کد مطلب: 422566
بی‌تصمیمی هیأت نظارت بر اجرای برجام
دکتر حامد حاجی‌حیدری* /20 آذر95
تاریخ انتشار : شنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۱۳
هیأت نظارت بر اجرای برجام، روز چهارشنبه تشکیل جلسه داد، و تصمیم محسوسی از آن بیرون نیامد. تمام خبرگزاری‌ها، متن واحدی از نتیجه این جلسه منتشر کردند که حاوی هیچ تصمیم مشخصی نبود. در بخشی از این بیانیه آمده است: «اعضای جلسه با توجه به رفتار غیر قابل توجیه آمریکا در رابطه با تعهدات این کشور در برجام، اجرایی شدن این قانون را نقض فاحش برجام دانستند و پیشنهادهای مطرح شده در واکنش به اقدامات، آمریکا را مورد بررسی و تصویب قرار دادند و با توجه به سناریوهای محتمل در آینده، برای هر گونه اقدام، تصمیمات لازم را اتخاذ کردند. بر اساس این تصمیمات، اقدام دولت آمریکا به طور دقیق رصد خواهد شد و بر اساس تدابیر متخذه، متناسب با اقدام طرف مقابل، واکنش لازم طبق مصوبات اجرایی خواهد شد. هیأت نظارت، برای پیگیری موضوع، هفته آینده نیز تشکیل جلسه خواهد داد.»
اکنون که دو مجلس آمریکا به تمدید تحریم‌های ایران رأی داده‌اند، اوباما ۱۰ روز کاری به غیر از یکشنبه‌ها وقت دارد تا قبل از اینکه طرح به طور خودکار به قانون تبدیل شود، تصمیم بگیرد که آن را وتو کند، و لازم بود تا اگر ایران قرار است حرکت تأثیرگذاری انجام دهد، در همین مدت انجام دهد. پرسش این است که ما در قبال چنین گزینه قریب‌الوقوعی که اصلاً بعید نبود، سناریوی از پیش تعیین شده‌ای نداشتیم؟
بر همین اساس، امروز باور عمومی این است که سیاستمداران جسور، سیاستمداران موفق‌تری هستند. آنها، به‌موقع، تصمیمات تأثیرگذاری می‌گیرند که از بسیاری از خسران‌ها، پیشگیرانه، جلوگیری می‌کنند. افراد جسور، اعتماد‌به‌نفس بالایی دارند و می‌دانند چگونه باید بر دیگران و سیاست‌های آنان تأثیر بگذارند. در عین حال، معلوم است که سیاست، علاوه‌بر جسارت و اعتماد به نفس و خوب سخن گفتن و تأثیرگذاری بر دیگران، به سنجیدگی و فراست و تصمیم درست نیز متکی است. برقراری موازنه‌ای میان این دو مقوله، یعنی جسارت و سنجیدگی، از دیرباز، یکی از محوری‌ترین مسائل فنی و اخلاقی در سیاست بوده است.
جسارت یا سنجیدگی در دنیای سیاست، هر یک مزایا و معایبی دارند، اما، در عمل، سیاست کشور به هر دو وجه شخصیتی جسارت و سنجیدگی نیاز دارد تا نقاط ضعف و قوت یکدیگر را تکمیل کنند. در واقع، سیاست پخته، این دو را با هم دارد. به نظر می‌رسد که سیاست ما فی‌الحال، از چنین توازنی به‌دور است.
آیا هیچ قاعده اساسی برای مراعات موازنه میان جسارت و سنجیدگی در تصمیم‌گیری سیاسی وجود دارد؟ در کل، به کارگیری شور یا مشورت به منظور رسیدن به یک عقل متعارفی تا حد زیادی ضامن تصمیم‌گیری عاقلانه است؛ اما، امروزه، سیاستمداران، بیش از گذشته مجبورند سریع عمل کنند و تدارک این عقل متعارفی از طریق شور و مشورت قدری دشوار و در برخی موارد ناممکن شده است. وانگهی، اختلاف آراء در برخی موضوعات آن چنان افزایش یافته که رسیدن به قدر مشترک دیدگاه‌های نخبگان برای یک سیاستمدار کار دشواری شده است.
