کد مطلب: 337021
چرا عربستان از تنش‌زدایی با ایران می‌ترسد؟
تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ ساعت ۰۹:۰۸
اوج گيري تنش هاي سياسي ميان ايران و عربستان باعث بروز واكنش هاي متفاوتي در ميان بازيگران بين المللي شده است. اگرچه برخي بازيگران عربستان را در افزايش اين تنش ها همراهي مي كنند، اما از سوي ديگر، برخي بازيگران نظير آلمان تلاش هايي را به منظور كاهش اختلافات آغاز كرده اند. سفر ۱۴ بهمن وزير امور خارجه آلمان به ايران و سفر دیروز او به امارات و عمان، بنا به صحبت هاي معاون سخنگوی وزارت خارجه آلمان در همين راستا يعني كاهش تنش ميان ايران و عربستان صورت گرفته است.
به گزارش تابناک، ساسون شبلي، معاون سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفته بود اشتاین مایر، وزير امور خارجه آلمان روز يك شنبه ۱۶ اسفند در دیدار با همتایان عمانی و اماراتي خود موضوع کاهش تنش ميان ایران و عربستان را مطرح خواهد کرد و آلمان همیشه تلاش كرده است تا تنش ميان ایران و عربستان كاهش يابد.
در همين رابطه «تابناك» بر آن شد تا با انجام يك گفت و گوي خبري سئوالاتي را پيرامون اين موضوع با دكتر كيهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه مطرح نماید.
اين استاد دانشگاه در رابطه با ريشه منازعات سياسي ميان ايران و عربستان به «تابناك» گفت: «به نظر من، منازعات فعلي مربوط به مسائل جاري منطقه است كه به گونه اي همزمان به نفع ايران و به ضرر عربستان پيش مي رود. اكنون موضوع اصلي ايران در بحران سوريه، يعني اولويت مبارزه با تروريسم، برجسته تر شده است و با قدرت هاي بزرگ، به خصوص غرب به توافق هسته اي دست يافته است و جداي از اين، اخيراً يك انتخابات خوب را در داخل برگزار كرده است».
دکتر برزگر اضافه كرد اگرچه همه موارد بالا نشان از ثبات و افزايش اهميت ايران در منطقه و جهان دارد، اما از سوي ديگر، عربستان سعودي زير فشار و تهديد جهاني به خاطر بحران سوريه است؛ چرا كه نيروهاي طرفدار عربستان متهم به اقدامات تروريستي هستند و جامعه جهاني علیه آنها شده است. جدا از اين موضوع، واقعيت ديگر آن است كه وضعيت ايدئولوژي وهابيسم سعودي ها به عنوان موتور محرك افراط گرايي مورد انتقاد جدي غرب است و همچنين سعودي ها مسئله مهم جانشيني رهبري و حفظ نظام سياسي و بقاي سياسي خود را در داخل دنبال مي كنند. همه آنچه گفته شد نشان از اين دارد كه عربستان در شرايطی متغير و حتي بي ثبات گرفتار آمده است و در تلاش است به هر روشي شده شرايط خود را بهبود بخشد».
اين استاد دانشگاه با اشاره به موارد بالا، در پاسخ به چرايي منازعه ميان ايران و عربستان ادامه داد: «در اين شرايط، هر بازيگري كه بتواند نقش بيشتري در مبارزه با تروريسم، حل بحران هاي منطقه اي و ايجاد ثبات ايفا كند، جايگاه قوي تري در آينده منطقه و به تبع آن در روابط با قدرت هاي جهاني خواهد داشت. عربستاني كه نتوانست مانع توافق هسته اي ميان ايران و غرب و به خصوص آمريكا شود، اكنون تمام تلاش خود را براي مهار ايران متمركز كرده است و اميد دارد با تدوام تنش زايي منطقه اي با ايران تا ورود يك رئيس جمهور جديد به كاخ سفيد مسئله را ادامه دهد و به گونه اي ميان ايران و آمريكا در مسائل منطقه اي تنش ايجاد كند و در نتيجه، پاي آمريكا را به طور مستقيم به اين بحران باز كند. به همين دليل است كه عربستان مدام بر طبل تأثيرات منفي توافق هسته اي ايران با غرب مي كوبد و سعي مي كند از طريق لابي و منابع مالي خود در جهت ايجاد رعب ميان كشورهاي منطقه بخاطر نزديكي ايران و غرب استفاده كند».
