تلکس

پيوندها

RSS

کد مطلب: 356219

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۵ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۰۹

بيش از يك سال از ورود ائتلاف عربستان به جنگ يمن مي گذرد.

نبرد يمن سابقه اي در دهه شصت ميلادي را تداعي مي كند، در آن زمان عربستان سعودي از گسترش نفوذ «مصر ناصري» به جنوب شبه جزيره عربستان بيمناك شد، در جنگ دخالت كرد و موفقيتش تحميل شكست به «عبدالناصر» بود.

امروز حتي شكست حوثي ها در جنگ يمن نيز دستاورد ميداني قابل افتخاري براي سعودي ها محسوب نخواهد شد اما عربستان سعودي بر مبناي آغاز همين منازعه تاكنون موفق شده ائتلاف نسبتا موفقي از كشورهاي مسلمان را گرد خود سامان دهد.

كشورهاي «جهان سوم» دهه ها به اقتضاي سياست هاي شرق و غرب ناچار به تغيير مواضع مي شدند و طي دوران «جنگ سرد» خاورميانه اي ها نيز چندين ائتلاف و اتحاد موقتي را تجربه كردند. در اين ميان مروري بر فراز و نشيب هاي روابط عربستان سعودي و مصر مي تواند سرآغاز شناسايي ويژگي هاي جامعه سياسي خاورميانه باشد.

از رصد چگونگي واكنش خاورميانه اي ها به «رقابت هاي رهبري منطقه» تا بررسي رفتار بازيگران شهير سياست خاورميانه چنين بر مي آيد كه همواره معدل مجموع «سه شاخص اصلي» هر بازيگر بر ميزان تهييج توده و مجال جلوه گري سياسي ايشان در منطقه موثر بوده است.

اول دين، دوم قوميت و سوم نسبتي كه كشورها با اسرائيل و حاميانش دارند.

(به جز دولت ها و احزاب سياسي، حتي گروه هاي مسلح معارض و تروريست نيز به اتكاي تبليغ كارنامه اي از ميزان توجهشان به اين سه شاخص، موفق به يارگيري و گسترش نفوذ در منطقه مي شوند. از جمله اين ها داعش مشهور را مي توان مثال زد كه نمونه اي از جنجال بر اساس ادعاي اقامه احكام اسلام و ضديت با همه شرق و غرب است! )

عربستان كه هيچ گاه ترديدي در عربيتش نبوده، از نيمه دوم دهه پنجاه ميلادي، در پي تثبيت جايگاه رهبري خود در خاورميانه به رقابت با مصر ناصري ايستاد. برجسته شدن اسلام خواهي عربستان سعودي و تشكيل سازمان هاي بين المللي ترويج اسلام، واكنشي در قبال مصر و ناسيوناليزم عربي متنفذ جمال عبدالناصر بود تا اينكه جانشينش انور سادات، با امضاي «پيمان كمپ ديويد» ميان مصر عربي و دولت نا مسلمان غاصب خاك عربي اسلامي فلسطين، دستاويز به انزوا راندن مصر مدعي غيرتمندي را در اختيار عربستان سعودي قرار داد و مصر از پرچمداري «وحدت عربي» به حاشيه نشيني رقابت هاي رهبري خاورميانه فرو افتاد.

هم زمان با طرد شدن اين سازشگر از رقابت رهبري، عراق بعثي به زير سلطه مطلق صدام حسين در آمد. او بازيگر پيچيده تري بود اما آنچنان مغرور و متكبر ظاهر شد كه دوران اعتبار شعارهايش در خاورميانه به بيش از ده سال نرسيد.

حزب بعث از ابتدا با شعار «وحدت جامعه عربي، آزادي از قيد استعمار و مرام اشتراكي» به ميدان آمده بود و به اتكاي استبداد «صدام حسين» و جاه طلبي هايش، عراق را به اوج تاثير گذاري رسانيد ولي نتوانست در برابر پيامد عدم محوريت اسلام در گفتمان خود تاب آورَد.

