کد مطلب: 410405
پیشنهاد کتاب/ «گرافیک: تجزیه، تحلیل، نقد»؛ علی عابدی؛ کتاب آمه
زبان خط
عباس احسان جو*؛ 16 آبان 1395
تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۶ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۱۴:۴۴
«گرافیک: تجزیه، تحلیل، نقد»
نویسنده: علی عابدی
ناشر: کتاب آمه، چاپ اول 1391
196 صفحه، 9600 تومان
شما می‌توانید کتاب «گرافیک: تجزیه، تحلیل، نقد» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید.
****
ساکن و آرام، اطمینان‌بخش و ثابت و گاهی تنبل و خسته!... می‌توانید حدس بزنید این صفات، مُعرّف چه شخصی است؟ در جواب، ما معمولا به «فرد» یا «شخصیت» زنده و انسانی فکر می‌کنیم و تعجب می‌کنیم اگر متوجه شویم این یک سؤال انحرافی بوده و اصلا شخص خاصی مطرح نیست! بله، این خصوصیات، صفات جناب «خط افقی» است که مانند دیگر عناصر بصری در سرزمین عجایب تصویر و تصور زندگی می‌کند و با مشارکت هم، «زبان تصویر» را می‌سازند. کتاب «گرافیک، تجزیه، تحلیل، نقد» مفصل و مستدل به بسط و شرح این عناصر و مفاهیم پرداخته و منتقد آثار تصویری و گرافیکی را در ادامه راهنما و راهگشا خواهد بود.
موضوع مهمی که در آفرینش یک اثر و مخاطب مطرح می‌شود، کشمکشِ میان منتقدان و هنرمندان است. معمولا بیشتر منتقدان آثار هنری، خود، خالق اثر نبوده و در طرف مقابل هنرمندان نیز کمتر به موضوع نقد توجه می‌کنند. به نظر آنها منتقدان را گروه بی‌هنرانی تشکیل داده‌اند که چون توان خلق هیچ اثری را ندارند، در گوشه‌ای نشسته و فقط بر دیگران خرده می‌گیرند. از سوی دیگر منتقدان نیز معتقدند آثار هنری توسط هنرمندان، غالبا حسی و بدون توجه به اصول و قواعد علمی خلق شده‌اند.
بعضی از منتقدین عقیده دارند ضرورتا بایستی بحرانی در اثر بیابند و چالشی را بر گِرد این بحران، شکل دهند. رسوب فرهنگ تحقیرِ فرد تخریب‌شده و تحسینِ تخریب‌کننده که در بسیاری از بِسترها موضوعیت دارد، سبب شده است پذیرش نقدهایی که به کاستی‌های اثر می‌پردازند از سوی صاحب اثر، زمینه‌ساز بحران و موجی جدید از انتقادهای منفی فزاینده شود که از این جا به بعد در غالب موارد صداقت و انصاف در نقد، در کنار خودنمایی و عقده گشایی و سلیقه‌های شخصی جایی ندارند.
یکی از معضلات اساسی نقد، عدم ارائه راه حل منطقی و مستدل است؛ در حالی که در یک نقد صحیح، توجه به تأثیرات آموزشی نقد، امری ضروری است و این آموزش، زمانی کامل می‌شود که منتقد بتواند دلایل مدعای خود را بیان کرده و در صورت نیاز، راهکارهایی را در جهت پوشش ضعف‌ها و برجسته‌سازی نقاط قوت مورد اشاره در نقد، ارائه کند.
