داخلی صفحه یادداشت بینندگان آرشيو يادداشت

۸

اتحادي در كار نيست، تركيه فقط معامله مي كند

بخش تعاملی الف - ميرزا سعدين داورپناه

تركيه كشور پر هياهويي شده و اخيرا سرعت تحولات در اين كشور توجهات را جلب كرده است.

دخالت در سوريه، انتقال نيرو به شمال عراق، عمليات نظامي عليه پ ك ك در جنوب كشور، دو انتخابات پياپي، بالا و پايين روابط با روسيه، عادي سازي روابط با اسرائيل، كودتا و بسياري از حوادث و وقايع چندين ماه اخير تركيه زمينه گمانه زني ها و ارائه تحليل هاي متنوع شده اند. با كنار هم گذاشتن اتفاقات اخير و جستجوي ريشه هاي مشتركشان مي توان براي يافتن مركز ثقل سياست هاي گسترده تركيه تقلايي كرد!

به نظر مي رسد كه تمام رفتارهاي سياسي پيچيده تركيه ناشي از متزلزل شدن تعريف هويت ملي است. تركيه كه زماني با پرچم پان تركيسم و پان تورانيسم به ميدان رقابت در آسياي ميانه و قفقاز جنوبي رفته بود و سياست گسترش نفوذ خود را با اين ابزار پيش مي برد، اكنون با چالش خودآگاهي قومي كردهاي سرزمين خود مواجه شده و جامعه اي پراكنده است.

مبتني بر سابقه چند ده ساله پروژه هاي ناكام ملت سازي در منطقه، غالب كشورهاي خاورميانه با بحران هويت ملي مواجه هستند و خيزش هاي هويت طلبانه طي بيداري اسلامي (بهار عربي) آغاز فصلي جديد از تعاريف هويتي را رقم زد.

جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي علي رغم تنوع قومي و مذهبي، متكي به تعاريف هويتي منحصربفرد ملت يكپارچه خود در حاشيه امنيت قرار گرفتند و سوريه خونبارترين ميدان هويت جويي شد. اكنون بايد پذيرفت آنچنان كه مصر بزرگ نيز از موج خيزش هويت طلبانه در امان نماند، تركيه نيز خصوصيات جامعه اي را از خود بروز مي دهد كه نيازمند پاسخ به خواهش هويتي و تعريف كارآمد يكپارچگي ملي است.

شايد بتوان گفت كه منشا سوتفاهمات از تعريف «ملت» در كشورهاي داراي مردم كرد، قانون اساسي پيشين و كنوني عراق است كه اين كشور را شامل دو ملت كرد و عرب تعريف مي كند. بر اين اساس اقليم كردستان عراق كه سال ها است وجود دارد و هر از چندي در پي استقلال رفته، الهام بخش كردهاي تركيه و سوريه شده است.

مقامات مسكو كه پس از ساقط شدن بمب افكن كشورشان از سوي تركيه، روابط خصمانه اي با آنكارا پيش گرفته بودند نيز در مقطعي از ابزار كردها عليه تركيه استفاده كردند. اواخر اسفند ١٣٩٤، وقتي كه روسيه بصورت غير منظره اي خبر از خروج نيروهاي خود از سوريه داد، اين گروههاي كردي سوريه بودند كه فرداي اين خبر، در مرز تركيه اعلام خودمختاري كردند! ماه ها پيش از مجادله اخير بر سر استرداد گولن، سران تركيه چندين بار بر سر حمايت ايالات متحده امريكا از نيروهاي مزدور كرد تبار در سوريه به نزاع لفظي با امريكاييان ايستادند و اين تهديد اردوغان شهرت يافت كه «امريكا بايد ميان تركيه و تروريست هاي كرد انتخاب كند»!

قيام در برابر تعريف هويت ملي تركيه كه كردها را قومي ترك بشمار مي آورد، ريشه اي چندين ساله دارد اما تقويت خودآگاهي قومي كردها در ساليان اخير، جامعه تركيه را به تهديد خودمختاري كردها در همسايگي مرزهايشان حساس كرده است. از اين منظر عادي سازي روابط تركيه با اسرائيل بعنوان تنها جایی در خاورميانه كه از خودمختاري كردها در عراق و سوريه حمايت تلويحي مي كند، توجيه مي شود. همچنين واژگان و ادبيات وزراي خارجه ايران و تركيه پس از ملاقات در آنكارا، مويد حساسيت و اشتراك نظر هر دو كشور درباره «وحدت ارضي» و تروريست هاي كردي بود.

توضيح درباره سياست هاي متناقض، بلندپروازانه و بحرانساز مقامات تركيه نيازمند مجالي ديگر مي باشد اما امروز با استدلال مي توان گفت كه مسئله كرد، «محور سياست تركيه در قبال سوريه» است.

(پيش بيني رايج از اتحاد احتمالي تركيه و روسيه و ايران در ميدان سوريه مستدل به نظر نمي رسد چون اگر حتي چنين اتحادي منافع تركيه را تامين كند و تركيه چنين عزمي داشته باشد، همين عضويت تركيه در ناتو و وابستگي به تاييد عرب هاي منطقه موانع سختي هستند كه برداشته شدنشان سال ها وقت نياز دارد. از سوي ديگر هم ايران به همراهي دو كشوري كه روابط حسنه با اسرائيل دارند، تن نخواهد داد. )