نظر منتشر شده
۲۰
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 186213
مقابله با فساد اداری در مکتب حضرت علی(ع)
حسن کریمی فرد، 12 اردیبهشت 92
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۲ ساعت ۰۲:۰۶
فساد اداري پديده‌اي همزاد حكومت است. يعني از زماني كه فعاليتهاي بشر شكل سازمان يافته و منسجمي به خود گرفت، فساد اداري نيز همچون جزء لاينفكي از متن سازمان ظهور كرده است. فساد اداری، امروزه عارضه‌ای است که با درجات متفاوت گریبان‌گیر همه کشورها می باشد.

فساد؛ یک پدیده ناهنجار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که می توان آن را بهره گیری نادرست از اختیارات در راستای منافع شخصی تعریف نمود. در لغت فارسی برای فساد معانی مختلفی مانند تباهی، مال کسی را گرفتن، گزند و زیان، ظلم و ستم، شرارت و بدکاری، عمل ناشایست و زشت، فسق و فجور، دشمنی و کینه و فتنه و آشوب ذکر شده است.

رواج فساد اداری و اقتصادی در یک جامعه باعث بی اعتمادی به نظام سیاسی، پایمال شدن حقوق افراد جامعه،افزایش فقر، کاهش سرمایه گذاری، بهره مندی نابرابر از فرصت ها، تضعیف فرهنگ کار و نوآوری، ایجاد و افزایش بی عدالتی می گردد. در سایه فساد اقتصادی، فرایند پیشرفت و توسعه زیان می بیند و بسیاری از متغیرهای اقتصادی همچون تورم، بیکاری و ..... از این پدیده تاثیر می پذیرند.
 
روش امیرالمومنین(ع) در مبارزه با فساد اداری
نهج ‏البلاغه بعد از قرآن کریم، مهمترین کتاب دینی شیعیان می باشد. در نهج البلاغه اصول حکومت و زمامداری با رویکردی اسلامی به تفصیل شرح داده شده است. در ادامه بر اساس متن ارزشمند این کتاب، ذیل چند سرفصل به بررسی یک نظام حکومتی سالم از دیدگاه امیرالمومنین (ع) می پردازیم.

برخورد قاطعانه با خيانت كارگزاران
بی تردید یکی از وظایف مهم نظام اسلامی، نظارت بر اعمال کارگزاران است. در شان نظام اسلامی نیست که خدای نکرده برخی از کارگزاران طوری زندگی و رفتار کنند که با تضییع حقوق مردم، موجبات فراهم شدن ثروتهای بادآورده گردند. حضرت علی(ع) نسبت به رفتار و اعمال کارگزاران نظام اسلامی حساسیت ویژه ای داشت و به طور کامل بر آنها نظارت داشت تا آنها از صراط مستقیم گمراه نگردند.

«به من خبر دادند كه خانه ‏اى با هشتاد دينار خريده‏اى، و سندى براى آن نوشته ‏اى و گواهانى آن را امضا كرده ‏اند. (شريح گفت: آرى اى امير مؤمنان، امام عليه السّلام نگاه خشم آلودى به او كرد و فرمود): اى شريح به زودى كسى به سراغت مى‏ آيد كه به نوشته‏ ات نگاه نمى‏ كند و از گواهانت نمى‏ پرسد، تا تو را از آن خانه بيرون كرده و تنها به قبر بسپارد. اى شريح انديشه كن كه آن خانه را با مال ديگران يا با پول حرام نخريده باشى كه آنگاه خانه دنيا و آخرت را از دست داده ‏اى».

همچنین حضرت به اشعث بن قیس، فرماندار آذربایجان، در مورد استفاده ناروا از بیت‌المال هشدار داده و بیت‌المال را مال خدا می‌داند و می‌فرماید: «همانا پست فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نبوده، بلکه امانتی در گردن توست... در دست تو اموالی از ثروت‌های خدای بزرگ و عزیز است و تو خزانه‌دار آنی».  