كيهان برزگر افزود «رقابت عربستان با ايران حتي در شيوه جنگ با داعش هم نمايان شده است. سعودي ها احساس مي كنند كه ايران در در رهبري مبارزه با داعش نقش برتر را دارد و اينكه غربي ها در نهايت به ائتلاف ايران و روسيه نزديك مي شوند. براي همين، به سرعت ائتلاف به اصطلاح اسلامي خود را براي ايجاد يك بلوك عربي سني ايجاد كردند تا رهبري سني خود را در منطقه از دست ندهند».
اين استاد دانشگاه چرايي همراهي كشورهاي خليج فارس با عربستان در جريان ائتلاف به اصطلاح اسلامي مبارزه عليه تروريسم به رهبري عربستان را نيز آن دانست كه اين كشورها حفظ موقعيت منطقه اي عربستان را براي حفظ رژيم سياسي خود ضروري مي دانند.
برزگر ادامه داد: «توسعه روابط سياسي ايران و روسيه از طريق مبارزه با داعش موضوع ديگري است كه از سوي عربستان مورد تأييد نيست و توسعه روابط همزمان ايران در دو جبهه غرب و روسيه، سعودي ها را بسيار نگران كرده و آنها را به سمت رفتار تهاجمي در برابر ايران در منطقه سوق داده است».
رئيس پژوهشكده مطالعات استراتژيك خاورميانه در پاسخ به اين سئوال كه علت تمايل بازيگران اروپايي براي ميانجيگري ميان ايران و عربستان چيست؟ گفت: «اين بيشتر به ضرورت حفظ ثبات در منطقه براي رفع مشكلات جديد اروپا، مثل ظهور پديده تروريسم داعش، پيوستن شهروندان اروپايي به آن و اخيراً مسئله مهاجرين سوري و ساير كشورهاي منطقه به اروپا مربوط مي شود. كشورهاي اروپايي، به خصوص آلمان، معتقدند براي پيشگيري از مشكلات فوق بهتر است منابع سياسي- ديپلماتيك و تا حدودي اقتصادي خود را صرف گسترش همكاري منطقه اي و پذيرش مسئوليت توسط خود دولت هاي منطقه كنند و تا حدود ممكن از بروز شكاف هاي قومي- مذهبي جلوگيري كنند. بازيگران اروپايي اكنون به اين نتيجه رسيده اند كه رفع تنش بين ايران و عربستان كليد دست يابي به راه حل سياسي در بحران سوريه و برقراري ثبات در منطقه است».
اين استاد دانشگاه در رابطه با تفاوت ميانجي گري آلمان با ديگر كشورها افزود: «در اين چارچوب، آلمان جايگاه مهمي در اتحاديه اروپا دارد و همين امر، وزن مسئولين اين كشور را در برخورد با مشكلات اروپا بيشتر مي كند؛ به طوري كه آلمان مجبور است رعايت اصول و ارزش هاي اروپايي را در كنار تأمين منافع خود همزمان در نظر بگيرد. در همين راستا آلمان در برخورد با موج اخير مهاجرت از منطقه به اروپا مسئوليت بيشتري پذيرفت و حتي به كشورهاي مسير راه مثل تركيه و مجارستان فشار وارد كرد كه راه را براي رسيدن مهاجران به آلمان هموار كنند».
رئيس گروه روابط بين الملل واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد، واكنش هر كدام از كشورهاي ايران و عربستان به ميانجي گري آلمان را متفاوت و به شرح زير توصيف كرد: «اين مسئله در نزد دو كشور و در روند زمان متفاوت است. در طرف ايران، به نظرم چون آلمان يك كشور غربي است، ايران كمي محتاط عمل خواهد كرد تا واكنش هاي منفي منطقه اي و روابط با گروه هاي سياسي دوست خود را در نظر بگيرد. ضمن اينكه ايران پس از اجراي توافق هسته اي كمي با آسودگي خيال بيشتر عمل خواهد كرد. به هر حال، اكنون شرايط جديدي است و ايران در شرايط جديد قاعدتاً از اين نوع ميانجي گري استقبال مي كند. به خصوص كه در شرايط بهتر منطقه اي نيز قرار دارد».
