
بابا حتی اگر دشمن آدم هم یک حرف درستی رو بزنه آدم باید قبول کنه. حالا چون جلیلی گفته حتی اگر راست گفته باشه و درست باید بگیم غلطه؟ بابا شما آخرشید خدایی. همچین ظریف ظریف میکنید انگار استغفرالله معصوم و بدور از هیچ گونه خطایی هست. این گزارش داره میگه که برجام این مشکلات رو داره برای مملکت و باید درست بشه . شما ایرانی نیستی که حاضری بخاطر ظریف و روحانی هر بلایی سر مملکت بیاد؟ (3236428) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۳۲:۰۰
پیام «آیت‌الله مکارم» به مجلس درباره برجام«بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و تحیت؛ در این ایام، نامه‌های زیادی از سوی مردم به دفتر ما می‌رسد و تلفن‌های زیادی داریم که می‌گویند به نمایندگان محترم مجلس توصیه کنید مسأله برجام را بیش از این معطل نکنند، آن را تمام کنند، مردم بسیار نگرانند، سزاوار است این عزیزان در فکر برنامه‌های مهم بعدی باشند، ممکن است در برجام بعضی نقاط ضعف باشد که جمعی از عزیزان نسبت به آن نگرانند، باید به فکر تدبیر و تفسیر صحیح آن باشند.
اینجانب علاوه بر تأیید درخواست‌های آنها اضافه میکنم، کشور ما یک جزیره امن و امان است که در وسط یک دریای طوفانی واقع شده است، تمام اطراف ما را طوفان‌های ناامنی فرا گرفته، کاری نکنیم که با اختلافات داخلی این جزیره امن را ناامن کنیم، ببینیم در سوریه و عراق و یمن و حتی در افغانستان چه می‌گذرد.
خدا نکند مصالح عمومی کشور فدای منافع جناحی شود. مطلعین می‌گویند هر روز که با شک و تردید سپری میشود مبالغ هنگفتی ضرر به کشور وارد می‌گردد. (3236136) (alef-13)
با سلام و تحیت؛ در این ایام، نامه‌های زیادی از سوی مردم به دفتر ما می‌رسد و تلفن‌های زیادی داریم که می‌گویند به نمایندگان محترم مجلس توصیه کنید مسأله برجام را بیش از این معطل نکنند، آن را تمام کنند، مردم بسیار نگرانند، سزاوار است این عزیزان در فکر برنامه‌های مهم بعدی باشند، ممکن است در برجام بعضی نقاط ضعف باشد که جمعی از عزیزان نسبت به آن نگرانند، باید به فکر تدبیر و تفسیر صحیح آن باشند.
اینجانب علاوه بر تأیید درخواست‌های آنها اضافه میکنم، کشور ما یک جزیره امن و امان است که در وسط یک دریای طوفانی واقع شده است، تمام اطراف ما را طوفان‌های ناامنی فرا گرفته، کاری نکنیم که با اختلافات داخلی این جزیره امن را ناامن کنیم، ببینیم در سوریه و عراق و یمن و حتی در افغانستان چه می‌گذرد.
خدا نکند مصالح عمومی کشور فدای منافع جناحی شود. مطلعین می‌گویند هر روز که با شک و تردید سپری میشود مبالغ هنگفتی ضرر به کشور وارد می‌گردد. (3236136) (alef-13)
مهران
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۴۹:۳۵
افراد زیادی هم بودن که جلوی مجلس تحصن کردند و از نمایندگان خواستند که برجام را تصویب نکنند.
متاسفانه پاسخ آقای مکارم شیرازی بسیار سطحی است و بعید می دانم که ایشان این مطالب را تایید کنند چرا که تصویب عجلانه و سر سری ممکن است تبعات بیشتری در آینده برای کشور داشته باشد و از یک آیت الله این حرفها بعید است.
ضمنا این سخنان دخالت در کار مجلس است و مقام معظم رهبری و رئیس مجلس خبرگان رهبری به صراحت اعلام کردند که برجام باید به تایید نمایندگان مردم برسد. (3236559) (alef-13)
متاسفانه پاسخ آقای مکارم شیرازی بسیار سطحی است و بعید می دانم که ایشان این مطالب را تایید کنند چرا که تصویب عجلانه و سر سری ممکن است تبعات بیشتری در آینده برای کشور داشته باشد و از یک آیت الله این حرفها بعید است.
