کد مطلب: 475995
شهروندان در انتخابات ریاست جمهوری بر چه مبنایی رای می دهند؟
تاریخ انتشار : شنبه ۶ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۰۵:۴۳
بررسی رفتار انتخاباتی شهروندان و گزینش آنان میان نامزد جریان های مختلف سیاسی در سال های گذشته، الگویی متغیر، چندوجهی و قابل تامل را به تصویر می کشد.
به گزارش ایرنا، پایان انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم آغازی برای تحلیل های گوناگون بر فرایند و نتیجه آن، بررسی تطبیقی با رقابت های ادوار پیشین و اظهارنظر صاحبنظران و فعالان سیاسی در زمینه مولفه های تاثیرگذار بر آرای شهروندان، نقش رسانه ها و شبکه های مجازی، پیامدهای انتخاب مردم در حوزه های داخلی و خارجی و ... است.
در کنار طیف گسترده ای از موضوعات مرتبط با انتخابات، آرای ریخته شده به صندوق ها از جنبه های گوناگون قابل بررسی است. یکی از این وجوه، مولفه های سمت و سو دهنده به آرا شهروندان است که در هر دوره از انتخابات یکی از این مولفه ها برجستگی بیشتری نسبت به دیگر عوامل داشته است.
**انتخابات 76؛ شکوفایی یک گفتمان
تا پیش از انتخابات هفتم ریاست جمهوری، مهمترین عوامل شکل دهنده به آرای عمومی، وجاهت، پیشینه انقلابی و وزن سیاسی، قرار داشتن در حلقه یاران نزدیک بنیانگذار جمهوری اسلامی و میزان شناخت عمومی از نامزد اصلح و ... بود. انتخابات سال 76 اما تحت تاثیر گفتمان تازه ای بود که از سوی جناح چپ نیروهای سیاسی جمهوری اسلامی پایه گذاری شد و ناظر بر مفهوم اصلاحات و توسعه سیاسی بود.
سنگینی وزن نیروهای اصولگرا در دولت دوم آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی»، مجلس و دیگر نهادهای انقلابی سبب شد تا در تهران و شهرستان ها حمایتی قاطع از حجت الاسلام «علی اکبر ناطق نوری» نامزد اصولگرایان صورت گیرد. این در حالی بود که طیف مقابل در ابتدای رقابت ها در حمایت از حجت الاسلام «سیدمحمد خاتمی» قاطعیت چندانی نداشت. با این حال جذابیت های گفتمان تازه اصلاحات و میزان اقبال به شعارهای سیاسی در طول رقابت های انتخاباتی سبب شد تا اولویت های انتخاب شهروندان تحولی چشمگیر را به خود ببیند.
** انتخابات هشتم ریاست جمهوری
انتخابات سال 80 تکرار پیروزی اصلاح طلبان برای کسب کرسی ریاست جمهوری و اداره قوه مجریه بود. این رقابت به نوعی ادامه صف بندی نیروهای سیاسی اصولگرا و اصلاح طلب در انتخابات مجلس ششم را به تصویر کشید. اصولگرایان پس از واگذار کردن نتیجه در بسیاری از حوزه های انتخابیه، تلاش کردند تا ناکامی غیرمنتظره انتخابات هفتم را جبران کنند.
در انتخابات هشتم که با حضور 10 نامزد برگزار شد، «احمد توکلی» نامزد اصلی اصولگرایان در رقابت با رییس دولت مستقر بود؛ نامزدی که در انتخابات ششم ریاست جمهوری نیز توانسته بود با طرح نقدهایی به رییس دولت سازندگی، چهار میلیون رای را به خود اختصاص دهد.
در انتخابات سال 80 هر چند خاتمی توانست با 1.5 میلیون رای بیشتر از دوره قبل بار دیگر منتخب ملت نام گیرد اما جغرافیای آرای نفر دوم یعنی نامزد اصلی اصولگرایان در سراسر کشور قابل تامل بود. در این انتخابات در نصاب کلی حدود 77 درصد آرا به خاتمی و 15.5 درصد به توکلی اختصاص یافت. میزان آرای نامزد اصلاح طلبان در این انتخابات در استان های مرزی و دارای اقلیت های قومی و مذهبی مانند کردستان و سیستان و بلوچستان به ترتیب 86 و 91 درصد آرا بود.