اين استاد دانشگاه در مورد واكنش عربستان نيز به ميانجي گري آلمان گفت: «در طرف عربستان، موضوع متفاوت است. موضوع اين است كه سعودي ها اكنون شرايط را براي مذاكره فراهم نمي بينند و لذا كمتر به اين نوع ميانجي گري ها اهميت مي دهند».
دكتر برزگر تأكيد كرد: «البته سعودي ها ظاهر قضيه كه علاقمند به مذاكره و رفع تنش با ايران هستند را حفظ مي كنند تا به سياست هاي خود مشروعيت بدهند؛ ولي مسئله واقعي عربستان چيز ديگري است. آن ها بيشتر به فكر تأثيرات منفي چنين مذاكراتي بر موقعيت سياسي و ميداني طرفداران خود در بحران سوريه و يمن هستند. اين نيروها (تروريست هاي منطقه) كه اكنون از آمريكا و كشورهاي غربي قطع اميد كرده اند، تنها اميدشان به حمايت هاي آل سعود است. لذا حل مسئله با ايران قطعاً پيام منفي به اين ها مي دهد كه در شرايط بسيار ضعيفي نيز هستند. عملي شدن اين اقدام به نوعي به معناي باخت به خصوص در سوريه و تاحدودي يمن براي عربستان است».
اين استاد دانشگاه در پايان افزود: «ماحصل ميانجيگري وتوفيق در آن، موقعيت عربستان را در عرصه منطقه اي و جهاني تضعيف مي كند. اما به هر حال عربستان دريك مرحله اي قرار دارد كه مجبور به پذيرش اين نوع ميانجي گري ها و رفع تنش ها است. زيرا دنيا خواهان ثبات در منطقه است و نه جنگ ها و رقابت هايي كه منجر به گسترش تروريسم و افراط گرايي در جهان مي شوند».
گفتني است پيش از اين پیش از این، اندونزی، ترکیه، ژاپن، روسیه، کویت، چین، عراق، اتریش و پاکستان با ابراز نگرانی از تنش های به وجو آمده میان ایران و عربستان خواستار میانجی گری برای کاهش تنش های میان دو کشور شدند. همچنین وزیر خارجه آمریکا نیز طی تماس هایی با وزیران خارجه ایران و عربستان، خواستار خویشتن داری در مواجهه با اختلافات طرفین شده بود.
به گزارش تابناک، ساسون شبلي، معاون سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفته بود اشتاین مایر، وزير امور خارجه آلمان روز يك شنبه ۱۶ اسفند در دیدار با همتایان عمانی و اماراتي خود موضوع کاهش تنش ميان ایران و عربستان را مطرح خواهد کرد و آلمان همیشه تلاش كرده است تا تنش ميان ایران و عربستان كاهش يابد.
در همين رابطه «تابناك» بر آن شد تا با انجام يك گفت و گوي خبري سئوالاتي را پيرامون اين موضوع با دكتر كيهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه مطرح نماید.
اين استاد دانشگاه در رابطه با ريشه منازعات سياسي ميان ايران و عربستان به «تابناك» گفت: «به نظر من، منازعات فعلي مربوط به مسائل جاري منطقه است كه به گونه اي همزمان به نفع ايران و به ضرر عربستان پيش مي رود. اكنون موضوع اصلي ايران در بحران سوريه، يعني اولويت مبارزه با تروريسم، برجسته تر شده است و با قدرت هاي بزرگ، به خصوص غرب به توافق هسته اي دست يافته است و جداي از اين، اخيراً يك انتخابات خوب را در داخل برگزار كرده است».