ضمنا این سخنان دخالت در کار مجلس است و مقام معظم رهبری و رئیس مجلس خبرگان رهبری به صراحت اعلام کردند که برجام باید به تایید نمایندگان مردم برسد. (3236559) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۶:۳۴:۰۲
یعنی جنابعالی از یک مرجع تقلید بیشتر می فهمی که صحبت های آن را سطحی می دانی؟ (3237151) (alef-11)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۹:۱۵:۰۱
نظر مراجع اگر همسو با شما نبود باید از عبارتی چون «پاسخ آقای مکارم شیرازی» استفاده کنید؟!!! (3237535) (alef-13)
رمضانی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۴۳:۳۵
این گزارش خیلی سطحی تنظیم شده است و مانند انشاء یک بچه دبستانی است. (3236160) (alef-3)
بنده خدا
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۰۹:۵۲:۱۳
خدایا تو بهترین و آگاه ترین شاهد هستی که اینها نماینده واقعی مردم نیستند و تو تواناتر از آنی که گروهی قلیل بتوانند به ناحق نظرشان را بر خواست اکثریت بندگانت اعمال کنند. (3236176) (alef-3)
مهران
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۵۱:۵۴
گروه قلیل نماینده اکثریت هستند که ما آنها را انتخاب کرده ایم و به آنها رای داده ایم، شما خودت قلیل هستی که نمایندگان مردم را قلیل می بینی
و اگر همین نمایندگان فردا به برجام رای دهند همین شما ها خواهید گفت که نمایندگان مردم
منافق منافق حیا کن سایت الف رو رها کن (3236571) (alef-13)
و اگر همین نمایندگان فردا به برجام رای دهند همین شما ها خواهید گفت که نمایندگان مردم
منافق منافق حیا کن سایت الف رو رها کن (3236571) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۷:۲۸:۲۲
من که انتخاب نکردم !! در ضمن نماینده ای که با حداقل رای وارد مجلس شده نماینده اکثریت مردم نیست!! به خدا اجازه نمی دهیم این حداقل رایی ها به جای اکثریت مردم نظر دهند ! (3237291) (alef-3)
مهران
۱۳۹۴-۰۷-۱۳ ۰۹:۵۳:۲۵
یعنی آقای رئیس جمهور محترم که با حداقل رای رئیس جمهور شده اند و با اختلاف 4 درصدی انتخاب شده اند رئیس جمهور اکثریت نیستند!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
فرق اصول گرا با اصلاح طلب ها در همین است که اصولگرا ها به قانون تمکین می کنند ولی اصلاح طلب ها اگر قانون به نفع شان نباشد دم از بی قانونی و تقلب می زنند؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ (3238653) (alef-13)
فرق اصول گرا با اصلاح طلب ها در همین است که اصولگرا ها به قانون تمکین می کنند ولی اصلاح طلب ها اگر قانون به نفع شان نباشد دم از بی قانونی و تقلب می زنند؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ (3238653) (alef-13)
پرتو
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۰۲:۰۹
غیر از این بود باعث تعجب می شد. (3236199) (alef-3)
مصطفی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۰۲:۳۳
"۵. با توجه به سیاست قاطع جمهوری اسلامی ایران در مقابله و مبارزه با تروریسم دولتی و آمریکاساخته در سراسر جهان به‌ویژه در غرب آسیا و شمال آفریقا باید با یاری کشورهای مبارزه‌کننده با تروریسم و تأمین نیازهای تسلیحاتی کشورهای دوست، اقدامات پیش‌دستانه انجام پذیرد."