حضرت در نامه به زياد بن ابيه، جانشين فرماندار بصره، راجع به خیانت به بیت المال هشدار می دهد و می فرماید: « همانا من، به راستى به خدا سوگند مى‏ خورم، اگر به من گزارش كنند كه در اموال عمومى خيانت كردى، كم يا زياد، چنان بر تو سخت گيرم كه كم بهره شده و در هزينه عيال، در مانده و خوار و سرگردان شوى».

در نکوهش یکی از فرمانداران که از بیت المال سوء استفاده کرده بود: «دشمنت بى پدر باد، گويا ميراث پدر و مادرت را به خانه مى‏ برى! سبحان اللّه‏! آيا به معاد ايمان ندارى و از حسابرسى دقيق قيامت نمى ‏ترسى؟ اى كسى كه در نزد ما از خردمندان به شمار مى ‏آمدى! چگونه نوشيدن و خوردن را بر خود گوارا كردى در حالى كه مى‏ دانى حرام مى ‏خورى! و حرام مى‏ نوشى! چگونه با اموال يتيمان و مستمندان و مؤمنان و مجاهدان راه خدا، كنيزان مى‏ خرى و با زنان ازدواج مى كنى؟ كه خدا اين اموال را به آنان وا گذاشته و اين شهرها را به دست ايشان امن فرموده است. پس، از خدا بترس و اموال آنان را باز گردان و اگر چنين نكنى و خدا مرا فرصت دهد تا بر تو دست يابم، تو را كيفر خواهم كرد كه نزد خدا عذر خواه من باشد و با شمشيرى تو را مى ‏زنم كه به هر كس زدم وارد دوزخ گرديد. سوگند به خدا اگر حسن و حسين چنان مى ‏كردند كه تو انجام دادى، از من روى خوش نمى ‏ديدند و به آرزو نمى‏ رسيدند تا آن كه حق را از آنان باز پس ستانم و باطلى را كه به دستم پديد آمده نابود سازم».

برخورد یکسان با مردم و نزدیکان
بدون شک یکی از اصول گرانبها در مکتب امیر مومنان این می باشد که ایشان برای مبارزه با فساد تمایزی بین نزدیکان و دیگران نمی گذاشت. ایشان اصول اسلامی را یکسان و بدون گذشت بر تمام افراد جامعه اجرا می نمود. حضرت رفتار با برادرش را که خواهان سهم بیشتری از بیت المال شده بود این گونه توضیح می دهد: 

« به خدا سوگند برادرم عقيل را ديدم كه به شدت تهيدست شده بود و از من درخواست داشت يك من از گندم هاي بيت المال را به او ببخشم.... چون به گفته هاي او گوش دادم، پنداشت كه دين خود را به او واگذار مي كنم و از راه عادلانه خود دست برمي دارم. روزي آهني را گداخته به جسمش نزديك كردم...، چون بيمار از درد فرياد زد... به او گفتم... از حرارت آهني مي نالي كه انساني به بازيچه آن را گرم ساخته است؟ اما مرا به آتش دوزخي مي خواني كه خداي جبارش با خشم خود آن را گداخته است».

در جای دیگر خطاب به مالک می گویند: « اي مالك!‌ همانا زمامداران را خواص و نزديكاني است كه خودخواه و چپاولگرند و در معاملات انصاف ندارند. ريشه ستمكاريشان را با بريدن اسباب آن بخشكان و به هيچكدام از ايشان زمين واگذار مكن و بگونه اي با ايشان رفتار كن كه قراردادي به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زيان رساند».

