کد مطلب: 428731
افسار دلار دست «باد» افتاده است
تاریخ انتشار : سه شنبه ۷ دی ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۰۹
چهارهزارو ١٢٦ تومان؛ تا لحظه نگارش این گزارش (ساعت هفت عصر روز دوشنبه). این قیمت هر دلار آمریکا در بازار ایران است. حدود یک ماه است که پیکان قیمت دلار رو به بالاست و نهاد سیاست‌گذار پولی، اقدام کنترلی خاصی نکرده است. هرچند بانک مرکزی دست به دامن پتروشیمی‌ها شد؛ هرچند رئیس کلش وعده داد که قیمت دلار در سه ماه پایانی سال کاهشی خواهد شد؛ هرچند دعوت‌نامه‌ای برای فعالان اقتصادی فرستاد تا مبادلات ارزی‌شان را در بانک‌های مجوزدار انجام دهند؛ اما قیمت دلار همچنان رکورد می‌زند.
به گزارش شرق، براساس قانون پولی و بانکی نخستین وظیفه بانک مرکزی، حفظ ارزش پول ملی است؛ در روزهایی که قیمت ارز رکورد می‌زند این نهاد نتوانسته مأموریتی را که قانون پولی و بانکی به آن، درباره حفظ ارزش پول ملی داده است انجام دهد؛ در دوره‌ای که دولت خوب نفت فروخته و قیمت نفت هم نسبت به گذشته بهبود پیدا کرده است، چرا بانک مرکزی از تزریق ارز به بازار و کنترل آن پرهیز می‌کند؟ باز هم همان گمانه قدیمی جان می‌گیرد: دولت از گرانی ارز سود می‌برد و از مداخله بانک مرکزی برای کنترل بازار پیش‌گیری می‌کند. این گمانه هم اما محل شک است. براساس اصول اقتصادی هر ١٠ درصد افزایش قیمت دلار توان جهاندن یک‌ونیم‌واحدی قیمت ارز را دارد؛ این اصل آشکارا نشان می‌دهد که اگر دولت تلاشی برای کنترل قیمت ارز آمریکایی نکند، مهم‌ترین دستاورد دولتش بر باد می‌رود؛ آن‌هم در سال پایانی دولت. سالی که دولت انتخابات ریاست‌جمهوری را در پیش دارد.
روشن است که افزایش تورم می‌تواند کنار بی‌کاری و رکود بنشیند و کابینه تدبیر و امید را در انتخابات پیش‌رو به چالش بکشد. درست در همین نقطه، ماجرا کمی پیچیده می‌شود. آیا بانک مرکزی از کنترل بازار ارز ناتوان است؟ یا انتخابات پیش‌رو را نادیده گرفته است و در تلاش برای دخالت‌نکردن در بازار عقب نشسته است؟
درهمین حال‌وهوا یکی از مردان اقتصادی کابینه، گرانی دلار را روانی دانسته و گفته که در روزهای آینده شاهد کاهش قیمت خواهیم بود. این گفته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه است. او هم مانند سیف، وعده کاهش قیمت می‌دهد. یک نکته اما در سخنان او، جالب توجه است: «روانی» یا «هیجانی»بودن افزایش حدود ٤٠٠ تومانی بهای دلار. شاید به‌راستی نهادهای مرجع اقتصادی کشور گمان می‌کنند که رشد قیمت دلار رفتار هیجانی بازار است و به‌زودی حبابش خواهد ترکید. هرچند این تصور ممکن است در نهایت به ضرر اقتصاد ایران، مردم و خود دولت تمام شود. نوبخت با اشاره به روانی‌بودن این افزایش‌ها گفته رشد صدتومانی نرخ دلار در یک روز متناسب با شرایط اقتصاد کشور نیست و در روزهای آینده شاهد کاهش نرخ ارز خواهیم بود.
وزیر و رئیس‌کل ميهمان مجلس شدند
کژسلیقگی است اگر گمان شود، اقتصاددان‌های کابینه اثر مستقیم دلار را بر اقتصاد و سیاست در ایران نمی‌دانند یا نادیده می‌گیرند؛ اما هرچه باشد، هنوز جز اقدام ارشادی رئیس‌کل بانک مرکزی در برگزاری نشست با صادرکننده‌های بزرگ پتروشیمی، رفتار عملیاتی دیگری از این بانک دیده نشده است.