این واقعن نظر کارشناسی کمیسیون "برجام" در خصوص "برجام" بود یا از متون مذاکرات دکتر جلیلی با 5+1 اقتباس شده؟ (3236201) (alef-13)
این واقعن نظر کارشناسی کمیسیون "برجام" در خصوص "برجام" بود یا از متون مذاکرات دکتر جلیلی با 5+1 اقتباس شده؟ (3236201) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۰۴:۰۳
این متن به منزله رد برجام است. نمایندگان اصول گرا جرات داشته باشند و صراحتا بگویند برجام را رد کردیم تا مردم هم قضاوت کنند و تصمیم بگیرند (3236208) (alef-13)
بابک
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۰۴:۱۳
امیدوار بودم آقایون به این درک میرسیدند که عدم تعامل با دنیا و ادامه مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم بزرگترین تهدید برای امنیت ملی کشوره
کاش تاریخ رو ورق میزدند!!!!! (3236209) (alef-3)
کاش تاریخ رو ورق میزدند!!!!! (3236209) (alef-3)
مهدی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۳۸:۴۷
ببخشید کدوم دنیا؟عربستان؟کویت؟کدومشمن عددی اند؟یا آمریکا که نیازش به ما بیشتره؟
مگه خط قرمز ما برداشته شده همه ی تحریمها در روز توافق نبود؟اجرا شد؟چرا؟ (3236321) (alef-3)
مگه خط قرمز ما برداشته شده همه ی تحریمها در روز توافق نبود؟اجرا شد؟چرا؟ (3236321) (alef-3)
علی ولی الله
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۴۱:۴۴
نیاز آمریکا ب ما بیشتره ؟؟؟؟؟
خودتونو ب خواب زدید ؟؟؟ چرا ما ایرانی ها اینقدر از خود متشکر و خود بزرگ بینیم ، نمی دونم .
درسته ملت بزرگی هستیم اما این بزرگی به منزله اون نیست که همه رو نادیده بگیریم و فکر کنیم ماییم ک محور عالم ایم
خوشبختانه دیگه پول اقتصاد درست حسابی که پیش کش ، صندوق ارزی درستی ام نداریم
بعد شما نشستی میگی اونا ان ک به ما احتیاج دارند ؟؟؟؟
واقعا کجا دارید زندگی میکنید ؟ مطمئنید که ایرانید ؟ (3236528) (alef-13)
خودتونو ب خواب زدید ؟؟؟ چرا ما ایرانی ها اینقدر از خود متشکر و خود بزرگ بینیم ، نمی دونم .
درسته ملت بزرگی هستیم اما این بزرگی به منزله اون نیست که همه رو نادیده بگیریم و فکر کنیم ماییم ک محور عالم ایم
خوشبختانه دیگه پول اقتصاد درست حسابی که پیش کش ، صندوق ارزی درستی ام نداریم
بعد شما نشستی میگی اونا ان ک به ما احتیاج دارند ؟؟؟؟
واقعا کجا دارید زندگی میکنید ؟ مطمئنید که ایرانید ؟ (3236528) (alef-13)
علی ولی الله
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۶:۵۷:۰۶
تبه بندی قوی ترین ارتش های جهان در سال ۲۰۱۵
از اول تا پنجم: کشورهای ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، هند و بریتانیا
از ششم تا دهم: کشورهای فرانسه، آلمان، ترکیه، کره جنوبی و ژاپن
از یازدهم تا پانزدهم: کشورهای اسرائیل، ایتالیا، مصر، برزیل و پاکستان
از شانزدهم تا بیستم: کشورهای کانادا، تایوان، لهستان، اندونزی و استرالیا
از بیست و یکم تا بیست و پنجم: کشورهای اوکراین، ایران، ویتنام، تایلند و عربستان سعودی
رتبه بیست و ششم تا سی‌ام: کشورهای سوریه، سوئیس، اسپانیا، سوئد و جمهوری چک (3237197) (alef-11)
از اول تا پنجم: کشورهای ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، هند و بریتانیا
از ششم تا دهم: کشورهای فرانسه، آلمان، ترکیه، کره جنوبی و ژاپن
از یازدهم تا پانزدهم: کشورهای اسرائیل، ایتالیا، مصر، برزیل و پاکستان
از شانزدهم تا بیستم: کشورهای کانادا، تایوان، لهستان، اندونزی و استرالیا
از بیست و یکم تا بیست و پنجم: کشورهای اوکراین، ایران، ویتنام، تایلند و عربستان سعودی
رتبه بیست و ششم تا سی‌ام: کشورهای سوریه، سوئیس، اسپانیا، سوئد و جمهوری چک (3237197) (alef-11)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۷:۳۱:۴۳
پس بفرمایید ما در یک جزیره تنها دور از جهان زندگی می کنیم !!! پس شعار ما در قلبها هستیم همش کشکه ؟! (3237301) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۳۹:۲۲
