کد مطلب: 223057
پنجاه و سومین سالگرد سفر «یوری گاگارین» به فضا
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۸ فروردين ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۵۵
از سال ۲۰۰۰، دوازدهم آوریل در همه‌جای دنیا، به نام شب یوری نامگذاری شده و برنامه‌های مختلفی هم به‌مناسبت این شب اجرا می‌شود. «یوری گاگارین»، کیهان‌نورد روسی، نخستین انسانی است که ۵۳ سال پیش در روز ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ به مرز فضا پای گذاشت و با فضاپیمای «وستوک-۱» در طول ۱۰۸دقیقه، یک دور مدار زمین را پیمود و به این ترتیب تاریخ فضانوردی را دگرگون کرد و نامش در تاریخ جاودانه شد. هرساله در اکثر نقاط جهان، این شب را طی مراسمی ویژه جشن می‌گیرند.
به گزارش شرق، در ایران نیز چندسالی است مراسم روز ۲۳فروردین، به یکی از برنامه‌های سالانه انجمن‌ها و گروه‌های نجومی تبدیل شده است به‌طوری که اکثر گروه‌ها به‌صورت خودجوش، این شب را در قالب سخنرانی، مراسم‌های علمی، شب‌های رصدی و... پاس می‌دارند.
اولین مراسم رسمی شب یوری را سه منجم آماتور «لورتا هیدالگو»، «جرج وایت ساید» و «تریش گارنر» در سال ۲۰۰۱ با هدف مرور خاطرات سفر نخستین انسان به فضا، آشنایی با ماموریت‌های فضایی و جلب‌توجه عموم به اهمیت فضا و فضانوردی برگزار کردند.
زندگینامه «یوری گاگارین»: «یوری الکسویچ گاگارین» در نهم مارس ۱۹۳۴ در یک خانواده کشاورز در روستای کلوشینو، از توابع شهر گاگارین استان اسمولنسک در کشور روسیه به دنیا آمد. «یوری» فرزند سوم خانواده بود و پدر و مادرش هردو در مزرعه کار می‌کردند.
او از همان کودکی سعی کرد که دنیا را با دید دیگری تجربه کند. «یوری» در مدرسه دانش‌آموزی باهوش و سختکوش و به قول معلمش، گهگاهی هم بازیگوش بود. از کودکی به پرواز علاقه داشت، هواپیماهای مدل می‌ساخت و کتاب‌های «ژول‌ورن» را با علاقه مطالعه می‌کرد. «یوری» پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، در یک مدرسه شبانه فنی آهنگری در بخش ریخته‌گری به‌کارآموزی مشغول شد.
در سال ۱۹۵۱ برای ادامه تحصیلات در هنرستان فنی ساراتوف قبول شد. «یوری» که همیشه به پرواز علاقه داشت، همزمان با تحصیل در هنرستان، به عضویت باشگاه هوایی ساراتوف درآمد تا فوت‌وفن پرواز با هواپیمای سبک را فراگیرد.
«یوری گاگارین» پس از فارغ‌التحصیلی از هنرستان، در سال ۱۹۵۵ به دانشکده نیروی هوایی اورنبورگ رفت تا پرواز با هواپیماهای نظامی را فراگیرد. او مدت کوتاهی پس از پرتاب «اسپوتنیک-۱» (اولین ماهواره جهان)، در سال ۱۹۵۷ پس از دریافت مدرک خلبانی هواپیمای «میگ-۱۵» با امتیازات بالا از آنجا فارغ‌التحصیل شد. در همان دانشکده بود که با همسر آینده‌اش «والنتینا گُریاچوا» آشنا شد و حاصل این ازدواج، دو فرزند دختر بود.
در سال‌های جنگ سرد، درحالی‌که ابرقدرت‌های جهان، بر سر ثبت اولین پرواز فضایی در حال رقابت بودند، شوروی سابق با یک برنامه بسیار فشرده ۲۰نفر کاندیدا را برای سفر به فضا برگزید که در نهایت پس از انجام هزاران آزمایش سخت و وسیع، دونفر انتخاب شدند: «گرمان تیتوف» و «یوری گاگارین» جوان، در نهایت هشتم آوریل که گزینش نهایی انجام شد، «سرگئی کارالوف» که پدرخوانده تاریخ عصر فضا در کشور روسیه یا شوروی‌سابق نامیده می‌شود، «گاگارین» را به‌عنوان فضانورد برگزید.
