کد مطلب: 383561
آیا شیرین‌سازی آب دریا، در بلند مدت دریا را شورتر می‌کند؟
دکتر علیرضا بازارگان*، 31 مرداد ۹۵
تاریخ انتشار : يکشنبه ۳۱ مرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۱۰
مقدمه:
رشد روزافزون جمعیت و استفاده بیرویه از منابع آبی، بشر را به یافتن منابع جدید آب شیرین سوق داده است. خوشبختانه با پیشرفت فن‌آوری، در سال‌های اخیر تکنولوژی تولید آب شیرین از دریا به حدی بالغ شده است که برای شهرهای قرار گرفته در جوار دریا، نگرانی از بحران کم‌آبی تا حد بسیار زیادی مرتفع گشته است. اکنون، بشر قادر به تولید آب مطلوب و بهداشتی و ارزان از دریا است. با توجه به گرم و خشک بودن کشور ایران، ما نیز می‌توانیم از فن‌آوری شیرین‌سازی استفاده کنیم. در واقع، به شرط سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه‌ی کافی، با توجه به موقعیت خلیج فارس که به منبع لایزال آب‌های آزاد متصل است، مناطق جنوبی کشور ایران می‌توانند بحران کمبود آب را به تاریخ بسپارند.
یکی از مهمترین نکات مورد نظر در بحث شیرین‌سازی آب، این است که از این فن‌آوری به صورت مسئولانه و مطابق با اصول محیط‌زیستی استفاده گردد. در این باره کتاب‌ها و مقالات بسیاری نگاشته شده است که خوشبختانه به ما نشان می‌دهد که در صورت رعایت دستورالعمل‌های علمی و پایبند بودن به قوانین محیط‌زیستی، می‌توان تاثیرات سوء احتمالی این فن‌آوری را به حداقل رساند. دو عدد از معتبرترین کتاب‌هایی که به این مساله پرداخته‌اند عبارتند از:
● Joseph Cotruvo et. al, Desalination Technology: Health and Environmental Impacts, CRC Press, ۲۰۱۱, ISBN: ۱۴۳۹۸۵۹۸۴۱
● Sabine Latteman, Development of an Environmental Impact Assessment and Decision Support System for Seawater Desalination Plants, CRC Press, ۲۰۱۰, ISBN: ۰۲۰۳۰۹۳۲۴۰
در این میان، در فضای مجازی کشور، مطالبی پیرامون تاثیرات زیست‌محیطی شیرین‌سازی آب بیان شده است که عموما اغراق آمیز و حتی دروغ است. از آن رو که در این نوشتار نمی‌توان تمام مطالب غلط مطرح شده را یکایک بررسی کرد، فقط به یک نمونه بسنده می‌گردد. از آن رو که ممکن است کسی که این مطلب به وی منتسب گشته است آن را نگفته باشد، نام ایشان مطرح نمی‌گردد.
در این پیام چند ادعای دروغین صورت گرفته است که به صورت جداگانه مورد نقد قرار خواهند گرفت:
۱. تا ۳۰ سال آینده فقط کوهی از نمک از خلیج فارس به جا خواهد ماند
۲. استحصال آب شیرین باعث کاهش بارش در کشورهای حوزه خلیج فارس شده است
۳. شیرین کردن ۱ لیتر آب، منجر به هدر رفت ۱۰ لیتر آب می‌شود
۴. شیرین‌سازی آب منجر به گرم شدن هوا می‌شود
جواب ادعا ۱: تا ۳۰ سال آینده فقط کوهی از نمک از خلیج فارس به جا خواهد ماند
در مقاله‌ای اخیر ژورنال معتبر Marine Pollution Bulletin ، تاثیر عوامل مختلف، من جمله استحصال آب شیرین از خلیج فارس بر شوری این خلیج تا سال ۲۰۸۰ بررسی شده است (لینک: http://dx.doi.org/۱۰.۱۰۱۶/j.marpolbul.۲۰۱۵.۱۰.۰۳۲ )
با توجه به شبیه سازی‌های کامپیوتری، احتمالات مختلفی در این مقاله در نظر گرفته شده است و نتایج به دست آمده به صورت جداگانه ارائه گشته اند. در نهایت، نتیجه گرفته می‌شود که در بهترین حالت، هیچ گونه تفاوتی در شوری آب به وجود نخواهد آمد، و در بدترین حالت (که بسیار غیر محتمل است) میزان شوری آب کمتر از ۳ درصد افزایش می‌یابد. لازم به ذکر است که بدترین حالت در نظر گرفته شده، در اثر گرم شدن کره‌ی زمین به دلیل گازهای گلخانه‌ای می‌باشد، و حاصل فعالیت‌های سوء کارخانه‌های آب‌شیرین کن نیست. همچنین این مقاله نتیجه‌گیری می‌کند که حتی در بدترین حالت هم، سواحل کشور ایران دچار مشکلی از این بابت نخواهند شد:
“The Iranian coastline… showed very limited response to the applied scenarios”
البته لازم به ذکر است که در فاصله بسیار نزدیک به کارخانه شیرین‌سازی آب، شوری دریا کمی افزایش می‌یابد. ولی در صورتی که طراحی و بهره‌برداری اصولی صورت گیرد، پدیده‌هایی مانند امواج و جزر و مد دریا، این شوری را به حالت اولیه باز می‌گردانند.
