کد مطلب: 351673
آسیب های اجتماعی : ساختار یا گفتمان ؟
روزبه کردونی*، 20 اردیبهشت 95
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۰ ارديبهشت ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۰۰
موضوع آسیب های اجتماعی و برخی روندهای نامطلوب در این حوزه چندی است در مرکز توجه سیاست گذاران و مسئولین قرار گرفته است . وقتی رئیس جمهورروحانی در مراسم تحلیف خود به این موضوع اشاره نمود مشخص بود که این مساله یکی از دغدغه های هفتمین رئیس جمهور ایران اسلامی است. از سوی دیگر در نیمه دوم سال ۱۳۹۴ جلسه ای با حضور مسئولین عالی رتبه کشور و رهبر معظم انقلاب در این خصوص برگزار شد و پس از آن رهبری نظام در پیام نوروزی خود از کلید واژه آسیب های اجتماعی استفاده کرده تا مشخص شود این مساله در زمره دغدغه های ویژه رهبری نیز می باشد.
در این میان دو رویکرد کاملا متفاوت برای مواجه با آسیب های اجتماعی در حوزه سیاستی قابل تشخیص است. یک رویکرد ایجاد ساختار جدید را اقدامی ضروری برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی می داند اما رویکرد دیگر بر ضرورت گفتمان سازی و تغییر رویکردهای سیاستی تمرکز دارد .
ادعای این نوشته این است که برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی بیش از آنکه بر تشکیل ساختار جدید و تمرکز بر ساختارها وقت صرف شود باید به سمت گفتمان سازی ، تغییر نگاه ها و رویکردهای سیاستی پیش رفت .
کمتر صاحب نظری در حوزه اجتماعی است که اعتقاد نداشته باشد برای برداشتن گام های موثر در مواجه با آسیب های اجتماعی باید خواست عمومی و باور عمومی شکل گیرد و به این ترتیب مردم هم بازیگر اصلی شوند ، علل بروز آسیب های اجتماعی متفاوت در مناطق مختلف مشخص شود ، دستگاه های مسئول نسبت به این موضوع حساسیت بیشتری یابند ، بین دستگاه های مختلف و کنشگران متفاوت یک تفاهم نظری و اجرایی پدید آید ، صدای محرومان و گروه های اسیب پذیر شنیده شود و در سیاست گذاری مورد توجه قرار گیرد و برای چالش های موجود در سبک زندگی تدبیر اندیشیده شود . همه این موارد تنها با تمرکز بر ایجاد گفتمان و تغییر رویکردها و سیاست ها امکان پذیر است .
باید متذکر شد که رهبری نظام نیز بر ضرورت گفتمان سازی در این حوزه تاکید دارند . رهبر انقلاب در سخنرانی استراتژیک خود در خراسان شمالی ضمن آسیب‌شناسی و علت‌یابی در زمینه نبود پیشرفت لازم در بخش سبک و فرهنگ زندگی بصراحت بیان می‌کنند «اگر گفتمانی در زمینه آسیب‌شناسی و چاره‌جویی مشکلات موجود در سبک و فرهنگ زندگی به‌وجود آید، با توجه به نشاط و استعداد جوانان، حتما درخشندگی ملت ایران در این زمینه نیز، چشم جهانیان را متوجه خود خواهد کرد.» .
اما منظور از گفتمان سازی چیست ؟ اندیشمندان این حوزه گفتمان را جریان و بستری می دانند که دارای زمینه اجتماعی است . به تعبیر دیگر گفتمان تلاشی است برای تئوریزه کردن آموزه ای نوین در وادی علوم سیاسی و اجتماعی .در سپهر این نگرش و رویکرد نوین رهیافت گفتمانی ارتباطی تنگاتنگ با کنشهای اجتماعی عقاید ، مشی و منش های آدمی در زندگی روزمره سیاسی اجتماعی یافته است. برای مثال نورمن فرکلاف در رویکردی فوکویی به مقوله گفتمان، معتقد است عرصه گفتمان امکانی برای بررسی مشکلات اجتماعی فراهم می کند.