دکتر برزگر اضافه كرد اگرچه همه موارد بالا نشان از ثبات و افزايش اهميت ايران در منطقه و جهان دارد، اما از سوي ديگر، عربستان سعودي زير فشار و تهديد جهاني به خاطر بحران سوريه است؛ چرا كه نيروهاي طرفدار عربستان متهم به اقدامات تروريستي هستند و جامعه جهاني علیه آنها شده است. جدا از اين موضوع، واقعيت ديگر آن است كه وضعيت ايدئولوژي وهابيسم سعودي ها به عنوان موتور محرك افراط گرايي مورد انتقاد جدي غرب است و همچنين سعودي ها مسئله مهم جانشيني رهبري و حفظ نظام سياسي و بقاي سياسي خود را در داخل دنبال مي كنند. همه آنچه گفته شد نشان از اين دارد كه عربستان در شرايطی متغير و حتي بي ثبات گرفتار آمده است و در تلاش است به هر روشي شده شرايط خود را بهبود بخشد».
اين استاد دانشگاه با اشاره به موارد بالا، در پاسخ به چرايي منازعه ميان ايران و عربستان ادامه داد: «در اين شرايط، هر بازيگري كه بتواند نقش بيشتري در مبارزه با تروريسم، حل بحران هاي منطقه اي و ايجاد ثبات ايفا كند، جايگاه قوي تري در آينده منطقه و به تبع آن در روابط با قدرت هاي جهاني خواهد داشت. عربستاني كه نتوانست مانع توافق هسته اي ميان ايران و غرب و به خصوص آمريكا شود، اكنون تمام تلاش خود را براي مهار ايران متمركز كرده است و اميد دارد با تدوام تنش زايي منطقه اي با ايران تا ورود يك رئيس جمهور جديد به كاخ سفيد مسئله را ادامه دهد و به گونه اي ميان ايران و آمريكا در مسائل منطقه اي تنش ايجاد كند و در نتيجه، پاي آمريكا را به طور مستقيم به اين بحران باز كند. به همين دليل است كه عربستان مدام بر طبل تأثيرات منفي توافق هسته اي ايران با غرب مي كوبد و سعي مي كند از طريق لابي و منابع مالي خود در جهت ايجاد رعب ميان كشورهاي منطقه بخاطر نزديكي ايران و غرب استفاده كند».
كيهان برزگر افزود «رقابت عربستان با ايران حتي در شيوه جنگ با داعش هم نمايان شده است. سعودي ها احساس مي كنند كه ايران در در رهبري مبارزه با داعش نقش برتر را دارد و اينكه غربي ها در نهايت به ائتلاف ايران و روسيه نزديك مي شوند. براي همين، به سرعت ائتلاف به اصطلاح اسلامي خود را براي ايجاد يك بلوك عربي سني ايجاد كردند تا رهبري سني خود را در منطقه از دست ندهند».
اين استاد دانشگاه چرايي همراهي كشورهاي خليج فارس با عربستان در جريان ائتلاف به اصطلاح اسلامي مبارزه عليه تروريسم به رهبري عربستان را نيز آن دانست كه اين كشورها حفظ موقعيت منطقه اي عربستان را براي حفظ رژيم سياسي خود ضروري مي دانند.
برزگر ادامه داد: «توسعه روابط سياسي ايران و روسيه از طريق مبارزه با داعش موضوع ديگري است كه از سوي عربستان مورد تأييد نيست و توسعه روابط همزمان ايران در دو جبهه غرب و روسيه، سعودي ها را بسيار نگران كرده و آنها را به سمت رفتار تهاجمي در برابر ايران در منطقه سوق داده است».
رئيس پژوهشكده مطالعات استراتژيك خاورميانه در پاسخ به اين سئوال كه علت تمايل بازيگران اروپايي براي ميانجيگري ميان ايران و عربستان چيست؟ گفت: «اين بيشتر به ضرورت حفظ ثبات در منطقه براي رفع مشكلات جديد اروپا، مثل ظهور پديده تروريسم داعش، پيوستن شهروندان اروپايي به آن و اخيراً مسئله مهاجرين سوري و ساير كشورهاي منطقه به اروپا مربوط مي شود. كشورهاي اروپايي، به خصوص آلمان، معتقدند براي پيشگيري از مشكلات فوق بهتر است منابع سياسي- ديپلماتيك و تا حدودي اقتصادي خود را صرف گسترش همكاري منطقه اي و پذيرش مسئوليت توسط خود دولت هاي منطقه كنند و تا حدود ممكن از بروز شكاف هاي قومي- مذهبي جلوگيري كنند. بازيگران اروپايي اكنون به اين نتيجه رسيده اند كه رفع تنش بين ايران و عربستان كليد دست يابي به راه حل سياسي در بحران سوريه و برقراري ثبات در منطقه است».