توجه به نکات ذکرشده در خلق آثار تصویری و گرافیکی و نقد و بررسی آنها، و همچنین توانایی و تسلط در ارائه و دفاع منطقی طراح و هنرمند در مقابل سفارش دهنده و مخاطب اثر، بر ضرورت و اهمیت شناخت اصول و قوانین سازماندهی تجسمی و بصری و تجزیه و تحلیل حرفه‌ای و درست، تأکید می‌کند و نمی‌توان امید داشت فقط به صورت شخصی و حسی، بتوانیم اثری ارزشمند و هنری خلق کنیم و آن را تشریح و تبیین نماییم یا صرفا با دانستن اصول آکادمیک، شاهکاری ماندگار خلق کنیم. در مسیر طولانی و شگرف و پرشور و شعف خلق اثر هنری به ویژه در حوزه طراحی گرافیک، مطالعه متون و مطالبی که از رهگذر دانش و تجربه و شناخت، تقدیم خوانندگان می‌گردد، بسیار باارزش و مفید است و گرچه اثر مطبوع «گرافیک، تجزیه، تحلیل، نقد» بنا بر تقریر فروتنانه مؤلف، با هدف تربیت منتقدین آثار هنری و به خصوص آثار گرافیک تدوین نشده است، می‌تواند مسیر طولانی این امر و شیوه صحیح برداشتن گام‌های نخست را به شما نشان دهد.
در یک نگرش کلی، نگاه دگماتسیتی به امور، به تفکیک آنها به سیاه و سفید منجر می‌شود و در امر قضاوت آثار گرافیکی نیز نتایج افراطی و مخربی را می‌تواند به همراه داشته باشد. حال اگر نظریه دیگری را مانند «گشتالت» به عنوان معیار گونه‌بندی و تقسیم‌بندی موضوعات درنظر بگیریم می‌توانیم در امر نقد، امور را درنخستین نگاه به شکل کُلی ببینیم ولی در این دید کلی توقف نکنیم و به جزئیات شکل‌دهنده‌ی این کلیت نیز توجه کنیم. در این نوشتار نویسنده ترجیح می‌دهد ابتدا به یک تقسیم‌بندی کلی و جامع در عرصه‌ی گرافیک دست یابد و آن را به صورت گرافیک‌های ایستا و گرافیک‌های پویا معرفی و تبیین می‌کند.
پیش از آغاز نقد یک اثر، ابتدا باید موضوع و مخاطب رابشناسیم و از یاد نبریم که ترتیب مراحل فرایند نقد عبارتند از: تجزیه، تحلیل و نقد. این مراحل به خوبی در کتاب، توضیح داده شده و بر این نکته تاکید می‌شود که هنرمند آنچه را دیگران می‌بینند، زودتر می‌بیند و از آن مهم‌تر، هنرمند آنچه را دیگران نمی‌بینند، می‌بیند.
مهم‌ترین عنصر بصری در طراحی، «خط» است که در این نوشتار، با مثال‌هایی کاربردی ما را با مفاهیم تجسمی و ذهنی و امکانات گسترده آن در حوزه گرافیک دیزاین آشنا می‌کند و همچنین ارتباط آن با ترکیب‌بندی، کادر و تناسبات طلایی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نکته تأثیرگذار دیگر در خلق یک اثر گرافیکی و بلافاصله پس از تعیین عناصر بصری، چگونگی ترتیب قرارگیری آنها و دیده‌شدن و اولویت‌گذاری آنها است، که می‌توانید تکنیک و روش‌های مختلف تقدم و تأخر را در توضیحات نوشتاری و تصویری مؤلف ملاحظه فرمایید.
با طرح و توضیح مباحث تعیین حروف، تایپوگرافی و نوشته‌گذاری محصولات گرافیکی، محتوی، فرم و هماهنگی رنگی، در گرافیک ایستا وارد موضوع گرافیک پویا می‌شویم و علاوه بر نکات مشابه و مشترک مانند حضور عناصر و کیفیات بصری، باید به اصلی‌ترین وجوه تمایز آنها (در استفاده گرافیک‌های پویا از دو عامل تحرک عینی و پردازش‌های صوتی) توجه و تمرکز ویژه‌ای داشته باشیم.
چگونگی نقد و تحلیل و حتی پیش از آن، تجزیه یک اثر گرافیکی در تناسب با مخاطب مطرح می‌شود که در کتاب، با گروه‌بندی مخاطبین عام و مخاطبین خاص به بسط و شرح این موضوع پرداخته است.