تحریم روی این آدم ها اثر نداشته که بتوانند درک کنند (3236323) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۱۵:۲۵
میدونم که نظرم الف منتشر نمیده ! خدا کنم که توافق به تصویب برسه ببینم زندگیمون خوب میشه یا نه ولی من مطمئنم زندگیمون بعد تصویب توافق هیچ تغییری نخواهد کرد اکثر مشکلت داخلی بخاطر سو مدیریت هست نه تحریم (3237008) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۵۱:۵۲
آره تاریخ رو ورق میزدن و میزدی که هر جا کوتاه اومدیم یه گوشه از کشورمون جدا شد (3236570) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۰۸:۰۰
نه، کاسبان تحریم سفارش دادن دلواپسا نوشتن (3236983) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۱۱:۲۲
حالا بینم با این همه ایراد فرضی که گرفتن تصویبش میکنن یا نه!!! (3236226) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۱۱:۴۳
ما که نفهمییدیم !!! آخرش چی شد ؟ رد شد ؟ تصویب شد ؟
این که صرفا یه قطعنامه بود شبیه قطعنامه های جناب جلیلی (3236229) (alef-13)
این که صرفا یه قطعنامه بود شبیه قطعنامه های جناب جلیلی (3236229) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۲۵:۳۰
وسعه روابط با کشورهای مسلمان و همسایه دنبال شود و توسعه ارتباط با کشورهایی که سابقه خیانت به کشورمان را ندارند، پیگیری شود.
منظورشون کشورهایی مثل عراق و روسیه و هم پیمانان همسایمونه!!!
الف نظر قبلیرو منتشر نکردی.بیطرف عمل کن (3236272) (alef-13)
منظورشون کشورهایی مثل عراق و روسیه و هم پیمانان همسایمونه!!!
الف نظر قبلیرو منتشر نکردی.بیطرف عمل کن (3236272) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۳۵:۴۳
گزارشی اگاهانه بود.واقعا برجام باید با قاطعیت رد بشه.مجلس اصلا نباید از این موضع کوتاه بیاید وبترسد (3236308) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۱۹:۴۱
چشم امر ديگه اي ندارين؟ ببخشين كه تو اين مدت يك مقدار از كاسبي شما كم شده! (3236456) (alef-13)
کند ذهن
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۳۷:۲۴
سلام .
تحلیل و ارزیابی در خلاء . (3236314) (alef-3)
تحلیل و ارزیابی در خلاء . (3236314) (alef-3)
ساسان
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۴۱:۲۱
کی به حرف اینا گوش میده! بزار هی کمیسون غیر قانونی درست کنن و هرجی میخوان بگن! روحانی و ظریف کار خودشون رو میکنن و ملت هم حمایت میکنن. (3236330) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۲۲:۳۵:۳۲
منم جز ملتم که اینجا هستم و بیکاری وادارم کرده همش تو شبکه ها وسایت ها باشم زنده باد برجام که به من کار داد تا دیوانه نشم (3237945) (alef-13)
رضا
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۴۳:۳۰
به نظرم این متن که کمسیون منتشر کرده بیشتر سیاسی است تا اینکه فنی باشد. و در جهت تخریب تیم مذاکره کنند. ایشالا انتخابات مجلس (3236340) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۰۳:۲۶
شما سیاسی یا فنی هستی که فهمیدی؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟!؟؟!؟!؟!؟؟!؟!؟!؟! (3236607) (alef-13)
نگران نباشید تصویب می شه
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۲۲:۱۴
این روش برخورد با موضوع سابقه طولانی دارد (3236666) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۰:۵۴:۳۰
کاملا واضحه که خطوط قرمز در برجام لحاظ نشده (3236375) (alef-3)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۱۳:۰۶
اگر این همه مشکل در برجام وجود دارد چرا مجلس برجام را رد نکرده؟؟؟؟ (3236436) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۳۳:۳۷
گزارش به خوبی و با دقت تنظیم شده و سابقه 40 ساله نشان میدهد که دولت نباید به آمریکا خوشبین شود و گول آب نبات ها را بخورد دست کمیسیون درد نکنه خسته نباشید احسنت و بارک اله . (3236503) (alef-13)
سعید
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۴۳:۰۹
