کد مطلب: 293288
پشت‌پرده سخت‌گیری اوباما در مذاکرات
تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۵ شهريور ۱۳۹۴ ساعت ۲۰:۵۴
گرت پورتر، روزنامه‌نگار و کارشناس مستقل آمریکایی در این گزارش با عنوان «پشت پرده؛ ایران و آمریکا چگونه به توافق تاریخی خود دست یافتند» که در پایگاه خبری- تحلیلی نیشن منتشر شده است به برخی جزییات در پشت پرده مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ به ویژه در آخرین دور آن در وین و کارشکنی‌های آمریکا پرداخت.
به گزارش ایسنا ، در این گزارش آمده است: زمانی که دیپلمات‌های ایران و گروه ۱+۵ پایان موفقیت‌آمیز مذاکرات خود را در ۱۴ ژوییه در وین اعلام کردند در واقع به یکی از طولانی‌ترین مذاکرات مداوم در تاریخ دیپلماسی جهان پایان دادند و توافقی را خلق کردند که احتمالا طولانی‌ترین و پیچیده‌ترین توافق بین‌المللی کنترل تسلیحات است.
آخرین دور از مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ یکی از طولانی‌ترین رویدادهای تاریخ به‌شمار می‌آید که حدود ۶۰۰ خبرنگار از سراسر جهان به مدت ۱۸ روز به پوشش اخبار مربوط به آن پرداختند. اما حقیقت این است که بدانیم چگونه ایران و آمریکا سرانجام توانستند در وین به یک نقطه مشترک برسند و به برنامه جامع اقدام مشترک دست یابند. آن چه در هفته‌های اخیر در جلسات استماع و توجیهی یا از سوی رسانه‌ها درباره این مذاکرات منتشر شده تنها تلاشی است برای ارائه یک دیدگاه مناسب سیاسی از وضعیت مذاکرات، نه واقعیت آن چه اتفاق افتاده است.
پورتر در ادامه مدعی شده است که این گزارش را بر اساس گفت‌وگوهای کاملا غیررسمی با دست کم دو تن از مقامات ایرانی نزدیک به مذاکرات که خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود نوشته است و قصد دارد از طریق آن روایت تازه‌ای از آن چه به واقع در وین اتفاق افتاده است بیان کند. این گزارش نشان می‌دهد روزهای ابتدایی مذاکرات مهم‌ترین و سخت‌ترین مسائل به سرعت حل شدند اما دولت آمریکا هر چه به روزهایی پایانی نزدیک می‌شد موضع خود را سخت‌تر می‌کرد که موجب کاهش سرعت پیشرفت مرحله پایانی این مذاکرات شده بود که اصلی‌ترین دلیل آن مسائل بسیار داخلی آمریکا بود.
دستیابی به توافق بر سر لغو تحریم‌ها
مسأله‌ای که بیش از هر چیزی برای ایرانی اهمیت داشت زمان‌بندی لغو تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا در ازای اجرای تعهدات هسته‌ای تهران طبق توافق بود. این ایده که دو طرف تعهدات مربوطه خود را به گونه‌ای هم‌زمان و موازی اجرا کنند، چیزی بود که محمدجواد ظریف و جان کری، وزیران امور خارجه ایران و آمریکا در آخرین دور از رایزنی‌های خود در لوزان سوییس بر سر آن به توافق رسیدند. اگر چه در لوزان چارچوب کلی توافق نهایی ایران و گروه ۱+۵ تعیین شد اما توافقی درباره زمان‌بندی لغو تحریم‌ها انجام نشد. بزرگ‌ترین نگرانی ایرانی‌ها در این مرحله این بود که آمریکا باز هم از اتهامات تکراری خود درباره برنامه هسته‌ای گذشته ایران به عنوان بهانه‌ای برای حفظ تحریم‌ها استفاده کند.
آمریکا و غرب خواستار این بودند که هر بار پس از این که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرد بخشی از تحریم‌های ایران لغو شود، چیزی که تهران با آن مخالف بود. اما همان‌طور که رسانه‌های غربی با وجود ارزیابی‌های منفی خود در ابتدای مذاکرات وین ارائه می‌دادند، دیری نگذشت که از تغییر موضع غرب و پذیرش لغو تحریم‌های ایران هم‌زمان با انجام تعهدات مرتبط هسته‌ای تهران خبر دادند و گزارشات حاکی از این بود که آمریکا درخواست ایران را مبنی بر شروع اجرای تعهدات غرب به‌طور هم‌زمان با اجرای تعهدات ایران پذیرفته است. به گفته یک مقام ایرانی، طرف‌های مذاکره کننده از آن پس وارد جزییات عملیاتی کردن لغو تحریم‌ها شدند اما رسانه‌ها همچنان گزارش می‌دادند که این مسأله حل نشده برای چند روز آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت. اما سرانجام در چهار ژوییه یک منبع خبری مهم گزارشی داد که متن مربوط به زمان‌بدی لغو تحریم‌ها تکمیل شده است.