از همین‌روست که گرانی دلار دو مرد ارشد نهادهای پولی و مالی را به مجلس کشانده است. رئیس کمیسیون اقتصادی پارلمان از برگزاری نشست مشترک کمیسیون اقتصادی با «علی طیب‌نیا» و «ولی‌الله سیف» برای بررسی افزایش قیمت ارز خبر داده است. او گفته دولت باید یکسان‌سازی نرخ ارز را تعیین تکلیف کند. محمدرضا پورابراهیمی‌داورانی درباره افزایش قیمت دلار در روزهای گذشته گفته است: چند موضوع دراين‌باره مطرح می‌شود؛ یکی از موضوعات بحث تغییرات ارزش دلار مقابل سایر ارزهاست. نماینده مردم کرمان در مجلس گفت: با توجه به سیاست‌های رئیس‌جمهوری تازه آمریکا برای تغییرات نرخ بهره در این کشور، پیش‌بینی می‌شود ارزش دلار نسبت به سایر ارزها با افزایش روبه‌رو شود که این عامل در بازار ایران هم تأثیرهایی داشت.
كاهش ١٧درصدي ارزش پول ملي
در اين ميان شايد برخي گمان كنند قيمت دلار به‌زودي پايين خواهد آمد يا بي‌نظمي بازار را گردن پتروشيمي‌ها بيندازند، اما بيشتر كارشناسان فضا را نگران‌كننده و پيش‌بيني‌ناپذیر مي‌بينند؛ نمونه‌شان هم رئيس كميسيون اقتصادي مجلس. در شرايطي كه يكي از اعضاي هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني ايران گفته است: امکان کاهش نرخ دلار به قیمت‌های پایین‌تر وجود دارد و به‌زودی از بهای دلار بین ١٠٠ تا ٢٠٠ تومان کاسته خواهد شد، پورابراهيمي گفته با توجه به اینکه کشور درشرایط رکود اقتصادی قرار دارد و در بازارهای مختلف اقتصادی، نرخ بازده مناسب وجود ندارد، با به‌وجودآمدن التهاب در بازار ارز، به‌سرعت سوداگری و سفته‌بازی در بازار ارز رونق می‌گیرد؛ بنابراین بانک مرکزی باید موضوع افزایش تقاضای کاذب بازار ارز را مدیریت کند.
او با بیان اینکه اگر التهاب بازار ارز کنترل نشود، همه زحمات دولت در زمینه مهار رشد نرخ تورم از بین می‌رود، ادامه مي‌دهد: در روزهای گذشته ارزش پول ملی کشور ١٧ درصد کاهش پيدا كرده است؛ پس دولت و بانک مرکزی باید تصمیم‌هايي قاطع بگيرند. او تأكيد كرده كه روز يكشنبه مذاکراتی با رئیس كل بانک مرکزی درباره نوسانات بازار ارز انجام و توضیحاتي شنیده شد، اما اقدام‌هاي دولت و بانک مرکزی در زمینه مدیریت بازار ارز کافی نیست. با توجه به بررسی لایحه برنامه ششم توسعه، جلسه مشترکی با وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی درباره بررسی نوسانات بازار ارز برگزار خواهد شد تا به دولت کمک و التهاب ایجادشده در بازار ارز به‌خوبی مدیریت شود.
در شرايطي همه اعضاي دولت و مجلس و كارشناسان براي قيمت دلار به تكاپو افتاده‌اند كه قيمت اين ارز آمريكايي مرز مي‌شكند و به كانال‌هاي تجربه‌نشده‌اي پا مي‌گذارد. هرچند قیمت دلار در ساعات پاياني روز تا چهارهزارو ١٢٦ تومان پايين آمد، اما قيمتش ميانه روز به چهارهزارو ١٥٠ تومان هم رسيده بود. هرچند با پيش‌رفتن به ساعات پاياني از قيمتش كاسته و به چهارهزارو ١٣٤ تومان و بعد هم چهار هزارو ١٢٦ تومان رسيد.
بانك‌مركزي ناتوان از مداخله در بازار
«مداخله‌نكردن بانك مركزي در بازار ارز موجه نيست. حتي در نظام‌هاي ارزي شناور يا نظام‌هايي كه مرجع تنظيم قيمت ارز، خود بازار است هم، زماني كه بهاي ارزي از دامنه تعيين‌شده بالاتر يا پايين‌تر مي‌رود، بانك‌هاي مركزي به بازار ورود مي‌كنند تا جهش و كاهش بزرگ قيمت ارز، خللي در اقتصاد ايجاد نكند؛ چه رسد به نظام ارزي ايران كه نظام ارزي شناور مديريت‌شده ندارد». اينها را علي ديني‌تركماني، عضو هيئت‌علمي پژوهشكده بازرگاني، به «شرق» مي‌گويد. به گفته او، كاري از دست بانك مركزي برنيامده است. شايد نخستين باور عمومي هم اين باشد كه دولت و بانك مركزي از گران‌شدن قيمت دلار نفع مي‌برند؛ اما ساده‌انگارانه است كه اكنون دولت همه زحماتش را براي كنترل تورم به باد دهد و آينده سياسي‌اش را به خطر بيندازد.