نمادشناسی، موضوع دیگری است که در «گرافیک، تجزیه، تحلیل، نقد» شرح و بسط داده شده و تاکید می‌شود نمادها تقسیمات گوناگونی از لحاظ چگونگی ارائه و نیز مخاطب دارند و اگر طراح، از جایگاه و شخصیت نماد مورد استفاده برای مخاطب فرضی خود آگاهی نداشته باشد، هرگز موفق به انتقال مفاهیم مورد نظر با تأثیرگذاری لازم نخواهد شد.
بی‌گمان، زبان، یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای برقرای ارتباط است که تمامی زبان‌شناسان و پژوهشگران، بر نقش ارتباطی آن تاکید داشته‌اند و در متن کتاب، با توجه به هر دو زمینه گفتاری و نوشتاری آن در رسیدن به یک پیام و شعار تبلیغاتی و خلق یک اسلوگان، مخاطب را با فنون و رموز و روش درست به کارگیری آن آشنا می‌کند.
کلام آخر کتاب خلاقیت است و اگر می‌خواهید در این زمینه، هفت اصل لئوناردو داوینچی برای آفرینش یک ذهن خلاق را مرور کنید در صفحه 148 کتاب به آن اشاره شده است و می‌توان امیدوار بود که همه ما از استعداد نوآوری و خلاقیت برخورداریم و درواقع در بعضی مواقع، جلوگیری از عوامل بازدارنده ظهور خلاقیت، مهم‌تر از ایجاد خلاقیت است. موانع ذهنی تفکر خلاق را نیز می‌توانید در ادامه، در صفحات بعدی مطالعه فرمایید.
در آخر، مؤلف به نقد آثاری مانند پوستر فیلم «کازینورویال»، «در جستجوی خوشبختی»، روی جلد یکی از شماره‌های مجله TIME، طرح روی جلد کتاب «سرنوشت آفریقا»، نشانه یک موسسه بازاریابی، آگهی یک روزنامه و... می‌پردازد و مخاطب، همراه مؤلف با روشی اصولی، به تجزیه، تحلیل و نقد این آثار در حوزه گرافیک دیزاین، پرداخته و نتیجه کاربردی و حرفه‌ای مطالعه کتاب را تجربه و مشاهده می‌کند.
* کارشناس ارشد پژوهش در هنر
نویسنده: علی عابدی
ناشر: کتاب آمه، چاپ اول 1391
196 صفحه، 9600 تومان
شما می‌توانید کتاب «گرافیک: تجزیه، تحلیل، نقد» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب آنلاین خرید کنید.
****
ساکن و آرام، اطمینان‌بخش و ثابت و گاهی تنبل و خسته!... می‌توانید حدس بزنید این صفات، مُعرّف چه شخصی است؟ در جواب، ما معمولا به «فرد» یا «شخصیت» زنده و انسانی فکر می‌کنیم و تعجب می‌کنیم اگر متوجه شویم این یک سؤال انحرافی بوده و اصلا شخص خاصی مطرح نیست! بله، این خصوصیات، صفات جناب «خط افقی» است که مانند دیگر عناصر بصری در سرزمین عجایب تصویر و تصور زندگی می‌کند و با مشارکت هم، «زبان تصویر» را می‌سازند. کتاب «گرافیک، تجزیه، تحلیل، نقد» مفصل و مستدل به بسط و شرح این عناصر و مفاهیم پرداخته و منتقد آثار تصویری و گرافیکی را در ادامه راهنما و راهگشا خواهد بود.
موضوع مهمی که در آفرینش یک اثر و مخاطب مطرح می‌شود، کشمکشِ میان منتقدان و هنرمندان است. معمولا بیشتر منتقدان آثار هنری، خود، خالق اثر نبوده و در طرف مقابل هنرمندان نیز کمتر به موضوع نقد توجه می‌کنند. به نظر آنها منتقدان را گروه بی‌هنرانی تشکیل داده‌اند که چون توان خلق هیچ اثری را ندارند، در گوشه‌ای نشسته و فقط بر دیگران خرده می‌گیرند. از سوی دیگر منتقدان نیز معتقدند آثار هنری توسط هنرمندان، غالبا حسی و بدون توجه به اصول و قواعد علمی خلق شده‌اند.
