داخلی صفحه اجتماعی آرشيو يادداشت

۲

به بهانه قانون امر به معروف و نهی از منکر

بخش تعاملی الف - محمد یزدی زاده

اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.

امام حسین(ع) درتشریح فلسفه قیامش می فرماید: انى لم اخرج اشرا و لابطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فى امة جدى(ص) اريد ان آمر بالمعروف و انهى عن المنكر. (بحارالانوار، ج ۴۴، باب ۳۷، ح ۲) و به درستی كه من بیهوده، گردنكش، ستمگر و ظالم حركت نكردم بلکه برای اصلاح در امت جدم محمد (ص) حركت كردم. و می خواهم امر به معروف و نهی از منكر كنم و به روش جدم محمد (ص) و پدرم علی ابیطالب(ع) رفتار كنم.

امام باقر(ع) نيز در حديثى مى فرمايد: «امر به معروف و نهى از منكر راه پيامبران است. برنامه افراد صالح و شايسته است. واجبى است كه ساير واجبات در گرو آن اقامه مى شوند. امنيت راه ها در سايه آن حاصل مى شود. حليت كسب ها به سبب آن است. در سايه امر به معروف و نهى از منكر است كه دشمنان را به رعايت انصاف وادار مى سازد، ... كارها در سايه امر به معروف و نهى از منكر به سامان مى رسد. (اصول كافى، ج ۵، ح ۱، ص ۵۵)

این روزها مجلس شورای اسلامی در حال تصویب قانون امر به معروف و نهی از منکر است و به همین دلیل بحث ها و صحبت هایی در این زمینه در میان جریانات و شخصیت های مختلف مطرح است که از آن جمله به سخنان رئیس جمهور در زنجان می توان اشاره کرد. آقای روحانی گفت:

"....... مبادا روزی کلمه امر به معروف و نهی از منکر که باید وسیله ارتباط نزدیک‌تر جامعه به یکدیگر و دعوت همگان به خیر و نیکی باشد، به‌ وسیله‌ای برای تفرقه و جدایی تبدیل شود.......... تنها یک گروه آمر به معروف و ناهی از منکر نیستند، بلکه همه مردم این وظیفه را بر دوش دارند، ............مبادا - که البته نخواهد بود - تحت لوای شعار زیبای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ناامنی آغاز شود.......... اساس امر به معروف و نهی از منکر ایجاد امنیت، برادری، کرامت انسانی و احترام به یکدیگر است و مبادا که منکر تنها به یک مسأله خلاصه شود و دروغ، تهمت، رشوه‌خواری و بورسیه‌های تقلبی منکر پنداشته نشوند و از صبح تا شب فقط یک مسأله و آن هم بدحجابی به عنوان منکر مطلق تلقی گردد....... نباید چند نفر در کشور خود را متولی اخلاق بپندارند، درس عاشورا برای ما آن است که همه به دنبال امر به معروف و نهی از منکر باشیم و قیام امام حسین(ع) برای همین موضوع بود............."

رئیس مجلس نیز در سخنانی در جلسه علنی یکشنبه۴/۸/۹۳ گفت:

".........این همه فضاسازی علیه این طرح و مرتبط کردن آن با برخی مسائلی که در کشور رخ داده، کار نادرستی بود. می‌گویند در این امر اشکالاتی وجود دارد. این طرح که هنوز در مجلس به تصویب نهایی نرسیده، اگر اشکالی هست مطرح کنند که در مجلس طبق آئین‌نامه بررسی شود..........همه آقایان صاحب‌نظر توجه داشته باشند که امر به معروف و نهی از منکر هم یک فریضه مهم اسلامی و حیات بخش برای جامعه است و هم نص قانون اساسی است و لذا باید حامی این امر مهم باشند...... همه بحث‌ها در این یک سال در مجامع و رسانه‌ها این بود که از گذشته درس گرفته شود و معتدل عمل کنند. این روش که تکرار همان روش‌های مذموم سابق است. عقل حکم می‌کند که مسائل امنیتی در جامعه به سوی اجتماعی شدن سوق پیدا کند نه بالعکس که پدیده‌های اجتماعی، سیاسی و امنیتی شود......."

با اینگونه بحث های متقابل به نظر می رسد اختلاف نظر و اختلاف برداشت اساسی از طرح قانون امربه معروف و نهی از منکر در دیدگاه دو رئیس قوه کشور وجود دارد و احتمالا در این طرح اشکالاتی غیرقابل اغماض هست که حتما بایستی به دقت بررسی و مرتفع گردد. به بیان روشن تر نمی توان فقط به نظر و عقیده یکی از روسا توجه و به دیگری بی اعتنایی نمود و بدون تردید نگرانی ها و دغدغه های هر دو رئیس قوه، عالمانه و دلسوزانه هست.

