«سقراط»
نویسنده: پاملا دل
ترجمه: جهان افروز معماریان
ناشر:
ققنوس و
آوانامه، چاپ اول (کتاب گویا) 1395
(چاپ اول 1390، 110 صفحه، 5500 تومان)
109 دقیقه، 12000 تومان
شما میتوانید کتاب گویای
«سقراط» را تا یک هفته پس از معرفی با
۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب خرید کنید.
*****
در ایران اولین بار این مراکز آموزشی خاص نابینایان (همانند رودکی) بودند که برای استفاده اعضای خود به ارائه کتابهای گویا پرداختند. البته شکل کار حرفهای نبود و تعلیمندیده بودن گویندگان متن از مشکلات اساسی این نسخهها بود که گویا برخی به رایگان و برای مشارکت در کاری انسانی و فرهنگی خواندن متن کتابها را برعهده میگرفتند. تجربه انجام این قسم کتابهای صوتی که درنهایت در قالب چندین نوار کاست تکثیر و در کتابخانه این مراکز جای میگرفت، به بیش از دو دهه قبل برمیگردد. با پیشرفت تکنولوژی و از راه رسیدن ضبط کامپیوتری و تبدیل نوارهای کاست قدیمی به فرمتهای «ام پی تری»، نسخههای صوتی این کتابها نیز در فضای مجازی پخش شد و مخاطبان کتاب به شکل گستردهتری با کتاب گویا آشنا شدند. به خصوص که این تغییر و تحولات با روزگاری همراه شد که در اختیار نداشتن زمان مناسب از مهمترین چالشهای هرکسی محسوب میشد. برای کسانی که ساعتها پشت رول اتومبیل هستند و یا شرایط کاری آنها به گونهای است که میتوانند به چیزی گوش کنند، کتاب گویا واقعا نسخهای معجزهگر محسوب میشود. حتی همان تولیدات غیرحرفهای مراکز نابینایان که کیفیت ضبط پایین و صدای تعلیمندیده گویندگانش (که گاه در میانه کتاب عوض میشود!) در دقایق اول دافعه دارد اما کمی که میگذرد گوش عادت میکند و ذهن فعالیت خود را آغاز میکند.
باید اعتراف کرد که تجربه شنیدن کتاب گویای «سقراط» که با همکاری نشر ققنوس و شرکت آوانامه به بازار آمده است بسیار متفاوت با آن چیزی است که پیش از این به عنوان کتاب صوتی یا گویا در فضای مجازی دست به دست شده بود. به خصوص که دارای فاکتورهای مهمی است که موجب ارجحیت یافتن آن در قیاس با کتابهای گویای غیررسمی پیشین است.
کیفیت ضبط صدای بسیار خوب، استفاده بهینه و تاثیرگذار از موسیقی، استفاده از گویندگان خوش صدا و آموزش دیده و مهمتر از همه اینها خوانش صحیح متن و ادای درست کلمات با رعایت وزن و آهنگ جملات که نقش مهمی در درک بهتر متن دارند. با توجه به این که شنونده کتاب گویا امکان بازگشت به عقب و دوباره خوانی ندارد، سرعت خواندن متن نیز فاکتور مهمی است که در مورد متونی با محتوای مختلف، از جهت سبکی و سنگینی متن، این سرعت باید به شکلی حساب شده و متناسب با گیرایی یک ذهن در شکل متعارف انتخاب شود. با توجه به کیفیت مطلوب کتاب گویای سقراط، میتوان گفت که مخاطب کتاب از جنبههای مورد اشاره در بالا، میتواند نسبت به برخورداری از کیفیت مطلوب مطمئن باشد.
«سقراط» نوشته پاملا دل با ترجمه جهان افروز معماریان در مجموعه شحصیتهای تاثیر گذار نشر ققنوس منتشر شده است، مجموعهای که به نیت آشنا ساختن مخاطبان جوان با شخصیت های مهم و تاثیر گذار تاریخ در حوزه های مختلف به مخاطبان عرضه شده است. اتحاذ چنین رویکردی باعث شده تا نویسندگان این آثار با استفاده از زبانی ساده به معرفی این شخصیتها بپردازند، بنابراین الگویی تقریبا روایی بدون آن که وارد جزئیات تخصصی یا دشوار حوزه فعالیت این چهرهها شوند، در نوشتن کتابها مورد استفاده بوده است.
کتاب حاضر هم که به سقراط فیلسوف بزرگ یونان باستان اختصاص یافته از این قاعده مستثنی نیست و اگر چه اشاراتی به اندیشه سقراط نیز شده اما تمرکز اصلی روی زندگی او بوده است. البته از سقراط نوشته یا کتابی باقی نمانده آنچه در مورد او و اندیشه و زندگیاش گفته شده از زبان دیگران به خصوص دو شاگردش افلاطون و گزنفون بوده است.
کتاب با شرح دادگاه و نحوه محاکمه و محکومیت سقراط آغاز در یونان باستان آغاز میشود. دادگاهی که با حضور هیئت منصفهای متشکل از پانصد و یک نفر از برگزیدگان آتن برگزار میشود. سقراط معروفترین مرد آتن است و جمعیت بسیاری برای تماشای دادگاه جمع شدهاند. آمدهاند تا ببینند دموکراسی آتنی چه بر سر مردی خواهد آورد که پیشگوی راستگوی معبد دلفی او را خردمندترین مرد یونان خوانده بود. سقراط محکوم است به بی اعتقادی به خدایان و همچنین گمراه کرده جوانان.