به گفته علي ديني‌تركماني، مداخله‌نكردن بانك مركزي در شرايط فعلي در بازار، به‌هيچ‌وجه موجه نيست؛ اما اين نهاد توانايي لازم را براي كنترل بازار ندارد. اين موضوع هم دو دليل دارد؛ نخست مشكلات ساختاري اقتصاد ايران و ديگر، اينكه جهش تقاضاي سفته‌بازانه دلار، بانك مركزي را غافلگير كرده است.
ديني‌تركماني توضيح مي‌دهد: آنهايي كه در بازار به‌دنبال سرمايه‌گذاري هستند و پول نقد يا سپرده دارند، انتظار مي‌كشند تا قيمت يكي از دارايي‌هاي نقدشونده افزايش پيدا كند. زماني كه اين اتفاق مي‌افتد، تقاضاي سفته‌بازانه براي آن دارايي افزايش پيدا مي‌كند و به زبان كينزي، تمايل براي خريد دارايي يا فروش نقدينگي افزايش پيدا مي‌كند. اين اقتصاددان ادامه مي‌دهد: زماني كه اين شرايط رخ مي‌دهد، قيمت آن دارايي افزايش پيدا مي‌كند؛ پس از افزايش قيمت، باز هم تمايل براي خريد، بيشتر مي‌شود و اين چرخه ادامه پيدا مي‌كند. اين يك «دور فزاينده» به‌وجود مي‌آورد و در نتيجه، قيمت‌ها بالا مي‌رود. در برخي بازارها اين روند به‌قدري ادامه پيدا مي‌كند كه حباب مي‌تركد و به تنش دامن مي‌زند.
ديني‌تركماني تأكيد مي‌كند: اكنون تنها راه بانك مركزي اين است كه در بازار، ارز تزريق كند؛ هرچند اگر مرتب اين روش را تكرار كند، هم دستش خالي مي‌شود، هم بازار نسبت به سياستش بي‌تفاوت و بي‌حساسيت خواهد شد؛ اما اكنون مقطع حساسي است و بانك مركزي ناگزير از مداخله در كنترل بازار ارز.
به گزارش شرق، براساس قانون پولی و بانکی نخستین وظیفه بانک مرکزی، حفظ ارزش پول ملی است؛ در روزهایی که قیمت ارز رکورد می‌زند این نهاد نتوانسته مأموریتی را که قانون پولی و بانکی به آن، درباره حفظ ارزش پول ملی داده است انجام دهد؛ در دوره‌ای که دولت خوب نفت فروخته و قیمت نفت هم نسبت به گذشته بهبود پیدا کرده است، چرا بانک مرکزی از تزریق ارز به بازار و کنترل آن پرهیز می‌کند؟ باز هم همان گمانه قدیمی جان می‌گیرد: دولت از گرانی ارز سود می‌برد و از مداخله بانک مرکزی برای کنترل بازار پیش‌گیری می‌کند. این گمانه هم اما محل شک است. براساس اصول اقتصادی هر ١٠ درصد افزایش قیمت دلار توان جهاندن یک‌ونیم‌واحدی قیمت ارز را دارد؛ این اصل آشکارا نشان می‌دهد که اگر دولت تلاشی برای کنترل قیمت ارز آمریکایی نکند، مهم‌ترین دستاورد دولتش بر باد می‌رود؛ آن‌هم در سال پایانی دولت. سالی که دولت انتخابات ریاست‌جمهوری را در پیش دارد.