در استان های مذهبی مانند خراسان و قم اما نامزد اصولگرایان توانست با حدود 23 و 33 درصد، آرای بیشتری از میانگین کشوری به دست آورد. در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری نیز آرای توکلی بالاتر از میانگین و نزدیک به 24 درصد بود.
** انتخابات 84؛ انتخاباتی جغرافیایی همراه با فرسایش گفتمان اصلاحات
انتخابات سال 84 از دید بسیاری از تحلیلگران رقابتی بود که اصلاح طلبان نتوانستند مانند ادوار پیشین از قدرت بسیج کنندگی گفتمان خود بهره جویند و به دلیل انشقاق های درونی نامزدهای متعددی را به میدان فرستادند. اصولگرایان نیز تقریبا با شرایطی مشابه و با سه نامزد در انتخابات حاضر شدند.
در دوره اول انتخابات سال 84 کمرنگ شدن سایه اهداف و شعارهای سیاسی سبب رفتار انتخاباتی خاصی در نواحی مختلف کشور شد. از یک سو اهمیت خاستگاه استانی نامزدها سبب شد «محمدباقر قالیباف» در خراسان شمالی و رضوی، «علی لاریجانی» در مازندران، «محسن مهرعلیزاده» در استان های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، «مهدی کروبی» در استان های غربی و جنوبی، «محمود احمدی نژاد» در نواحی مرکزی و آیت الله هاشمی در کرمان حایز بالاترین میزان آرا شوند. البته اکثریت آرای استان های مرزی همچون سیستان و بلوچستان باز هم به نامزدهای اصلاح طلب مانند «مصطفی معین» تعلق گرفت.
در دور دوم این انتخابات اما فضای دوقطبی شده انتخابات بر خاستگاه های استانی نامزدها غلبه کرد و احمدی نژاد توانست با شعار عدالت اجتماعی و اقتصادی بر رقیب خود فائق آید. در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری نهم آیت الله هاشمی تنها در استان های مرزی و جنوبی چون سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، هرمزگان و گلستان با اقلیت های قومی و مذهبی توانست رای بیشتری نسبت به احمدی نژاد به دست آورد.
**انتخابات سال 88؛ انتخاباتی قطبی
انتخابات سال 1388 از دید بسیاری از ناظران، به نوعی امتداد رقابت های دور دوم انتخابات 84 بود. در این فضا احمدی نژاد باز هم توانست روی موج دوقطبی سیاسی ایجاد شده در کشور سوار شود. در این انتخابات بر اساس آمار تنها آرای استان های آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان به رقیب اصلی رییس دولت نهم اختصاص یافت.
** انتخابات سال 92؛ آرای یکدست مردم به روحانی
در انتخابات سال 92 باز هم شعار یک نامزد مبنی بر گردش همزمان سانتریفیوژهای هسته ای و چرخ زندگی مردم کارساز شد. در این انتخابات بر خلاف تصور و سابقه اختصاص آرای شهرهای کوچک و روستاها به نامزدهای اصولگرا، آرای پیروز انتخابات یعنی «حسن روحانی» در مناطق گوناگون تقریبا یکدست بود.
در انتخابات 24 خرداد 92 روحانی در همه استان به جز سه استان اکثریت آرا را بدست آورد و تنها در چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان «محسن رضایی» به دلیل خاستگاه بختیاری خود بیشترین آرا را به دست آورد.
نکته قابل تامل اینکه، رای دهندگانی که در مرحله نخست انتخابات 1384 به یکی از نامزدهای طیف اصلاح طلب رای داده بودند، در انتخابات 1392 نیز روحانی را انتخاب کردند. این استان ها عبارتند از همدان، هرمزگان، لرستان، گیلان، گلستان، کرمانشاه، کرمان، کردستان، فارس، سیستان و بلوچستان، زنجان، بوشهر، ایلام، اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی.