بعضی از منتقدین عقیده دارند ضرورتا بایستی بحرانی در اثر بیابند و چالشی را بر گِرد این بحران، شکل دهند. رسوب فرهنگ تحقیرِ فرد تخریب‌شده و تحسینِ تخریب‌کننده که در بسیاری از بِسترها موضوعیت دارد، سبب شده است پذیرش نقدهایی که به کاستی‌های اثر می‌پردازند از سوی صاحب اثر، زمینه‌ساز بحران و موجی جدید از انتقادهای منفی فزاینده شود که از این جا به بعد در غالب موارد صداقت و انصاف در نقد، در کنار خودنمایی و عقده گشایی و سلیقه‌های شخصی جایی ندارند.
یکی از معضلات اساسی نقد، عدم ارائه راه حل منطقی و مستدل است؛ در حالی که در یک نقد صحیح، توجه به تأثیرات آموزشی نقد، امری ضروری است و این آموزش، زمانی کامل می‌شود که منتقد بتواند دلایل مدعای خود را بیان کرده و در صورت نیاز، راهکارهایی را در جهت پوشش ضعف‌ها و برجسته‌سازی نقاط قوت مورد اشاره در نقد، ارائه کند.
توجه به نکات ذکرشده در خلق آثار تصویری و گرافیکی و نقد و بررسی آنها، و همچنین توانایی و تسلط در ارائه و دفاع منطقی طراح و هنرمند در مقابل سفارش دهنده و مخاطب اثر، بر ضرورت و اهمیت شناخت اصول و قوانین سازماندهی تجسمی و بصری و تجزیه و تحلیل حرفه‌ای و درست، تأکید می‌کند و نمی‌توان امید داشت فقط به صورت شخصی و حسی، بتوانیم اثری ارزشمند و هنری خلق کنیم و آن را تشریح و تبیین نماییم یا صرفا با دانستن اصول آکادمیک، شاهکاری ماندگار خلق کنیم. در مسیر طولانی و شگرف و پرشور و شعف خلق اثر هنری به ویژه در حوزه طراحی گرافیک، مطالعه متون و مطالبی که از رهگذر دانش و تجربه و شناخت، تقدیم خوانندگان می‌گردد، بسیار باارزش و مفید است و گرچه اثر مطبوع «گرافیک، تجزیه، تحلیل، نقد» بنا بر تقریر فروتنانه مؤلف، با هدف تربیت منتقدین آثار هنری و به خصوص آثار گرافیک تدوین نشده است، می‌تواند مسیر طولانی این امر و شیوه صحیح برداشتن گام‌های نخست را به شما نشان دهد.
در یک نگرش کلی، نگاه دگماتسیتی به امور، به تفکیک آنها به سیاه و سفید منجر می‌شود و در امر قضاوت آثار گرافیکی نیز نتایج افراطی و مخربی را می‌تواند به همراه داشته باشد. حال اگر نظریه دیگری را مانند «گشتالت» به عنوان معیار گونه‌بندی و تقسیم‌بندی موضوعات درنظر بگیریم می‌توانیم در امر نقد، امور را درنخستین نگاه به شکل کُلی ببینیم ولی در این دید کلی توقف نکنیم و به جزئیات شکل‌دهنده‌ی این کلیت نیز توجه کنیم. در این نوشتار نویسنده ترجیح می‌دهد ابتدا به یک تقسیم‌بندی کلی و جامع در عرصه‌ی گرافیک دست یابد و آن را به صورت گرافیک‌های ایستا و گرافیک‌های پویا معرفی و تبیین می‌کند.
پیش از آغاز نقد یک اثر، ابتدا باید موضوع و مخاطب رابشناسیم و از یاد نبریم که ترتیب مراحل فرایند نقد عبارتند از: تجزیه، تحلیل و نقد. این مراحل به خوبی در کتاب، توضیح داده شده و بر این نکته تاکید می‌شود که هنرمند آنچه را دیگران می‌بینند، زودتر می‌بیند و از آن مهم‌تر، هنرمند آنچه را دیگران نمی‌بینند، می‌بیند.