بنده ترجمه برجام را دقیق خواندم و متن قطعنامه 2231
مو به مو
خط به خط
منتظر بودم مجلس چه می گوید که منتشر شد و 3 ساعت نشستم خط به خط خوندم و با جمیع اطلاعات به این نتیجه رسیدم که
واقعا نمیشود به این راحتی قضاوت کرد
راه برای فریب کاری امریکا باز گذاشته شده است به صورت کاملا هوشمندانه
ولی در مجموع خدا کند تصویب نشود (3236532) (alef-13)
مو به مو
خط به خط
منتظر بودم مجلس چه می گوید که منتشر شد و 3 ساعت نشستم خط به خط خوندم و با جمیع اطلاعات به این نتیجه رسیدم که
واقعا نمیشود به این راحتی قضاوت کرد
راه برای فریب کاری امریکا باز گذاشته شده است به صورت کاملا هوشمندانه
ولی در مجموع خدا کند تصویب نشود (3236532) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۳ ۰۹:۱۴:۴۴
مهندس، ما در نظام یکطرفه بین المللی با پنج به علاوه. یک مذاکره کردیم. نظامی که هیچ قانونی برای پاسخگویی قدرتهای بزرگ در آن وجود ندارد. هیچ سازو کاری نیست که بتوان بر اساس آن جلوی به قول شما فریبکاری را گرفدر نتیجه مذاکره کنندگان ما چاره ای نداشتند جز اینکه با همین نظام ناقص بین المللی. راهی پیدا کنند تا بتوان در آن حقوق مردم ایران را مد نظر قرار داد. آنجا شورای امنیت است دادگاه عدل الهی نیست. شورایی که در برابر تجاوزات قدرتهای بزرگ ونسل کشی آنها در ویتنام، افغانستان، شرق اروپاوعراق وسوریه حتی یک قطعنامه صادر نکرده است. بله دوست من اگر با این پیش فرض متن توافق را می خواندی اکنون این حرف را نمی زدی. خواهش میکنم منشر کنید تا همه بدانند. (3238527) (alef-13)
سعید
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۴۵:۰۷
خدا وکیلی شما که نظر میدی متن رو خوندی اصلا؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
متن برجام روخوندی؟؟؟
قطعنامه 2231 رو. خوندی ؟؟؟
حرف های جلیلی و ظریف و سایر کارشناسان گوش کردی؟؟
پس چجوری همیجوری نظر میدی؟؟
من با اطمینان میگم خدا کنه تصویب نشه (3236540) (alef-13)
متن برجام روخوندی؟؟؟
قطعنامه 2231 رو. خوندی ؟؟؟
حرف های جلیلی و ظریف و سایر کارشناسان گوش کردی؟؟
پس چجوری همیجوری نظر میدی؟؟
من با اطمینان میگم خدا کنه تصویب نشه (3236540) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۱:۵۴:۱۹
متاسفم که برخی نمایندگان تندرو با سیاسی کاری و اغراض سیاسی و گروهی . می خواهند زمان را عقب ببرند و به منافع اکثریت مردم و منافع ملی ضربه بزنند. هر روزی که در اجرای برجام و لغو تحریمها تاخیر بیفتد زیان روزانه اش بر گردن این نمایندگان کارشکن خواهد بود. (3236583) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۲۱:۴۴
آنچه خلاف نظر شما باشد سیاسیه یا درخلاء نوشته شده اما برجام که صدها ایراد و اشکال دارد وخود اقای روحانی در سازمان ملل هنگام سخنرانی به آن اشاره کرده چندین سند درهم و برهم غیر شفاف که هرروز پیوندهای گوناگون ازش بیرون میزنه وهر کشور هم فکشیت خودش را ارایه میدهد درسته اصلا تو یکبار متن را خوانده ای اینقدر نظر قاطع می دهی قرآ« میفرماید انچه را که نمی دانید وبدو علم ندارید پیروی نکنید ما از این برجام پر از تحلیل و تفسیر متفاوت که کشورهای غربی بنفع خودشان دارند چه بدست می آوریم ولله بنده با هیچ کس کینه وبغض ندارم نه با آقای ظریف نه باآقای عراقچی بلکه احساس می کنم به سر این بندگان خدا کلاه رفته وبیش از اندازه به دشمنان اعتماد دارند از خدا بخواهیم زحمات دانشمندان و ملت ایران که سالهاست مقامت کرده اند شهید داده شده مردم این همه سختی و مشکل را متحمل شده اند هدر نرود خوب مجلس هم نظر خودشو می ده انشااله هرچه خیره همان شود (3236664) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۲۵:۱۷