مقابله با رشوه 
رشوه و رشوه خواری یکی از رایج ترین انواع فساد مالی و اقتصادی است که باعث وارد نمودن زیان های شدید بر اقتصاد ملی می گردد. در حدیث معروفى كه از رسول خدا نقل شده مى خوانیم که «خداوند گیرنده و دهنده رشوه و آن كس را كه واسطه میان آن دو است از رحمت خود دور می گرداند». 
امام علي(ع) در اين باره مي فرمايد: « همانا ملتهاي پيش از شما به هلاکت رسيدند به آن جهت که حق مردم را نپرداختند، پس دنيا را با رشوه دادن بدست آوردند و مردم را به راه باطل بردند و آنان اطاعت کردند». 

سيماى قضات و داوران
دستگاه قضایی سالم و آبرومند در حفظ حکومت قانون نقش ویژه ای برعهده دارد و با مبارزه جدی با فساد اداری و اقتصادی  تاثیر مهمی بر جلب اعتماد مردم و ایجاد اطمینان به نظام سیاسی بازی می کند.

امام در نامه خطاب به مالک اشتر می فرمایند «... از ميان مردم، برترين فرد نزد خود را براى قضاوت انتخاب كن، كسانى كه مراجعه فراوان، آنها را به ستوه نياورد و برخورد مخالفان با يكديگر او را خشمناك نسازد، در اشتباهاتش پافشارى نكند و بازگشت به حق پس از آگاهى براى او دشوار نباشد، طمع را از دل ريشه كن كند و در شناخت مطالب با تحقيقى اندك رضايت ندهد و در شبهات از همه با احتياط تر عمل كند و در يافتن دليل اصرار او از همه بيشتر باشد و در مراجعه پياپى شاكيان خسته نشود، در كشف امور از همه شكيباتر و پس از آشكار شدن حقيقت، در فصل خصومت از همه برنده‏ تر باشد، كسى كه ستايش فراوان او را فريب ندهد و چرب زبانى او را منحرف نسازد و چنين كسانى بسيار اندكند. پس از انتخاب قاضى، هر چه بيشتر در قضاوت‏ هاى او بينديش و آنقدر به او ببخش كه نيازهاى او بر طرف گردد و به مردم نيازمند نباشد و از نظر مقام و منزلت آنقدر او را گرامى دار كه نزديكان تو، به نفوذ در او طمع نكنند، تا از توطئه آنان در نزد تو در أمان باشد. در دستوراتى كه دادم نيك بنگر كه همانا اين دين در دست بدكاران اسير گشته بود كه با نام دين به هوا پرستى پرداخته، و دنياى خود را به دست مى ‏آوردند».

اصلاح نظام مالیاتی
امام علی(ع)در نامه به مالک اشتر به نكات مهمي جهت اصلاح نظام مالياتي اشاره مي فرمايند:

الف- ماليات را بگونه اي تنظيم كن كه به صلاح ماليات دهندگان باشد.
ب- تا نظام مالياتي و امور ماليات دهندگان اصلاح نشود،‌ امور ديگر اقشار جامعه اصلاح نخواهد شد، زيرا همه مردم نان خور ماليات و ماليات دهندگانند.
ج- بايد هدف آباداني كشور باشد نه جمع آوري ماليات، چرا كه ماليات جز با آباداني فراهم نمي گردد.
د- اگر مردم از سنگيني ماليات، خشكسالي و ... شكايت كردند، به ايشان تخفيف بده تا امورشان سامان گيرد.
هـ- هرگز تخفيف دادن در ماليات تو را نگران نسازد، زيرا اين سبب آباداني شهرها، گسترش عدالت ميان مردم و تعريف و ستايش مردم از تو مي گردد و اگر در آينده كاري پيش آيد و بر عهده مردم بگذاري با شادماني خواهند پذيرفت».

از آن جایی که نظام جمهوری اسلامی نیز بر مبنای ارزش های اسلامی و فقه شیعی شکل گرفته، امید است کارگزاران و مسئولان اهتمام ویژه ای به آموزه های کتاب نهج البلاغه داشته باشند و به کارگیری این اصول را همیشه سرلوحه اعمال و رفتار خود قرار دهند. بدون شک در این بین تقویت ارزش های دینی در جامعه، پاسخگویی سیاسی، افزایش نظارت بر مسئولان، اهمیت دادن به آزادی رسانه ها و مطبوعات برای شفاف سازی امور و ... نقش مهمی در مبارزه با فساد اداری و اقتصادی دارند. 