حل مسأله ابعاد نظامی احتمالی
این روزنامه‌نگار مستقل آمریکایی در ادامه به موضوع حل ابعاد نظامی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران در جریان این مذاکرات پرداخت و نوشت: ماه‌ها پیش از ارائه چارچوب لوزان، دیپلمات‌های غربی لغو تحریم‌های ایران را به حل مسأله‌ای که آمریکا و شریکان مذاکره‌کننده‌اش آن را ابعاد نظامی احتمالی (PMD) می‌خوانند مرتبط می‌دانستند. درخواستی که ایران را ملزم می‌کرد تا مسوولیت دو سند اطلاعاتی مرتبط با تحقیق و توسعه در خصوص تسلیحات هسته‌ای در این کشور را بپذیرد. این در حالی است که یکی از این دو سند در اسراییل و دیگری توسط گروهک تروریستی منافقین تهیه شده بود، گروهی که گفته می‌شود برای اسراییل فعالیت می‌کند. اعتبار هر دو سند به شدت زیر سوال بود و ایران نیز هیچ‌گاه ارتباط میان حل مسأله مربوط به این دو سند با مقوله رفع تحریم‌ها را نپذیرفته و به‌علاوه عبارت «ابعاد نظامی احتمالی» را که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۸ مطرح کرده قویا رد کرده است. در ازاء، توافق نهایی به شفاف‌سازی درباره مسائل حل نشده درباره فعالیت هسته‌ای حال و گذشته ایران اشاره می‌کند اما مذاکره‌کنندگان آمریکایی و اروپایی همواره به این مسأله به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی در خصوص دیگر مسائل نگریسته‌اند.
این مقام ایرانی به من گفت که ایران هرگز مرتبط دانستن لغو تحریم‌ها با تایید آژانس درباره حل مسائل ابعاد نظامی احتمالی را نپذیرفت. این در حالی است که طرف غربی در ماه مه فرستی از دانشمندان و افراد نظامی را به ایران ارائه داد و از این کشور خواست تا اجازه گفت‌وگوی آژانس با این افراد را بدهد که به گفته علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نام وی در صدر این فهرست قرار داشت. مقامات ایرانی با این درخواست جدید آمریکایی‌ها نیز به شدت مخالفت کردند.
در این میان یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۲ ژوییه به تهران سفر کرد و با علی شمخانی و حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.
وی سپس با جان کری و علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران در وین ملاقات داشت. ایران و آژانس در نهایت بر سر یک نقشه راه برای حل مسائل باقیمانده در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای حال و گذشته تهران به توافق رسیدند که بر اساس آن قرار است آژانس ارزیابی خود را از این مسأله تا پایان سال جاری میلادی ارائه دهد.
موضع‌گیری پس از حصول توافق
دور نهایی مذاکرات هسته‌ای در وین تحت فشارهای شدید سیاسی در داخل آمریکا قرار داشت. جمهوری خواهان و اندیشکده‌های حامی اسراییل سعی داشتند با استناد به این مسأله که دولت اوباما خواهان دستیابی به توافق نهایی تا پیش از ۹ ژوییه است، مذاکره‌کنندگان را تحت فشار قرار دهند تا به ایران امتیاز ندهند. اگر این توافق تا ۹ ژوییه حاصل می‌شد کنگره تنها اجازه داشت در یک مهلت ۳۰ روزه آن را بررسی و رای نهایی خود را اعلام کند که این اتفاق در نهایت رخ نداد و اکنون قانونگذاران قرار است پس از بازگشت از تعطیلات ماه اوت درباره توافق هسته‌ای رای گیری کنند.
هم‌زمان با افزایش فشارهای داخلی در آمریکا، اوباما در مذاکرات هسته‌ای موضعی سرسختانه‌تر با ایران در پیش گرفت و موضوع دسترسی آژانس به آن چه واشنگتن سایت‌های مشکوک می‌خواند را مطرح کرد که بیش‌تر یک نمایش سیاسی بود تا رییس‌جمهور آمریکا بتواند سیاستمداران داخلی کشورش را راضی کند.