روشن است که افزایش تورم می‌تواند کنار بی‌کاری و رکود بنشیند و کابینه تدبیر و امید را در انتخابات پیش‌رو به چالش بکشد. درست در همین نقطه، ماجرا کمی پیچیده می‌شود. آیا بانک مرکزی از کنترل بازار ارز ناتوان است؟ یا انتخابات پیش‌رو را نادیده گرفته است و در تلاش برای دخالت‌نکردن در بازار عقب نشسته است؟
درهمین حال‌وهوا یکی از مردان اقتصادی کابینه، گرانی دلار را روانی دانسته و گفته که در روزهای آینده شاهد کاهش قیمت خواهیم بود. این گفته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه است. او هم مانند سیف، وعده کاهش قیمت می‌دهد. یک نکته اما در سخنان او، جالب توجه است: «روانی» یا «هیجانی»بودن افزایش حدود ٤٠٠ تومانی بهای دلار. شاید به‌راستی نهادهای مرجع اقتصادی کشور گمان می‌کنند که رشد قیمت دلار رفتار هیجانی بازار است و به‌زودی حبابش خواهد ترکید. هرچند این تصور ممکن است در نهایت به ضرر اقتصاد ایران، مردم و خود دولت تمام شود. نوبخت با اشاره به روانی‌بودن این افزایش‌ها گفته رشد صدتومانی نرخ دلار در یک روز متناسب با شرایط اقتصاد کشور نیست و در روزهای آینده شاهد کاهش نرخ ارز خواهیم بود.
وزیر و رئیس‌کل ميهمان مجلس شدند
کژسلیقگی است اگر گمان شود، اقتصاددان‌های کابینه اثر مستقیم دلار را بر اقتصاد و سیاست در ایران نمی‌دانند یا نادیده می‌گیرند؛ اما هرچه باشد، هنوز جز اقدام ارشادی رئیس‌کل بانک مرکزی در برگزاری نشست با صادرکننده‌های بزرگ پتروشیمی، رفتار عملیاتی دیگری از این بانک دیده نشده است.
از همین‌روست که گرانی دلار دو مرد ارشد نهادهای پولی و مالی را به مجلس کشانده است. رئیس کمیسیون اقتصادی پارلمان از برگزاری نشست مشترک کمیسیون اقتصادی با «علی طیب‌نیا» و «ولی‌الله سیف» برای بررسی افزایش قیمت ارز خبر داده است. او گفته دولت باید یکسان‌سازی نرخ ارز را تعیین تکلیف کند. محمدرضا پورابراهیمی‌داورانی درباره افزایش قیمت دلار در روزهای گذشته گفته است: چند موضوع دراين‌باره مطرح می‌شود؛ یکی از موضوعات بحث تغییرات ارزش دلار مقابل سایر ارزهاست. نماینده مردم کرمان در مجلس گفت: با توجه به سیاست‌های رئیس‌جمهوری تازه آمریکا برای تغییرات نرخ بهره در این کشور، پیش‌بینی می‌شود ارزش دلار نسبت به سایر ارزها با افزایش روبه‌رو شود که این عامل در بازار ایران هم تأثیرهایی داشت.
كاهش ١٧درصدي ارزش پول ملي
در اين ميان شايد برخي گمان كنند قيمت دلار به‌زودي پايين خواهد آمد يا بي‌نظمي بازار را گردن پتروشيمي‌ها بيندازند، اما بيشتر كارشناسان فضا را نگران‌كننده و پيش‌بيني‌ناپذیر مي‌بينند؛ نمونه‌شان هم رئيس كميسيون اقتصادي مجلس. در شرايطي كه يكي از اعضاي هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني ايران گفته است: امکان کاهش نرخ دلار به قیمت‌های پایین‌تر وجود دارد و به‌زودی از بهای دلار بین ١٠٠ تا ٢٠٠ تومان کاسته خواهد شد، پورابراهيمي گفته با توجه به اینکه کشور درشرایط رکود اقتصادی قرار دارد و در بازارهای مختلف اقتصادی، نرخ بازده مناسب وجود ندارد، با به‌وجودآمدن التهاب در بازار ارز، به‌سرعت سوداگری و سفته‌بازی در بازار ارز رونق می‌گیرد؛ بنابراین بانک مرکزی باید موضوع افزایش تقاضای کاذب بازار ارز را مدیریت کند.
او با بیان اینکه اگر التهاب بازار ارز کنترل نشود، همه زحمات دولت در زمینه مهار رشد نرخ تورم از بین می‌رود، ادامه مي‌دهد: در روزهای گذشته ارزش پول ملی کشور ١٧ درصد کاهش پيدا كرده است؛ پس دولت و بانک مرکزی باید تصمیم‌هايي قاطع بگيرند. او تأكيد كرده كه روز يكشنبه مذاکراتی با رئیس كل بانک مرکزی درباره نوسانات بازار ارز انجام و توضیحاتي شنیده شد، اما اقدام‌هاي دولت و بانک مرکزی در زمینه مدیریت بازار ارز کافی نیست. با توجه به بررسی لایحه برنامه ششم توسعه، جلسه مشترکی با وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی درباره بررسی نوسانات بازار ارز برگزار خواهد شد تا به دولت کمک و التهاب ایجادشده در بازار ارز به‌خوبی مدیریت شود.
