کد مطلب: 245842
چالش مکعب روبیکی رفع تحریم ها
بخش تعاملی الف - محمد قربانپور شیخانی
اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.
تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۵۳
درحالي که چند هفته ديگر مهلت توافق موقت ژنو به پايان مي رسد، صحبت از تداوم اختلافات بر سر مسائل کليدي به گزاره اي ثابت و تکراري در نزد مقامات مسوول ايران و ۱+۵ تبديل شده است.
در یک حالت کلی می توان گفت هم ایران و هم ۱+۵ مصمم به انجام گرفتن توافق هستند که در این میان کم و کیف محتوای توافقنامه و به عبارتی امتیازگیری ها، مذاکرات را پیچیده کرده است و تکميل آخرين وجه مکعب روبيک هسته اي به کاري بس دشوار و پيچيده تبديل شده است. يکي از مهم ترين اين چالش ها برداشته شدن کامل تحريم هاي هسته اي است که از سوي ايران همواره با جديت به آن اشاره شده است. مساله لغو تحريم ها يک فاکتور کليدي است که مذاکره کنندگان ايراني و آمريکايي آن را مکعب روبيک مذاکرات مي خوانند.
قدرت‌هاي دنيا با ادعاي انگيزه توقف در پيشرفت برنامه هسته اي تحريم‌هايي عليه کشور شکل دادند. اين تحريم‌ها در زمينه‌هاي اقتصادي، علمي، سياسي، فروش سلاح و مهمات است. از جمله تاثيرگذارترين اين تحريم‌ها مي‌توان به تحريم صادرات نفت ايران و بانک مرکزي ايران اشاره کرد که اقتصاد تک‌محصولي ايران (نفت) و نقش بانک مرکزي ايران در وصول درآمد سهل حاصل از فروش نفت ايران به کشورهاي جهان را هدف گرفته‌است. با توجه به تحريم هردو بخش نامبرده، اقتصاد ايران با مشکلات جدي مواجه شد. مقام‌هاي دولت آمريکا نيز تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران را سخت‌ترين و فلج کننده ترين تحريم‌ها در طول تاريخ دنيا ناميده‌اند.
تاريخ شروع اين تحريم ها از سوي آمريکا، به انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۹۷۹ ميلادي (۱۳۵۷ شمسي) باز مي گردد. تيم مذاکره کننده هسته اي کشورمان تلاش دارد در قبال پذيرش تعهداتي در راستاي تضمين صلح آميز بودن فعاليت هاي هسته اي، از تحريم ها فارغ شود. اما نکته اي که بسياري از کارشناسان بر آن صحه مي گذارند اين است که برداشتن تحريم ها معمولا سخت تر از وضع آنهاست و روش هاي برداشتن تحريم ها متنوع و وابسته به چگونگي مسأله موجب تحريم، ريشه هاي تحريم و چگونگي وضع تحريم است.
با تمرکز بر حل مسأله تحريم هاي ايران، دو رهيافت پيش روي مذاکره کنندگان وجود خواهد داشت. يک رهيافت گام به گام است، به اين معنا که در هر گام با برداشته شدن بخشي از تحريم ها گام هايي نيز از سوي ايران برداشته شود. به طور مثال در گام اول تعريف شود که ايران چه قدم هايي بردارد و در قبال آن چه تحريم هايي برداشته شود. رهيافت ديگر برداشتن تحريم ها به طور همزمان است بر اين مبنا که گام هاي ايران و لغو همه تحريم ها به صورت يک جا صورت گيرد.
در عين حال آنچه مقامات ايران در مذاکرات هسته اي بر آن تمرکز و پافشاري دارند رفع تحريم ها به صورت همه جانبه و همزمان است که اتفاقا حميد بعيدي نژاد؛ عضو مذاکره کننده ايراني قبلا اعلام داشته بود که تفاهم سياسي بر سر عملي بودن اين شيوه حاصل شده و فقط بايد ساز و كار اجرايي آنرا تعريف كنيم.
همانطور که مي دانيم مهم ترين تحريم هاي ايران محدوديت هاي تبادلات مالي و نفتي است. بخشي از سازوکارهاي مربوط به رفع تحريم که عنوان شده برداشتن آنها از سوي ايالات متحده پيچيده است باعث شده تمرکزها بر رفع تحريم هاي اروپا سوق پيدا کند که نه تنها به مذاق آمريکايي ها بد نمي آيد بلکه مي تواند يکي از گزينه هاي آنها در مذاکره با ايران نيز باشد.
