کد مطلب: 371473
تناقض در سیاستهای اقتصادی دولت؛
فروش اوراق قرضه یا کاهش سود بانکی
دکتر حسین درودیان، 22 تیر 95
تاریخ انتشار : سه شنبه ۲۲ تير ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۲۱
نظریه‌پردازان اقتصادی نزدیک به جریان بازار و به تبع آن‌ها مقامات دولتی مدتی است که انتشار اوراق قرضه (البته ورژن اسلامی آن) را به عنوان یک سیاست عاجل در گشایش اقتصاد کشور معرفی می‌کنند. اگرچه انتشار این اوراق از سال گذشته آغاز شده، اما با معرفی بسته مالی و پولی جدید توسط رئیس جمهور این موضوع در حال یافتن ابعادی جدید است؛ اما آیا براستی می‌توان انتشار این اوراق را به عنوان نیرویی گشاینده در وضعیت رکودی اقتصاد کشور تلقی کرد؟ هر قدر در جوانب موضوع نگاه کنیم، پاسخ مثبتی برای این سؤال نمی‌یابیم؛ اما چرا؟
انتشار اوراق بدهی توسط دولت موجب قابل مبادله کردن بدهی دولت می‌گردد. هدف اولیۀ دفاع از این اوراق کسب منابع مالی توسط دولت برای تسویه بدهی با پیمانکاران و سایر طلبکاران است. تناقض مهم بین سیاستهای پولی مدنظر دولت از همین جا نمایان میشود. دولت مدت‌هاست بر کاهش نرخ سود بانکی متناسب با کاهش نرخ تورم تأکید دارد تا جایی که مشاور محترم رئیس جمهور اخیراً گشایش قفل اصلاح نظام بانکی را در گرو کاهش نرخ سود بانکی دانسته و آن را رفع‌کنندۀ تنگنای مالی سیستم بانکی و محرک تقاضا برشمرده است (مصاحبه با هفته نامه تجارت فردا، شماره ۱۷۸). این در حالی است که در ادبیات موضوع اقتصاد کلان اساساً انتشار اوراق قرضه توسط دولت نیرویی در جهت فشار بر نرخ بهره محسوب میشود.
رابطۀ معکوس قیمت اوراق قرضه و نرخ بهره برای اقتصادخوانده‌ها موضوعی شناخته شده است. انتشار و فروش اوراق قرضه توسط دولت، باعث افزایش عرضۀ اوراق قرضه در بازار و کاهش قیمت آن خواهد شد و این مترادف با افزایش در نرخ بهره (نرخ سود بانکی) است. به تعبیر ساده، تلاش دولت برای فروش اوراق قرضه و اکتساب منابع مالی، بر رقابت بر سر منابع در اقتصاد می‌افزاید.
جالب اینجاست که نیروی اصلی فشار بر نرخ سود بانکی در کشور، رقابت بانکها و مؤسسات غیرمجاز در جذب منابع است. ورود دولت به این رقابت آن هم با توجه به ابعاد وسیع بدهی‌های دولتی، معنایی جز فشار بیشتر بر نرخ سود بانکی ندارد. در حقیقت بر اساس اصول اولیۀ اقتصاد کلان، بین دو سیاست دولت یعنی اننتشار وسیع اوراق بدهی و کاهش نرخ سود بانکی یک تناقض فاحش وجود دارد.
کارکرد دوم برشمرده شده برای اوراق بدهی، امکان‌پذیرسازی اجرای سیاست پولی (عملیات بازار باز) توسط بانک مرکزی است. لیکن این نکتۀ مهم در فضای پرابهام تحلیل اقتصادی کشور هیچگاه مورد اشاره قرار نگرفته که «اساساً برای مدیریت بازاری (غیردستوری) نرخ سود بانکی توسط بانک مرکزی، هیچ لزومی به وجود اوراق قرضه نیست» تا بانک مرکزی با خرید آن به عرضۀ ذخایر (پایه پولی) و کنترل قیمت آن در بازار بین بانکی بپردازد. بانک مرکزی قادر است با تأمین پولی کسری بودجه دولت، همین کارکرد را ایفا کند. استقراض دولت از بانک مرکزی در حالی در ادبیات جریان غالب بازارگرا، به تابویی خطرناک بدل شده که اساساً عملیات بازار باز (خرید اوراق قرضه دولت توسط بانک مرکزی) معنایی جز همین انتقال (غیرمستقیم) کسری دولت به بانک مرکزی ندارد. در حقیقت آنچه بانک مرکزی را قادر به تزریق منابع برای کنترل نرخ بهره میکند، صرفاً وجود کسری بودجه دولت است.