اینکه ساخت و ساز یک تصمیم درست، یعنی توان برآورد دقیق از وضعیت. و برای دستیابی به چنین برآوردی، نفع شخصی و جناحی، شهرت، یا ثروت هرگز نباید عوامل دخیل در تصمیم‌گیری باشند. بر عکس، تصمیم‌گیری عاقلانه به نگاه بی‌طرف بستگی دارد تا پیش‌داوری‌ها مانع صحت آن نشوند. این به فرد امکان می‌دهد تا وضعیت را بی‌طرفانه و در چارچوب هدفی بزرگ‌تر ببیند. در نتیجه و به عنوان اولین نکته باید گفت که سیاستمدار موفق امروز، به مراتب، بیش از سیاستمدار گذشته، به تقوا و پرهیزگاری نیاز دارد. او نباید بگذارد تا نفسانیات بر قضاوتش تأثیر بگذارد.
تیم مشاوران سیاستمدار نیز باید از بابت پرهیز از نفع شخصی و شهرت و ثروت، وزن وزین‌تری در قیاس با گذشته داشته باشند. تصمیم‌ها در خلأ گرفته نمی‌شوند و افراد بسیاری بر هر مرحله تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارند. سیاستمدار باید به دیدگاه‌ها و عقاید گوش دهد و ارزش آنها را دریابد و در عین حال، تشخیص دهد که چه زمانی پیشنهادها یا توصیه‌ها، خیرخواهانه و از روی پرهیز مطرح می‌شوند. هر سیاستمداری می‌تواند از افکار، واکنش‌ها و پیشنهادهای نیروهایش سود ببرد، اما، برای اینکه این بازخورد را به نحو احسن به کار ببرد، باید تیزی قوه تشخیص خود را بالا ببرد.
تدارک اقسام طرح‌ها و سناریوهای از پیش تعیین شده است. وظیفه تیم پشتیبان سیاستمدار، طراحی خطوط استراتژی‌های عملی متنوع و ارائه آنها به سیاستمدار در مواقع لزوم است. سیاستمدار ارشد باید سناریوهای گوناگون را مطالعه و بررسی کند و درباره بهترین طرح یا در مورد نحوه گرد آوردن بهترین ایده‌ها در آن طرح‌ها تصمیم بگیرد. اگر نتواند از پس این کار برآید، استراتژی وی پیش نخواهد رفت و شکست خواهد خورد.
عنصر بعدی مسوولیت‌پذیری است. اگر سیاستمداران عادت پیدا کنند که اشتباهات را به گردن یکدیگر یا گذشتگان بیندازند، یا در سخنرانی‌های عمومی، طعنه نثار یکدیگر کنند، خط مسوولیت گم خواهد شد. موفقیت یا شکست یک دم و دستگاه سیاسی، در نهایت بر عهده مدیر ارشد آن دستگاه است. همواره، حقیقت آن است که عوامل اجتماعی، سیاسی یا سایر عوامل می‌توانند بر عملکرد تشکل سیاسی تأثیر بگذارند؛ اما، مسوولیت نهایی به گردن شخص سیاستمدار ارشد در آن بخش است و برای حفظ خطوط مسوولیت و نسق قانون در کشور، او باید مسوولیت خود را بپذیرد.
*استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
اکنون که دو مجلس آمریکا به تمدید تحریم‌های ایران رأی داده‌اند، اوباما ۱۰ روز کاری به غیر از یکشنبه‌ها وقت دارد تا قبل از اینکه طرح به طور خودکار به قانون تبدیل شود، تصمیم بگیرد که آن را وتو کند، و لازم بود تا اگر ایران قرار است حرکت تأثیرگذاری انجام دهد، در همین مدت انجام دهد. پرسش این است که ما در قبال چنین گزینه قریب‌الوقوعی که اصلاً بعید نبود، سناریوی از پیش تعیین شده‌ای نداشتیم؟
بر همین اساس، امروز باور عمومی این است که سیاستمداران جسور، سیاستمداران موفق‌تری هستند. آنها، به‌موقع، تصمیمات تأثیرگذاری می‌گیرند که از بسیاری از خسران‌ها، پیشگیرانه، جلوگیری می‌کنند. افراد جسور، اعتماد‌به‌نفس بالایی دارند و می‌دانند چگونه باید بر دیگران و سیاست‌های آنان تأثیر بگذارند. در عین حال، معلوم است که سیاست، علاوه‌بر جسارت و اعتماد به نفس و خوب سخن گفتن و تأثیرگذاری بر دیگران، به سنجیدگی و فراست و تصمیم درست نیز متکی است. برقراری موازنه‌ای میان این دو مقوله، یعنی جسارت و سنجیدگی، از دیرباز، یکی از محوری‌ترین مسائل فنی و اخلاقی در سیاست بوده است.