مجلس بدجوری خود را در مخمصه انداخت آنها فکر می کردند سنا آمریکا برجام را رد می کند و مجلس هم برای حفظ ظاهر آن را رد می کند که گفته شود مجلس ما هم مخالف بود ولی متاسفانه سنا نتوانست رد کند و مجلس ما را بر سر دو راهی قرار داد اگر برجام را بپذیرند این همه تشکیل جلسه و پخش زنده از تلویزیون و بد گویی از برجام را چه کنند؟ اگر برجام را رد کنند (که البته رای لازم را ندارند)مملکت را در بد مخمصه ای قرار می دهند خلاصه آش اینقدر شور شده که داد مراجع را هم در آورده است.آیت الله مکارم که از مراجع اصولگرایان است نیز نامه ای به مجلس نوشته است و از مجلسیان خواسته از جناح بندی و سیاسی بازی در مسائل ملی خودداری نمایند. (3236681) (alef-13)
علیرضا
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۳۸:۲۳
از یکطرف این همه ایراد بهش میگیرن از طرف دیگه جرات ندارین که ردش کنین یا تصویب،این یک بام و دو هوا چه معنی میده؟پس این همه وقت گذاشتین،آمانو رو آوردین تا تونستین با اعصاب همه بازی کردین یه گزارش بدین،جرات داشته باشین ردش کنین تا بعدا شریک به قول خودتون جرم این دولت نشین،مردم هم بفهمن کیا به فکر منافع ملت هستن. (3236724) (alef-13)
سعید
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۲:۴۱:۱۴
برجام همینه ، این واقعیت برجامه، یک میدان پر از مین با چند بوته گل سرخ در میان آن. دلیلش هم روشنه طرف ما امریکاست ،شیطان بزرگ ،با هزارترفند و حیله و فریب صدها حقوقدان و سیاستمدار خبره را به کار گرفتند تا برای ایران آشی بپزند که هفت وجب روغنش باشه، ظریف و عراقچی در هماوردی سیاسی با این اژدهاهای مار و افعی خورده ، در سیاستمداری و حقوقدانی مثل ، بچه دبستانی هستند. این همه شوق و ذوق امریکایی هم برای همینه که حریف قدری نداشتند که کمر یا گردن آنها را بشکنه. تعجب است که بعضی متن برجام را نخواندن خودشون هم میگن نخواندن ، ولی چشم بسته ازش دفاع میکنن، بعضی هم که صادقانه می گویند ما به امریکا اعتماد داریم، بندگان خدا چقدر خوش باورند، آدم عاقل که به عشق چند شاخه گل وارد میدان مین نمی شود (3236730) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۳:۰۴:۱۵
آقا من نمیدونم دقیقا مشکل این دلواپسا چیه؟ آقا یه سری امتیازات دادیم، یه سری امتیازات هم گرفتیم. هر دو طرف باید به تعهداتی که داده اند عمل کنند. اگر طرف مقابل به تعهداتش عمل کرد، فبها، اگر عمل نکرد، خوب ما هم دیگر تعهدی نخواهیم داشت. همانطور که تحریمهای آنها بازگشت پذیر است، تاسیسات و تجهیزات ما هم بازگشت پذیر است. اگر ما نیاز به زمان برای بازگرداندن کارهای فنی مان داریم، آنها هم دوباره نیاز به هماهنگی های گسترده و اجماع جهانی برای برگرداندن تحریمها دارند. اینقدر سنگ اندازی نکنید . بجای گیردادن به اصل توافق بر حسن انجام آن متمرکز شوید. بخدا عمر همه تمام شد، منابعمان از دست رفت، جوانها رفتند، ثروتهایمان را دیگران بردند. بس کنید تو رو خدا (3236804) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۳:۰۸:۱۵
بنده وقت تلف کردم و متن رو خواندم بسیار مغرضانه و یک طرفه بود. و فقط میتونم بگم متاسفم (3236815) (alef-13)
سصاد
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۳:۲۴:۳۵
بند 9 قسمت پیشنهادات یعنی صریحا ایران سلاح هسته ای می خواد؟؟؟؟؟ (3236863) (alef-13)
مهدی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۰۴:۱۴
سلاح هسته ای حرامه.طبق فتوای حضرت آقا. (3236973) (alef-3)
سید علیرضا
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۳:۵۳:۳۳
با سلام
من هم مقداری از متن انگلیسی را خواندم و هم جلسات کمیسیون برجام رو هم شنیدم در کل به نظر من کاملا گزارش کمیسیون کاملا خوب درست و اگاهانه است و حداقل اینه که در تاریخ ثبت میشه
حالا اگر مردم میخواهن با همین اوضاع و اوصاف توافق رو قبول کنن خوب قبول کنند نیازی نیست بهانه بیاورند بگویند که گزارش کمیسیون یکطرفه است
ااصلا همین دولت و دولتهای قبلی ثمره‌ی تفکر و اعمال همین مردمه
مگر فکر میکننین این همه مشکلات از کجاست هر چی هست بخاطر اعمال و رفتار خودمونه