در شرايطي همه اعضاي دولت و مجلس و كارشناسان براي قيمت دلار به تكاپو افتاده‌اند كه قيمت اين ارز آمريكايي مرز مي‌شكند و به كانال‌هاي تجربه‌نشده‌اي پا مي‌گذارد. هرچند قیمت دلار در ساعات پاياني روز تا چهارهزارو ١٢٦ تومان پايين آمد، اما قيمتش ميانه روز به چهارهزارو ١٥٠ تومان هم رسيده بود. هرچند با پيش‌رفتن به ساعات پاياني از قيمتش كاسته و به چهارهزارو ١٣٤ تومان و بعد هم چهار هزارو ١٢٦ تومان رسيد.
بانك‌مركزي ناتوان از مداخله در بازار
«مداخله‌نكردن بانك مركزي در بازار ارز موجه نيست. حتي در نظام‌هاي ارزي شناور يا نظام‌هايي كه مرجع تنظيم قيمت ارز، خود بازار است هم، زماني كه بهاي ارزي از دامنه تعيين‌شده بالاتر يا پايين‌تر مي‌رود، بانك‌هاي مركزي به بازار ورود مي‌كنند تا جهش و كاهش بزرگ قيمت ارز، خللي در اقتصاد ايجاد نكند؛ چه رسد به نظام ارزي ايران كه نظام ارزي شناور مديريت‌شده ندارد». اينها را علي ديني‌تركماني، عضو هيئت‌علمي پژوهشكده بازرگاني، به «شرق» مي‌گويد. به گفته او، كاري از دست بانك مركزي برنيامده است. شايد نخستين باور عمومي هم اين باشد كه دولت و بانك مركزي از گران‌شدن قيمت دلار نفع مي‌برند؛ اما ساده‌انگارانه است كه اكنون دولت همه زحماتش را براي كنترل تورم به باد دهد و آينده سياسي‌اش را به خطر بيندازد.
به گفته علي ديني‌تركماني، مداخله‌نكردن بانك مركزي در شرايط فعلي در بازار، به‌هيچ‌وجه موجه نيست؛ اما اين نهاد توانايي لازم را براي كنترل بازار ندارد. اين موضوع هم دو دليل دارد؛ نخست مشكلات ساختاري اقتصاد ايران و ديگر، اينكه جهش تقاضاي سفته‌بازانه دلار، بانك مركزي را غافلگير كرده است.
ديني‌تركماني توضيح مي‌دهد: آنهايي كه در بازار به‌دنبال سرمايه‌گذاري هستند و پول نقد يا سپرده دارند، انتظار مي‌كشند تا قيمت يكي از دارايي‌هاي نقدشونده افزايش پيدا كند. زماني كه اين اتفاق مي‌افتد، تقاضاي سفته‌بازانه براي آن دارايي افزايش پيدا مي‌كند و به زبان كينزي، تمايل براي خريد دارايي يا فروش نقدينگي افزايش پيدا مي‌كند. اين اقتصاددان ادامه مي‌دهد: زماني كه اين شرايط رخ مي‌دهد، قيمت آن دارايي افزايش پيدا مي‌كند؛ پس از افزايش قيمت، باز هم تمايل براي خريد، بيشتر مي‌شود و اين چرخه ادامه پيدا مي‌كند. اين يك «دور فزاينده» به‌وجود مي‌آورد و در نتيجه، قيمت‌ها بالا مي‌رود. در برخي بازارها اين روند به‌قدري ادامه پيدا مي‌كند كه حباب مي‌تركد و به تنش دامن مي‌زند.
ديني‌تركماني تأكيد مي‌كند: اكنون تنها راه بانك مركزي اين است كه در بازار، ارز تزريق كند؛ هرچند اگر مرتب اين روش را تكرار كند، هم دستش خالي مي‌شود، هم بازار نسبت به سياستش بي‌تفاوت و بي‌حساسيت خواهد شد؛ اما اكنون مقطع حساسي است و بانك مركزي ناگزير از مداخله در كنترل بازار ارز.
۱۳۹۵/۱۱/۰۹ ۰۹:۳۲
کلمات کلیدی : دلار+گرانی دلار+بانک مرکزی
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