** انتخابات 96 و مولفه های متغیر در رفتار انتخاباتی شهروندان
روحانی در انتخابات 29 اردیبهشت ماه 96 هم توانست بر رقبای خود غلبه کند؛ انتخاباتی که الگوی رفتار انتخاباتی شهروندان شباهت هایی را با سال 80 نمایان می سازد. در این انتخابات باز هم استان های مذهبی چون قم و خراسان رضوی بیش از50 درصد به نامزد اصولگرایان رای دادند. نکته قابل تامل اینکه «سیدابراهیم رئیسی» در استان سمنان یعنی خاستگاه روحانی رای بیشتری به دست آورد. در استانی چون همدان نیز که معمولا به نامزد اصلاح طلبان گرایش داشت نتیجه به سود رئیسی رقم خورد.
در نواحی روستایی نیز میزان آرای نامزدهای اصلی دو جریان اعتدالی و اصلاح طلب و نیز اصولگرا بسیار تحت تاثیر فعالیت های ستادی قرار گرفت. به عبارتی در روستاهایی که ستادهای اصولگرا توانستند از طریق انتشار شب نامه یا محصولات صوتی و تصویری یورش های موثرتری را به دولت یه عمل آورند، نتیجه بهتری به دست آوردند. در مجموع اما می توان گفت به دلیل گسترش ارتباطات و گردش اطلاعات رای مناطق روستایی و شهرهای کوچک نیز در حال نزدیکتر شدن به نصاب مناطق کلانشهری است.
در مجموع می توان گفت در سال های گذشته، شکوفایی یا فرسایش های گفتمانی، به دست آوردن دست برتر در موقعیت های دوقطبی، تازگی و جذابیت شعارها و وعده های انتخاباتی، خاستگاه های جغرافیایی نامزدها در کنار انتساب آنان به جریان های اصلی سیاسی کشور متغیرهایی بوده که به تناوب رفتار انتخاباتی شهروندان را از خود متاثر ساخته است.
به گزارش ایرنا، پایان انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم آغازی برای تحلیل های گوناگون بر فرایند و نتیجه آن، بررسی تطبیقی با رقابت های ادوار پیشین و اظهارنظر صاحبنظران و فعالان سیاسی در زمینه مولفه های تاثیرگذار بر آرای شهروندان، نقش رسانه ها و شبکه های مجازی، پیامدهای انتخاب مردم در حوزه های داخلی و خارجی و ... است.
در کنار طیف گسترده ای از موضوعات مرتبط با انتخابات، آرای ریخته شده به صندوق ها از جنبه های گوناگون قابل بررسی است. یکی از این وجوه، مولفه های سمت و سو دهنده به آرا شهروندان است که در هر دوره از انتخابات یکی از این مولفه ها برجستگی بیشتری نسبت به دیگر عوامل داشته است.
**انتخابات 76؛ شکوفایی یک گفتمان
تا پیش از انتخابات هفتم ریاست جمهوری، مهمترین عوامل شکل دهنده به آرای عمومی، وجاهت، پیشینه انقلابی و وزن سیاسی، قرار داشتن در حلقه یاران نزدیک بنیانگذار جمهوری اسلامی و میزان شناخت عمومی از نامزد اصلح و ... بود. انتخابات سال 76 اما تحت تاثیر گفتمان تازه ای بود که از سوی جناح چپ نیروهای سیاسی جمهوری اسلامی پایه گذاری شد و ناظر بر مفهوم اصلاحات و توسعه سیاسی بود.