اینکه «دولت این کسری را به اوراق تبدیل کرده، در بازار به فروش رسانده و بانک مرکزی در قالب عملیات بازار باز آن‌ها را بخرد» با اینکه «دولت مستقیماً از بانک مرکزی استقراض کند» فقط از حیث روال بوروکراتیک و فرمالیته متفاوت است ولی تأثیر هر دو بر نرخ بهره بازار بین بانکی یکسان است.
خلاصه، انتشار اوراق قرضه توسط دولت در شرایط موجود نه تنها هیچ گشایشی در اقتصاد کشور بوجود نخواهد آورد، بلکه خود نیرویی در جهت تشدید رکود و افزایش نرخ بهره بانکی خواهد بود.
خطر مهم‌تر انتشار این اوراق آن هم در نرخ‌های بهرۀ بالای کنونی در ایران، تشدید و مضاعف شدن بدهی‌های دولت به جهت لزوم بازپرداخت بهره و در نهایت اصل مبلغ این اوراق است. روند رو به رشد و بحرانی بدهی‌های دولت در آمریکا، در شرایط نرخ‌های بهرۀ ۴، ۵ درصدی بوجود آمده است. اگر دولت بخواهد با نرخ‌های حول و حوش ۲۰ درصد اوراق منتشر کند، به فاصله کمتر از ۵ سال باید معادل ارزش اوراق منتشره بهره بپردازد و این یعنی کاشتن یک بمب ساعتی جدید در اقتصاد ایران.
انتظار می‌رود دولت به جای اتخاذ صِرف منطق «اقتباس» یا الگوگیری از ترتیبات اقتصادی موجود در کشورهای غربی، بیش از این به انطباق سیاستهای پیشنهادی خود با شرایط اقتصاد ایران تأمل کند.
*مدرس دانشگاه تهران
انتشار اوراق بدهی توسط دولت موجب قابل مبادله کردن بدهی دولت می‌گردد. هدف اولیۀ دفاع از این اوراق کسب منابع مالی توسط دولت برای تسویه بدهی با پیمانکاران و سایر طلبکاران است. تناقض مهم بین سیاستهای پولی مدنظر دولت از همین جا نمایان میشود. دولت مدت‌هاست بر کاهش نرخ سود بانکی متناسب با کاهش نرخ تورم تأکید دارد تا جایی که مشاور محترم رئیس جمهور اخیراً گشایش قفل اصلاح نظام بانکی را در گرو کاهش نرخ سود بانکی دانسته و آن را رفع‌کنندۀ تنگنای مالی سیستم بانکی و محرک تقاضا برشمرده است (مصاحبه با هفته نامه تجارت فردا، شماره ۱۷۸). این در حالی است که در ادبیات موضوع اقتصاد کلان اساساً انتشار اوراق قرضه توسط دولت نیرویی در جهت فشار بر نرخ بهره محسوب میشود.
رابطۀ معکوس قیمت اوراق قرضه و نرخ بهره برای اقتصادخوانده‌ها موضوعی شناخته شده است. انتشار و فروش اوراق قرضه توسط دولت، باعث افزایش عرضۀ اوراق قرضه در بازار و کاهش قیمت آن خواهد شد و این مترادف با افزایش در نرخ بهره (نرخ سود بانکی) است. به تعبیر ساده، تلاش دولت برای فروش اوراق قرضه و اکتساب منابع مالی، بر رقابت بر سر منابع در اقتصاد می‌افزاید.