صدام حسين با ايران جنگيد و خود را «سردار قادسيه» ناميد، كردهاي عراق را با عملياتي برگرفته از نام سوره «انفال» به خاك و خون كشيد و همچنين اسرائيل ستيز بود و با غرب هم جنگيد اما علي رغم آشوب ها و تحميل هزينه بسيار موفق نشد عراق را به كشوري تبديل كند كه نماد اسلام خواهي يا عربيت و يا حتي غرب ستيزي باشد. وقتي اين پرچمدار بعث از هياهويش طرفي نبست و در بن بست استيصال گرفتار آمد، دستخط «الله اكبر» بر بيرق سه ستاره عراق بعثي نقش كرد تا با كنار هم نهادن دو شاخصه افتخارات جنگ با غرب و ادعاي اسلامخواهي، چند صباحي به عمر حكومت خود بيفزايد!

صدام به خاك دو كشور مسلمان تجاوز كرد. يكبار در سكوت غرب به ايران تاخت و يكبار نيز كويت عربي را اشغال كرد و هر چند خروج اسرائيل از اراضي اشغالي فلسطينيان را شرط عقب نشيني خود از كويت اشغالي اعلام نمود ولي اتفاقا به دعوت كشورهاي عرب هراسان از ديوانگي هايش، غرب چماقدار فرا خوانده شد و او را بيرون انداخت!

صدام موشك زدن به خاك اسرائيل را افتخار خود مي خواند اما كشورهاي عرب نيز از صدماتش ايمن نبودند و بيرق خير خواهي عربيش رنگ پريده بود.

فرو نشستن هياهوي صدام پس از حمله به كويت مصادف شد با پايان جنگ سرد و آغاز فصل جديد روابط عربستان با ايران.

ايران يك تفاوت عمده با مصر و عراق داشت. اگر چه عربي هم نبود اما برخلاف مصر و عراق كه با ظهور دو فرد (عبدالناصر و صدام) به عرصه رقابت رهبري خاورميانه پاي نهاده بودند، جمهوري اسلامي يك حكومت شناسنامه دار بود كه پس از نمايش تداوم ثابت قدمي اش در دوران رهبر دوم انقلاب اسلامي، داعيه دار رهبري خاورميانه به هدف تشكيل يك «اتحاد اسلامي» عليه استكبار جهاني شد.

جمهوري اسلامي ايران علي رغم خستگي از هشت سال جنگ با عراق، به اعتبار اسلام خواهي و غرب ستيزي اش مولفه هاي قدرت نفوذ در جامعه خاورميانه را داشت و چشم پوشي از ظرفيت هاي رهبري اش در منطقه ممكن نبود...

چرخ چرخيده و امروز مقبوليت ايران در ميان بخشي از مردم عرب سوريه، عراق، لبنان، يمن و بحرين بلا انكار است اما هر كدام از اين كشورها درگير بحران هاي داخلي هستند و جمهوري اسلامي از سوي رقبا متهم به صحنه گرداني منازعات مي باشد.

در اين بحبوحه رقابت، دول عربي كه از گسترش دامنه نفوذ يك كشور غير عرب در خاورميانه نا خرسند هستند، متاثر از راهبري عربستان سعودي، هم عهد شده اند تا به آنچه «نفوذ و دخالت ايران در كشورهاي عربي» مي گويند پايان دهند!

با ساقط شدن حكومت صدام حسين در ٢٠٠٣ تركيب اكثريت شيعيان در جامعه عراق بستري براي جلوه گري نيروهاي نزديك به ايران در حكومت جديد شد و نزاع سوريه نيز صحنه آشكار رقابت ميان ايران و ديگر بازيگران بزرگ علاقه مند به سيطره بر قلب «هارتلند» گرديد.

اينك عربستان سعودي پس از ناكامي در رقابت نرم با ايران و ناتواني از مهار نفوذ جمهوري اسلامي در دل بخشي از عرب هاي منطقه، دوام پدر خواندگي و رهبري خود را در خطر ديده و رخت رزم به تن پوشيده است.

اگر روزگاري نبرد يمن هنگامه عقب راندن مصر خوانده شد، اين بار ادعاي نفوذ ايران بهانه آغاز جنگ يمن مي باشد.