سنگینی وزن نیروهای اصولگرا در دولت دوم آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی»، مجلس و دیگر نهادهای انقلابی سبب شد تا در تهران و شهرستان ها حمایتی قاطع از حجت الاسلام «علی اکبر ناطق نوری» نامزد اصولگرایان صورت گیرد. این در حالی بود که طیف مقابل در ابتدای رقابت ها در حمایت از حجت الاسلام «سیدمحمد خاتمی» قاطعیت چندانی نداشت. با این حال جذابیت های گفتمان تازه اصلاحات و میزان اقبال به شعارهای سیاسی در طول رقابت های انتخاباتی سبب شد تا اولویت های انتخاب شهروندان تحولی چشمگیر را به خود ببیند.
** انتخابات هشتم ریاست جمهوری
انتخابات سال 80 تکرار پیروزی اصلاح طلبان برای کسب کرسی ریاست جمهوری و اداره قوه مجریه بود. این رقابت به نوعی ادامه صف بندی نیروهای سیاسی اصولگرا و اصلاح طلب در انتخابات مجلس ششم را به تصویر کشید. اصولگرایان پس از واگذار کردن نتیجه در بسیاری از حوزه های انتخابیه، تلاش کردند تا ناکامی غیرمنتظره انتخابات هفتم را جبران کنند.
در انتخابات هشتم که با حضور 10 نامزد برگزار شد، «احمد توکلی» نامزد اصلی اصولگرایان در رقابت با رییس دولت مستقر بود؛ نامزدی که در انتخابات ششم ریاست جمهوری نیز توانسته بود با طرح نقدهایی به رییس دولت سازندگی، چهار میلیون رای را به خود اختصاص دهد.
در انتخابات سال 80 هر چند خاتمی توانست با 1.5 میلیون رای بیشتر از دوره قبل بار دیگر منتخب ملت نام گیرد اما جغرافیای آرای نفر دوم یعنی نامزد اصلی اصولگرایان در سراسر کشور قابل تامل بود. در این انتخابات در نصاب کلی حدود 77 درصد آرا به خاتمی و 15.5 درصد به توکلی اختصاص یافت. میزان آرای نامزد اصلاح طلبان در این انتخابات در استان های مرزی و دارای اقلیت های قومی و مذهبی مانند کردستان و سیستان و بلوچستان به ترتیب 86 و 91 درصد آرا بود.
در استان های مذهبی مانند خراسان و قم اما نامزد اصولگرایان توانست با حدود 23 و 33 درصد، آرای بیشتری از میانگین کشوری به دست آورد. در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری نیز آرای توکلی بالاتر از میانگین و نزدیک به 24 درصد بود.
** انتخابات 84؛ انتخاباتی جغرافیایی همراه با فرسایش گفتمان اصلاحات
انتخابات سال 84 از دید بسیاری از تحلیلگران رقابتی بود که اصلاح طلبان نتوانستند مانند ادوار پیشین از قدرت بسیج کنندگی گفتمان خود بهره جویند و به دلیل انشقاق های درونی نامزدهای متعددی را به میدان فرستادند. اصولگرایان نیز تقریبا با شرایطی مشابه و با سه نامزد در انتخابات حاضر شدند.
در دوره اول انتخابات سال 84 کمرنگ شدن سایه اهداف و شعارهای سیاسی سبب رفتار انتخاباتی خاصی در نواحی مختلف کشور شد. از یک سو اهمیت خاستگاه استانی نامزدها سبب شد «محمدباقر قالیباف» در خراسان شمالی و رضوی، «علی لاریجانی» در مازندران، «محسن مهرعلیزاده» در استان های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، «مهدی کروبی» در استان های غربی و جنوبی، «محمود احمدی نژاد» در نواحی مرکزی و آیت الله هاشمی در کرمان حایز بالاترین میزان آرا شوند. البته اکثریت آرای استان های مرزی همچون سیستان و بلوچستان باز هم به نامزدهای اصلاح طلب مانند «مصطفی معین» تعلق گرفت.
در دور دوم این انتخابات اما فضای دوقطبی شده انتخابات بر خاستگاه های استانی نامزدها غلبه کرد و احمدی نژاد توانست با شعار عدالت اجتماعی و اقتصادی بر رقیب خود فائق آید. در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری نهم آیت الله هاشمی تنها در استان های مرزی و جنوبی چون سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، هرمزگان و گلستان با اقلیت های قومی و مذهبی توانست رای بیشتری نسبت به احمدی نژاد به دست آورد.