رهبری نیز در خصوص گفتمان اینچنین می گوید : "گفتمان یعنى باور عمومى؛ یعنى آن‌چیزى كه به صورت یك سخنِ مورد قبول عموم تلقى بشود، مردم به آن توجه داشته باشند؛ این با گفتن حاصل میشود؛ با تبیینِ لازم - تبیین منطقى، تبیین عالمانه و دور از زیاده‌روى‌هاى گوناگون - حاصل میشود؛ با زبان صحیح، با زبان علمى و منطقى و با زبان خوش، بایستى این مطالب را منتقل كرد" .
همین جا باید متذکر شد این تصور که دولت ، نیروی انتظامی ، دستگاه قضا ، بسیج و یا NGO ها به تنهایی می توانند در کنترل و کاهش اسیب های اجتماعی موفق شوند ، تصوری نادرست است . باید یک عزم ملیِ همدلانه بوجود آید که آنهم تنها از مسیر گفتمان سازی و تفاهم در رویکردها و سیاست ها حاصل می شود .
برای کنترل و کاهش اسیب های اجتماعی در کنار همه اقدامات انتظامی ، قضایی و عملیاتی که هم اکنون توسط دستگاه مختلف بویژه سازمان بهزیستی و نیروی انتظامی در حال جریان است ، نیاز مبرم به تولید گفتمان ، تولید اندیشه ، تدوین سیاست های خلاقانه آنهم در سطوح مختلف ( ملی ، منطقه ای و حتی شهرستانی ) داریم .
نکته آخر آنکه پیشنهاد می شود رسانه ها و فعالین مدنی و دانشگاهی به شکل گیری یک گفت و گوی اجتماعی برای مواجه با آسیب های اجتماعی کمک کنند و مشخصا به این سوال مهم پاسخ دهند که برای مواجه با آسیب های اجتماعی باید به سمت تمرکز بر ساختارها پیش رفت و یا اینکه در حوزه گفتمانی تمرکز داشت .
*مدیر کل دفتر امورآسیب های اجتماعی وزارت رفاه
در این میان دو رویکرد کاملا متفاوت برای مواجه با آسیب های اجتماعی در حوزه سیاستی قابل تشخیص است. یک رویکرد ایجاد ساختار جدید را اقدامی ضروری برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی می داند اما رویکرد دیگر بر ضرورت گفتمان سازی و تغییر رویکردهای سیاستی تمرکز دارد .
ادعای این نوشته این است که برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی بیش از آنکه بر تشکیل ساختار جدید و تمرکز بر ساختارها وقت صرف شود باید به سمت گفتمان سازی ، تغییر نگاه ها و رویکردهای سیاستی پیش رفت .
کمتر صاحب نظری در حوزه اجتماعی است که اعتقاد نداشته باشد برای برداشتن گام های موثر در مواجه با آسیب های اجتماعی باید خواست عمومی و باور عمومی شکل گیرد و به این ترتیب مردم هم بازیگر اصلی شوند ، علل بروز آسیب های اجتماعی متفاوت در مناطق مختلف مشخص شود ، دستگاه های مسئول نسبت به این موضوع حساسیت بیشتری یابند ، بین دستگاه های مختلف و کنشگران متفاوت یک تفاهم نظری و اجرایی پدید آید ، صدای محرومان و گروه های اسیب پذیر شنیده شود و در سیاست گذاری مورد توجه قرار گیرد و برای چالش های موجود در سبک زندگی تدبیر اندیشیده شود . همه این موارد تنها با تمرکز بر ایجاد گفتمان و تغییر رویکردها و سیاست ها امکان پذیر است .