جالب اینجاست که نیروی اصلی فشار بر نرخ سود بانکی در کشور، رقابت بانکها و مؤسسات غیرمجاز در جذب منابع است. ورود دولت به این رقابت آن هم با توجه به ابعاد وسیع بدهی‌های دولتی، معنایی جز فشار بیشتر بر نرخ سود بانکی ندارد. در حقیقت بر اساس اصول اولیۀ اقتصاد کلان، بین دو سیاست دولت یعنی اننتشار وسیع اوراق بدهی و کاهش نرخ سود بانکی یک تناقض فاحش وجود دارد.
کارکرد دوم برشمرده شده برای اوراق بدهی، امکان‌پذیرسازی اجرای سیاست پولی (عملیات بازار باز) توسط بانک مرکزی است. لیکن این نکتۀ مهم در فضای پرابهام تحلیل اقتصادی کشور هیچگاه مورد اشاره قرار نگرفته که «اساساً برای مدیریت بازاری (غیردستوری) نرخ سود بانکی توسط بانک مرکزی، هیچ لزومی به وجود اوراق قرضه نیست» تا بانک مرکزی با خرید آن به عرضۀ ذخایر (پایه پولی) و کنترل قیمت آن در بازار بین بانکی بپردازد. بانک مرکزی قادر است با تأمین پولی کسری بودجه دولت، همین کارکرد را ایفا کند. استقراض دولت از بانک مرکزی در حالی در ادبیات جریان غالب بازارگرا، به تابویی خطرناک بدل شده که اساساً عملیات بازار باز (خرید اوراق قرضه دولت توسط بانک مرکزی) معنایی جز همین انتقال (غیرمستقیم) کسری دولت به بانک مرکزی ندارد. در حقیقت آنچه بانک مرکزی را قادر به تزریق منابع برای کنترل نرخ بهره میکند، صرفاً وجود کسری بودجه دولت است.
اینکه «دولت این کسری را به اوراق تبدیل کرده، در بازار به فروش رسانده و بانک مرکزی در قالب عملیات بازار باز آن‌ها را بخرد» با اینکه «دولت مستقیماً از بانک مرکزی استقراض کند» فقط از حیث روال بوروکراتیک و فرمالیته متفاوت است ولی تأثیر هر دو بر نرخ بهره بازار بین بانکی یکسان است.
خلاصه، انتشار اوراق قرضه توسط دولت در شرایط موجود نه تنها هیچ گشایشی در اقتصاد کشور بوجود نخواهد آورد، بلکه خود نیرویی در جهت تشدید رکود و افزایش نرخ بهره بانکی خواهد بود.
خطر مهم‌تر انتشار این اوراق آن هم در نرخ‌های بهرۀ بالای کنونی در ایران، تشدید و مضاعف شدن بدهی‌های دولت به جهت لزوم بازپرداخت بهره و در نهایت اصل مبلغ این اوراق است. روند رو به رشد و بحرانی بدهی‌های دولت در آمریکا، در شرایط نرخ‌های بهرۀ ۴، ۵ درصدی بوجود آمده است. اگر دولت بخواهد با نرخ‌های حول و حوش ۲۰ درصد اوراق منتشر کند، به فاصله کمتر از ۵ سال باید معادل ارزش اوراق منتشره بهره بپردازد و این یعنی کاشتن یک بمب ساعتی جدید در اقتصاد ایران.
انتظار می‌رود دولت به جای اتخاذ صِرف منطق «اقتباس» یا الگوگیری از ترتیبات اقتصادی موجود در کشورهای غربی، بیش از این به انطباق سیاستهای پیشنهادی خود با شرایط اقتصاد ایران تأمل کند.