ویژگی بارز «گاگارین» که موجب انتخابش شد، قد ۱۵۶ سانتیمتری‌اش بود که برای جاشدن داخل کپسول فضاپیمای کوچک «وستوک-۱» مناسب بود.
آغــاز پــرواز: «یوری گاگارین»، ساعت ۶:۰۷ صبح در پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان در کپسول فضاپیمای «وستوک-۱» پروازش را آغاز کرد. مداری که «گاگارین» پیمود، مداری بیضی‌شکل بود که حداقل ۱۶۹ و حداکثر ۳۱۵ کیلومتر از سطح زمین فاصله داشت و صفحه مدار با صفحه استوای زمین زاویه‌ای ۶۵درجه‌ای می‌ساخت تا فرود «گاگارین» را در خاک شوروی تضمین کند. متخصصان در مرکز کنترل پرواز، به‌وسیله سه کانال رادیویی و یک کانال تلویزیونی با «گاگارین» در مدار زمین ارتباط داشتند.
مدارگرد حامل «یوری گاگارین»، پس از آنکه ۱۰۸دقیقه با سرعت ۲۷هزارو۴۰۰کیلومتر در ساعت، یک‌بار زمین را دور زد، اولین فضانورد جهان را به سلامت به زمین بازگرداند و به این ترتیب افتخاری بی‌نظیر برای «یوری گاگارین» و کشورش، اتحاد جماهیر شوروی سابق به ارمغان آورد. در حالی‌که «گاگارین» در مدار زمین پرواز می‌کرد، درجه نظامی او به افتخار موفقیتش از ستوانی به سرهنگی ارتقا پیدا کرد.
نخستین جمله‌هایی که «گاگارین» از فضا به زمین مخابره کرد، عبارتند از: «پرواز به‌خوبی ادامه دارد، دید خوبی دارم، من زمین را می‌بینم، بسیار زیباست...»مشهور است که «گاگارین» در حال اوج‌گرفتن به مدار زمین، آهنگ یک سرود میهن‌پرستانه روسی را زمزمه می‌کرد که «مام‌میهن می‌شنود» نام دارد. ابیات اول این آهنگ چنین هستند: مام‌میهن می‌شنود، مام‌میهن می‌داند که فرزندش تا کجای آسمان‌ها پرواز کرده است... .
فــرود موفقیت‌آمیز:«گاگارین» پس از ۱۰۸دقیقه پرواز، در ۲۶کیلومتری جنوب‌غربی شهر انگلس در منطقه ساراتوف فرود آمد. این نقطه، از منطقه پیش‌بینی‌شده برای فرود فاصله زیادی داشت و کسی برای استقبال از او حاضر نبود. «آنا آکیموونا تاتارووا»، همسر جنگلبان محلی و نوه شش‌ساله‌اش، اولین کسانی بودند که «گاگارین» را پس از فرود دیدند. خود «گاگارین» ماجرا را اینگونه تعریف می‌کند: «آنها وقتی مرا با لباس و کلاه فضایی و چتر نجاتم دیدند، ترسیدند و عقب رفتند. من به آنها گفتم نگران نباشید، من هم مثل شما شهروند شوروی هستم، همین الان از فضا برگشتم و دنبال تلفن می‌گردم که به مسکو زنگ بزنم...»
«گاگارین» پس از تماس تلفنی با دفتر نیروی هوایی، پیامی به این مضمون فرستاد: «پیامی برای نیروی هوایی، ماموریت با موفقیت انجام شد، در موقعیت Z۱۹۸۵ فرود آمدم، حالم خوب است، ضرب‌دیدگی و شکستگی هم ندارم. گاگارین».
«گاگارین» سرانجام در ۲۷مارس ۱۹۶۸، به‌همراه مربی پروازش در جریان یک پرواز تمرینی با هواپیمای میگ (که بسیار موردعلاقه وی بود)، دچار سانحه شد و سقوط کرد و هر دو سرنشین آن کشته شدند. پیکر «یوری گاگارین» در آرامگاه دیوار کرملین در میدان سرخ شهر مسکو به خاک سپرده شده است.