باید متذکر شد که رهبری نظام نیز بر ضرورت گفتمان سازی در این حوزه تاکید دارند . رهبر انقلاب در سخنرانی استراتژیک خود در خراسان شمالی ضمن آسیب‌شناسی و علت‌یابی در زمینه نبود پیشرفت لازم در بخش سبک و فرهنگ زندگی بصراحت بیان می‌کنند «اگر گفتمانی در زمینه آسیب‌شناسی و چاره‌جویی مشکلات موجود در سبک و فرهنگ زندگی به‌وجود آید، با توجه به نشاط و استعداد جوانان، حتما درخشندگی ملت ایران در این زمینه نیز، چشم جهانیان را متوجه خود خواهد کرد.» .
اما منظور از گفتمان سازی چیست ؟ اندیشمندان این حوزه گفتمان را جریان و بستری می دانند که دارای زمینه اجتماعی است . به تعبیر دیگر گفتمان تلاشی است برای تئوریزه کردن آموزه ای نوین در وادی علوم سیاسی و اجتماعی .در سپهر این نگرش و رویکرد نوین رهیافت گفتمانی ارتباطی تنگاتنگ با کنشهای اجتماعی عقاید ، مشی و منش های آدمی در زندگی روزمره سیاسی اجتماعی یافته است. برای مثال نورمن فرکلاف در رویکردی فوکویی به مقوله گفتمان، معتقد است عرصه گفتمان امکانی برای بررسی مشکلات اجتماعی فراهم می کند.
رهبری نیز در خصوص گفتمان اینچنین می گوید : "گفتمان یعنى باور عمومى؛ یعنى آن‌چیزى كه به صورت یك سخنِ مورد قبول عموم تلقى بشود، مردم به آن توجه داشته باشند؛ این با گفتن حاصل میشود؛ با تبیینِ لازم - تبیین منطقى، تبیین عالمانه و دور از زیاده‌روى‌هاى گوناگون - حاصل میشود؛ با زبان صحیح، با زبان علمى و منطقى و با زبان خوش، بایستى این مطالب را منتقل كرد" .
همین جا باید متذکر شد این تصور که دولت ، نیروی انتظامی ، دستگاه قضا ، بسیج و یا NGO ها به تنهایی می توانند در کنترل و کاهش اسیب های اجتماعی موفق شوند ، تصوری نادرست است . باید یک عزم ملیِ همدلانه بوجود آید که آنهم تنها از مسیر گفتمان سازی و تفاهم در رویکردها و سیاست ها حاصل می شود .
برای کنترل و کاهش اسیب های اجتماعی در کنار همه اقدامات انتظامی ، قضایی و عملیاتی که هم اکنون توسط دستگاه مختلف بویژه سازمان بهزیستی و نیروی انتظامی در حال جریان است ، نیاز مبرم به تولید گفتمان ، تولید اندیشه ، تدوین سیاست های خلاقانه آنهم در سطوح مختلف ( ملی ، منطقه ای و حتی شهرستانی ) داریم .
نکته آخر آنکه پیشنهاد می شود رسانه ها و فعالین مدنی و دانشگاهی به شکل گیری یک گفت و گوی اجتماعی برای مواجه با آسیب های اجتماعی کمک کنند و مشخصا به این سوال مهم پاسخ دهند که برای مواجه با آسیب های اجتماعی باید به سمت تمرکز بر ساختارها پیش رفت و یا اینکه در حوزه گفتمانی تمرکز داشت .