یکی از دشمنان سرسخت سقراط در نقش مدعیالعموم خطابههای پرشوری ادا میکند. چنان که سقراط با وجود رد کردن اتهامات اعتراف میکند مدعیالعموم چنان سخن گفته که خود نیز به گناهگار بودنش قانع شده! محاکمه یک روز به طول میانجامد و سرانجام سقراط به رأی اکثریتی قاطع به مرگ با نوشیدن جام شوکران محکوم میشود.
گناه سقراط چه بود که چنین سرنوشتی نصیب او شد؟ «او نادانی آدمیانی که گمان میکردند سرشار از معرفتند برملا کرده بود.» اما مشکل این بود که این افراد نه از مردم عادی که اغلب از میان صاحبان ثروت و قدرت بودند و به همین سبب دستی هم در سیاست داشتند. پاملا دل با چنین تمهیدی داستان زندگی سقراط را از فصل ما قبل پایان آغاز میکند، پرسشهایی پیش روی خواننده میگذارد که او را مشتاق خواندن این روایت کند و در واقع از فصل دوم روایت خود را آغاز کرده و به بازگویی زندگی سقراط از هنگام کودکی تا زمان مرگ که به پیری رسیده میپردازد.
نویسنده به اوضاع و احوال تاریخی و سیاسی و فرهنگ یونان باستان و به ویژه آتن در دوران تولد سقراط پرداخته و نشان میدهد در چه جامعهای متولد شد، بالید و سرانجام به مرگ محکوم شد. بنابراین مخاطب کتاب علاوه بر زندگی سقراط با تاریخ یونان باستان نیز آشنایی پیدا میکند.
کتاب از روایتی جذاب و زبانی روشن و قابل درک برای مخاطب برخوردار است و از این منظر گزینهای بسیار مناسب و سودمند برای خوانندهای است که میخواهد آشنایی مقدماتی با سقراط داشته باشد. این مهم شامل اندیشه سقراط نیز میشود. اگر پیشگوی معبد دلفی سقراط را خردمندترین فرد آتن میداند به دلیل برخورداری از تفکری است که او را از دیگر اندیشمندان زمان خود متمایز میکرده است.
آتن در زمان حیات سقراط شهری بسیار متمدن بود و اندیشمندان زیادی نیز در آن زندگی میکردند. اما پرسشهایی که سقراط مطرح میکرد با همه آنها متفاوت بود. اغلب آنها در پی یافتن پاسخ پرسشهایی درباره چرایی رخ دادهای طبیعی بودند در واقع آنها میخواستند جهان پیرامون خود را درک و تبیین کنند، سقراط نه تنها تبیینهای آنها را در بسیاری موارد قابل قبول نمیدانست؛ بلکه از سوی دیگر در پی یافتن پاسخ سوالاتی بود که اندیشمندان هم دورهاش نه به آن اندیشیده و نه پاسخی برایش میتوانستند داشته باشند. سقراط در پی پاسخ سوالاتی اساسی درباره خود زندگی بود: آدمی چگونه باید زندگی کند؟
سقراط در عین توجه به ذهن و روح آدمی، میخواست اعمال انسانی را مورد توجه قرار دهد؟ شجاعت چیست؟ کمال اخلاقی چطور بدست میآید؟ چه چیز باعث خوب و بد رفتار آدمی میشود؟ و سوالاتی از این دست که از دایره تفکر فیلسوفان طبیعی آن روزگار خارج بود، بنابراین سقراط دوران تازهای را در اندیشه فلسفی یونان رقم زد. تا پیش از آن فیلسوفان به طبیعت و جهان خارج خیره شده بودند تا سر از رازهای آن دربیاورند اما سقراط به جهان درون آدمی خیره شده بود. این نگاه تازه همان قدر که برای جوانان جذب کننده بود؛ برای اصحاب قدرت خطرآفرین محسوب میشد؛ به ویژه این که سقراط با معرکههای فلسفی خود و با پرسشهای خود آنها را به چالش میکشید. بدتر از همه اینکه برخی از این جوانان شروع به تقلید از سقراط کرده بودند. جوانانی که اغلب از طبقه مرفه بودند و تقلید آنها از خرمگس آتن (صفتی که به سقراط داده شده بود) برای پدران قدرتمندشان قابل تحمل نبود؛ آنان میترسیدند با تکثیر اندیشههای سقراط در خانه خود نیز سقراطهایی کوچک داشته باشد.
کتاب گویای سقراط (یونانی ای جویای حقیقت در عصر یونان) اثر پاملا دل در مدت 109 دقیقه به خوبی ما را به حیات جسمی و فکری سقراط رهنمون میشود. هنر نویسنده این است کتابی مقدماتی اما جامع را درباره سقراط پیش روی علاقمندان قرار میدهد. قدم نخستی که خواننده با این کتاب برمیداد، او را مهیای خواندن آثاری جدیتر درباره سقراط و فلسفه یونان میسازد.