جواب ادعا ۲: استحصال آب شیرین باعث کاهش بارش در کشورهای حوزه خلیج فارس شده است
طبق مقاله‌ای منتشر شده در ژورنال Ocean Science سالانه حدود ۴۷۸ تریلیون لیتر آب، به دلیل تابش نور خورشید از خلیج فارس تبخیر می‌شود (لینک: http://www.ocean-sci.net/۲/۲۷/۲۰۰۶/os-۲-۲۷-۲۰۰۶.pdf ). با توجه به این که مجموع ظرفیت شیرین‌سازی تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس حتی به نیم درصد از میزان تبخیر شده هم نمی‌رسد، می‌توان گفت که استحصال آب شیرین از خلیج فارس مانند نشستن یک مگس بر روی یک خرس است. یعنی میزان آبی که در خلیج فارس در اثر تابش مستقیم نور خورشید بخار شده و به رطوبت و ابر باران‌زا تبدیل می‌شود به مراتب بیشتر از آبی است که توسط کارخانه‌های آب شیرین‌کن استحصال می‌شود.
جواب ادعا ۳: شیرین کردن ۱ لیتر آب، منجر به هدر رفت ۱۰ لیتر آب می‌شود
کارخانه‌های شیرین‌سازی آب، و مخصوصا فن‌آوری غشایی (اسمز معکوس) از راندمان خوبی برخوردارند. البته فن‌آوری استفاده شده در هر کارخانه می‌تواند متفاوت باشد، و بنا بر شرایط حاکم امکان دارد یک فن‌آوری خاص بر گزینه دیگر ترجیح داده شود. در این مقال، به ارائه توضیحات درباره فن‌آوری غشایی بسنده می‌کنیم. لازم به ذکر است که اکثریت قریب به اتفاق کارخانه‌های جدید شیرین‌سازی آب در کشور از این فن‌آوری استفاده می‌کنند:
در فرایند غشایی، آب از خلیج فارس استحصال شده، و پس از تصفیه اولیه و گرفتن مواد معلق، به سمت غشاهای اسمز معکوس هدایت می‌شود تا شوری آن گرفته شود. از هر ۱۰ لیتر آب که به غشاء می‌رسد، حدود ۴.۵ لیتر از آن به آب شیرین تبدیل می‌شود. مقدار باقی‌مانده نیز، بدون این که هدر برود، به خلیج فارس بازگردانده می‌شود. به عبارت دیگر، فرایند شیرین‌سازی در کنار دریا، هیچ گونه هدر رفتی ندارد – مگر میزان بسیار کمی از آب که به هر دلیلی از فرایند بیرون بریزد و یا تبخیر شود. البته اگر شیرین‌سازی در کنار دریا صورت نگرفته باشد، شرایط فرق خواهد کرد. برای اطلاع بیشتر از راندمان کارخانه‌های شیرین‌سازی آب، می‌توانید به مقاله‌ای به زبان ساده از شرکت جنرال الکتریک آمریکا رجوع فرمایید (لینک: http://tinyurl.com/zevjwgh )
جواب ادعا ۴: شیرین‌سازی آب منجر به گرم شدن هوا می‌شود