*مدیر کل دفتر امورآسیب های اجتماعی وزارت رفاه
سلمان دانا
۱۳۹۵-۰۲-۲۰ ۰۸:۴۷:۴۶
در بحث آسیب های اجتماعی باید تمام دستگاه های مسئول از یک رویکرد نظری همه جانبه تبعیت کنند . برای مثال نمی شود یک دستگاه اعتیاد را بیماری بداند و دستگاه دیگر جرم. اگر رویکردها متقاوت باشد عملا در هنگام اجرا اقدامات دستگاه ها توسط دیگر دستگاه خنثی می شود (3693472) (alef-11)
شیدا
۱۳۹۵-۰۲-۲۰ ۱۱:۳۹:۳۴
سلام
اینکه بخواهیم یک ساختار جدیدی برای حل و رفع مشکل آسیبها ایجاد کنیم نه تنها به کنترل و کاهش آسیبها کمکی نخواهد کرد بلکه سیاستگذاران و برنامه ریزان امر را درگیر یک دور تسلسل دیگری خواهد نمود، چراکه در حوزه اعتیاد به نظر می رسید با شکل گیری ساختار جدیدی به نام ستاد مبارزه با اعتیاد بتوانیم در کنترل و کاهش آسیبهای ناشی از مواد مخدر به موفقیت برسیم این خواسته نه تنها محقق نشد بلکه با چندگانگی و عدم تفاهم در اجرای برنامه های مختلف مواجه هستیم. حتی جزیی تر از آن با تدوین انواع و اقسام سندها نیز نتوانستیم به زبان واحدی در این حوزه برسیم بنابراین ایجاد ساختار با توجه به پیشرو بودن آسیبهای اجتماعی و تغییر روزافزون آنها که همیشه از تصمیمات سیاستگذاران و برنامه ریزان و مجریان پیشتر بوده است منطقی به نظر نمی رسد. اما اینکه گفتمان سازی فضایی واحد برای شناسایی و ایجاد توافق بر مشکلات و آسیبهای اجتماعی بوجود می آورد و سبب استفاده از ظرفیتهای تمامی نیروهای اجتماعی در جامعه می گردد منطقی جلوه می کند. (3693959) (alef-11)
اینکه بخواهیم یک ساختار جدیدی برای حل و رفع مشکل آسیبها ایجاد کنیم نه تنها به کنترل و کاهش آسیبها کمکی نخواهد کرد بلکه سیاستگذاران و برنامه ریزان امر را درگیر یک دور تسلسل دیگری خواهد نمود، چراکه در حوزه اعتیاد به نظر می رسید با شکل گیری ساختار جدیدی به نام ستاد مبارزه با اعتیاد بتوانیم در کنترل و کاهش آسیبهای ناشی از مواد مخدر به موفقیت برسیم این خواسته نه تنها محقق نشد بلکه با چندگانگی و عدم تفاهم در اجرای برنامه های مختلف مواجه هستیم. حتی جزیی تر از آن با تدوین انواع و اقسام سندها نیز نتوانستیم به زبان واحدی در این حوزه برسیم بنابراین ایجاد ساختار با توجه به پیشرو بودن آسیبهای اجتماعی و تغییر روزافزون آنها که همیشه از تصمیمات سیاستگذاران و برنامه ریزان و مجریان پیشتر بوده است منطقی به نظر نمی رسد. اما اینکه گفتمان سازی فضایی واحد برای شناسایی و ایجاد توافق بر مشکلات و آسیبهای اجتماعی بوجود می آورد و سبب استفاده از ظرفیتهای تمامی نیروهای اجتماعی در جامعه می گردد منطقی جلوه می کند. (3693959) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۲-۲۰ ۱۶:۳۴:۰۱
نسخه ی شفابخش آسیبهای اجتماعی
---
ساختار ناهماهنگ و گفتمان آمیخته با درست و نادرست سر چشمه ی بروز هرگونه آسیب از جمله آسیبهای اجتماعی است.
آسیبهای اجتماعی در عوامل آلاینده افزوده شده به فرهنگ اصیل جامعه ریشه دارد که متاسفانه از در هم آمیخته شدن داده های اصیل و دخیل و درست و نا درست منسوب به دین و فرهنگ باهم تشکیل می گردد و بیشتر این ناسره ها و نادرستیها عوامل اساسی شکل گیری و بروز آسیبهای اجتماعی است.
حاکم و ناظر ساختن عالمانه ی داده های فرهنگ جامع و ناب دین داری قرآنی همراه با یافته های اصول استدلالی عقل بر فرهنگ برای تشخیص و شناخت و زدودن ناسره و نادرستیها از این عامل حیاتی که شالوده و هسته ی ساختار ذهنیت و زندگی اجتماعی را در جوامع بشری مختاف تشکیل می دهد بی تردید در کاستن و زدودن آسیبهای اجتماعی سهم بسزایی خواهد داشت.