مهم‌ترین عنصر بصری در طراحی، «خط» است که در این نوشتار، با مثال‌هایی کاربردی ما را با مفاهیم تجسمی و ذهنی و امکانات گسترده آن در حوزه گرافیک دیزاین آشنا می‌کند و همچنین ارتباط آن با ترکیب‌بندی، کادر و تناسبات طلایی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نکته تأثیرگذار دیگر در خلق یک اثر گرافیکی و بلافاصله پس از تعیین عناصر بصری، چگونگی ترتیب قرارگیری آنها و دیده‌شدن و اولویت‌گذاری آنها است، که می‌توانید تکنیک و روش‌های مختلف تقدم و تأخر را در توضیحات نوشتاری و تصویری مؤلف ملاحظه فرمایید.
با طرح و توضیح مباحث تعیین حروف، تایپوگرافی و نوشته‌گذاری محصولات گرافیکی، محتوی، فرم و هماهنگی رنگی، در گرافیک ایستا وارد موضوع گرافیک پویا می‌شویم و علاوه بر نکات مشابه و مشترک مانند حضور عناصر و کیفیات بصری، باید به اصلی‌ترین وجوه تمایز آنها (در استفاده گرافیک‌های پویا از دو عامل تحرک عینی و پردازش‌های صوتی) توجه و تمرکز ویژه‌ای داشته باشیم.
چگونگی نقد و تحلیل و حتی پیش از آن، تجزیه یک اثر گرافیکی در تناسب با مخاطب مطرح می‌شود که در کتاب، با گروه‌بندی مخاطبین عام و مخاطبین خاص به بسط و شرح این موضوع پرداخته است.
نمادشناسی، موضوع دیگری است که در «گرافیک، تجزیه، تحلیل، نقد» شرح و بسط داده شده و تاکید می‌شود نمادها تقسیمات گوناگونی از لحاظ چگونگی ارائه و نیز مخاطب دارند و اگر طراح، از جایگاه و شخصیت نماد مورد استفاده برای مخاطب فرضی خود آگاهی نداشته باشد، هرگز موفق به انتقال مفاهیم مورد نظر با تأثیرگذاری لازم نخواهد شد.
بی‌گمان، زبان، یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای برقرای ارتباط است که تمامی زبان‌شناسان و پژوهشگران، بر نقش ارتباطی آن تاکید داشته‌اند و در متن کتاب، با توجه به هر دو زمینه گفتاری و نوشتاری آن در رسیدن به یک پیام و شعار تبلیغاتی و خلق یک اسلوگان، مخاطب را با فنون و رموز و روش درست به کارگیری آن آشنا می‌کند.
کلام آخر کتاب خلاقیت است و اگر می‌خواهید در این زمینه، هفت اصل لئوناردو داوینچی برای آفرینش یک ذهن خلاق را مرور کنید در صفحه 148 کتاب به آن اشاره شده است و می‌توان امیدوار بود که همه ما از استعداد نوآوری و خلاقیت برخورداریم و درواقع در بعضی مواقع، جلوگیری از عوامل بازدارنده ظهور خلاقیت، مهم‌تر از ایجاد خلاقیت است. موانع ذهنی تفکر خلاق را نیز می‌توانید در ادامه، در صفحات بعدی مطالعه فرمایید.
در آخر، مؤلف به نقد آثاری مانند پوستر فیلم «کازینورویال»، «در جستجوی خوشبختی»، روی جلد یکی از شماره‌های مجله TIME، طرح روی جلد کتاب «سرنوشت آفریقا»، نشانه یک موسسه بازاریابی، آگهی یک روزنامه و... می‌پردازد و مخاطب، همراه مؤلف با روشی اصولی، به تجزیه، تحلیل و نقد این آثار در حوزه گرافیک دیزاین، پرداخته و نتیجه کاربردی و حرفه‌ای مطالعه کتاب را تجربه و مشاهده می‌کند.
* کارشناس ارشد پژوهش در هنر
کلمات کلیدی : انتشارات کتاب آمه
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