و اما همانگونه که رئیس مجلس تاکید کرده که :" این طرح که هنوز در مجلس به تصویب نهایی نرسیده، اگر اشکالی هست مطرح کنند که در مجلس طبق آئین‌نامه بررسی شود"، لذا به نظر حقیر چند نکته در این طرح مغفول مانده است که امیداست مورد مداقه و بررسی قرارگیرد. یکی از نکاتی که می تواند موجب تناقض و محل مناقشه آشکار و سوء استفاده باشد، ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی است که متن آن برروی کاغذی و بر در و دیوار اکثر ادارات و سازمان ها و شهرداری ها به وضوح مشاهده می شود.

ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی می گوید: "هر کس با توجه به سمت، به یکی از رؤسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس و یا تا (۷۴) ضربه شلاق و یا پنجاه ‌هزار تا یک ‌میلیون‌ ریال جزای نقدی محکوم می‌شود."

تصور کنید ارباب رجوعی بخواهد به موجب قانون امربه معروف و نهی از منکر به کارمندی و یا مسئولی تذکر دهد که مثلا چرا کار مردم را درست و به موقع انجام نمی دهد و یا چرا فلان خانم کارمند حجابش کامل نیست و یا چرا کارمندی به بهانه نماز کارش را تعطیل می کند ولی برای نماز نمی رود و در اتاقش را می بندد و ارباب رجوع را پشت در اتاقش معطل می کند و از این قبیل تذکرات؛ آنگاه در مقابل، کارمند و مسئول مربوطه هم با اتکا به ماده ۶۰۹ می تواند مدعی شود که فلان ارباب رجوع به گونه ای توهین آمیز تذکر داده است و باید مجازات شود. و یا اینکه به لطایف الحیل چوب لای چرخ ارباب رجوع آمربه معروف بگذارد و با سایر بخش های اداری هم برای انجام ندادن به موقع کار آمربه معروف و کارشکنی هماهنگی نماید. این یعنی تناقض آشکار و آغاز هرج و مرج و سوء استفاده از قوانین!

چون در طرح مذکور در نگاه اول، همه نظرها ناخواسته معطوف به یکی از موارد مهم امربه معروف یعنی حجاب دختران و بانوان است، لذا به نظر ابهام دیگر در طرح قانون امربه معروف و نهی از منکر بلاتکلیف و مغفول ماندن احتمالی تذکر در مورد وضعیت ظاهری نابهنجار و اسفبار بسیاری از مردان و پسران خواهد بود که با لباس های نامناسب و صورت های آرایش کرده و بازوان تاتو شده در اجتماع ظاهر می شوند و می توانند تاثیرات ناخوشایند و منفی بر روی سایر نوجوانان و جوانان و انظار عمومی بگذارند. پسر جوانی که آنچنان لباس می پوشد که سینه و شکم و زیربغلش پیداست و مثلا در داخل مترو و فروشگاهها و اماکن عمومی و پرجمعیت دوشادوش و روبروی زنان و دختران قرار می گیرد، چگونه ممکن است مورد عتاب و تذکر قرار نگیرد و هرگونه که دلش می خواهد بپوشد و راه برود.

نکته دیگر اینکه، قانون امربه معروف و نهی از منکر نباید خدایی ناکرده این ذهنیت را ایجاد کند که ظاهرا دولتمردان و مسئولین برای کاهش بار مسئولیت سنگین و طاقت فرسای خود و یا به دلیل ناتوانی و ناکارآمدی در جهت اصلاح امورخود و برخورد با خاطیان و متخلفان به ویژه اداری و دولتی، انتظار دارند که فقط مردم به میدان آمده و خودشان با قانون شکنان و متخلفان اداری و دولتی برخورد کنند و دولت نظاره گر و تماشاچی باشد. به بیان دیگر خیلی بعید است که مثلا کارمندی و یا مدیری به مافوقش امربه معروف و نهی از منکر کند که چرا به نمازجماعت نمی روی و یا بین کارمندان تبعیض قائل میشوی و یا رشوه می گیری و.....؛ چراکه به روشنی عاقبتش را تنبیه و اخطار و تنزل شغلی و امثالهم از سوی مافوق خود می بیند و بنابراین خودش را به زحمت و دردسر نمی اندازد. لذا اگرچه امر به معروف و نهی از منکر تکلیف شرعی و همگانی است، لکن نباید مردم را دراجرای قانون مهم و حیاتی امربه معروف و نهی از منکر تنها گذاشت.