متاسفانه برداشتهای نا درست خرد گریز رایج از دین و داده ها قرآن که تحت تاثیر افزوده های من در آوردی بی پایه ی بشر به دین شکل می یابند بی تردید این نسخه را در ذهن بسیاری اغراق آمیز جلوه خواهند داد.
چنانچه با عناصر بنیادین دین ، که قرآن و وحی غیر قرآنی( سخنان مستند و بی خدشه ی معصوم) و عقل اند ، عالمانه و به دور از تعصب بی پایه برخورد شود و داده های کلی قرآن و وحی غیر قرآنی و یافته های عقل سلیم عالمانه مورد بررسی و پژوهش قرار گیرند بی شک تهمت وجود اغراق در نسخه ی فوق تقریبا بطور کلی برطرف خواهد شد. (3694786) (alef-13)
---
ساختار ناهماهنگ و گفتمان آمیخته با درست و نادرست سر چشمه ی بروز هرگونه آسیب از جمله آسیبهای اجتماعی است.
آسیبهای اجتماعی در عوامل آلاینده افزوده شده به فرهنگ اصیل جامعه ریشه دارد که متاسفانه از در هم آمیخته شدن داده های اصیل و دخیل و درست و نا درست منسوب به دین و فرهنگ باهم تشکیل می گردد و بیشتر این ناسره ها و نادرستیها عوامل اساسی شکل گیری و بروز آسیبهای اجتماعی است.
حاکم و ناظر ساختن عالمانه ی داده های فرهنگ جامع و ناب دین داری قرآنی همراه با یافته های اصول استدلالی عقل بر فرهنگ برای تشخیص و شناخت و زدودن ناسره و نادرستیها از این عامل حیاتی که شالوده و هسته ی ساختار ذهنیت و زندگی اجتماعی را در جوامع بشری مختاف تشکیل می دهد بی تردید در کاستن و زدودن آسیبهای اجتماعی سهم بسزایی خواهد داشت.
متاسفانه برداشتهای نا درست خرد گریز رایج از دین و داده ها قرآن که تحت تاثیر افزوده های من در آوردی بی پایه ی بشر به دین شکل می یابند بی تردید این نسخه را در ذهن بسیاری اغراق آمیز جلوه خواهند داد.
چنانچه با عناصر بنیادین دین ، که قرآن و وحی غیر قرآنی( سخنان مستند و بی خدشه ی معصوم) و عقل اند ، عالمانه و به دور از تعصب بی پایه برخورد شود و داده های کلی قرآن و وحی غیر قرآنی و یافته های عقل سلیم عالمانه مورد بررسی و پژوهش قرار گیرند بی شک تهمت وجود اغراق در نسخه ی فوق تقریبا بطور کلی برطرف خواهد شد. (3694786) (alef-13)
ف.م
۱۳۹۵-۰۲-۲۱ ۱۰:۰۳:۰۲
بدون شک انجام گفتمان در حوزه آسیب های اجتماعی به عنوان یک راهکار کلیدی و غیر قابل کتمان می تواند به برون رفت از شرایط نابهنجار در وضعیت رشد آسیب های اجتماعی کمک نماید و تاکید رهبر معظم انقلاب نیز موید این موضوع می باشد.