به عبارتي ديگر با در نظر گرفتن اين مسأله (پيچيدگي هاي رفع تحريم) گزينه آمريکا مي تواند تمرکز بر تحريم هاي اروپا باشد که انعطافپذيرتر هستند و معيار روشني هم براي اعمال آنها وجود ندارد. لغو اين تحريم ها نيازمند تصميم با راي گيري مخفيانه به وسيله همه ۲۸ عضو اتحاديه اروپا است.
اما بايد دانست که رسيدن به توافق عمومي در اروپا کار چندان ساده اي نيست. همچنين هم پوشاني بسيار زيادي بين تحريم ها آمريکا و تحريم هاي اتحاديه اروپا وجود دارد که حذف يکجانبه تحريم ها از سوي اروپا، ممکن است تغيير کوچکي در زمين بازي ايجاد کند. بنابراين توافق يک جانبه اروپا ممکن است يک بازي تاکتيکي براي باقيماندن تحريم هاي آمريکا تا مدت نامعلوم به نظر برسد.
اين نکته اهميت دارد که لغو تحريم هاي اتحاديه اروپا با آمريکا هماهنگ باشد؛ زيرا چگونگي لغو تحريم ها در هر دو چارچوب بر ديگري تاثير مي گذارد. بنابراين (با فرض آنکه لغو تحريم ها را اروپائي ها آغاز کنند) تنها لغو تحريم هاي اروپا و انتظار داشتن از شرکت هاي اروپايي براي از سرگيري روابط تجاري خود با ايران کافي نخواهدبود؛ زيرا شرکت هاي اروپايي بايد از سرنوشت فعاليت هاي خود در آمريکا در صورت همکاري با ايران مطلع باشند.
انتظار اين است که گفت و گوهاي ديپلماتيک ادامه داشته باشد. مشکل شش قدرت جهاني تهيه يک بسته پيشنهادي رغبت برانگيز است که شامل درجه چشم گيري از کاهش تحريم ها باشد و در عين حال به طور هوشمندانه اي تمرکز روي فعاليت هاي ايران را حفظ کند. چالش براي دولت ايران نيز اين است که پاسخي درخور اين بسته پيشنهادي ارائه کند. وقتي به يک سال گذشته مذاکرات جدي ايران با ۱+۵ مي نگريم به خوبي متوجه مي شويم قابليت هاي ارائه پيشنهادهاي متنوع از سوي ديپلمات هاي کشورمان وجود دارد.
در یک حالت کلی می توان گفت هم ایران و هم ۱+۵ مصمم به انجام گرفتن توافق هستند که در این میان کم و کیف محتوای توافقنامه و به عبارتی امتیازگیری ها، مذاکرات را پیچیده کرده است و تکميل آخرين وجه مکعب روبيک هسته اي به کاري بس دشوار و پيچيده تبديل شده است. يکي از مهم ترين اين چالش ها برداشته شدن کامل تحريم هاي هسته اي است که از سوي ايران همواره با جديت به آن اشاره شده است. مساله لغو تحريم ها يک فاکتور کليدي است که مذاکره کنندگان ايراني و آمريکايي آن را مکعب روبيک مذاکرات مي خوانند.
قدرت‌هاي دنيا با ادعاي انگيزه توقف در پيشرفت برنامه هسته اي تحريم‌هايي عليه کشور شکل دادند. اين تحريم‌ها در زمينه‌هاي اقتصادي، علمي، سياسي، فروش سلاح و مهمات است. از جمله تاثيرگذارترين اين تحريم‌ها مي‌توان به تحريم صادرات نفت ايران و بانک مرکزي ايران اشاره کرد که اقتصاد تک‌محصولي ايران (نفت) و نقش بانک مرکزي ايران در وصول درآمد سهل حاصل از فروش نفت ايران به کشورهاي جهان را هدف گرفته‌است. با توجه به تحريم هردو بخش نامبرده، اقتصاد ايران با مشکلات جدي مواجه شد. مقام‌هاي دولت آمريکا نيز تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران را سخت‌ترين و فلج کننده ترين تحريم‌ها در طول تاريخ دنيا ناميده‌اند.