به طور غیر مستقیم، هر گونه فعالیت صنعتی به دلیل مصرف برق و تولید گازهای گلخانه‌ای، ممکن است در افزایش دمای کره زمین سهیم باشد. ولی کارخانه‌های شیرین‌سازی آب در این زمینه فرق خاصی با دیگر کارخانه‌ها نمی‌کنند و نقش آنها در گرم کردن کره‌ی زمین در مقایسه با صنایع سنگین و پالایشگاه‌ها و... بسیار ناچیز است. با این حال در سال‌های اخیر، سخن از استفاده از انرژی‌های نوین برای شیرین‌سازی آب به میان آمده است، که میزان تاثیر بر محیط زیست را از آن چه که هست هم کمتر خواهد کرد. برای اطلاع از کاربرد انرژی‌های نوین در شیرین‌سازی آب، می‌توان به مقاله‌ای کوتاه از دانشگاه ام آی تی در این باره رجوع نمود (لینک: http://tinyurl.com/zvqq۹sp )
جمع بندی:
در حال حاضر حدود ۱۳.۰۰۰ کارخانه شیرین سازی در ۱۲۰ کشور از دنیا، روزانه حدود ۹۰ میلیارد لیتر آب شور را شیرین می‌کنند. این عدد بدان معنی است که به ازای هر انسان بر روی کره زمین، روزانه بیش از ۱۰ لیتر آب شیرین می‌شود! با این حال، هنوز نقاط زیادی از دنیا وجود دارند که در بحران آب به سر می‌برند. در هر صورت، لازم به ذکر است که فن‌آوری شیرین‌سازی آب دریا نکات زیست‌محیطی خاص خود را دارد که می‌بایست به صورت کامل رعایت گردند. همچنین، این فن‌آوری هرگز نمی‌تواند به طور کامل جایگزین منابع کلاسیک آبی گردد. لذا بشر می‌بایست با در نظر گرفتن محدودیت‌های زیست‌محیطی و مالی، از منابع مختلف خدادادی در کنار هم و به صورت مدبرانه استفاده نماید.
روزانه در فضای مجازی کشور میلیون‌ها پیام فرستاده می‌شود. متاسفانه در کشور عزیز ما، بسیاری از این پیام‌ها شامل شایعه‌ها و مطالب ناصحیح است. در این میان وظیفه‌ی متخصصین این است که با دروغ‌های موجود در این فضا مبارزه نموده و روشنگری کنیم. همچنین وظیفه‌ی هموطنان ما این است که از ارسال پیام‌های مشکوک جلوگیری کرده، و پیام‌های دریافتی را مورد چالش و راستی‌آزمایی قرار دهند. به عبارت دیگر، در دنیایی که دشمنان ما همواره در صدد هستند که با پراکنده کردن دروغ‌ها و شایعات اذهان عمومی را مخدوش کنند، می‌بایست در پذیرش حرف‌ها دقت بسیاری به کار برد.
*مسئول تحقیق و توسعه شرکت نورویژه
رشد روزافزون جمعیت و استفاده بیرویه از منابع آبی، بشر را به یافتن منابع جدید آب شیرین سوق داده است. خوشبختانه با پیشرفت فن‌آوری، در سال‌های اخیر تکنولوژی تولید آب شیرین از دریا به حدی بالغ شده است که برای شهرهای قرار گرفته در جوار دریا، نگرانی از بحران کم‌آبی تا حد بسیار زیادی مرتفع گشته است. اکنون، بشر قادر به تولید آب مطلوب و بهداشتی و ارزان از دریا است. با توجه به گرم و خشک بودن کشور ایران، ما نیز می‌توانیم از فن‌آوری شیرین‌سازی استفاده کنیم. در واقع، به شرط سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه‌ی کافی، با توجه به موقعیت خلیج فارس که به منبع لایزال آب‌های آزاد متصل است، مناطق جنوبی کشور ایران می‌توانند بحران کمبود آب را به تاریخ بسپارند.