ایران و غرب سرانجام به توافقی برای فراهم کردن دسترسی‌های مدیریت شده به آژانس دست یافتند که اجازه دسترسی به سایت‌های حساس را فراهم می‌کند. اما با وجود این که این مسأله تا ۲۹ ژوئن تقریبا حل شده و مذاکرات انجام شده بود، برخی رسانه‌های غربی شامل رویترز، شبکه بلومبرگ، پی.بی.اس و سی.بی.اس همچنان گزارش می دادند که مسأله دسترسی آژانس به سایت‌های حساس همچنان یک موضوع حل نشده است. به نظر می‌آید که دیپلمات‌های غربی تمایلی برای افشای این موضوع برای رسانه‌ها نداشتند.
قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل
به نوشته گرت پورتر، آخرین مسأله که در مذاکرات هسته‌ای تا پیش از ۳۰ ژوئن حل نشده باقی مانده بود، قطعنامه شورای امنیت بود که پس از تصویب جایگزینی است برای مجموعه قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت که موجب وضع تحریم‌ها علیه ایران شده بود. حل مسأله نه تنها نیازمند همکاری ایران و آمریکا بلکه به مشارکت موثر دیگر اعضای گروه ۱+۵ نیاز داشت.
آمریکا خواستار این بود که قطعنامه جدید شورای امنیت حاوی سازوکاری برای بازگرداندن فوری تحریم‌ها حتی بدون تصویب شورای امنیت باشد که روسیه به راحتی می‌توانست آن را وتو کند. هیات آمریکایی علاوه بر این خواستار اعمال مجدد تحریم‌های تسلیحاتی و استفاده از زبانی در متن قطعنامه بود که همچنان برنامه موشک‌های بالستیک ایران را غیرقانونی می‌خواند. موضوع بازگرداندن تحریم‌ها و موشک‌های بالستیک ایران به طور ناگهانی به دلیل تغییرات سیاسی که در بخش شرقی خاورمیانه در وقوع بود به یک مسأله سیاسی تبدیل شد. اما ایران قویا با اعمال مجدد تحریم‌های تسلیحاتی در قطعنامه جدید مخالفت کرد. به گفته یک مقام ایرانی دلیل این مخالفت این نبود که تحریم‌های شورای امنیت فلج کننده و قدرتمند است، بلکه به این دلیل بود که وجود چنین امکانی فضای سیاسی برای افزایش دیگر فشارها را به وجود می‌آورد.
گرت پورتر تاکید کرد که تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که از سال ۲۰۰۶ در یک سری قطعنامه علیه ایران اعمال شدند و در حقیقت هیچ تاثیر مشخصی بر موضع نظامی ایران نداشته‌اند چرا که ایران مدت‌هاست پدافند ملی خود را از بازار بین‌المللی تسلیحات مستقل کرده و حتی برای تولید موشک‌های دور برد خود به این بازار نیاز ندارد.
موضوع دیگری که در رابطه با قطعنامه شورای امنیت اهمیت پیدا کرد این بود که آمریکا می‌خواست شرطی را در آن بگنجاند که حتی با ادعای یک کشور مبنی بر نقض توافق توسط تهران و تحریم‌ها بازگردانده شود. این پیشنهاد باعث مطرح شدن این تردیدها در ایران شد که آمریکا منتظر است تا ایران ابتدا تمام تعهدات خود را اجرا کند و سپس دست به بازگشت تحریم‌ها به ادعای نقض تعهدات از سوی ایران بزند.
این مقام ایرانی گفت که محمدجواد ظریف در اولین دیدارهایش با جان کری در ۲۷ و ۲۸ ژوئن از وی درباره اهداف واقعی سیاست خارجی آمریکا پرسیده بود و این که آیا آمریکا در تلاش است تحریم‌ها را حفظ کند یا آن‌ها را رها کند. ظرف هشدار داده بود که اگر آمریکا از زبان حفظ تحریم‌ها عقب‌نشینی نکند، هیچ توافقی انجام نخواهد شد. اما کری قول داد که راه‌حلی برای غلبه بر این مانع بیابد.
