کد مطلب: 449765
۱۰ کشوری که با ایران قرارداد دوجانبه دارند
تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۰۷:۲۸
گرچه ایران در سال‌های اخیر به سمت انعقاد قراردادهای تجاری دوجانبه با کشورهای هدف حرکت کرده اما قراردادهای منعقد شده، نتوانسته‌اند تأثیری شایسته در تجارت خارجی ایران داشته باشند.چنانچه گفته شد توسعه‌ی روابط تجاری از طریق قراردادهای تجاری دوجانبه با کشورها که امروز حتی از جانب کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی از جمله آمریکا نیز دنبال می شود، مزیت‌هایی دارد که می‌تواند ایران را با هزینه‌ای کمتر و در زمانی سریعتر به اهداف تجاری خود در اقتصاد مقاومتی برساند و ورود به بازارهای جهانی را نیز تسهیل نماید.
در این یادداشت به سابقه توافقات تجاری ایران با دیگر کشورهای جهان و دلایل عدم کارایی مناسب این قراردادها پرداخته میشود:
1- ترکیه
اولین قرارداد تجارت دوجانبه ایران با کشور ترکیه و در سال 1383 منعقد شده است. در واقع ایران و ترکیه تاکنون دو قرارداد تجارت دوجانبه با یکدیگر منعقد کرده‌اند: یکی در سال 1383 و یکی در سال 1393 که همان قرارداد تجارت ترجیحی معروف است که دو سال از اجرای آن گذشته است.
در قرارداد اول که در سال 1383 منعقد شده، 53 کالای کشاورزی ایران با میانگین تخفیف 40 درصدی در تعرفه واردات کالا به ترکیه مواجه شدند و 15 کالای صنعتی نیز با تخفیف کامل 100 درصدی اجازه‌ی ورود به ترکیه را گرفتند. البته اغلب این کالاهای به ظاهر صنعتی محصولات اولیه از نفت و گاز بودند که واردات ارزانتر آن برای ترکیه به معنی کاهش قیمت تمام شده محصولات و افزایش اشتغال بود. در مقابل 60 کالای ترکیه نیز با تخفیف‌های متفاوت 10 تا 30 درصدی اجازه‌ی ورود به ایران را گرفتند. در این قرارداد سقف واردات کالاها برای شمول تخفیف نیز 50 میلیون دلار در نظر گرفته شده بود و واردات بیشتر از این مبلغ شامل تخفیف تعرفه‌ای نبوده است.
در قرارداد دوم نیز که در سال 1393 منعقد شده 140 کالای کشاورزی ایران با تخفیف میانگین 50 درصد و 125 کالای صنعتی ترکیه با تخفیف میانگین حدود 35 درصد در ابتدای کار و با در نظر گرفتن افزایش سالانه تا حدود 60 درصد، اجازه‌ی واردات به کشور ایران را گرفتند.
2- ازبکستان
در تیرماه سال 1384 قرارداد دوجانبه تجاری ایران و ازبکستان منعقد شد که طبق آن تنها 27 کالای هریک از کشورها، تخفیف 50 درصدی در تعرفه واردات کشور مقابل را دریافت کرد. چنانچه مشخص است تخفیف تعرفه‌ای برای 27 کالا نمیتواند آن طور که لازم است تجارت ایران و ازبکستان را رونق دهد.
3- ونزوئلا
در فروردین ماه سال 1385، کشورهای ایران و ونزوئلا بر سر یک قرارداد تجارت دوجانبه بسیار بزرگ به توافق رسیدند. در این قرارداد به جای اعلام کالاهای مشمول تخفیفات تعرفه‌ای، نام اقلام محدودی که از تخفیفات تعرفه‌ای مستثنی شده بودند اعلام شده بود و در واقع شکل قرارداد به شکل «فهرست منفی» بوده است. با اینحال ایران قرارداد وارد مرحله اجرا نشده و تأثیر چندانی بر تجارت ایران و ونزوئلا نداشته است.
4- پاکستان
در خرداد ماه سال 1385 قرارداد تجارت دوجانبه ایران و پاکستان منعقد شد. در این قرارداد 338 کالای ایرانی و 309 کالای پاکستانی تخفیفی در حدود 20 درصد در تعرفه واردات به کشور مقابل دریافت کردند. با اینحال میزان تخفیفات تعرفه‌ای این قرارداد بسیار کمتر از حدی بود که تأثیری جدی در تجارت ایران و پاکستان داشته باشد.
5- تونس
قرارداد تجارت دوجانبه ایران و تونس از آبان ماه سال 1386 منعقد شده ولی هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. در این قرارداد برای 172 کالای ایرانی به طور میانگین تخفیف 40 درصدی و برای 248 کالای تونسی تخفیف میانگین 35 درصدی در نظر گرفته شده است.
6- کوبا
ایران و کوبا در اردیبهشت 1387 یک قرارداد تجارت دوجانبه منعقد کردند که طبق آن 88 کالای ایرانی و 44 کالای کشور کوبا تخفیف 20 درصدی دریافت کردند.