منبع
سید رضی قدس سره الشریف(1386). نهج البلاغه حضرت امیرالمومنین علیه السلام، مترجم: محمد دشتی، قم، نشر طوبای محبت، چاپ دوم.
 
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۰۷:۴۵:۰۷
کاش این جمله پر معنای حضرت بر سردر اداره دارایی نوشته میشد:

بايد هدف آباداني كشور باشد نه جمع آوري ماليات، چرا كه ماليات جز با آباداني فراهم نمي گردد. (1274919) (alef-6)
 
حمید
United Kingdom
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۰۸:۳۲:۲۷
باسلام مطالب خیلی خوبی بود ولی همه مردم حتی ادمهای بی سواد این احادیث را میدانند چیزی که نمیدانند علت اجرا نشدنش است. (1274969) (alef-6)
 
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۰۸:۴۸:۳۵
بخداقسم که علی عین حقیقت است (1274987) (alef-6)
 
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۰۹:۴۸:۳۲
متاسفانه حضرت علي نيز موفق نشد تا جامعه ارماني خودراشكل دهد در تاريخ هست كه وقتي عمارسه دينار به همسر يكي از صحابه ها داد وسه دينار نيز به كنيز ان صحابه داد ان بانوي محترمه روبه حضرت علي كرد و گفت يابن الحسن اين عدالت تو باعث مي شود كه شوهران ما متحد شوند وحكومت تورا سرنگون كرده وخودت را نيز بكشند بعدها تاريخ ثابت كردكه جامعه توحيدي بي طبقه شعاري بيش نيست وقابل تحقق نمي باشد چرا كه خداوند انسانها را براساس اسنعداد هاي متنوع خلق كرده وطبيعي استكه اينها خواسته ها وامكانات مختلفي را دارا هستند وهرگز تن به عدالت نمي دهند. (1275025) (alef-6)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۲:۴۰:۵۹
عزیز من، این تلقی اشتباه شماست که فکر می کنید جامعه ی ایده آل دینی یک جامعه ی الزاما بی طبقه است!

و مسلما بازهم این اشتباه شماست که فکر می کنید "عدالت" مفروض در دین یعنی تساوی! تساوی یک حالت خاص در عدالت هست و اسلام به "عدالت موضوعی" اعتقاد داره و نه "عدالت در همه ی شئون". یعنی الزاما سهم یک حاکم و یک کنیز و ... در هر امر و هر موضوعی یکسان نبوده و می تونه "پویا" باشه. (1275295) (alef-15)
 
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۲:۴۴:۲۰
دوست عزیز عدالت به ان معنایی که شما می گویی نیست.
عدالت یعنی اجرای برابر قانون- یعنی همه در برابر قانون یکسان باشند نه اینکه همه در یک سطح اقتصادی و اجتماعی باشند. این امر به استعداد افراد بستگی دارد. (1275303) (alef-15)
 
رضوان
۱۳۹۲-۰۲-۱۳ ۰۹:۱۵:۴۹
با سلام حضرت بیت المال را عادلانه تقسیم کردند و مانع کسب امکانات بر اساس خواسته های افراد از طریق بیت المال شدند در واقع راه برتری جویی بوسیله رانت خواری درحکومت را مسدود نمودند وگرنه در سطح جامعه افراد برای کسب روزی و تجارت وآبادانی آزادی عمل داشتند و طبقات درامدی متفاتی را تشکیل میدادند (1277270) (alef-6)
 