**انتخابات سال 88؛ انتخاباتی قطبی
انتخابات سال 1388 از دید بسیاری از ناظران، به نوعی امتداد رقابت های دور دوم انتخابات 84 بود. در این فضا احمدی نژاد باز هم توانست روی موج دوقطبی سیاسی ایجاد شده در کشور سوار شود. در این انتخابات بر اساس آمار تنها آرای استان های آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان به رقیب اصلی رییس دولت نهم اختصاص یافت.
** انتخابات سال 92؛ آرای یکدست مردم به روحانی
در انتخابات سال 92 باز هم شعار یک نامزد مبنی بر گردش همزمان سانتریفیوژهای هسته ای و چرخ زندگی مردم کارساز شد. در این انتخابات بر خلاف تصور و سابقه اختصاص آرای شهرهای کوچک و روستاها به نامزدهای اصولگرا، آرای پیروز انتخابات یعنی «حسن روحانی» در مناطق گوناگون تقریبا یکدست بود.
در انتخابات 24 خرداد 92 روحانی در همه استان به جز سه استان اکثریت آرا را بدست آورد و تنها در چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان «محسن رضایی» به دلیل خاستگاه بختیاری خود بیشترین آرا را به دست آورد.
نکته قابل تامل اینکه، رای دهندگانی که در مرحله نخست انتخابات 1384 به یکی از نامزدهای طیف اصلاح طلب رای داده بودند، در انتخابات 1392 نیز روحانی را انتخاب کردند. این استان ها عبارتند از همدان، هرمزگان، لرستان، گیلان، گلستان، کرمانشاه، کرمان، کردستان، فارس، سیستان و بلوچستان، زنجان، بوشهر، ایلام، اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی.
** انتخابات 96 و مولفه های متغیر در رفتار انتخاباتی شهروندان
روحانی در انتخابات 29 اردیبهشت ماه 96 هم توانست بر رقبای خود غلبه کند؛ انتخاباتی که الگوی رفتار انتخاباتی شهروندان شباهت هایی را با سال 80 نمایان می سازد. در این انتخابات باز هم استان های مذهبی چون قم و خراسان رضوی بیش از50 درصد به نامزد اصولگرایان رای دادند. نکته قابل تامل اینکه «سیدابراهیم رئیسی» در استان سمنان یعنی خاستگاه روحانی رای بیشتری به دست آورد. در استانی چون همدان نیز که معمولا به نامزد اصلاح طلبان گرایش داشت نتیجه به سود رئیسی رقم خورد.
در نواحی روستایی نیز میزان آرای نامزدهای اصلی دو جریان اعتدالی و اصلاح طلب و نیز اصولگرا بسیار تحت تاثیر فعالیت های ستادی قرار گرفت. به عبارتی در روستاهایی که ستادهای اصولگرا توانستند از طریق انتشار شب نامه یا محصولات صوتی و تصویری یورش های موثرتری را به دولت یه عمل آورند، نتیجه بهتری به دست آوردند. در مجموع اما می توان گفت به دلیل گسترش ارتباطات و گردش اطلاعات رای مناطق روستایی و شهرهای کوچک نیز در حال نزدیکتر شدن به نصاب مناطق کلانشهری است.
در مجموع می توان گفت در سال های گذشته، شکوفایی یا فرسایش های گفتمانی، به دست آوردن دست برتر در موقعیت های دوقطبی، تازگی و جذابیت شعارها و وعده های انتخاباتی، خاستگاه های جغرافیایی نامزدها در کنار انتساب آنان به جریان های اصلی سیاسی کشور متغیرهایی بوده که به تناوب رفتار انتخاباتی شهروندان را از خود متاثر ساخته است.
کلمات کلیدی : انتخابات 96+ انتخابات ریاست جمهوری
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
