دادگاهی در مصر روز شنبه، محمد مرسی و ۱۵۰ نفر از اعضای اخوان المسلمین را به دلیل آنچه دست داشتن در حمله به زندان وادی نطرون ، فرار دسته جمعی زندانیان و جاسوسی برای حماس اعلام کرد به اعدام محکوم کرد. این حکم قبل از اجرا باید از سوی مفتی اعظم مصر، که بالاترین مرجع مذهبی این کشور است، مورد تایید قرار گیرد.
مرسی پیش از این به اتهام آنچه دستور بازداشت و شکنجه معترضان عنوان شد به ۲۰ سال زندان محکوم شده بود. یوسف قرضاوی و محمد بدیع رهبر کل جنبش اخوان المسلمین مصر نیز در این دادگاه به اتهام دست داشتن در ناآرامیها به اعدام محکوم شد.
قرار است جلسه بعدی دادگاه بعد از اعلام رای مفتی در خصوص این دو پرونده در تاریخ ۱۲ خرداد برگزار شود. این اتفاق در حالی رخ داده که حسنی مبارک، رئیس جمهور سابق، به تازگی با یک حکم خفیف سه ساله مواجه شده و گمانه زنی ها درباره آزادی وی قوت گرفته است.
در پی این اتفاق، متحد مرسی در ترکیه یعنی رجب طیب اردوغان صدور حکم اعدام برای رئیس جمهور مخلوع مصر را محکوم و تصریح کرد: مصر در حال بازگشت به دوران قدیم است و غرب چشمان خود را به روی اقدامات سیسی کودتاگر بسته است. سامی ابوزهری سخنگوی حماس نیز حکم صادر شده را تاسف بار و شوک آور خواند. اخوان المسلمین مصر نیز در بیانیه ای اعلام کرد احکام باطل است و مرسی رئیس جمهور مصر ربوده شده در زندان است. در این بیانیه آمده که دستگاه قضایی، به ابزاری در اختیار کودتاچیان مصر تبدیل شده است.
یک مقام رسمی وزارت خارجه آمریکا نیز تصریح کرد که ما به شدت نگران حکم اعدام گسترده دیگری هستیم که علیه بیش از ۱۰۰ نفر از مخالفان از جمله محمد مرسی رئیس جمهور سابق، صادر شده است.
اشتباهات استراتژیک سریالی اخوان المسلمینمحمد مرسی یک سال پس از انقلاب سال ۲۰۱۱ مصر، پس از وقایع موسوم به بهار عربی به قدرت رسید و در ژوئیه ۲۰۱۳ و پس از وقوع اعتراضات خیابانی، توسط ارتش از قدرت خلع شد. از آن زمان تاکنون، جنبش اخوان المسلمین که وی در آن عضویت داشته در مصر غیرقانونی و به عنوان سازمانی تروریستی اعلام شده که هزاران نفر از هواداران آن نیز بازداشت شده اند. در مه ۲۰۱۴ نیز عبدالفتاح سیسی، فرمانده سابق ارتش مصر، در جریان انتخابات ریاست جمهوری این کشور به پیروزی رسید و جانشین مرسی شد.
بدون شک در سرنگونی جنبش اخوان المسلمین از قدرت عوامل متعددی نقش داشته اند.
یکی از مهمترین نکاتی که درباره اخوان المسلمین مصر می توان گفت این بود که این گروه سیاسی اگر چه از قدمت حدوداً صد ساله برخوردار بود اما در بیشتر مواقع به عنوانی سازمانی مخفی که اجازه فعالیت رسمی و علنی را نداشت فعالیت می کرد و از تجربه حکومت داری برخوردار نبود. اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۸ میلادی در شهر اسماعیلیه مصر به رهبری حسن البنا بنیان نهاده شد ، سپس فعالیت خود را به دیگر کشورهای عربی و اسلامی گسترش داد. در واقع اخوان المسلمین یک جنبش فراملی اسلام گراست که در بسیاری از کشورهای عربی در چند دهه گذشته بزرگ ترین جریان اپوزیسیون به شمار میرفته است اما باید توجه داشت که این گروه در خود مصر نیز از حمایت همه اسلامگرایان هم برخوردار نیست، چه برسد به حمایت همه مردم مصر. اخوانی ها در طول دورانی که در مصر قدرت را در دست داشتند به گونه ای عمل نکردند که بتوانند دیگر گروه ها و احزاب سیاسی را همراه خود داشته باشند. مرسی که در جریان تصویب قانون اساسی با اسلام گریان سلفی متحد شده بود به انحصارطلبی و سوءاستفاده از قدرت متهم و از اصطلاحاتی چون دیکتاتوری اکثریت در مورد دولت وی استفاده شد. همچنین بحران قانونیِ ناشی از صدور اعلامیۀ قانون اساسی مرسی آغازگر قیامی بود که در نهایت به سرنگونی وی انجامید.