7- سوریه
در مرداد ماه سال 1387 ایران و سوریه در قالب یک قرارداد تجارت دوجانبه توافق کردند تعرفه واردات 88 کالای طرف مقابل را در بازه‌ی زمانی 5 ساله به صفر برسانند.
8- بوسنی و هرزگوین
در شهریور سال 1388 ایران و بوسنی یک توافق دوجانبه تجاری منعقد کردند که طی آن 170 کالای ایرانی و 179 کالای کشور بوسنی به طور میانگین 25 درصد تخفیف در تعرفه واردات دریافت کردند.
9- قرقیزستان
در آذرماه سال 1388 ایران و قرقیزستان یک توافق تجاری دوجانبه منعقد کردند که طبق آن 302 کالای ایرانی و 290 کالای قرقیزستان تخفیفات تعرفه‌ای قابل توجهی را کسب نمودند.
10- بلاروس
ایران و بلاروس نیز در اردیبهشت سال 1391 یک قرارداد تجارت دوجانبه منعقد کردند که طی آن 96 کالای تعیین شده به طور میانگین تخفیفات تعرفه‌ای 40 درصدی دریافت کردند.
علاوه بر این 10 مورد، ایران یک یادداشت تفاهم برقراری تجارت آزاد بین کشورهای اکو را نیز منعقد کرده که هنوز از سوی کشورهای عضو این سازمان منطقه‌ای اجرایی نشده است.
گرچه ایران در سال‌های اخیر به سمت انعقاد قراردادهای تجاری دوجانبه با کشورهای هدف حرکت کرده اما قراردادهای منعقد شده، نتوانسته‌اند تأثیری شایسته در تجارت خارجی ایران داشته باشند.
از جمله دلایلی که میتوان برای این مسئله نام برد عبارتند از: «عدم اجرایی شدن بخش قابل توجهی از قراردادهای منعقد شده»، «گستردگی و تخفیف بسیار محدود در برخی از قراردادها که در عمل تأثیری در تجارت دوجانبه نداشته است»، «عدم انتخاب شرکای مناسب تجاری»، «عدم انتخاب کالاهای مناسب در تجارت با کشورهای مختلف» و «عدم اهتمام به تسهیل دیگر شرایط لازم برای برقراری یک رابطه تجاری قدرتمند، همچون تسهیل در نقل و انتقال پول، ترتیبات گمرکی، حمل و نقل کالا، اخذ روادید و پروازهای مسافری».
اینها مواردی است که ضروری است برای توفیق در قراردادهای تجاری دوجانبه، مورد توجه جدی قرار گیرد. لذا در حال حاضر که کشورهای جهان در حال حرکت به این سمت و سو هستند، بایستی جمهوری اسلامی ایران نیز این مهم را با جزئیات و نکات مهم آن در نظر داشته باشد.
شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی
در این یادداشت به سابقه توافقات تجاری ایران با دیگر کشورهای جهان و دلایل عدم کارایی مناسب این قراردادها پرداخته میشود:
1- ترکیه
اولین قرارداد تجارت دوجانبه ایران با کشور ترکیه و در سال 1383 منعقد شده است. در واقع ایران و ترکیه تاکنون دو قرارداد تجارت دوجانبه با یکدیگر منعقد کرده‌اند: یکی در سال 1383 و یکی در سال 1393 که همان قرارداد تجارت ترجیحی معروف است که دو سال از اجرای آن گذشته است.
در قرارداد اول که در سال 1383 منعقد شده، 53 کالای کشاورزی ایران با میانگین تخفیف 40 درصدی در تعرفه واردات کالا به ترکیه مواجه شدند و 15 کالای صنعتی نیز با تخفیف کامل 100 درصدی اجازه‌ی ورود به ترکیه را گرفتند. البته اغلب این کالاهای به ظاهر صنعتی محصولات اولیه از نفت و گاز بودند که واردات ارزانتر آن برای ترکیه به معنی کاهش قیمت تمام شده محصولات و افزایش اشتغال بود. در مقابل 60 کالای ترکیه نیز با تخفیف‌های متفاوت 10 تا 30 درصدی اجازه‌ی ورود به ایران را گرفتند. در این قرارداد سقف واردات کالاها برای شمول تخفیف نیز 50 میلیون دلار در نظر گرفته شده بود و واردات بیشتر از این مبلغ شامل تخفیف تعرفه‌ای نبوده است.
در قرارداد دوم نیز که در سال 1393 منعقد شده 140 کالای کشاورزی ایران با تخفیف میانگین 50 درصد و 125 کالای صنعتی ترکیه با تخفیف میانگین حدود 35 درصد در ابتدای کار و با در نظر گرفتن افزایش سالانه تا حدود 60 درصد، اجازه‌ی واردات به کشور ایران را گرفتند.