معهذا کاهش رشد آسیب های اجتماعی یک رویکرد چند وجهی را می طلبد که به نظر می رسد ترکیبی از آنها بطور همزمان اثرات رضایت بخش تری را بدنبال داشته باشد.همانطور که ساختار کلان اقتصادی اجتماعی جامعه، ساختار فردی که همان سلامت روان افراد جامعه است را شکل می دهد. بنابر این در حال حاضر با توجه به گسترش رو به رشد آسیب های اجتماعی باید به این سوال پاسخ داد که منبع فردی سلامت روان یا همان باورها و اعتقادات ایرانیان در چه وضعیتی قرار دارد؟ آمارها نشان می دهد که فقر، استرس، نارضایتی و کیفیت پائین زیست محیطی در جامعه ایران حاکم شده است و این به معنای در خطر بودن سلامت روان و رشد آسیب های اجتماعی خواهد بود این در حالی است که که در نگاه توسعه ای و ملی این بخش یعنی رضایت از زندگی می تواند یک کشور را به جلو پرتاپ کند.حال باید به زمینه های اجتماعی، اقتصادی و محیطی آسیب های اجتماعی در جامعه باید توجه کردکه در این راستا می توان با تغییر ساختار وسیاست ها زمینه های ایجاد گفتگوی اجتماعی را ایجاد کرد و نسل جوان فعلی را از انزوا و پناه بردن به سوء مصرف مواد وغرق شدن در شبکه های اجتماعی فضای مجازی و دور شدن از واقعیت به جامعه برگرداند و به آنها مفهوم گفتگو و ارتباطات سالم روابط انسانی و اعتماد را آموخت به عنوان مثال چه شده است که احترام بزرگترها و موی سپید آنها در اجتماع کم رنگ تر می شود؟ در مجموع درک مشترک در حل معضل بسیار مهم و اساسی است و اگر چه نتایج بسیاری از گفتمان ها به افزایش آگاهی و رویکرد کاهش آسیب به صورت خود جوش منجر می گردند اما در بسیاری موارد نیز متعاقباً موضوعات اجرائی و نظارتی، رویکرد مشارکتی و استفاده از نخبگان و..مطرح خواهد شد. (3696450) (alef-13)
معهذا کاهش رشد آسیب های اجتماعی یک رویکرد چند وجهی را می طلبد که به نظر می رسد ترکیبی از آنها بطور همزمان اثرات رضایت بخش تری را بدنبال داشته باشد.همانطور که ساختار کلان اقتصادی اجتماعی جامعه، ساختار فردی که همان سلامت روان افراد جامعه است را شکل می دهد. بنابر این در حال حاضر با توجه به گسترش رو به رشد آسیب های اجتماعی باید به این سوال پاسخ داد که منبع فردی سلامت روان یا همان باورها و اعتقادات ایرانیان در چه وضعیتی قرار دارد؟ آمارها نشان می دهد که فقر، استرس، نارضایتی و کیفیت پائین زیست محیطی در جامعه ایران حاکم شده است و این به معنای در خطر بودن سلامت روان و رشد آسیب های اجتماعی خواهد بود این در حالی است که که در نگاه توسعه ای و ملی این بخش یعنی رضایت از زندگی می تواند یک کشور را به جلو پرتاپ کند.حال باید به زمینه های اجتماعی، اقتصادی و محیطی آسیب های اجتماعی در جامعه باید توجه کردکه در این راستا می توان با تغییر ساختار وسیاست ها زمینه های ایجاد گفتگوی اجتماعی را ایجاد کرد و نسل جوان فعلی را از انزوا و پناه بردن به سوء مصرف مواد وغرق شدن در شبکه های اجتماعی فضای مجازی و دور شدن از واقعیت به جامعه برگرداند و به آنها مفهوم گفتگو و ارتباطات سالم روابط انسانی و اعتماد را آموخت به عنوان مثال چه شده است که احترام بزرگترها و موی سپید آنها در اجتماع کم رنگ تر می شود؟ در مجموع درک مشترک در حل معضل بسیار مهم و اساسی است و اگر چه نتایج بسیاری از گفتمان ها به افزایش آگاهی و رویکرد کاهش آسیب به صورت خود جوش منجر می گردند اما در بسیاری موارد نیز متعاقباً موضوعات اجرائی و نظارتی، رویکرد مشارکتی و استفاده از نخبگان و..مطرح خواهد شد. (3696450) (alef-13)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