اين استاد دانشگاه در رابطه با تفاوت ميانجي گري آلمان با ديگر كشورها افزود: «در اين چارچوب، آلمان جايگاه مهمي در اتحاديه اروپا دارد و همين امر، وزن مسئولين اين كشور را در برخورد با مشكلات اروپا بيشتر مي كند؛ به طوري كه آلمان مجبور است رعايت اصول و ارزش هاي اروپايي را در كنار تأمين منافع خود همزمان در نظر بگيرد. در همين راستا آلمان در برخورد با موج اخير مهاجرت از منطقه به اروپا مسئوليت بيشتري پذيرفت و حتي به كشورهاي مسير راه مثل تركيه و مجارستان فشار وارد كرد كه راه را براي رسيدن مهاجران به آلمان هموار كنند».
رئيس گروه روابط بين الملل واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد، واكنش هر كدام از كشورهاي ايران و عربستان به ميانجي گري آلمان را متفاوت و به شرح زير توصيف كرد: «اين مسئله در نزد دو كشور و در روند زمان متفاوت است. در طرف ايران، به نظرم چون آلمان يك كشور غربي است، ايران كمي محتاط عمل خواهد كرد تا واكنش هاي منفي منطقه اي و روابط با گروه هاي سياسي دوست خود را در نظر بگيرد. ضمن اينكه ايران پس از اجراي توافق هسته اي كمي با آسودگي خيال بيشتر عمل خواهد كرد. به هر حال، اكنون شرايط جديدي است و ايران در شرايط جديد قاعدتاً از اين نوع ميانجي گري استقبال مي كند. به خصوص كه در شرايط بهتر منطقه اي نيز قرار دارد».
اين استاد دانشگاه در مورد واكنش عربستان نيز به ميانجي گري آلمان گفت: «در طرف عربستان، موضوع متفاوت است. موضوع اين است كه سعودي ها اكنون شرايط را براي مذاكره فراهم نمي بينند و لذا كمتر به اين نوع ميانجي گري ها اهميت مي دهند».
دكتر برزگر تأكيد كرد: «البته سعودي ها ظاهر قضيه كه علاقمند به مذاكره و رفع تنش با ايران هستند را حفظ مي كنند تا به سياست هاي خود مشروعيت بدهند؛ ولي مسئله واقعي عربستان چيز ديگري است. آن ها بيشتر به فكر تأثيرات منفي چنين مذاكراتي بر موقعيت سياسي و ميداني طرفداران خود در بحران سوريه و يمن هستند. اين نيروها (تروريست هاي منطقه) كه اكنون از آمريكا و كشورهاي غربي قطع اميد كرده اند، تنها اميدشان به حمايت هاي آل سعود است. لذا حل مسئله با ايران قطعاً پيام منفي به اين ها مي دهد كه در شرايط بسيار ضعيفي نيز هستند. عملي شدن اين اقدام به نوعي به معناي باخت به خصوص در سوريه و تاحدودي يمن براي عربستان است».
اين استاد دانشگاه در پايان افزود: «ماحصل ميانجيگري وتوفيق در آن، موقعيت عربستان را در عرصه منطقه اي و جهاني تضعيف مي كند. اما به هر حال عربستان دريك مرحله اي قرار دارد كه مجبور به پذيرش اين نوع ميانجي گري ها و رفع تنش ها است. زيرا دنيا خواهان ثبات در منطقه است و نه جنگ ها و رقابت هايي كه منجر به گسترش تروريسم و افراط گرايي در جهان مي شوند».
گفتني است پيش از اين پیش از این، اندونزی، ترکیه، ژاپن، روسیه، کویت، چین، عراق، اتریش و پاکستان با ابراز نگرانی از تنش های به وجو آمده میان ایران و عربستان خواستار میانجی گری برای کاهش تنش های میان دو کشور شدند. همچنین وزیر خارجه آمریکا نیز طی تماس هایی با وزیران خارجه ایران و عربستان، خواستار خویشتن داری در مواجهه با اختلافات طرفین شده بود.
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