یکی از مهمترین نکات مورد نظر در بحث شیرین‌سازی آب، این است که از این فن‌آوری به صورت مسئولانه و مطابق با اصول محیط‌زیستی استفاده گردد. در این باره کتاب‌ها و مقالات بسیاری نگاشته شده است که خوشبختانه به ما نشان می‌دهد که در صورت رعایت دستورالعمل‌های علمی و پایبند بودن به قوانین محیط‌زیستی، می‌توان تاثیرات سوء احتمالی این فن‌آوری را به حداقل رساند. دو عدد از معتبرترین کتاب‌هایی که به این مساله پرداخته‌اند عبارتند از:
● Joseph Cotruvo et. al, Desalination Technology: Health and Environmental Impacts, CRC Press, ۲۰۱۱, ISBN: ۱۴۳۹۸۵۹۸۴۱
● Sabine Latteman, Development of an Environmental Impact Assessment and Decision Support System for Seawater Desalination Plants, CRC Press, ۲۰۱۰, ISBN: ۰۲۰۳۰۹۳۲۴۰
در این میان، در فضای مجازی کشور، مطالبی پیرامون تاثیرات زیست‌محیطی شیرین‌سازی آب بیان شده است که عموما اغراق آمیز و حتی دروغ است. از آن رو که در این نوشتار نمی‌توان تمام مطالب غلط مطرح شده را یکایک بررسی کرد، فقط به یک نمونه بسنده می‌گردد. از آن رو که ممکن است کسی که این مطلب به وی منتسب گشته است آن را نگفته باشد، نام ایشان مطرح نمی‌گردد.
در این پیام چند ادعای دروغین صورت گرفته است که به صورت جداگانه مورد نقد قرار خواهند گرفت:
۱. تا ۳۰ سال آینده فقط کوهی از نمک از خلیج فارس به جا خواهد ماند
۲. استحصال آب شیرین باعث کاهش بارش در کشورهای حوزه خلیج فارس شده است
۳. شیرین کردن ۱ لیتر آب، منجر به هدر رفت ۱۰ لیتر آب می‌شود
۴. شیرین‌سازی آب منجر به گرم شدن هوا می‌شود
جواب ادعا ۱: تا ۳۰ سال آینده فقط کوهی از نمک از خلیج فارس به جا خواهد ماند
در مقاله‌ای اخیر ژورنال معتبر Marine Pollution Bulletin ، تاثیر عوامل مختلف، من جمله استحصال آب شیرین از خلیج فارس بر شوری این خلیج تا سال ۲۰۸۰ بررسی شده است (لینک: http://dx.doi.org/۱۰.۱۰۱۶/j.marpolbul.۲۰۱۵.۱۰.۰۳۲ )
با توجه به شبیه سازی‌های کامپیوتری، احتمالات مختلفی در این مقاله در نظر گرفته شده است و نتایج به دست آمده به صورت جداگانه ارائه گشته اند. در نهایت، نتیجه گرفته می‌شود که در بهترین حالت، هیچ گونه تفاوتی در شوری آب به وجود نخواهد آمد، و در بدترین حالت (که بسیار غیر محتمل است) میزان شوری آب کمتر از ۳ درصد افزایش می‌یابد. لازم به ذکر است که بدترین حالت در نظر گرفته شده، در اثر گرم شدن کره‌ی زمین به دلیل گازهای گلخانه‌ای می‌باشد، و حاصل فعالیت‌های سوء کارخانه‌های آب‌شیرین کن نیست. همچنین این مقاله نتیجه‌گیری می‌کند که حتی در بدترین حالت هم، سواحل کشور ایران دچار مشکلی از این بابت نخواهند شد:
“The Iranian coastline… showed very limited response to the applied scenarios”
البته لازم به ذکر است که در فاصله بسیار نزدیک به کارخانه شیرین‌سازی آب، شوری دریا کمی افزایش می‌یابد. ولی در صورتی که طراحی و بهره‌برداری اصولی صورت گیرد، پدیده‌هایی مانند امواج و جزر و مد دریا، این شوری را به حالت اولیه باز می‌گردانند.
جواب ادعا ۲: استحصال آب شیرین باعث کاهش بارش در کشورهای حوزه خلیج فارس شده است
طبق مقاله‌ای منتشر شده در ژورنال Ocean Science سالانه حدود ۴۷۸ تریلیون لیتر آب، به دلیل تابش نور خورشید از خلیج فارس تبخیر می‌شود (لینک: http://www.ocean-sci.net/۲/۲۷/۲۰۰۶/os-۲-۲۷-۲۰۰۶.pdf ). با توجه به این که مجموع ظرفیت شیرین‌سازی تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس حتی به نیم درصد از میزان تبخیر شده هم نمی‌رسد، می‌توان گفت که استحصال آب شیرین از خلیج فارس مانند نشستن یک مگس بر روی یک خرس است. یعنی میزان آبی که در خلیج فارس در اثر تابش مستقیم نور خورشید بخار شده و به رطوبت و ابر باران‌زا تبدیل می‌شود به مراتب بیشتر از آبی است که توسط کارخانه‌های آب شیرین‌کن استحصال می‌شود.