جسارت یا سنجیدگی در دنیای سیاست، هر یک مزایا و معایبی دارند، اما، در عمل، سیاست کشور به هر دو وجه شخصیتی جسارت و سنجیدگی نیاز دارد تا نقاط ضعف و قوت یکدیگر را تکمیل کنند. در واقع، سیاست پخته، این دو را با هم دارد. به نظر می‌رسد که سیاست ما فی‌الحال، از چنین توازنی به‌دور است.
آیا هیچ قاعده اساسی برای مراعات موازنه میان جسارت و سنجیدگی در تصمیم‌گیری سیاسی وجود دارد؟ در کل، به کارگیری شور یا مشورت به منظور رسیدن به یک عقل متعارفی تا حد زیادی ضامن تصمیم‌گیری عاقلانه است؛ اما، امروزه، سیاستمداران، بیش از گذشته مجبورند سریع عمل کنند و تدارک این عقل متعارفی از طریق شور و مشورت قدری دشوار و در برخی موارد ناممکن شده است. وانگهی، اختلاف آراء در برخی موضوعات آن چنان افزایش یافته که رسیدن به قدر مشترک دیدگاه‌های نخبگان برای یک سیاستمدار کار دشواری شده است.
اینکه ساخت و ساز یک تصمیم درست، یعنی توان برآورد دقیق از وضعیت. و برای دستیابی به چنین برآوردی، نفع شخصی و جناحی، شهرت، یا ثروت هرگز نباید عوامل دخیل در تصمیم‌گیری باشند. بر عکس، تصمیم‌گیری عاقلانه به نگاه بی‌طرف بستگی دارد تا پیش‌داوری‌ها مانع صحت آن نشوند. این به فرد امکان می‌دهد تا وضعیت را بی‌طرفانه و در چارچوب هدفی بزرگ‌تر ببیند. در نتیجه و به عنوان اولین نکته باید گفت که سیاستمدار موفق امروز، به مراتب، بیش از سیاستمدار گذشته، به تقوا و پرهیزگاری نیاز دارد. او نباید بگذارد تا نفسانیات بر قضاوتش تأثیر بگذارد.
تیم مشاوران سیاستمدار نیز باید از بابت پرهیز از نفع شخصی و شهرت و ثروت، وزن وزین‌تری در قیاس با گذشته داشته باشند. تصمیم‌ها در خلأ گرفته نمی‌شوند و افراد بسیاری بر هر مرحله تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارند. سیاستمدار باید به دیدگاه‌ها و عقاید گوش دهد و ارزش آنها را دریابد و در عین حال، تشخیص دهد که چه زمانی پیشنهادها یا توصیه‌ها، خیرخواهانه و از روی پرهیز مطرح می‌شوند. هر سیاستمداری می‌تواند از افکار، واکنش‌ها و پیشنهادهای نیروهایش سود ببرد، اما، برای اینکه این بازخورد را به نحو احسن به کار ببرد، باید تیزی قوه تشخیص خود را بالا ببرد.
تدارک اقسام طرح‌ها و سناریوهای از پیش تعیین شده است. وظیفه تیم پشتیبان سیاستمدار، طراحی خطوط استراتژی‌های عملی متنوع و ارائه آنها به سیاستمدار در مواقع لزوم است. سیاستمدار ارشد باید سناریوهای گوناگون را مطالعه و بررسی کند و درباره بهترین طرح یا در مورد نحوه گرد آوردن بهترین ایده‌ها در آن طرح‌ها تصمیم بگیرد. اگر نتواند از پس این کار برآید، استراتژی وی پیش نخواهد رفت و شکست خواهد خورد.
عنصر بعدی مسوولیت‌پذیری است. اگر سیاستمداران عادت پیدا کنند که اشتباهات را به گردن یکدیگر یا گذشتگان بیندازند، یا در سخنرانی‌های عمومی، طعنه نثار یکدیگر کنند، خط مسوولیت گم خواهد شد. موفقیت یا شکست یک دم و دستگاه سیاسی، در نهایت بر عهده مدیر ارشد آن دستگاه است. همواره، حقیقت آن است که عوامل اجتماعی، سیاسی یا سایر عوامل می‌توانند بر عملکرد تشکل سیاسی تأثیر بگذارند؛ اما، مسوولیت نهایی به گردن شخص سیاستمدار ارشد در آن بخش است و برای حفظ خطوط مسوولیت و نسق قانون در کشور، او باید مسوولیت خود را بپذیرد.
*استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
کلمات کلیدی : سنا+کنگره+تمدید تحریم های ایران+لغو برجام+تمدید ده ساله+نقض برجام+تمدید داماتو
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