مجمع عمومی سازمان‌ملل در نشست ویژه‌ای، قطعنامه‌ای صادر کرد که به‌موجب آن روز ۱۲ آوریل به‌مناسبت سالگرد پرواز تاریخی «یوری گاگارین» به دور مدار، «روز پرواز فضایی بشر» نامگذاری شده است.
به گزارش شرق، در ایران نیز چندسالی است مراسم روز ۲۳فروردین، به یکی از برنامه‌های سالانه انجمن‌ها و گروه‌های نجومی تبدیل شده است به‌طوری که اکثر گروه‌ها به‌صورت خودجوش، این شب را در قالب سخنرانی، مراسم‌های علمی، شب‌های رصدی و... پاس می‌دارند.
اولین مراسم رسمی شب یوری را سه منجم آماتور «لورتا هیدالگو»، «جرج وایت ساید» و «تریش گارنر» در سال ۲۰۰۱ با هدف مرور خاطرات سفر نخستین انسان به فضا، آشنایی با ماموریت‌های فضایی و جلب‌توجه عموم به اهمیت فضا و فضانوردی برگزار کردند.
زندگینامه «یوری گاگارین»: «یوری الکسویچ گاگارین» در نهم مارس ۱۹۳۴ در یک خانواده کشاورز در روستای کلوشینو، از توابع شهر گاگارین استان اسمولنسک در کشور روسیه به دنیا آمد. «یوری» فرزند سوم خانواده بود و پدر و مادرش هردو در مزرعه کار می‌کردند.
او از همان کودکی سعی کرد که دنیا را با دید دیگری تجربه کند. «یوری» در مدرسه دانش‌آموزی باهوش و سختکوش و به قول معلمش، گهگاهی هم بازیگوش بود. از کودکی به پرواز علاقه داشت، هواپیماهای مدل می‌ساخت و کتاب‌های «ژول‌ورن» را با علاقه مطالعه می‌کرد. «یوری» پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، در یک مدرسه شبانه فنی آهنگری در بخش ریخته‌گری به‌کارآموزی مشغول شد.
در سال ۱۹۵۱ برای ادامه تحصیلات در هنرستان فنی ساراتوف قبول شد. «یوری» که همیشه به پرواز علاقه داشت، همزمان با تحصیل در هنرستان، به عضویت باشگاه هوایی ساراتوف درآمد تا فوت‌وفن پرواز با هواپیمای سبک را فراگیرد.
«یوری گاگارین» پس از فارغ‌التحصیلی از هنرستان، در سال ۱۹۵۵ به دانشکده نیروی هوایی اورنبورگ رفت تا پرواز با هواپیماهای نظامی را فراگیرد. او مدت کوتاهی پس از پرتاب «اسپوتنیک-۱» (اولین ماهواره جهان)، در سال ۱۹۵۷ پس از دریافت مدرک خلبانی هواپیمای «میگ-۱۵» با امتیازات بالا از آنجا فارغ‌التحصیل شد. در همان دانشکده بود که با همسر آینده‌اش «والنتینا گُریاچوا» آشنا شد و حاصل این ازدواج، دو فرزند دختر بود.
در سال‌های جنگ سرد، درحالی‌که ابرقدرت‌های جهان، بر سر ثبت اولین پرواز فضایی در حال رقابت بودند، شوروی سابق با یک برنامه بسیار فشرده ۲۰نفر کاندیدا را برای سفر به فضا برگزید که در نهایت پس از انجام هزاران آزمایش سخت و وسیع، دونفر انتخاب شدند: «گرمان تیتوف» و «یوری گاگارین» جوان، در نهایت هشتم آوریل که گزینش نهایی انجام شد، «سرگئی کارالوف» که پدرخوانده تاریخ عصر فضا در کشور روسیه یا شوروی‌سابق نامیده می‌شود، «گاگارین» را به‌عنوان فضانورد برگزید.
ویژگی بارز «گاگارین» که موجب انتخابش شد، قد ۱۵۶ سانتیمتری‌اش بود که برای جاشدن داخل کپسول فضاپیمای کوچک «وستوک-۱» مناسب بود.