جواب ادعا ۳: شیرین کردن ۱ لیتر آب، منجر به هدر رفت ۱۰ لیتر آب می‌شود
کارخانه‌های شیرین‌سازی آب، و مخصوصا فن‌آوری غشایی (اسمز معکوس) از راندمان خوبی برخوردارند. البته فن‌آوری استفاده شده در هر کارخانه می‌تواند متفاوت باشد، و بنا بر شرایط حاکم امکان دارد یک فن‌آوری خاص بر گزینه دیگر ترجیح داده شود. در این مقال، به ارائه توضیحات درباره فن‌آوری غشایی بسنده می‌کنیم. لازم به ذکر است که اکثریت قریب به اتفاق کارخانه‌های جدید شیرین‌سازی آب در کشور از این فن‌آوری استفاده می‌کنند:
در فرایند غشایی، آب از خلیج فارس استحصال شده، و پس از تصفیه اولیه و گرفتن مواد معلق، به سمت غشاهای اسمز معکوس هدایت می‌شود تا شوری آن گرفته شود. از هر ۱۰ لیتر آب که به غشاء می‌رسد، حدود ۴.۵ لیتر از آن به آب شیرین تبدیل می‌شود. مقدار باقی‌مانده نیز، بدون این که هدر برود، به خلیج فارس بازگردانده می‌شود. به عبارت دیگر، فرایند شیرین‌سازی در کنار دریا، هیچ گونه هدر رفتی ندارد – مگر میزان بسیار کمی از آب که به هر دلیلی از فرایند بیرون بریزد و یا تبخیر شود. البته اگر شیرین‌سازی در کنار دریا صورت نگرفته باشد، شرایط فرق خواهد کرد. برای اطلاع بیشتر از راندمان کارخانه‌های شیرین‌سازی آب، می‌توانید به مقاله‌ای به زبان ساده از شرکت جنرال الکتریک آمریکا رجوع فرمایید (لینک: http://tinyurl.com/zevjwgh )
جواب ادعا ۴: شیرین‌سازی آب منجر به گرم شدن هوا می‌شود
به طور غیر مستقیم، هر گونه فعالیت صنعتی به دلیل مصرف برق و تولید گازهای گلخانه‌ای، ممکن است در افزایش دمای کره زمین سهیم باشد. ولی کارخانه‌های شیرین‌سازی آب در این زمینه فرق خاصی با دیگر کارخانه‌ها نمی‌کنند و نقش آنها در گرم کردن کره‌ی زمین در مقایسه با صنایع سنگین و پالایشگاه‌ها و... بسیار ناچیز است. با این حال در سال‌های اخیر، سخن از استفاده از انرژی‌های نوین برای شیرین‌سازی آب به میان آمده است، که میزان تاثیر بر محیط زیست را از آن چه که هست هم کمتر خواهد کرد. برای اطلاع از کاربرد انرژی‌های نوین در شیرین‌سازی آب، می‌توان به مقاله‌ای کوتاه از دانشگاه ام آی تی در این باره رجوع نمود (لینک: http://tinyurl.com/zvqq۹sp )
جمع بندی:
در حال حاضر حدود ۱۳.۰۰۰ کارخانه شیرین سازی در ۱۲۰ کشور از دنیا، روزانه حدود ۹۰ میلیارد لیتر آب شور را شیرین می‌کنند. این عدد بدان معنی است که به ازای هر انسان بر روی کره زمین، روزانه بیش از ۱۰ لیتر آب شیرین می‌شود! با این حال، هنوز نقاط زیادی از دنیا وجود دارند که در بحران آب به سر می‌برند. در هر صورت، لازم به ذکر است که فن‌آوری شیرین‌سازی آب دریا نکات زیست‌محیطی خاص خود را دارد که می‌بایست به صورت کامل رعایت گردند. همچنین، این فن‌آوری هرگز نمی‌تواند به طور کامل جایگزین منابع کلاسیک آبی گردد. لذا بشر می‌بایست با در نظر گرفتن محدودیت‌های زیست‌محیطی و مالی، از منابع مختلف خدادادی در کنار هم و به صورت مدبرانه استفاده نماید.
