توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 129023
آمار و سرشماری ، پایه و اساس برنامه ریزی
تقی سالک اکمل
اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۰ ساعت ۱۷:۲۶
برنامه ریزی یکی از اولویتهایی است که هم در زندگی شخصی و هم در زندگی اجتماعی و توسعه و پیشرفت کشورها نقش به سزایی دارد .این مهم در آیات و روایات دینی و اسلامی ما نیز به خوبی بیان و برآن تاکید گردیده است . حضرت امیرالمومنین امام علی (علیه السلام ) می فرمایند : «التدبیر قبل الفعل یومن العثار» تدبیر و برنامه ریزی قبل از كار، باعث مصونیت از لغزش و خطا است. همچنین آن حضرت ، در فرمان خود به مالک اشتر که به عنوان تنها مرجع عدالت گستر در سازمان ملل متحد به ثبت رسیده است نیز ، بر اهمیت برنامه ریزی در کارها به ویژه برای زمامداران و حاکمان تاکید کرده اند .
 
بدون شک برای برنامه ریزی بهینه و کارآمد ؛ داشتن آمار و اطلاعات صحیح امری بدیهی است . براین اساس، کسب آمار و داده های اطلاعاتی برای همگان به ویژه برنامه ریزان و مدیران رده بالا در تمامی جوامع بسیار ارزشمند و انکار ناپذیر است . رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای (دامت برکاته ) در زمینه اهمیت آمار و سرشماری می فرمایند : همه توجه داشته باشند كه پايه‌ى برنامه‌ريزيهاى كشور، آمار است، كه با سرشمارى به دست مى‌آيد. هر چه سرشمارى دقيقتر و صحيح‌تر باشد، برنامه‌ها صحيح‌تر و درست‌تر خواهد بود و امكان موفقيت برنامه‌هاى آبادانى و سازندگى كشور بيشتر خواهد بود.
 
تعداد جمعيت از ديرباز مورد توجه انسان بوده است و در ادوار گوناگون به روشهاي مختلف مورد سنجش قرار گرفته است. محققان قدمت سرشماری در جهان را به بیش از ۳۷۰۰سال قبل از میلاد مسیح می دانند اما اولين سرشماري جهان، به روش نوين در سال ۱۷۹۴ در كشور سوئد انجام شده است و بعد از آن كشور‌هاي ديگر نيز به شمارش افراد جامعه‌ي خود به روش مذكور پرداختند.
 
در تاریخ اسلام به یک نمونه سرشماری اشاره شده که البته این گونه آمارگیری مورد نکوهش خداوند متعال قرار گرفته و به معنای متداول سرشماری کنونی نیست .
 
در تاریخ آمده است که میان دو قبیله "بنی سهم" مفاخره رخ داد، هر کدام از دو طرف افتخارات قبیلگی خویش را در برابر افتخارات دیگری بر شمردند و هر یک از دو قبیله مدعی شدند که نفرات قبیلة ما از شما بیشتر است. به دنبال این ادعا به سرشماری پرداختند و نتیجه به سود یکی و زیان دیگری خاتمه یافت اما به نزاع برخاستند، این بار زنان حامله را دو تن شمردند! باز یکی از این دو که مغلوب شده بود، پیشنهاد کرد که باید تمام مردگان را نیز شمارش نمایند، از این رو به قبرستان ها رفتند و به سرشماری مردگان پرداختند.( تفسیر مجمع البیان، ج ۱، ص ۵۳۴) پس از آن بود که سوره مبارکه تکاثر بر رسول گرامی اسلام (ص) نازل شد .
 
حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی می گوید : اسلام هم سرشماري و آمار دارد. حديث آن هم اين است. پيامبر(ص) فرمود: «اكتبوا لي من تلفظ بلا سلام» هركس اسلام را تلفظ كرد، «اكبتوا لي» اسمش را بنويسيد. يعني هركس كه مي‌گويد: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ» اسمش را بنويسيد. سرشماري آمار مسلمانان جهان را بنويسيد..( سایت مرکز درسهایی از قرآن )
 
ایرانیان از جمله مللی هستند که علاوه برنقشی که در گسترش تمدن بشری و علوم داشتند ، در زمینه آمار و برنامه ریزی پیشرو بوده اند . در ایران باستان سرشماری‌های عمومی جمعیت برای دریافت مالیات سرانه و تعیین شماره مردان قادر به جنگ انجام می‌شده ‌است.
 
از سنگ نوشته ها و كتيبه ها بر مي آيد در زمان هخامنشيان لغت «هامار» به معني ارقام مالياتي و سپاهيان و نيز لغت «شامار» به معني سرشماري نفوس به كار مي رفت.
 
