داخلی صفحه یادداشت بینندگان آرشيو يادداشت

۳

زبان انگلیسی و عدالت رهبر انقلاب

بخش تعاملی الف - سعید سالاری*

جناب آقای سید احمد علم الهدی امام جمعه محترم مشهد چندی پیش در جایی سخنانی فرموده بودند که بنظر خودشان در حمایت و پشتیبانی و امتداد بیانات رهبر معظم انقلاب بوده است. لیکن از آن رو که بخش خاصی از این سخنان بی پایه و سست می باشد و به تبع سبب ضعیف سازی نفوذ کلام رهبر انقلاب و ایضا جایگاه استادی حوزه های مقدس علمیه می شود، ضروری است تا با نگاهی کوتاه، نقدی مختصر بر آنها داشته و به نوعی با ردشان مانع از سوء استفاده برخی اشخاص و جریان های خاص شویم، تا بدین منوال دیگر آراء ایشان و نظریات بزرگان هم سطحشان به یک نگاه ناصواب انگاشته نشود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی، اردیبهشت ماه سال جاری در دیداری که با معلمان و فرهنگیان داشتند در باب تعلیم زبان بیگانه و ترویج آن با تمرکز بر مساله زبان انگلیسی فرمودند:

"[برنامه ریزان استکبار] یک برنامه‌ی این‌جوری دارند برای نسل ما؛ برای همین دانش‌آموزی که زیر دست شما است... فرهنگ خودشان را ترویج می کنند، زبان خودشان را ترویج می کنند.... این اصرار بر ترویج زبان انگلیسی در کشور ما یک کار ناسالم است. بله، زبان خارجی را باید بلد بود امّا زبان خارجی که فقط انگلیسی نیست، زبان علم که فقط انگلیسی نیست. چرا زبان های دیگر را در مدارس به‌عنوان درس زبان معیّن نمی کنند؟...چرا زبان فرانسه یا زبان آلمانی تعلیم داده نمی شود؟ زبان های کشورهای پیشرفته‌ی شرقی هم زبان بیگانه است، اینها هم زبان علم است.... آمده‌ایم میدان را باز کرده‌ایم و علاوه بر اینکه این زبان را کرده‌ایم زبانِ خارجیِ انحصاریِ مدارسمان، مدام داریم می‌آوریمش [در مقاطع] پایین؛ در دبستان ها و در مهدِکودک‌ها! چرا؟...[البتّه‌] نمی گویم که فردا برویم زبان انگلیسی را در مدارس تعطیل کنیم؛ نه، حرف من این نیست؛ حرف این است که بدانیم چه‌کار داریم می کنیم؛ بدانیم طرف می خواهد چگونه نسلی در این کشور پرورش بیابد، و با چه خصوصیّاتی."

اگر بدین سخنان توجه کنیم، متوجه می شویم که دغدغه رهبر معظم انقلاب از بحث در باب موضوع زبان خارجی آن هم زبانی چون انگلیسی، یکی مساله ترویج یک فرهنگ خاص و از قضا متخاصم و پرورش نسلی برپایه خصوصیات آن فرهنگ است، بویژه در سنین پایین که علمای زبان شناس آنرا امری بیشتر حسی و عاطفی می دانند تا منطقی و خودآگاه؛ یعنی مانوس و پرورانده شدن غیرمستقیم با عناصر فرهنگی غیر خودی و در این مورد با هویت متضاد بدون هشیاری.

دیگر آنکه ایشان به نوعی بدنبال نشان دادن ارتباط مساله پیشرفت و مراودات و زبان بیگانه هستند و همانگونه که در سخنانشان مصادیقی آورده اند تلویحا آشکار می کنند که اگر دنبال صنعت و پیشرفت تکنولوژیک هستیم، پس جایگاه زبان هایی چون ژاپنی، چینی، کره ای و یا آلمانی و فرانسه چه می شود، حتی در زمینه برگرفتن روش شناسی ها و داده های دیگر علوم خارج از حیطه فناوری. در یک کلام اینکه علم امروز در انحصار انگلیسی نیست. همچنین ایشان از یک سو به ضرورت تقویت زبان فارسی و جایگاه علمی آن هم در گذشته و هم در این بیانات اشاره نموده اند.

حال اگر به مطالب فوق توجه کنیم می بینیم که ایشان به حکم ضرورت عدالت برای یک مرجع تقلید، هیچگاه این زبان را یک زبان غیر علمی و جاهلانه نمی نامند، که سخنی آشکارا نادرست است، یا بخاطر خصومت به حق هم، آن زبان را زبان مکر و کلک عنوان گذاری نمی کنند. فرای این ها هیچگاه از نگاه کارشناسانه خارج نمی شوند و حکم کلی نمی دهند. مثلا اینکه این زبان برای منابع علم حقوق خارج از اعتبار است و یا اینکه متون ترجمه اش به زبانی دیگر از حیز انتفاع ساقط است و اینکه "هیچ مجمع علمی ترجمه های انگلیسی را به عنوان مرجع علمی قبول ندارد".