در توصيف گستره رقابت، عربستان سعودي مجرب است و جايگاه بهتري از نظر مديريت رقابت دارد. كشوري است عربي در منطقه اي با اكثريت عرب و برخوردار از منزلت پرده داري قبله مسلمانان. عربستان علاوه بر نفوذ تاريخي، ثروتمند بوده و جذابيت هاي اقتصادي منحصر بفردي دارد. سعودي با تبليغ توانمندي هاي خود تاكنون موفق شده كه دول برخي كشورها را دنباله رو سياست قطع رابطه ديپلماتيك با تهران كند. كشورهايي اگر چه كم توان ولي به واقع با اهميت!

كشور كوچك مالديو در جنوب هند آخرين آن ها است. اگر جيبوتي در دهانه درياي سرخ واقع شده و از اين حيث با قطع ارتباط با ايران جغرافياي با اهميتش را به رخ كشيد، مالديو نيز آبراه مهمي در اقيانوس هند را زير چتر خود داشته و «گشت دريايي عربي» را پر توان تر خواهد كرد.

چنانكه ليبي به مجموع كشورهاي بلوك عربستان سعودي اضافه شود آنگاه كافيست تمام اعضاي بلوك عربستان را در نقشه به هم متصل كرد تا متوجه شد كه زنجير «حصار گرد خاورميانه»، به صورتي هدفمند ميدان ايفاي نقش ايران را تحديد كرده و حاشيه نشين كردن ايران در خاورميانه را پيگير است. با اين حال عربستان سعودي نقطه ضعف بزرگي در برابر مولفه هاي قدرت ايران دارد. روابط به هم تنيده سعودي با غرب آشكارا «ايران غرب ستيز» را در موقعيت مناسبي براي رقابت قرار داده است. ايران كشوري عربي نيست لذا از ورود به مناسبات ناسيوناليسم عربي فارغ مي باشد و در اين حال سرمايه هاي مهمتري براي به رخ كشيدن برگ هاي برنده دل هاي توده مسلمانان خاورميانه دارد.

شاخص غيرت كه دهه هاست از منظر بسياري مردم خاورميانه به «ضديت با غرب استعمارگر» و «اسرائيل غاصب» تعبير مي شود، جبران كننده نمره پايين شاخصه قوميت و عرب نبودن ايران شده و مجموعا معدل ايران در ميان توده عرب خاورميانه اي مقبول افتاده است.

(با در نظر داشتن اين مهم، مي توان انگيزه اصرار بر نوشتن شعارهاي ضد اسرائيلي بر موشك هاي ايراني را درك كرد.)

بنا بر اين ها، تكاپوي رقيب جهت تضعيف مولفه هاي قدرت نرم ايران قابل انتظار است. در جهت مخدوش نمودن غيرتمندي بعنوان يكي از پايه هاي اين قوت، تلاش بسيار مي شود تا توافق هسته اي اخير سند سازش جمهوري اسلامي با آمريكا تلقي شود. يك صحنه آرايي استوار بر ارجاع ضمني و نوعي مشابهت سازي ذهني ميان پيمان كمپ ديويد و برجام!

علي رغم موضع قاطع و صريح رهبري جمهوري اسلامي در بدو تكميل سند برجام، برخي از سياسيون ايران نيز با هدف تامين منافع گروهي خود، پايان دشمني ايران با آمريكا را محصول برجام مي خوانند، غافل از آنكه تقويت چنين شبهاتي در اين برهه، همصدايي با تضعيف كنندگان يكي از پايه هاي قدرت نرم و جايگاه ويژه ايران در خاورميانه مي باشد.

از سوي ديگر به ميان آمدن بحث حج، زمينه اي براي يورش به شاخص درخشان اسلام خواهي ايرانيان شده است. جمهوري اسلامي ايران هرگز نخواهد توانست در برابر فشار بلوك عربستان تاب آورد اگر از مولفه هاي قدرت خود چشم پوشي كند.

(ايستادن بر موضع ضديت با اسرائيل و آمريكا به همراه نمايش صريح اسلام خواهي، دو كليد ويژه هستند كه براي گشودن قفل هاي خاورميانه اي بكار مي آيند. كنار نشستن از ميدان خاورميانه، ناچار ايران را بسوي ميدان رقابت با تركيه و روسيه و چين در آسياي ميانه و قفقاز جنوبي پرتاب خواهد كرد كه بي پرده پوشي بايد اذعان داشت كه با بضاعت كنوني، در آن ميان جايگاهي بيشتر از يك بازيگر حاشيه اي نصيبش نخواهد شد!)