روزانه در فضای مجازی کشور میلیون‌ها پیام فرستاده می‌شود. متاسفانه در کشور عزیز ما، بسیاری از این پیام‌ها شامل شایعه‌ها و مطالب ناصحیح است. در این میان وظیفه‌ی متخصصین این است که با دروغ‌های موجود در این فضا مبارزه نموده و روشنگری کنیم. همچنین وظیفه‌ی هموطنان ما این است که از ارسال پیام‌های مشکوک جلوگیری کرده، و پیام‌های دریافتی را مورد چالش و راستی‌آزمایی قرار دهند. به عبارت دیگر، در دنیایی که دشمنان ما همواره در صدد هستند که با پراکنده کردن دروغ‌ها و شایعات اذهان عمومی را مخدوش کنند، می‌بایست در پذیرش حرف‌ها دقت بسیاری به کار برد.
*مسئول تحقیق و توسعه شرکت نورویژه
کلمات کلیدی : شیرین‌سازی آب دریا
۱۳۹۵-۰۵-۳۱ ۱۲:۴۴:۳۲
تنها راه حل کم آبی کویر بزرگ شیرین سازی آب دریاست وقتی در مسیر کویر به مشهد الرضاع میری تازه می فهمی آب و رود خانه چه ارزشی دارند و آب یعنی حیات بشریت (3894893) (alef-2)
امیر
۱۳۹۵-۰۵-۳۱ ۱۳:۰۲:۳۳
سلام
احسننت
این در حالی است که همه مشکل بی آبی کشورهای عربی با همین فناوری حل شده است و ما هم می تونیم از طریق شیرین سازی آب دریا مشکل مردم عزیز سواحل جنوبی رو به آسانی حل کنیم. فقط همت وزارت نیرو رو لازم داره (3894929) (alef-2)
احسننت
این در حالی است که همه مشکل بی آبی کشورهای عربی با همین فناوری حل شده است و ما هم می تونیم از طریق شیرین سازی آب دریا مشکل مردم عزیز سواحل جنوبی رو به آسانی حل کنیم. فقط همت وزارت نیرو رو لازم داره (3894929) (alef-2)
۱۳۹۵-۰۵-۳۱ ۱۳:۰۴:۰۲
بواسطه گرمایش جهانی کلی از یخ های آب شیرین اقیانوس منجمد شمالی آب شده و سطح آب های آزاد رو بالا برده. آب شیرین کردن تنها راه نجات کشوری مثل ایران در آینده نزدیک است (3894931) (alef-2)
صادق
۱۳۹۵-۰۵-۳۱ ۱۳:۲۵:۰۵
احسنت به الف ! و نویسنده محترم.. برای اولین بار یک مقاله علمی مفید عموم را در سایتها می خوانم. (3894966) (alef-2)
۱۳۹۵-۰۵-۳۱ ۱۳:۲۹:۲۴
فکر می کنم منتقدان بیشتر به هزینه و تبعات پمپاژ آب به نواحی مرتفع ایراد گرفته اند که شامل هزینه ساخت چندین ایستگاه پمپاژ و پست برق و نیروگاه و خط لوله و انتقال برق و هزینه های نگهداری و تعمیر این تاسیسات و همچنین از بین بردن جنگلها برای احداث خط لوله و مخازن آب، ایراد گرفته اند که در مقاله فوق اشاره ای به آنها نشده، وگرنه شیرین کردن آب و حتی کشاورزی با آب شور (شورورزی) در سواحل می تواند مفید هم باشد. و همچنین به جای کارهای بزرگ و پرهزینه با کارهای کوچک و ارزانتر مثل آموزش روشهای بهینه آبیاری به یک روستا هم می توان مصرف آب را کاهش داد. همچنین می توان با شیرین کردن آب در سواحل و معاوضه آن با حق آبه رودخانه ها در ارتفاعات آب مازاد رودخانه را انتقال داد. (3894973) (alef-2)
احمد
۱۳۹۵-۰۶-۰۲ ۰۸:۵۳:۱۵
رعایت اصول صحیح برداشت آب از ابهای آزاد باید جهانی باشد تا بحرانی بوجود نیاید (3898502) (alef-11)
۱۳۹۵-۰۶-۰۳ ۱۷:۰۸:۲۴
فعلا که دارند چاه های عمیق اب های شیرین ایران را شور می کنند! (3901483) (alef-11)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