تاريخ شروع اين تحريم ها از سوي آمريکا، به انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۹۷۹ ميلادي (۱۳۵۷ شمسي) باز مي گردد. تيم مذاکره کننده هسته اي کشورمان تلاش دارد در قبال پذيرش تعهداتي در راستاي تضمين صلح آميز بودن فعاليت هاي هسته اي، از تحريم ها فارغ شود. اما نکته اي که بسياري از کارشناسان بر آن صحه مي گذارند اين است که برداشتن تحريم ها معمولا سخت تر از وضع آنهاست و روش هاي برداشتن تحريم ها متنوع و وابسته به چگونگي مسأله موجب تحريم، ريشه هاي تحريم و چگونگي وضع تحريم است.
با تمرکز بر حل مسأله تحريم هاي ايران، دو رهيافت پيش روي مذاکره کنندگان وجود خواهد داشت. يک رهيافت گام به گام است، به اين معنا که در هر گام با برداشته شدن بخشي از تحريم ها گام هايي نيز از سوي ايران برداشته شود. به طور مثال در گام اول تعريف شود که ايران چه قدم هايي بردارد و در قبال آن چه تحريم هايي برداشته شود. رهيافت ديگر برداشتن تحريم ها به طور همزمان است بر اين مبنا که گام هاي ايران و لغو همه تحريم ها به صورت يک جا صورت گيرد.
در عين حال آنچه مقامات ايران در مذاکرات هسته اي بر آن تمرکز و پافشاري دارند رفع تحريم ها به صورت همه جانبه و همزمان است که اتفاقا حميد بعيدي نژاد؛ عضو مذاکره کننده ايراني قبلا اعلام داشته بود که تفاهم سياسي بر سر عملي بودن اين شيوه حاصل شده و فقط بايد ساز و كار اجرايي آنرا تعريف كنيم.
همانطور که مي دانيم مهم ترين تحريم هاي ايران محدوديت هاي تبادلات مالي و نفتي است. بخشي از سازوکارهاي مربوط به رفع تحريم که عنوان شده برداشتن آنها از سوي ايالات متحده پيچيده است باعث شده تمرکزها بر رفع تحريم هاي اروپا سوق پيدا کند که نه تنها به مذاق آمريکايي ها بد نمي آيد بلکه مي تواند يکي از گزينه هاي آنها در مذاکره با ايران نيز باشد.
به عبارتي ديگر با در نظر گرفتن اين مسأله (پيچيدگي هاي رفع تحريم) گزينه آمريکا مي تواند تمرکز بر تحريم هاي اروپا باشد که انعطافپذيرتر هستند و معيار روشني هم براي اعمال آنها وجود ندارد. لغو اين تحريم ها نيازمند تصميم با راي گيري مخفيانه به وسيله همه ۲۸ عضو اتحاديه اروپا است.
اما بايد دانست که رسيدن به توافق عمومي در اروپا کار چندان ساده اي نيست. همچنين هم پوشاني بسيار زيادي بين تحريم ها آمريکا و تحريم هاي اتحاديه اروپا وجود دارد که حذف يکجانبه تحريم ها از سوي اروپا، ممکن است تغيير کوچکي در زمين بازي ايجاد کند. بنابراين توافق يک جانبه اروپا ممکن است يک بازي تاکتيکي براي باقيماندن تحريم هاي آمريکا تا مدت نامعلوم به نظر برسد.
اين نکته اهميت دارد که لغو تحريم هاي اتحاديه اروپا با آمريکا هماهنگ باشد؛ زيرا چگونگي لغو تحريم ها در هر دو چارچوب بر ديگري تاثير مي گذارد. بنابراين (با فرض آنکه لغو تحريم ها را اروپائي ها آغاز کنند) تنها لغو تحريم هاي اروپا و انتظار داشتن از شرکت هاي اروپايي براي از سرگيري روابط تجاري خود با ايران کافي نخواهدبود؛ زيرا شرکت هاي اروپايي بايد از سرنوشت فعاليت هاي خود در آمريکا در صورت همکاري با ايران مطلع باشند.
انتظار اين است که گفت و گوهاي ديپلماتيک ادامه داشته باشد. مشکل شش قدرت جهاني تهيه يک بسته پيشنهادي رغبت برانگيز است که شامل درجه چشم گيري از کاهش تحريم ها باشد و در عين حال به طور هوشمندانه اي تمرکز روي فعاليت هاي ايران را حفظ کند. چالش براي دولت ايران نيز اين است که پاسخي درخور اين بسته پيشنهادي ارائه کند. وقتي به يک سال گذشته مذاکرات جدي ايران با ۱+۵ مي نگريم به خوبي متوجه مي شويم قابليت هاي ارائه پيشنهادهاي متنوع از سوي ديپلمات هاي کشورمان وجود دارد.
کلمات کلیدی : محمد قربانپور شیخانی