ايران اسلامخواه، آنچنان مقيد به ارزش هاي اسلامي خود بوده كه در گفتمان خود قوميت مسلمانان را بي ارزش خوانده و استكبار ستيزي را تحت اسلام خواهي وجاهت داده تا آحاد مسلمانان جهان را مخاطب گفتمان خود كند. حج فرصت بي نظير گردهمايي مسلمانان همه جهان مي باشد.

بيرون ماندن از مناسك حج اگر بمعناي ميدان دادن به تبليغ "سست ايماني ايرانيان" در ميان توده مسلمان باشد، يك تهديد جدي محسوب مي شود كه كم شمردن آن حتي امنيت ملي ايران را به چالش خواهد كشيد.

آيت الله خامنه اي نيز در ديدار اخير با قاريان قرآن ملاحظه خود نسبت به ضرورت همدلي مسلمانان را بيان كردند:
«سیاست های مختلف استکباری خیلی سعی می کنند ماها را از هم جدا کنند و ملّت های مسلمان را نسبت به هم "بیگانه" کنند بلکه آن ها را در مقابل هم قرار بدهند؛ ملّت های مسلمان باید درست عکس این عمل کنند؛ باید هرچه می توانند، از هر راهی که ممکن است، سعی کنند اُنس خودشان را با یکدیگر بیشتر کنند.»(١)

در هفته هاي اخير مباحث متعددي پيرامون حج تمتع در رسانه ها منتشر شده است. از يك سو مقامات ايراني معتقدند كه عربستان سعودي تعمدا به هدف عدم حضور حجاج ايراني در سرزمين وحي كارشكني مي كند(٢) و از جانب ديگر مقامات سعودي مروج اين ادعا شده اند كه ايران با طرح شروط، در پي منفعت جويي سياسي از فريضه واجب حج است.(٣)

هنوز شركت و يا عدم شركت در حج تمتع قطعي نشده كه برخي از مبلغان مغرض در رسانه هاي عربي صفات ناپسندي به ايران نسبت داده و در پايبندي ايرانيان به احكام اسلامي ترديد وارد مي كنند!(٤)

(فارغ از تاثير بنيادين شاخص اسلام خواهي بر توانمندي نرم ايران، امروز رزمندگان ايراني در ميدان هايي به نبرد مشغول اند كه با ابراز هويت مسلماني خود، پشتيباني مردم بومي را جلب كرده اند تا به اتكاي اين همدلي امكان موفقيتشان تقويت شود.)

ضمن هشدار دقيق رهبري انقلاب اسلامي نسبت به توطئه «بيگانه» كردن مسلمانان از يكديگر، عدم شركت ايرانيان در حج مي تواند يك دستاويز كارا در اختيار كساني باشد كه مخدوش كردن تصوير اسلام خواهي ايرانيان را بسود منافع سياست كلان خود مي بينند و انزواي ايران در خاورميانه را با جديت پيگيرند. مطلوب است كه راه حل اختلافات هموار شده و رفع موانع حضور حجاج ايراني با نرمش پيگيري شود تا كمترين خدشه اي به تابلو اسلام خواهي ايرانيان وارد نشده و همچنين توطئه بيگانه سازي مسلمين از يكديگر نيز ناكام بماند.

و اين نيز بگذرد...

رهبر معظم با هوشمندي تذكر داده اند كه:
«ما باید قوی باشیم. قوّت فقط به سلاح نیست، قوّت فقط به پول نیست؛ مبنای اصلی قوّت، ایمان به خدا و پایداری است.» (٥)

به هر حال، ايران مستقل پرچمدار گفتمان كارآمدي است كه با پايبندي خالصانه به آن، بي ترديد استوار خواهد ماند.

١) http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33125
٢) http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950219001369
٣) http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950227001172
٤) http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950301000884
٥) http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33125

کلمات کلیدی : ميرزا سعدين داورپناه

 

تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.

Copyright© Alef, all rights reserved.