آغــاز پــرواز: «یوری گاگارین»، ساعت ۶:۰۷ صبح در پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان در کپسول فضاپیمای «وستوک-۱» پروازش را آغاز کرد. مداری که «گاگارین» پیمود، مداری بیضی‌شکل بود که حداقل ۱۶۹ و حداکثر ۳۱۵ کیلومتر از سطح زمین فاصله داشت و صفحه مدار با صفحه استوای زمین زاویه‌ای ۶۵درجه‌ای می‌ساخت تا فرود «گاگارین» را در خاک شوروی تضمین کند. متخصصان در مرکز کنترل پرواز، به‌وسیله سه کانال رادیویی و یک کانال تلویزیونی با «گاگارین» در مدار زمین ارتباط داشتند.
مدارگرد حامل «یوری گاگارین»، پس از آنکه ۱۰۸دقیقه با سرعت ۲۷هزارو۴۰۰کیلومتر در ساعت، یک‌بار زمین را دور زد، اولین فضانورد جهان را به سلامت به زمین بازگرداند و به این ترتیب افتخاری بی‌نظیر برای «یوری گاگارین» و کشورش، اتحاد جماهیر شوروی سابق به ارمغان آورد. در حالی‌که «گاگارین» در مدار زمین پرواز می‌کرد، درجه نظامی او به افتخار موفقیتش از ستوانی به سرهنگی ارتقا پیدا کرد.
نخستین جمله‌هایی که «گاگارین» از فضا به زمین مخابره کرد، عبارتند از: «پرواز به‌خوبی ادامه دارد، دید خوبی دارم، من زمین را می‌بینم، بسیار زیباست...»مشهور است که «گاگارین» در حال اوج‌گرفتن به مدار زمین، آهنگ یک سرود میهن‌پرستانه روسی را زمزمه می‌کرد که «مام‌میهن می‌شنود» نام دارد. ابیات اول این آهنگ چنین هستند: مام‌میهن می‌شنود، مام‌میهن می‌داند که فرزندش تا کجای آسمان‌ها پرواز کرده است... .
فــرود موفقیت‌آمیز:«گاگارین» پس از ۱۰۸دقیقه پرواز، در ۲۶کیلومتری جنوب‌غربی شهر انگلس در منطقه ساراتوف فرود آمد. این نقطه، از منطقه پیش‌بینی‌شده برای فرود فاصله زیادی داشت و کسی برای استقبال از او حاضر نبود. «آنا آکیموونا تاتارووا»، همسر جنگلبان محلی و نوه شش‌ساله‌اش، اولین کسانی بودند که «گاگارین» را پس از فرود دیدند. خود «گاگارین» ماجرا را اینگونه تعریف می‌کند: «آنها وقتی مرا با لباس و کلاه فضایی و چتر نجاتم دیدند، ترسیدند و عقب رفتند. من به آنها گفتم نگران نباشید، من هم مثل شما شهروند شوروی هستم، همین الان از فضا برگشتم و دنبال تلفن می‌گردم که به مسکو زنگ بزنم...»
«گاگارین» پس از تماس تلفنی با دفتر نیروی هوایی، پیامی به این مضمون فرستاد: «پیامی برای نیروی هوایی، ماموریت با موفقیت انجام شد، در موقعیت Z۱۹۸۵ فرود آمدم، حالم خوب است، ضرب‌دیدگی و شکستگی هم ندارم. گاگارین».
«گاگارین» سرانجام در ۲۷مارس ۱۹۶۸، به‌همراه مربی پروازش در جریان یک پرواز تمرینی با هواپیمای میگ (که بسیار موردعلاقه وی بود)، دچار سانحه شد و سقوط کرد و هر دو سرنشین آن کشته شدند. پیکر «یوری گاگارین» در آرامگاه دیوار کرملین در میدان سرخ شهر مسکو به خاک سپرده شده است.
مجمع عمومی سازمان‌ملل در نشست ویژه‌ای، قطعنامه‌ای صادر کرد که به‌موجب آن روز ۱۲ آوریل به‌مناسبت سالگرد پرواز تاریخی «یوری گاگارین» به دور مدار، «روز پرواز فضایی بشر» نامگذاری شده است.