حال بد نیست به سخنان جناب آقای علم الهدی نگاهی بیاندازیم، شخصیتی انقلابی و ارزشمند که از مدافعان به حق انقلاب اسلامی است و بنظر می آید به گمان خواسته اند تا با سخنان خودشان کلام رهبر جامعه را تقویت و تایید کنند و به نوعی سخنانشان را برای دیگران تفسیر نمایند: (مطالب ذیل بی کم و کاست به نقل از خبرگزاری بسیج basijnews.ir آورده شده است.)

"آیت الله علم الهدی با تصریح بر این که «زبان انگلیسی نه تنها زبان علم نیست، بلکه زبان جهل است»؛ گفت: از شیطنت های ناپاکانه انگلیس این بود که زبان انگلیسی را زبان علم معرفی کردند. اتفاقا انگلیسی زبان جهل است. برای نمونه عرض می کنم؛ ترجمه انگلیسی کتاب های فلاسفه غرب که عمدتا آلمانی هستند، به مراتب بی اعتبار تر از ترجمه فارسی آن ها است و فیلسوف غربی هم حاضر نیست این ترجمه انگلیسی را به عنوان مرجع بشناسد.
وی ادامه داد: در حقوق، تمام منابع انگلیسی از اعتبار ساقط است. منابع علمی در «حقوق غرب» باید به زبان فرانسوی باشد. زبان انگلیسی، زبان علم نیست؛ زبان جهل و کلک است. زبان سیاست بازی و به هم زدن علم است. کتب علمی را به زبان انگلیسی ترجمه کرده اند. هیچ مجمع علمی ترجمه های انگلیسی را به عنوان مرجع علمی قبول ندارد. چه کسی گفته زبان انگلیسی زبان علم است؟"

اینگونه به راحتی سخن گفتن در باب برخی مسائل و آن هم در موضوعی که رهبر آگاه جامعه در حال هشدار دادن و به تامل واداشتن اهل اندیشه نسبت به آن می باشند، کاری نادرست و از جانب یک استاد حوزه های علمیه بسیار امری ناپسند است و کمترین اثر آن به مزاح گرفته شدن کل آن حقیقت است. خوب بود که جناب ایشان این نصیحت قرآنی را مد نظر قرار می دادند که " یا ایّها الّذین امنوا اتّقوا اللَّه و قولوا قولا سدیدا". براستی و بر چه اساس به خود قبولاندند که بگویند زبان انگلیسی زبان جهل است! یا این مساله که کتاب های فلاسفه غرب عمدتا آلمانی هستند! مگر ما در غرب تنها یک نگاه فلسفی داشته ایم، این همه فیلسوف تحلیلی پس کجای عالم اند؟ و بر اساس چه میزان و آمار و تحقیقی می گویند ترجمه انگلیسی آن آثار از ترجمه فارسی اش بی اعتبار تر است!؟ در باب حقوق نیز به همین منوال، و در آخر این کلام تاسف بار که هیچ مجمع علمی ترجمه های انگلیسی را به عنوان مرجع علمی قبول ندارد و براستی چه کسی گفته این زبان زبان علم است! (دقیقا در تضادی آشکار با این سخن رهبر انقلاب که "زبان علم که فقط انگلیسی نیست.")

نهایت کلام اینکه، رهبر انقلاب سخنی عمیق در باب رابطه فرهنگ و زبان بیان داشتند که مفسری چون ایشان، با چنین سخنانی آن را به بالای دار فرستادند و شبکه های اجتماعی را از کلام خود پر نمودند. آری اینگونه سخنان البته از جانب دیگرانی هم بیان شد که تاسف آور و البته ناراحت کننده است. رییس جمهور حقوقدانی که به تاریخنگاری روی آورد و بخشی از تاریخ معاصر هند را در زیر سایه زبان انگلیسی قرار داد! بدون نگاه به تاریخ چین و ژاپن و ... هر دو عزیز محصول یک روش شناسی غلط.

پی نوشت: چند روزی است که هشتگی (یا به قول عرب زبانان هاشطاغی) در میان برادران الجزایری داغ شده بدین نمود: " #الفرنسيه_ليست_رمز_التقدم" که در جهت حمایت از زبان و هویت عربی، تکلم و تاکید بر فرانسوی سخن گفتن را نشان دهنده پیشرفته بودن نمی دانند.

*سعید سالاری، دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران