کد مطلب: 359872
شب های شرابِ مشتاقی به روایت مولوی/ سلوک رمضانی از نگاه علامه حسن زاده آملی+صوت
تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۸ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۰۳:۲۴
شب اول ماه عاشقی با خدا آغاز می شود. با نوای دعای افتتاح. با دعاهای سحرگاه و با دل هایی که به معبود گره می خورند و مهربانی می آفرینند. ماه بخشش فرا رسیده است.
نوای نیایش افتتاح را با صدای «اباذر الحلواجی» در فایل بالا بشنوید.
جلوه ی ماه رمضان در ادبیات عرفانی مولانا
ماه رمضان در گستره زبان و ادب عرفانی، جلوه های بی بدیل دارد. عارفان از زاویه های مختلف به رمضان نگریسته اند. قله های ادب و فرهنگ عرفانی در لحظه های حضور شکوهمند"معنا" چونان شيفته و دلباختهء معشوق می شدند که جز حضور او جلوه هیچ موجودی را بر نمی تافتند.
در میان شاعران سبک عراقی، حضرت مولانا چونان بی پرده از ماه رمضان ستایش نموده است که درآثار دیگر شاعران این ستایش، هیجان و شور کمتري دیده می شود.
گویی که او همزمان با حلول ماه رمضان، سرشار از حضور معبود می شد و در ضیافت ذات هستی بخش نشئه "شراب مشتاقی" را با دل و جان احساس می نمود. مولانا در حالی که لبریز از بادهء رمضان و غرق در حضور معبود است مي گويد:
آمد رمضان و عید با ماست
قفل آمد و آن کلید با ماست
بربست دهان و دیده بگشاد
وان نور که دیده دید با ماست
آمد رمضان به خدمت دل
وان کش که دل آفرید با ماست
در روزه اگر پدید شد رنج
گنج دل ناپدید با ماست
کردیم ز روزه جان و دل پاک
هر چند تن پلید با ماست
روزه به زبان حال گوید
کم شو که همه مرید با ماست
چون هست صلاح دین در این جمع
منصور و ابایزید با ماست
***
ماه رمضان آمد آن بند دهان آمد
زد بر دهن بسته تا لذت لب بيند
آمد قدح روزه بشكست قدح ها را
تا منكر اين عشرت بي باده طرب بيند
شراب روحانی و"باده" روح انگیز ماه رمضان
در اندیشه مولانا، شراب روحانی و"باده" روح انگیز ماه رمضان، قابل مقایسه با لذت جسمانی و عیش و طرب مهمانی های ظاهری نیست؛ بلکه مولانا برای ثبوت این لذت روحانی به کسانی که منکر این جشن روحانی و منکر "تماشای جان" درماه رمضان می شوند، می گوید که با آمدن ماه رمضان تمام جام ها و نوشیدنی های خوش طعم دنیایی رنگ می بازد و کسی که جشن معنا را انکار می کند، اگر از لذت های جسمانی و تن پروری های اشرافی صرف نظر کند به روشنی در خواهد یافت که « سبوی معنا» و « خوان آسمانی» لذتی وصف ناپذیر دارد.
به باور مولانا اگر کسی بتواند کودک وجود و« طفل جانش» را از « شیر شیطان» باز دارد و با « قوت نور» تغذیه کند همپای با فرشته گان و فراتر از آن ها به معراج «عالم لاهوت» می رود.
این دهان بستی دهانی باز شد
تا خورنده لقمه های راز شد
لب فروبند از طعام و از شراب
سوی خوان آسمانی کن شتاب
گر تو این انبان زنان خالی کنی
پر ز گوهرهای اجلالی کنی
طفل جان از شیر شیطان باز کن
بعد از آنش با ملک انباز کن
او، تنها در مثنوی هایش به رمضان بسنده نکرده؛ بلکه در مجموعه « غزلیات شمس» نیز غزل های شور انگیزی راجع به اهمیت و جایگاه ماه رمضان دارد. در غزلی زیبای « آمد رمضان و عید باماست» در بیت پارادوکسیکال، می گوید روزه قفل دهان جسم است؛ اما این قفل، کلید در رحمت و کلید « دهان روح» نیز مي باشد. با بسته شدن دهان« تن» چشم دل گشوده می گردد.
دستورات علامه حسن زاده آملی برای ماه رمضان
نکات اخلاقی زیر از کتاب "تازیانه سلوک" انتخاب شده است که سلسله دستور العمل های اخلاقی علامه حسن زاده آملی بوده است. ایشان می نویسد:
انسان بیدار همواره کشیک نفس می کشد و پاسبان حرم دل است و واردات و صادرات دهان خود را می پاید و دار هستی را کارخانه ای بزرگ می یابد که با عمّال بیشمار " و ما یعلم جنود ربک الا هو" دست هم گرفته در کارند تا انسان بسازند و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می گوید که مروت نباشد که کفران شود و جبران نشود.
از شاه اولیا امیرالمومنین علی (ع) سوال کردند که وجود چیست؟
گفت: به غیر وجود چیست؟
اما در باب شیوه پسندیده سکوت، حق است که :
هر که را اسرار حق آموختند
مُهر کردند و دهانش دوختند
هر که خاموش شد گویا شد. هر که چشم سر بست بینا شد.
هر که مراقب است سرور است. چه این که کلید نیکبختی در مشت اوست و نگین پیروزی در انگشت او.
قیامت با توست نه در آخر طول زمانی. رسول الله (ص) به قیس ابن عاصم فرمود: "ان مع الدنیا آخره" .
با خلق خدا مهربان باش. از سخنان ناهنجار گرچه به مزاح باشد بر حذر باش.
خلاف مگو گرچه به مطایبت باشد. از قسم خوردن هم اگر چه به راست، احتراز کن.
چو ایستاده ای دست افتاده گیر و تا می توانی نماز را در اول وقت به جای آر...
در این اوان که بحمدالله با " لا اله الا الله" محشوری ، خوش آن که با دوست، حشر علی الدوام دارد.
حبیبا! همت بلند دار و از کمال اخلاص:
دوست بگو دوست بگو دوست دوست
تا نگری هر چه بود اوست اوست
صوت
نوای نیایش افتتاح را با صدای «اباذر الحلواجی» در فایل بالا بشنوید.
جلوه ی ماه رمضان در ادبیات عرفانی مولانا
ماه رمضان در گستره زبان و ادب عرفانی، جلوه های بی بدیل دارد. عارفان از زاویه های مختلف به رمضان نگریسته اند. قله های ادب و فرهنگ عرفانی در لحظه های حضور شکوهمند"معنا" چونان شيفته و دلباختهء معشوق می شدند که جز حضور او جلوه هیچ موجودی را بر نمی تافتند.
در میان شاعران سبک عراقی، حضرت مولانا چونان بی پرده از ماه رمضان ستایش نموده است که درآثار دیگر شاعران این ستایش، هیجان و شور کمتري دیده می شود.
گویی که او همزمان با حلول ماه رمضان، سرشار از حضور معبود می شد و در ضیافت ذات هستی بخش نشئه "شراب مشتاقی" را با دل و جان احساس می نمود. مولانا در حالی که لبریز از بادهء رمضان و غرق در حضور معبود است مي گويد:
آمد رمضان و عید با ماست
قفل آمد و آن کلید با ماست
بربست دهان و دیده بگشاد
وان نور که دیده دید با ماست
آمد رمضان به خدمت دل
وان کش که دل آفرید با ماست
در روزه اگر پدید شد رنج
گنج دل ناپدید با ماست
کردیم ز روزه جان و دل پاک
هر چند تن پلید با ماست
روزه به زبان حال گوید
کم شو که همه مرید با ماست
چون هست صلاح دین در این جمع
منصور و ابایزید با ماست
***
ماه رمضان آمد آن بند دهان آمد
زد بر دهن بسته تا لذت لب بيند
آمد قدح روزه بشكست قدح ها را
تا منكر اين عشرت بي باده طرب بيند
شراب روحانی و"باده" روح انگیز ماه رمضان
در اندیشه مولانا، شراب روحانی و"باده" روح انگیز ماه رمضان، قابل مقایسه با لذت جسمانی و عیش و طرب مهمانی های ظاهری نیست؛ بلکه مولانا برای ثبوت این لذت روحانی به کسانی که منکر این جشن روحانی و منکر "تماشای جان" درماه رمضان می شوند، می گوید که با آمدن ماه رمضان تمام جام ها و نوشیدنی های خوش طعم دنیایی رنگ می بازد و کسی که جشن معنا را انکار می کند، اگر از لذت های جسمانی و تن پروری های اشرافی صرف نظر کند به روشنی در خواهد یافت که « سبوی معنا» و « خوان آسمانی» لذتی وصف ناپذیر دارد.