2- ازبکستان
در تیرماه سال 1384 قرارداد دوجانبه تجاری ایران و ازبکستان منعقد شد که طبق آن تنها 27 کالای هریک از کشورها، تخفیف 50 درصدی در تعرفه واردات کشور مقابل را دریافت کرد. چنانچه مشخص است تخفیف تعرفه‌ای برای 27 کالا نمیتواند آن طور که لازم است تجارت ایران و ازبکستان را رونق دهد.
3- ونزوئلا
در فروردین ماه سال 1385، کشورهای ایران و ونزوئلا بر سر یک قرارداد تجارت دوجانبه بسیار بزرگ به توافق رسیدند. در این قرارداد به جای اعلام کالاهای مشمول تخفیفات تعرفه‌ای، نام اقلام محدودی که از تخفیفات تعرفه‌ای مستثنی شده بودند اعلام شده بود و در واقع شکل قرارداد به شکل «فهرست منفی» بوده است. با اینحال ایران قرارداد وارد مرحله اجرا نشده و تأثیر چندانی بر تجارت ایران و ونزوئلا نداشته است.
4- پاکستان
در خرداد ماه سال 1385 قرارداد تجارت دوجانبه ایران و پاکستان منعقد شد. در این قرارداد 338 کالای ایرانی و 309 کالای پاکستانی تخفیفی در حدود 20 درصد در تعرفه واردات به کشور مقابل دریافت کردند. با اینحال میزان تخفیفات تعرفه‌ای این قرارداد بسیار کمتر از حدی بود که تأثیری جدی در تجارت ایران و پاکستان داشته باشد.
5- تونس
قرارداد تجارت دوجانبه ایران و تونس از آبان ماه سال 1386 منعقد شده ولی هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. در این قرارداد برای 172 کالای ایرانی به طور میانگین تخفیف 40 درصدی و برای 248 کالای تونسی تخفیف میانگین 35 درصدی در نظر گرفته شده است.
6- کوبا
ایران و کوبا در اردیبهشت 1387 یک قرارداد تجارت دوجانبه منعقد کردند که طبق آن 88 کالای ایرانی و 44 کالای کشور کوبا تخفیف 20 درصدی دریافت کردند.
7- سوریه
در مرداد ماه سال 1387 ایران و سوریه در قالب یک قرارداد تجارت دوجانبه توافق کردند تعرفه واردات 88 کالای طرف مقابل را در بازه‌ی زمانی 5 ساله به صفر برسانند.
8- بوسنی و هرزگوین
در شهریور سال 1388 ایران و بوسنی یک توافق دوجانبه تجاری منعقد کردند که طی آن 170 کالای ایرانی و 179 کالای کشور بوسنی به طور میانگین 25 درصد تخفیف در تعرفه واردات دریافت کردند.
9- قرقیزستان
در آذرماه سال 1388 ایران و قرقیزستان یک توافق تجاری دوجانبه منعقد کردند که طبق آن 302 کالای ایرانی و 290 کالای قرقیزستان تخفیفات تعرفه‌ای قابل توجهی را کسب نمودند.
10- بلاروس
ایران و بلاروس نیز در اردیبهشت سال 1391 یک قرارداد تجارت دوجانبه منعقد کردند که طی آن 96 کالای تعیین شده به طور میانگین تخفیفات تعرفه‌ای 40 درصدی دریافت کردند.
علاوه بر این 10 مورد، ایران یک یادداشت تفاهم برقراری تجارت آزاد بین کشورهای اکو را نیز منعقد کرده که هنوز از سوی کشورهای عضو این سازمان منطقه‌ای اجرایی نشده است.
گرچه ایران در سال‌های اخیر به سمت انعقاد قراردادهای تجاری دوجانبه با کشورهای هدف حرکت کرده اما قراردادهای منعقد شده، نتوانسته‌اند تأثیری شایسته در تجارت خارجی ایران داشته باشند.
از جمله دلایلی که میتوان برای این مسئله نام برد عبارتند از: «عدم اجرایی شدن بخش قابل توجهی از قراردادهای منعقد شده»، «گستردگی و تخفیف بسیار محدود در برخی از قراردادها که در عمل تأثیری در تجارت دوجانبه نداشته است»، «عدم انتخاب شرکای مناسب تجاری»، «عدم انتخاب کالاهای مناسب در تجارت با کشورهای مختلف» و «عدم اهتمام به تسهیل دیگر شرایط لازم برای برقراری یک رابطه تجاری قدرتمند، همچون تسهیل در نقل و انتقال پول، ترتیبات گمرکی، حمل و نقل کالا، اخذ روادید و پروازهای مسافری».
اینها مواردی است که ضروری است برای توفیق در قراردادهای تجاری دوجانبه، مورد توجه جدی قرار گیرد. لذا در حال حاضر که کشورهای جهان در حال حرکت به این سمت و سو هستند، بایستی جمهوری اسلامی ایران نیز این مهم را با جزئیات و نکات مهم آن در نظر داشته باشد.
شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی
۱۳۹۵/۰۹/۱۵ ۲۳:۳۹
کلمات کلیدی : روابط تجاری، اقتصاد
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