این نکته زمانی با اهمیت تر می شود که بدانیم میزان شرکتکنندگان در دور دوم انتخابات که به پیروزی مرسی در انتخابات ریاست جمهوری انجامید، تنها ۵۱.۷ درصد از کل رایدهندگان بود. مهمتر این که حدود نیمی از رای دهندگان به این دلیل به وی رای دادند تا از انتخاب احمد شفیق، نخستوزیر دوره حسنی مبارک، جلوگیری کنند. در این مسیر بود که گروه اخوان، قدرت ارتش مصر را به عنوان یکی از مهمترین و یا به نوعی می توان گفت اصلی ترین بازیگر تحولات این کشور نادیده گرفت و در نهایت نیز این ارتش مصر بود که علیه این گروه وارد میدان شد.
در عرصۀ داخلی نیز، اگر چه اخوان المسلمین وارث مسائل و مشکلات بی شماری از زمان دیکتاتوری مبارک بود اما خودشان نیز نتوانستند مهمترین برنامۀ توسعۀ ای را که با عنوان«با هم مصر را بسازیم» بود عملیاتی نمایند. همچنین مرسی زمانی که رییس جمهور شد، وعده ای ۱۰۰ روزه داد که مشکلات اساسی اقتصاد مصر را حل خواهد کرد اما نه تنها مشکلی حل نشد بلکه مشکلات دو چندان هم شد و در نتیجۀ ضعف عملکرد اقتصادی، امنیتی و اجتماعی اخوان، چالش های داخلی تشدید و اعتبار گفته های اخوان و عملکرد رهبرانشان به شدت خدشه دار شد.
اشتباهات گروه اخوان الممسلمین در عرصه خارجی نیز بسیار هولناک بود به گونه ای که یک حکومت نوپا و تازه شکل گرفته را که وارث مشکلات و ناکارآمدی های بسیار بود با بسیاری از کشورها به عرصه تقابل و رویارویی کشاند. اولین ماجراجویی با اتیوپی بود. مرسی در برابر اعلام بنای سد النهضۀ، که سهم مصر از آب نیل را به میزان یک سوم می کاهید، این کشور را به اقدام نظامی تهدید کرد. این امر بدون هماهنگی با ارتش صورت گرفته بود. دومین ماجراجویی، قطع رابطه با سوریه و تهدید ضمنی آن به مداخله بود. در این جریان، ارتش اختلاف با مرسی را علنی کرد و اعلام کرد که قصد مداخله در بحران سوریه را ندارد. همچنین مرسی نه تنها در روابط مصر با رژیم صهیونیستی تجدید نظر نکرد بلکه گزارش منابع خبری حاکی از این است که آمریکا اعطای کمکهای سالیانه خود به مصر را منوط به حفظ روابط این کشور با رژیم صهیونیستی کرده بود. همچنین به نظر می رسد انتخاب عربستان به عنوان اولین سفر خارجی و سیاست نزدیکی به ریاض در نهایت برای مرسی بسیار گران تمام شد چرا که ملک عبدالله پادشاه سابق کینه دیرینه ای از گروه اخوان داشت و در نهایت نیز ریاض بود که پشتیبانی های گسترده ای از سیسی برای تثبیت قدرت به عمل آورد.
آینده اخوان المسلمینبا توجه به این که گروه اخوان المسلمین اکثر رهبران آن در زندان هستند و به عنوان سازمانی غیر قانونی اعلام شده به شدت تضعیف شده و عبدالفتاح سیسی نیز برای آن ها شمشمیر را از رو بسته است. اما این امر به هیچ وجه به معنای پایان کار و یا خروج کامل اخوان المسلمین از صحنه سیاسی مصر و در مقیاسی کلان تر خاورمیانه نیست. اگر چه این گروه در مصر دوباره مجبور شده در خفا و در ممنوعیت فعالیت کند.
اوضاع کنونی مصر نیز آن طور که از شواهد پیداست و واقعیات موجود بر آن صحه می گذارد با ابهامها و پیچیدگیهای عمیقی همراه شده است. جامعه ۸۰ میلیونی مصر جامعه ای دو قطبی شده که در عرصه داخلی در انتظار آینده سیاسی نامعلومی است. همچنین قاهره در حال حاضر با چالش های خطرناکی از طرف کشورهای همسایه اش روبرو است که از سمت غرب، کشور لیبی که به دولتی شکست خورده در برابر گروههای تندرو تبدیل شده و از سمت شرق، منطقه سینا که برخی از گروههای اسلام گرا آن را به امارتی برای خود تبدیل کرده اند. همچنین به پشتوانه عربستان و غربی دلگرم شده که هر آن مترصد هستند تا دولت نظامی را درگیر مداخلاتی نمایند که معلوم نیست سرانجامش به کجا خواهد انجامید.