ظریف و کری در پنجم ژوییه در دیداری خصوصی با یکدیگر ملاقات کردند که در آن وزیر امور خارجه آمریکا بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ درباره حل مسائل باقی مانده را به همتای ایرانی‌اش ارائه کرد که شامل بازگشت فوری تحریم‌ها بود که با مخالفت شدید ظریف روبه‌رو شد. یک روز پس از آن وزیران امور خارجه ۱+۵ برای بررسی این بسته پیشنهادی با ظریف دیدار کردند. در این جلسه آن گونه که محمدجواد ظریف به خبرنگاران ایرانی گفت پس از رد بسته پیشنهادی ۱+۵ از سوی ایران، فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید اگر ایران آماده توافق نیست پس همه ما باید به خانه‌های‌مان با گردیم. در اینجا ظریف در پاسخی تند به آن‌ها گفت که هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکنید. حرفی که به دنبال آن سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز گفت: هم‌چنین یک روس را. آمریکایی‌ها پس از این دست به افزایش فشار بر ایران زدند تا ظریف را ملزم به پذیرش این بسته پیشنهادی کنند.
در ادامه این گزارش آمده است: اصلی‌ترین مسأله که در روزهای منتهی به ۹ ژوییه درباره آن تصمیم‌گیری شد موضوع بازگشت‌پذیری تحریم‌ها به پیشنهاد آمریکا بود که به عنوان بخشی از قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل مورد پذیرش قرار گرفت. به گفته یک مقام ایرانی، بر اساس توافقات انجام شده آمریکا در صورت ادعای نقض توافق توسط ایران باید آن را به طور رسمی به عنوان یک دعوی حقوقی مطرح و سپس در صورت لزوم، قطعنامه شورای امنیت را در خصوص تمدید مدت زمان لغو تحریم‌ها وتو کند تا بتواند امکان بازگرداندن تحریم‌ها را فراهم کند.
پورتر در بخش پایانی گزارش خود تاکید کرده است که آخرین مسائل مورد بحث در مذاکرات هسته‌ای شامل مسأله بازگشت فوری تحریم‌های ایران و تحریم‌های تسلیحاتی به‌علاوه برنامه موشکی ایران بود که بر اساس معیارهای سیاست داخلی آمریکا بسیار مهم‌تر از تاثیر آن‌ها بر پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش یا ژئوپلوتیک منطقه‌یی است.
در واقع پایبندی ایران منوط به قدرت یک‌جانبه آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها نیست بلکه اصرار بر این سازوکار برای راهبرد سیاسی داخلی دولت باراک اوباما ضروری است. ادامه تحریم‌های تسلیحاتی و حفظ زبان متهم کردن ایران به تلاش برای استفاده از ظرفیت موشکی‌اش برای جابه‌جایی تسلیحات هسته‌ای هیچ تاثیر عملی در سیاست ایران نداشته است.
می‌توان گفت: تمام مسائل و درگیری‌های دولت اوباما در وین بیش‌تر از اینکه برای دستیابی به یک توافق با ایران باشد برای مقابله دشمنان سیاسی داخلی‌اش بود.
به گزارش ایسنا ، در این گزارش آمده است: زمانی که دیپلمات‌های ایران و گروه ۱+۵ پایان موفقیت‌آمیز مذاکرات خود را در ۱۴ ژوییه در وین اعلام کردند در واقع به یکی از طولانی‌ترین مذاکرات مداوم در تاریخ دیپلماسی جهان پایان دادند و توافقی را خلق کردند که احتمالا طولانی‌ترین و پیچیده‌ترین توافق بین‌المللی کنترل تسلیحات است.
آخرین دور از مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ یکی از طولانی‌ترین رویدادهای تاریخ به‌شمار می‌آید که حدود ۶۰۰ خبرنگار از سراسر جهان به مدت ۱۸ روز به پوشش اخبار مربوط به آن پرداختند. اما حقیقت این است که بدانیم چگونه ایران و آمریکا سرانجام توانستند در وین به یک نقطه مشترک برسند و به برنامه جامع اقدام مشترک دست یابند. آن چه در هفته‌های اخیر در جلسات استماع و توجیهی یا از سوی رسانه‌ها درباره این مذاکرات منتشر شده تنها تلاشی است برای ارائه یک دیدگاه مناسب سیاسی از وضعیت مذاکرات، نه واقعیت آن چه اتفاق افتاده است.
پورتر در ادامه مدعی شده است که این گزارش را بر اساس گفت‌وگوهای کاملا غیررسمی با دست کم دو تن از مقامات ایرانی نزدیک به مذاکرات که خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود نوشته است و قصد دارد از طریق آن روایت تازه‌ای از آن چه به واقع در وین اتفاق افتاده است بیان کند. این گزارش نشان می‌دهد روزهای ابتدایی مذاکرات مهم‌ترین و سخت‌ترین مسائل به سرعت حل شدند اما دولت آمریکا هر چه به روزهایی پایانی نزدیک می‌شد موضع خود را سخت‌تر می‌کرد که موجب کاهش سرعت پیشرفت مرحله پایانی این مذاکرات شده بود که اصلی‌ترین دلیل آن مسائل بسیار داخلی آمریکا بود.