فاطمی صدر
۱۳۹۲-۰۲-۱۳ ۱۳:۰۲:۲۶
جامعه توحیدی بی طبقه یعنی چی؟چرا توحید اسلام رو با شعار جامعه بی طبقه مارکسیستی التقاط میکنی؟عزیزم به این نکته توجه کن که اصلا هنر اسلام در این است که همه استعدادها بسته به ظرفیت هر کسی را تا حد امکان به فعلیت میرسانه و شکوفا میکنه. برای این شکوفایی یک بستر لازمه که اونم عدالته. تو بستر عدالت هر کسی میتونه به سمت کمال همه جانبه چه دنیوی و چه اخروی حرکت کنه. از یک فرض درست نتیجه اشتباه گرفتی (1277640) (alef-6)
 
amir
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۰۹:۵۴:۴۶
فرمايشات امير المومنين علي (ع) براي تمام دورانها و عصرها است اما من متحير مانده ام كه چرا فرمايشات اين بزرگوار در خصوص حكومت داري و رسم امنتداري و برخورد حكومت با مردم فقط در روزهاي انتخابات از طرف شما رسانه ايها منتشر مي گردد . ... چگونه است كه شماها فقط در اين روزها تا اين حد كمالگرا مي شويد ؟......... (لطفاً منتشر كن الف جان) (1275033) (alef-6)
 
مردم
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۰:۲۴:۴۹
این مطالب را چرا به مردم می گویید . مگر ما زمامدار اموریم ؟
من وقتی این مطلب را خواندنم هیچ شباهتی با اداره امروز کشور ندیدم آنوقت اسم مان را هم گذاشتیم شیعه امام علی (1275072) (alef-6)
 
سلام /
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۲۱:۰۳:۲۱
با توجه به اینکه در آنزمان تکنولوژی ارتباطات نبوده ولی حضرت (ع) به همه امور رسیدگی کرده و فرقی بین دوست و غیره قائل نبودند.
درست برعکس امروز ما !!! (1276394) (alef-6)
 
احسا
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۱:۱۶:۲۳
چرا مراجع قضایی مراعات آبروی مسولین فاسد را مینمایند باید انقلابی برخورد کرد و به اشد مجازات آنان را محکوم نمود تا درس عبرت برای دیگران شوند مگر چه فرقی در خلقت با آن دزد عادی را دارد چین بالاترین مقام که مرتکب فساد مالی شده باشد را اعدام میکند ..... (1275138) (alef-10)
 
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۱:۳۳:۳۷
فقط اسممان مسلمانه و گر نه از اسلام خبری نیست (1275164) (alef-15)
 
نیما
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۱:۴۲:۲۲
"""در اشتباهاتش پافشارى نكند و بازگشت به حق پس از آگاهى براى او دشوار نباشد، طمع را از دل ريشه كن كند و در شناخت مطالب با تحقيقى اندك رضايت ندهد و در شبهات از همه با احتياط تر عمل كند و در يافتن دليل اصرار او از همه بيشتر باشد"""
ای علی که جمله عقل و دیده‌ای
شمه‌ای واگو از آنچ دیده‌ای

تیغ حلمت جان ما را چاک کرد
آب علمت خاک ما را پاک کرد

چشم تو ادراک غیب آموخته
چشمهای حاضران بر دوخته

راز بگشا ای علی مرتضی
ای پس سؤ القضا حسن القضا

چون تو بابی آن مدینهٔ علم را
چون شعاعی آفتاب حلم را (1275175) (alef-15)
 
محب اهل بیت
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۲۰:۵۷:۲۲
رحمت بر ان شیر پاکی که خورده ای باین شعراشک مارا در اوردی این حدیث بسیبار عبرت اموز تقدیم به دوست داران علی علیه سلام ((اندازه ی احتیاجت به خدا اورا عبادت کن اندازه تحملت برای اتش گناه کن اندازه ماندن در دنیا برای دنیا تلاش کن و اندازه ماندن در اخرت برای اخرت بکوش)) (1276378) (alef-15)
 