*مدرس دانشگاه تهران
کلمات کلیدی : اوراق مالی اسلامی
جواد
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۰:۳۰:۴۳
اقتصاد ایران شبیه به هیچ یک از مدلهای اقتصادی دنیا نیست . اقتصاد ایران اقتصادی است که در آن سالیانه مافیای اقتصادی 22 میلیارد دلار جنس قاچاق وارد بازار می کند و کمر تولید و تولید کننده و اقتصاد را می شکند . انتشار چنین اوراقی و از این دست نسخه ها راه حل نیست . باید جلوی ابر قاچاقچیها را گرفت و در مبادی ورودی کشور اعم از گمرکات و مناطق آزاد و امثالهم را که هر دو تاقش 90 درجه باز است به روی آقایان قاچاقچی بست آنهم به شرطی که بندنده این درها خود قاچاقچی نباشد . (3818562) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۲:۳۰:۲۵
ارگانها بايد كار اقتصادي رو كنار بگذارند فقط و فقط و سرمايه اشون رو كه از بيت المال تامين شده ملي و در اختيار دولت قرار دهند. ارگانهاي بيربط هم هرچه سريعتر تعطيل شوند. در غير اينصورت اتفاقي نميافته. (3818951) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۰:۳۴:۴۳
از یک طرف دولت نرخ سود سپرده بانکی را به 15 درصد کاهش داده است و از طرف دیگر می خواهد اوراق قرضه اسلامی با سود 18 درصد منتشر کند. به این می گویند سیاست یک بام و دو هوا. پس آن استدلال هایی که آقایان برای کاهش دستوری نرخ سود سپرده ها می کردند، چه شد؟! (3818571) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۱:۴۸:۵۸
این دو چه ربطی به هم دارد ؟سود اوراق باید همواره بیشتر باشد تا استقبال کنند . لزومی ندارد وقتی نمیدانید حتما بیایید و کامنت بگذارید . (3818816) (alef-3)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۴:۱۸:۳۷
خیلی ربط دارند. چرا نرخ اوراق قرضه باید 3 درصد از نرخ سود سپرده بیشتر باشد؟ خیلی ساده مردم پولشان را به جای گذاشتن در بانک، اوراق قرضه می خرند. برای مردم فرقی نمی کند، اما برای بانکها،این امر موجب خارج شدن منابع از بانک می شود.
شما که دیگران را به ندانستن متهم می کنی، توضیح بده تا ما هم بدانیم! (3819329) (alef-11)
شما که دیگران را به ندانستن متهم می کنی، توضیح بده تا ما هم بدانیم! (3819329) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۵:۱۹:۰۷
منابع حاصل از اوراق قرضه صرف تولید و یا مصارف عمرانی میشه.
ولی بانکهای به اصطلاح اسلامی ما سپرده‌ی مردم رو برای کارهایی ار قبیل دادن وام با بهره‌ی بالا، واردات کالا، ساخت و ساز (بساز بفروش خودمون) و کارهای دیگری میکنه که سودش فقط توی جیب یه عده معدود میره. (3819526) (alef-11)
ولی بانکهای به اصطلاح اسلامی ما سپرده‌ی مردم رو برای کارهایی ار قبیل دادن وام با بهره‌ی بالا، واردات کالا، ساخت و ساز (بساز بفروش خودمون) و کارهای دیگری میکنه که سودش فقط توی جیب یه عده معدود میره. (3819526) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۵:۲۳:۵۰
اگر قرار باشد سود اوراق و بانک یکی باشد که دیگر معنی ندارد دولت اوراق بیرون بدهد و خرید اوراق نه برای بانک ارزشی دارد و نه ملت اقای دانشمند اقتصادی ! (3819530) (alef-3)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۲۲:۲۲:۲۷
الان شما نگران بانکی؟
قرار نیست تا همیشه سود بانکی 15 باشه بعد از مدتی که بازار متعادل شد فقط نرخ بهره تسهیلات دستوری تعیین میشه و بانک ها اگه براشون بصرفه میتونن سود 20 درصد هم بدن (3820282) (alef-11)
قرار نیست تا همیشه سود بانکی 15 باشه بعد از مدتی که بازار متعادل شد فقط نرخ بهره تسهیلات دستوری تعیین میشه و بانک ها اگه براشون بصرفه میتونن سود 20 درصد هم بدن (3820282) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۴:۳۵:۲۴
فروش اوراق قرضه اصولا چون رقابت برای منابع را بیشتر میکند، روی نرخ بهره فشار میگذارد. این دو به هم ربط دارند (3819393) (alef-11)
حقیقت جو
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۰:۳۶:۰۴
دکتر عزیز
شما راهکار بدهید
انتقاد کردن از هر کاری بسیار اسان است
پیشنهاد منطقی شما برای خروج از رکود چیست (3818577) (alef-3)
شما راهکار بدهید
انتقاد کردن از هر کاری بسیار اسان است
پیشنهاد منطقی شما برای خروج از رکود چیست (3818577) (alef-3)
حسین
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۱:۲۹:۴۱
آقای حقیقت جوی عزیز، قرار نیست با هر انتقادی راهکاری هم ارائه بشه.
مخصوصا اگر این انتقاد، انتقادی باشه که به یک «تناقض واضح و آشکار» بپردازه.
چون در این حالت پرداختن به این تناقض به خودی خود اقدامی بسیار راهگشا خواهد بود، چرا که اجازه ی ادامه ی کار با وجود آن تناقض منجر به تبعات و کاستی های بسیار بدی در آینده خواهد شد.
به اعتقاد بنده مقاله ی فوق مشی مذکور رو دنبال کرده که اقدام کاملا صحیحیه. (3818759) (alef-11)
مخصوصا اگر این انتقاد، انتقادی باشه که به یک «تناقض واضح و آشکار» بپردازه.
چون در این حالت پرداختن به این تناقض به خودی خود اقدامی بسیار راهگشا خواهد بود، چرا که اجازه ی ادامه ی کار با وجود آن تناقض منجر به تبعات و کاستی های بسیار بدی در آینده خواهد شد.
به اعتقاد بنده مقاله ی فوق مشی مذکور رو دنبال کرده که اقدام کاملا صحیحیه. (3818759) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۱:۵۹:۴۳
اقتصاد مقاومتی . اقتصاد مقاومتی . اقتصاد مقاومتی . اقتصاد مقاومتی ................................................................................................................
البته بطور تدوین شده و مو به مو و دقیق و حقیقی و به دور از اغراض شیطانی !!!!!!
یکی از مترقی ترین و به روزترین سیاست های تدوین شده ی دنیاست.
البته باید قبل از لوث شدن و از بین رفتن آثار زمانی باید عمل شود .
فردا دیر است . و متأسفانه این را غرض ورزان و متملقین و فرسایشیان و کدخدائیان و کاسبان بی رحم و حذامخوار میدانند !!!!!!!!!! (3818852) (alef-11)
البته بطور تدوین شده و مو به مو و دقیق و حقیقی و به دور از اغراض شیطانی !!!!!!
یکی از مترقی ترین و به روزترین سیاست های تدوین شده ی دنیاست.
البته باید قبل از لوث شدن و از بین رفتن آثار زمانی باید عمل شود .
فردا دیر است . و متأسفانه این را غرض ورزان و متملقین و فرسایشیان و کدخدائیان و کاسبان بی رحم و حذامخوار میدانند !!!!!!!!!! (3818852) (alef-11)
وحید جلالوند
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۲:۰۶:۰۲
به نام دانای توان ده
با سلام و سپاس از نویسنده محترم
به نظر اینجانب که تنها یک اقتصادخوان هستم
سیاست های پولی که بانک مرکزی پیشنهاد می کند می بایست با تأمل بیشتری طبق شرایط کنونی اقتصاد کشور و براساس گزارش درست و دقیق ترازنامه بانک مرکزی باشد؛ که متأسفانه هیچ گونه دقت کارشناسی شده ای بر ترازنامه وجود نداشته و ندارد.
استفاده از سیستم های شبکه عصبی و منطق فازی در تخمین درست نرخ ها نیز راهگشاست.
با سپاس (3818866) (alef-11)
با سلام و سپاس از نویسنده محترم
به نظر اینجانب که تنها یک اقتصادخوان هستم
سیاست های پولی که بانک مرکزی پیشنهاد می کند می بایست با تأمل بیشتری طبق شرایط کنونی اقتصاد کشور و براساس گزارش درست و دقیق ترازنامه بانک مرکزی باشد؛ که متأسفانه هیچ گونه دقت کارشناسی شده ای بر ترازنامه وجود نداشته و ندارد.
استفاده از سیستم های شبکه عصبی و منطق فازی در تخمین درست نرخ ها نیز راهگشاست.
با سپاس (3818866) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۴:۵۹:۲۱
این طرح ورشکستگی اقتصاد را رقم خواهد زد بزودی تبدیل به ونزولا خواهیم شد با این جماعت اقتصاد دان خدا رحم کند (3819466) (alef-3)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۵:۲۰:۰۴
کل سیستم ورشکست خواهد شد فقط کمی زمان خریدن است (3819528) (alef-3)
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۵:۴۱:۴۳
فروش اوراق قرضه در شرایطی که دولت کاملا بدهکار است یعنی نابود کردن پایه پولی و افزایش نزخ بهره فقط همین
التماس دعا (3819607) (alef-3)
التماس دعا (3819607) (alef-3)
فراست
۱۳۹۵-۰۴-۲۲ ۱۹:۲۲:۴۰
بنظر بنده این از اشتباهات اقتصادی دولت خواهد بود فراموش نکنید وقتی نرخ سود روی ۲۰ درصد بود که انتشار اوراق بانک مرکزی به نرخ ۲۳درصد چراغ سبز به بانکها داد که حتی تا ۲۸ درصد سود پرداخت کنند این موضوع گردش به عقب و بر باد دادن شرایط فعلی است (3820071) (alef-11)
فرشته
۱۳۹۵-۰۴-۲۳ ۰۸:۳۰:۲۹
اتفاقا سیاست دولت کاهش نرخ بهره است تاحدود زیادی هم موفق شده گاهش از 21 به 15 وحتی وراق مصون از تورم مد نظر دولت است که فقط قدرت خرید سرمایه گذاررا حفظ میکند ضمنا در همه جای دنیا دولتها درصورت لزوم اوراق منتشر واز بازار سرمایه قرض میگیرند مهم نوع مصرف این منابع است که عمدتا درحال حاضر برای پرداخت بدهی دولت به بخش خصوصی استفاده میشود. (3820797) (alef-11)
دکتر حسین میثمی
۱۳۹۵-۰۴-۲۳ ۰۹:۵۸:۱۷
در این یادداشت برداشت صحیحی از منطق بازار بدهی ارائه نشده است.
شاید درست ترین کار اقتصادی که بعد از انقلاب در کشور ما دارد انجام می شود توسعه بازار بدهی اسلامی است و فواید آن بسیار زیاد است.
همچنین، بازار بدهی در کشور ما در حال حاضر pre-mature و کم عمق با ابزارهای بسیار محدود است. طبعا احتمال اثرگذاری عرضه اوراق در این بازار کوچک بر نرخ های سود بازار پول و سرمایه کم خواهد بود. نباید وضعیت بازار بدهی ایران را با جایی مثل آمریکا که حجم بازار بدهی عمیق آن شاید حدود دو برابر شبکه بانکی است مقایسه کرد. (3820973) (alef-11)
شاید درست ترین کار اقتصادی که بعد از انقلاب در کشور ما دارد انجام می شود توسعه بازار بدهی اسلامی است و فواید آن بسیار زیاد است.
همچنین، بازار بدهی در کشور ما در حال حاضر pre-mature و کم عمق با ابزارهای بسیار محدود است. طبعا احتمال اثرگذاری عرضه اوراق در این بازار کوچک بر نرخ های سود بازار پول و سرمایه کم خواهد بود. نباید وضعیت بازار بدهی ایران را با جایی مثل آمریکا که حجم بازار بدهی عمیق آن شاید حدود دو برابر شبکه بانکی است مقایسه کرد. (3820973) (alef-11)
رحمان
۱۳۹۵-۰۴-۲۳ ۱۰:۴۵:۴۲
طبق مقاله کارشناس محترم این یعنی سیاست دوگانه نرخ بهره راپایین میاورندمردم پولشون را صرف تولید کنند از بانکها بیارن بیرون بعد دوباره پولوبزارن ازبانک اوراق هجده درصد بگیرن یعنی چه (3821113) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۴-۲۳ ۱۴:۰۰:۴۶
أوراق هم خوبه مشكلي نداره فرقي با سود بانكي نميكنه فقط نبايد دست شخص ديگري بيفته (3821650) (alef-11)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