نمیشه که ما مال همدیگرو بخوریم ، سر هم کلاه بذاریم ، ربا تو جامعه به اسم های مختلف زیاد باشه، هرکس در هر جا میتونه به نفع خودش کار کنه، انوقت یک دولت خوب بیاد سر کار اقا جان تا خودمون درست نشیم وضع همین جوری هست حالا چه توافق بشه چه نشه
ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیرو ما به انفسهم (3236943) (alef-13)
من هم مقداری از متن انگلیسی را خواندم و هم جلسات کمیسیون برجام رو هم شنیدم در کل به نظر من کاملا گزارش کمیسیون کاملا خوب درست و اگاهانه است و حداقل اینه که در تاریخ ثبت میشه
حالا اگر مردم میخواهن با همین اوضاع و اوصاف توافق رو قبول کنن خوب قبول کنند نیازی نیست بهانه بیاورند بگویند که گزارش کمیسیون یکطرفه است
ااصلا همین دولت و دولتهای قبلی ثمره‌ی تفکر و اعمال همین مردمه
مگر فکر میکننین این همه مشکلات از کجاست هر چی هست بخاطر اعمال و رفتار خودمونه
نمیشه که ما مال همدیگرو بخوریم ، سر هم کلاه بذاریم ، ربا تو جامعه به اسم های مختلف زیاد باشه، هرکس در هر جا میتونه به نفع خودش کار کنه، انوقت یک دولت خوب بیاد سر کار اقا جان تا خودمون درست نشیم وضع همین جوری هست حالا چه توافق بشه چه نشه
ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیرو ما به انفسهم (3236943) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۳:۵۴:۵۱
دولت باید برای اجرای برجام رفراندوم برگزار کنه...
مجلس بزاره منافع ملی رو حداگثر مردم تعیین کنن کشور متعلق به تمام مردم و برای همچین توافقی که کاملا مرتبط با منافع ملی است مردم حرف آخر رو بزنند (3236947) (alef-13)
مجلس بزاره منافع ملی رو حداگثر مردم تعیین کنن کشور متعلق به تمام مردم و برای همچین توافقی که کاملا مرتبط با منافع ملی است مردم حرف آخر رو بزنند (3236947) (alef-13)
سام
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۰۷:۴۲
واقعا هنوز یک عده فکر میکنن این توافق برای ما یک پیروزی بود؟! (3236982) (alef-3)
جهانی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۱۶:۱۹
این یک گزارش بو د وقت خود ودولت را گرفته اند هیچ الزامی برای دولت ندارد .بر جام دارد اجرا میشود .طرح یک فوریتی هم هیچ خروجی ندارد. (3237009) (alef-3)
hootan
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۴:۳۱:۳۴
قوانین دور زده شده در برجام (بابک زنجانی قانون مثلاً صدور چک را دور زده و در حال محاکمه است و باید هم محاکمه بشود)
1- قانون الزام دولت به تعلیق اقدامات داوطلبانه در صورت ارجاع یا گزارش روند هسته‌ای به شورای امنیت مصوب آذر ماه ۱۳۸۴
2- نیز قانون الزام دولت به تجدیدنظر در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مصوب دی ماه ۱۳۸۵
3- قانون صیانت از دستاوردهای صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مصوب تیر ماه ۱۳۸۹
4-قانون الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای ملت ایران مصوب تیر ماه ۱۳۹۴ . (3237025) (alef-13)
1- قانون الزام دولت به تعلیق اقدامات داوطلبانه در صورت ارجاع یا گزارش روند هسته‌ای به شورای امنیت مصوب آذر ماه ۱۳۸۴
2- نیز قانون الزام دولت به تجدیدنظر در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مصوب دی ماه ۱۳۸۵
3- قانون صیانت از دستاوردهای صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مصوب تیر ماه ۱۳۸۹
4-قانون الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای ملت ایران مصوب تیر ماه ۱۳۹۴ . (3237025) (alef-13)
محمد
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۵:۴۴:۳۴
موضوع مهم اينست كه اساسا ايران ذخاير قابل اتكا اورانيوم ندارد. كل اين موضوع هسته اي بيخودي تبديل به يك بحران شد. طبق گزارش هاي مسئولين سازمان انرژي هسته اي كل معادن ايران قابليت تامين يكسال سوخت نيروگاه بوشهر را دارد. و پس از آن به دليل عدم مرغوبيت اورانيوم داخلي و هزينه هاي غير اقتصادي استخراج مجبور به واردات خواهيم شد. حال سوال اينست كه آيا كشورهاي داراي اورانيوم اين ماده را به ما خواهند داد كه ما آنرا غني كنيم؟!