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۵:۳۴:۰۹
با سلام وضعیت مالیاتی که فعلا حکمفرما میباشد خیلی سنگین و ظالمانه است . یک کاسب و شاغل باید مالیات بردرآمد پرداخت نماید . مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نماید اگر چیزی از مایه دست رنج ماند بیست درصد هم خمس و سهم امام پرداخت نماییم . کشور و قانون اساسی ما اسلامی است باید قوانین مالیاتی هم طبق موازین شرعی و اسلامی وضع و اجرا شود نه اینکه الگو برداری از کشورهای غربی بنماییم . کشورهای غربی و ... این همه منابع خدادادی مثل ما ندارند , مجبورا بودجه دولت را از طریق مالیات تامین نمایند . اما ما چرا ما ؟ (1275732) (alef-15)
 
سيد ابراهيم كراماتي
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۱۶:۵۵:۳۸
از عمده بدبختهاي امروز ما اين است كه گرفتار كساني هستيم كه زير نام و علم امام علي عليه السلام و به نام آن حضرت فقط و فقط به شيرين كردن كام خود مي اندشند و بس. (1275924) (alef-15)
 
عباس
۱۳۹۲-۰۲-۱۲ ۲۰:۴۱:۱۴
و این گونه است که پس از پایان تحصیل دکتری به مدت کمتر از 2 سال وقتی قرارد داد 23 هزار دلاری نفت آلبرتای کانادا را پس زدم و برای خدمت به کشورم بازگشتم و به دانشگاه صنعتی قم رفتم پس از رویت مفاسد اداری و تذکر غیر مستقیم و نیز اجرای مقررات از پست اخراج شدم و یک ماه در خیابان های دانشگاه قدم می زدم و از ابتدای سال جدید تا اکنون در اتاقی به عنوان کارشناس پژوهش حبس و منزوی شده ام و این در حالی است که در دانشگاه ها این پست را به کاردانی یا لیسانس می دهند و جالب است که در این مدت هیچ کاری از من نخواسته اند. زمان می گذرانم و هر روز می گویند که از دانشگاه برو... مسئولین می شنوند و کسی نمی گوید خرت به چند... و اکنون که این مقاله را خواندم دیدم که در این کشور چقدر ما مسلمان هستیم و علوی رندگی می کنیم. . . چشم رییس جمهور ما روشن که در مجموعه های مدیریتی ایشان این گونه به سرمایه های ملی اهمیت می دهند... (1276353) (alef-6)
 
عبدالله زاده
۱۳۹۲-۰۲-۱۳ ۱۰:۱۸:۳۲
فرامین حضرت علی علیه السلام در نظام اداری فعلی کشور کمتر اجرا می شود . کارمندی که گرسنه است وماهیانه هشتصد هزار تومان حقوق می گیرد را طبق قانون ! مسئول شناسائی وتشخیص مالیات مردم کرده اندو نتیجه اش تعیین مالیات 100% اصناف با چانه زنی !!!( تحت عنوان قانونی علی الراس ) شده که یا به دولت (بیشتر ) ویا به مردم ظلم می شود . فساد قانون مالیات بر درآمد کم بود ، اخیرا ارزش افزوده را هم با همان اصل واگذاری تشخیص برعهده ممیز راه انداخته اند تا بتوانند مالیات بر درآمد را شفاف کنند !!!وامروز دارند آن را هم به روش علی الراس تعیین می کنند !!وعده ای دیگر به فساد کشیده شدند . در حالیکه در نامه 25 نهج البلاغه حق تشخیص مالیات برعهده مؤدی گذاشته شده است . (1277333) (alef-6)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۲-۰۲-۱۴ ۰۹:۴۳:۳۷
اقایان الف خواهشا" اینقدر با مقدسات کلنجار نروید بگذارید ذهنیت های پاک از آنان در ذهن مردم دست نخورده بماند شماها جور دیگر به تامین نیازهای دنیوی خودتان باشید (1279123) (alef-6)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.