در دوره ساسانیان با وجود نبود امکانات پیشرفته ، آنان کار بسیار جالبی برای سرشماری سربازان خود می نمودند بدین ترتیب که پیش از خروج یک سپاه افراد جلوی شاهنشاه یا فرمانده سپاه رژه می رفتند و در پایان رژه ، هر سرباز تیری در سبد می انداخت .پس از پایان رژه سبد بسته و مهر می شد. پس از پایان جنگ هنگام ورود به شهر هر سرباز تیری را از درون سبد بر میداشت. باقی مانده تیرها، نشان دهنده تعداد کشته ها و اسیران می شود.
 
بیزانسی ها برای سرشماری از چنین روشی بهره نمی بردند اما در سال ۵۳۹ میلادی به تقلید از ایرانیان آنان نیز چنین کردند.

در کتاب تاریخ عباسی نقل شده که شیخ بهایی به دستور شاه عباس صفوی برای حفر نهرهای زاینده‌رود و سیستم آب‌رسانی، می بایست تعداد سکنه اصفهان و حومه را بداند. وی با استفاده از تعداد نان مصرفی هر فرد و شمارش تعداد نان پخت شده توسط نانوایی‌های خانگی و معابر به وسیله گماشتگان خویش، توانست شمار نفوس و اهالی اصفهان را به دست آورد.
 
مواردی از این دست در تاریخ پرافتخار ایران بارها نقل شده که نشان می دهد ایرانی ها به درستی به اهمیت سرشماری و آمارگیری در برنامه ریزی برای آبادانی کشور پی برده اند .
 
امروزه لفظ سرشماري نفوس و مسكن معناي دقيق تري پيدا كرده است و به مجموعه فعاليتها و خدماتي اطلاق مي شود كه شامل طراحي، برنامه ريزي، گردآوري و كدگذاري، طبقه بندي ، ارزشيابي ، اصلاح و تجزيه و تحليل و نهايتاً چاپ و انتشار اطلاعات آماري از جمعيت و مسكن مي باشد" و مطابق توصيه هاي سازمان ملل متحد در اكثر كشورهاي جهان در فاصلۀ زماني معمولاً ۱۰سال يكبار از قرن ۲۰ به بعد رايج شده است.
 
اولين سرشماري جمعيتي ايران به روش نوين درسال ۱۲۶۴ شمسي و درسطحي محدود در زمان ناصرالدين شاه قاجار ، به عمل آمد.
 
سرشماری عمومی نفوس ومسکن که از دوم تا ۲۲ آبان ماه سال جاری در سراسر کشور انجام می گیرد ، هفتمین سرشماری پس از آمارگیری های سالهای ۱۳۷۵،۱۳۶۵،۱۳۵۵،۱۳۴۵،۱۳۳۵و ۱۳۸۵ است .
 
براساس مصوبه هئیت دولت در اردیبهشت سال ۱۳۸۶، سرشماری عمومی نفوس و مسکن به جای برگزاری در بازه زمانی ده ساله ، هر پنج سال یکبار انجام می گیرد .
 
سرشماری امسال آخرین سرشماری به روش کنونی خواهد بود و از سال ۱۳۹۵سرشماری به صورت الکترونیکی برگزار می شود .
 
در هفتمین سرشماری نفوس و مسکن از ۱۰۰هزار نقطه شهری و روستایی آمارگیری به عمل آمده و نزدیک به ۹۱هزار نفر درآن حضور فعال دارند و بر اساس برآورهای انجام شده ، بیش از ۵۰میلیون کیلومتر پیمایش انجام خواهد گرفت .
 
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ضمن مشارکت در طرح سرشماری نفوس و مسکن ، با توصیه به آحاد مردم برای همکاری با مأموران آمار در طرح سرشماری عمومی نفوس و مسکن تأکید کردند: سرشماری یک ضرورت برای کشور و برنامه ریزی صحیح بمنظور بهره مندی از آینده ای منطقی، معقول و مطلوب است.
 
حضرت آیت الله خامنه ای آمار را ستون فقرات برنامه ریزی در عرصه های مختلف دانستند و با اشاره به نقش مردم در سرشماری افزودند: از مردم عزیز کشورمان درخواست می شود تا ضمن همکاری کامل با مأموران سرشماری، به سؤالهای آنان با دقت و حوصله، پاسخ صحیح دهند.
 
قطعا این طرح ملی بدون مشارکت مردم و همکاری دستگاه های مختلف اجرایی و اداری کشور ، به نحو مطلوب انجام نخواهد شد . بنابراین همکاری شایسته مردم با سرشماری ، موجب کسب آمار صحیح و متقن برای پیشرفت و آبادانی میهن اسلامی مان خواهد شد .
 
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.