کد مطلب: 437722
پیشنهاد کتاب/ «شریعت، عرف و عقلانیت»؛ محمدتقی فاضل میبدی؛ هرمس
اسلام در ظرف زمان
هادی حقپرست*؛ 13 بهمن 1395
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۳ بهمن ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۲۲
«شریعت، عرف و عقلانیت»
نویسنده: محمدتقی فاضل میبدی
ناشر:
هرمس، چاپ اول 1394
248 صفحه، 15000 تومان
شما میتوانید کتاب
«شریعت، عرف و عقلانیت» را تا یک هفته پس از معرفی با
۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب خرید کنید.
*****
«در دنیایی زندگی میکنیم که در آن مفاهیم تازهای چون حقوق بشر، آزادیهای سیاسی، دموکراسی، حقوق مدنی، فلسفههای مضاف از قبیل فلسفه دین و فلسفه اخلاق و مفاهیم دیگر در عرصههای علوم انسانی روییده و همواره رو به بالندگی است. سخن گفتن از منشأ دین، تجربه دینی، زبان دین، پلورالیسم دینی، مسائل ذاتی و عَرَضی دین و امثال آن در گذشته به مانند امروز مطرح نبوده و در دانش کلام یا دینشناسی جایی نداشته است. انسان دیندار عصر امروز که با این مفاهیم نو مواجه میشود، در بادی امر پارهای از آنها را با باورهای دینی خود در تضاد میبیند و نمیداند از این باورها دست بشوید یا این مفاهیم مدرن را نامشروع و ناسازگار با یافتههای کلامی و فقهی قلمداد نماید؟»
آنچه خواندید بخشی از پیشگفتار حجتالاسلام محمدتقی فاضل میبدی در کتاب «مجموعه مقالات شریعت، عرف و عقلانیت» بود. او در این مجموعه مقالات کوشیده به کاربرد زمان و مکان در اجتهاد و تبیین جایگاه اجتهاد در دنیای امروز و کشف افقهایی نو برای پژوهشهای دینی برای خوانندگان و علاقمندان پرداخته است. این مقالات در واقع حاوی دغدغههای او در سالهای گذشته در زمینه موازین کلامی و فقهی و روشهای عقلانی برای نقد و بررسی در این زمینه بوده است. چنین دیدگاههایی البته در گذشته نیز در پژوهشهای دینی سابقه داشته است.
شهید مرتضی مطهری از نخستین کسانی بود که به آسیبشناسی مبانی نظری و بنیادین اسلام در حوزه اجتماعی و سیاسی پرداخت. او در کتابهایی چون آینده انقلاب اسلامی، دغدغهها و نگرانیهایی را که ممکن است برای یک جامعه مسلمان و انقلابی پیش بیاید مطرح کرده است.
موضوعات و مسائلی که در اداره جامعه اسلامی با محوریت فقه، دست و پای جامعه را در بعضی از موارد بسته و بستر پیش رفتن و حرکت کردن را برهم زده است، که میبایست با اجتهاد علما و فقها از میان برداشته شده و شرایط لازم برای تعالی و رشد جامعه و همچنین ممکن بودن اداره جامعه توسط فقه اسلامی فراهم گردد.
امروزه در مدیریت جامعه اسلامی بسیاری از مسائل و احکام معطل مانده چرا که ساختار لازم برای اجرای آن وجود ندارد، و یا بسیاری از احکام با آن که اجرا میشوند، اما لازم به اجرا نبوده و باید با توجه به مقتضیات زمان در آنها تجدید نظر کرد. به این ترتیب کشور اسلامی با مذهب شیعه، درجا زده و به جایگاه حقیقی خود دست پیدا نمیکند.
پس از تلاشهای خوب و بسیار حوزه و دانشگاه در راستای تفکیک، تنظیم و تلفیق عرفهای جامعه ایران، هنوز بسیاری از مسائل بلاتکلیف باقی مانده و میبایست بیش از این کوشش شود و البته این مهم نه با افزودن مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاهها یا بودجههای آنها، بلکه با میدان و اختیار دادن به افراد متعهد و دلسوز و مخلص ممکن است، تا مسائل جامعه و حکومت اسلامی حل شده و همه چیز در کنار هم به سعادت انسان مسلمان و شهروند جامعه اسلامی کمک کند.
امروزه باید هرچه سریعتر و صریحتر نسبت اسلام را با مسائل و پدیدههایی چون هنر، حقوق بشر و شهروندی، حقوق زنان، دموکراسی، انتخابات و سایر پدیدههای روزگار مدرن روشن کنیم و از این چالشهای قدیمی عبور کنیم و به قول مطهری در این راه دو خطر موجب تهدید ماست و آن دو جهالت و جمود است.
در این راستا کتاب «شریعت، عرف و عقلانیت» همان طور که از نامش پیداست به این مقوله میپردازد و فاضل میبدی در این مجموعه مقالات خود که توسط انتشارات هرمس منتشر شده است سعی دارد بسیاری از سوءتفاهمها و برداشتها را روشن و حل کند. وی در مقدمه کتاب خود مینویسند: این که فهم فقیهان و متکلمان را عین دیانت بدانیم و آن را قدسی تلقی کنیم و جایی برای چون و چرا نگذاریم، ادعای پذیرفتهای نیست. وی تاکید میکند که یکی از مباحث مهمی که در کنار فقه طرح آن ضروری است، بحث تاریخ فقه و در کنار آن بحث فلسفه فقه است. فاضل میبدی در این کتاب به نوعی به بازخوانی و در ادامه، بازاندیشی بسیاری از مفاهیم اسلامی میپردازد که امروزه مبنای تصمیم و احکام فقهی و حکومتی قرار میگیرد و سعی دارد تا نکات انحرافی و غیرضروری و دست و پاگیر را کنار زده تا حقیقت حکم و مفاهیم برای خواننده روشن گردد.
مطالعه این کتاب برای اساتید و دانشجویان علوم انسانی و هم چنین طلاب حوزههای علمیه منبع خوبی خواهد بود. در پایان برای علاقهمند شدن مخاطبان، سوالات اساسی کتاب نام برده شده را به عنوان حسن ختام میآوریم: آیا آیات شریعت به خاطر وحیانی بودن در یک بسته غیرعقلانی و غیرعرفی نزول یافته و ملاکات آن قابل کشف و تعمیم نیست؟ آیا دین و احکام شریعت با عرف رایج میان مردم نسبتی دارد؟ آیا دین به عنوان امر قدسی میتواند با عرف که مقولهای غیرقدسی است تعامل نماید؟ قلمرو عقل آدمی در عرصه معارف دینی کجاست؟ آیا عقل انسانی توان تجزیه و تحلیل گزارههای دینی را دارد؟
* کارشناس علوم سیاسی و روابط بینالملل
کلمات کلیدی : انتشارات هرمس