اي كاش اين موضوع از روز اول به دلايل تبليغاتي تبديل به يك موضوع ملي و حيثيتي نمي شد.
اگر در روزگاران قديم چنين مبارزه اي براي صنعت نفت ايران شده است به اين دليل بود كه ذخاير موجود در ايران آن را يك ماده استراتژيك مي نمود و اين ماده ميتوانست درآمد زيادي براي ايران توليد كند لذا مي بايست از زير يوغ اجانب خارج ميشد. ولي در مورد انرژي هسته اي متاسفانه ايران در حال دادن هزينه زياد سياسي اقتصادي براي هيچ است. (3237030) (alef-13)
اي كاش اين موضوع از روز اول به دلايل تبليغاتي تبديل به يك موضوع ملي و حيثيتي نمي شد.
اگر در روزگاران قديم چنين مبارزه اي براي صنعت نفت ايران شده است به اين دليل بود كه ذخاير موجود در ايران آن را يك ماده استراتژيك مي نمود و اين ماده ميتوانست درآمد زيادي براي ايران توليد كند لذا مي بايست از زير يوغ اجانب خارج ميشد. ولي در مورد انرژي هسته اي متاسفانه ايران در حال دادن هزينه زياد سياسي اقتصادي براي هيچ است. (3237030) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۶:۵۸:۱۸
پیشنهاد شماره 9 جالبه . میفرمایند بهتره بمب اتم درست کنیم (3237201) (alef-3)
هادی
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۱۸:۳۵:۵۴
برجام بهترین گزینه نیست حتی گزینه خوبی هم نیست اما انتخاب بین بد و بدتر است امام صادق می فرمایند اختیار یعنی بین خوب و خوب تر خوب تر و بین بد و بدتر بد را انتخاب کردن
مشکل هم از ظریف نیست چرا که ( به اندازه ی بود باید نمود خجالت نبرد آنکه ننمود و بود ) بلکه خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می رود دیوار کج
الف بالا غیرتا منتشر کن (3237445) (alef-13)
مشکل هم از ظریف نیست چرا که ( به اندازه ی بود باید نمود خجالت نبرد آنکه ننمود و بود ) بلکه خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می رود دیوار کج
الف بالا غیرتا منتشر کن (3237445) (alef-13)
امير
۱۳۹۴-۰۷-۱۲ ۲۳:۲۵:۳۸
برنامه جامع اقدام مشترك يا برجام دو طرفه است ، نمايندگان هر زمان ديدند يكطرف كوتاهى ميكنه و اقدام متناسب نميكنه بايد ملت را آگاه كند ، فعلأ امضاء شده و هنوز شروع نشده ، اگه تحريم ها برداشته نشد بايد غنى سازى كه هيچ بمب اتم بسازيم (3238031) (alef-13)
۱۳۹۴-۰۷-۱۵ ۱۱:۰۹:۴۳
آقا امیر وقتی تمام زیر ساخت های هسته ای مون رو نابود کردیم با دست خودمون، و ذخایر اورانیوم غنی شده مون رو هم از کشور خارج کردیم همون جور که تو متن برجام هست، ازسرگیری مجدد فعالیت هسته ای بسیار زمان بر و هزینه بره و به این راحتی نیست. (3244125) (alef-3)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