به باور مولانا اگر کسی بتواند کودک وجود و« طفل جانش» را از « شیر شیطان» باز دارد و با « قوت نور» تغذیه کند همپای با فرشته گان و فراتر از آن ها به معراج «عالم لاهوت» می رود.
این دهان بستی دهانی باز شد
تا خورنده لقمه های راز شد
لب فروبند از طعام و از شراب
سوی خوان آسمانی کن شتاب
گر تو این انبان زنان خالی کنی
پر ز گوهرهای اجلالی کنی
طفل جان از شیر شیطان باز کن
بعد از آنش با ملک انباز کن
او، تنها در مثنوی هایش به رمضان بسنده نکرده؛ بلکه در مجموعه « غزلیات شمس» نیز غزل های شور انگیزی راجع به اهمیت و جایگاه ماه رمضان دارد. در غزلی زیبای « آمد رمضان و عید باماست» در بیت پارادوکسیکال، می گوید روزه قفل دهان جسم است؛ اما این قفل، کلید در رحمت و کلید « دهان روح» نیز مي باشد. با بسته شدن دهان« تن» چشم دل گشوده می گردد.
دستورات علامه حسن زاده آملی برای ماه رمضان
نکات اخلاقی زیر از کتاب "تازیانه سلوک" انتخاب شده است که سلسله دستور العمل های اخلاقی علامه حسن زاده آملی بوده است. ایشان می نویسد:
انسان بیدار همواره کشیک نفس می کشد و پاسبان حرم دل است و واردات و صادرات دهان خود را می پاید و دار هستی را کارخانه ای بزرگ می یابد که با عمّال بیشمار " و ما یعلم جنود ربک الا هو" دست هم گرفته در کارند تا انسان بسازند و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می گوید که مروت نباشد که کفران شود و جبران نشود.
از شاه اولیا امیرالمومنین علی (ع) سوال کردند که وجود چیست؟
گفت: به غیر وجود چیست؟
اما در باب شیوه پسندیده سکوت، حق است که :
هر که را اسرار حق آموختند
مُهر کردند و دهانش دوختند
هر که خاموش شد گویا شد. هر که چشم سر بست بینا شد.
هر که مراقب است سرور است. چه این که کلید نیکبختی در مشت اوست و نگین پیروزی در انگشت او.
قیامت با توست نه در آخر طول زمانی. رسول الله (ص) به قیس ابن عاصم فرمود: "ان مع الدنیا آخره" .
با خلق خدا مهربان باش. از سخنان ناهنجار گرچه به مزاح باشد بر حذر باش.
خلاف مگو گرچه به مطایبت باشد. از قسم خوردن هم اگر چه به راست، احتراز کن.
چو ایستاده ای دست افتاده گیر و تا می توانی نماز را در اول وقت به جای آر...
در این اوان که بحمدالله با " لا اله الا الله" محشوری ، خوش آن که با دوست، حشر علی الدوام دارد.
حبیبا! همت بلند دار و از کمال اخلاص:
دوست بگو دوست بگو دوست دوست
تا نگری هر چه بود اوست اوست
صوت
کلمات کلیدی : ماه رمضان
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