دستیابی به توافق بر سر لغو تحریم‌ها
مسأله‌ای که بیش از هر چیزی برای ایرانی اهمیت داشت زمان‌بندی لغو تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا در ازای اجرای تعهدات هسته‌ای تهران طبق توافق بود. این ایده که دو طرف تعهدات مربوطه خود را به گونه‌ای هم‌زمان و موازی اجرا کنند، چیزی بود که محمدجواد ظریف و جان کری، وزیران امور خارجه ایران و آمریکا در آخرین دور از رایزنی‌های خود در لوزان سوییس بر سر آن به توافق رسیدند. اگر چه در لوزان چارچوب کلی توافق نهایی ایران و گروه ۱+۵ تعیین شد اما توافقی درباره زمان‌بندی لغو تحریم‌ها انجام نشد. بزرگ‌ترین نگرانی ایرانی‌ها در این مرحله این بود که آمریکا باز هم از اتهامات تکراری خود درباره برنامه هسته‌ای گذشته ایران به عنوان بهانه‌ای برای حفظ تحریم‌ها استفاده کند.
آمریکا و غرب خواستار این بودند که هر بار پس از این که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرد بخشی از تحریم‌های ایران لغو شود، چیزی که تهران با آن مخالف بود. اما همان‌طور که رسانه‌های غربی با وجود ارزیابی‌های منفی خود در ابتدای مذاکرات وین ارائه می‌دادند، دیری نگذشت که از تغییر موضع غرب و پذیرش لغو تحریم‌های ایران هم‌زمان با انجام تعهدات مرتبط هسته‌ای تهران خبر دادند و گزارشات حاکی از این بود که آمریکا درخواست ایران را مبنی بر شروع اجرای تعهدات غرب به‌طور هم‌زمان با اجرای تعهدات ایران پذیرفته است. به گفته یک مقام ایرانی، طرف‌های مذاکره کننده از آن پس وارد جزییات عملیاتی کردن لغو تحریم‌ها شدند اما رسانه‌ها همچنان گزارش می‌دادند که این مسأله حل نشده برای چند روز آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت. اما سرانجام در چهار ژوییه یک منبع خبری مهم گزارشی داد که متن مربوط به زمان‌بدی لغو تحریم‌ها تکمیل شده است.
حل مسأله ابعاد نظامی احتمالی
این روزنامه‌نگار مستقل آمریکایی در ادامه به موضوع حل ابعاد نظامی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران در جریان این مذاکرات پرداخت و نوشت: ماه‌ها پیش از ارائه چارچوب لوزان، دیپلمات‌های غربی لغو تحریم‌های ایران را به حل مسأله‌ای که آمریکا و شریکان مذاکره‌کننده‌اش آن را ابعاد نظامی احتمالی (PMD) می‌خوانند مرتبط می‌دانستند. درخواستی که ایران را ملزم می‌کرد تا مسوولیت دو سند اطلاعاتی مرتبط با تحقیق و توسعه در خصوص تسلیحات هسته‌ای در این کشور را بپذیرد. این در حالی است که یکی از این دو سند در اسراییل و دیگری توسط گروهک تروریستی منافقین تهیه شده بود، گروهی که گفته می‌شود برای اسراییل فعالیت می‌کند. اعتبار هر دو سند به شدت زیر سوال بود و ایران نیز هیچ‌گاه ارتباط میان حل مسأله مربوط به این دو سند با مقوله رفع تحریم‌ها را نپذیرفته و به‌علاوه عبارت «ابعاد نظامی احتمالی» را که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۸ مطرح کرده قویا رد کرده است. در ازاء، توافق نهایی به شفاف‌سازی درباره مسائل حل نشده درباره فعالیت هسته‌ای حال و گذشته ایران اشاره می‌کند اما مذاکره‌کنندگان آمریکایی و اروپایی همواره به این مسأله به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی در خصوص دیگر مسائل نگریسته‌اند.
این مقام ایرانی به من گفت که ایران هرگز مرتبط دانستن لغو تحریم‌ها با تایید آژانس درباره حل مسائل ابعاد نظامی احتمالی را نپذیرفت. این در حالی است که طرف غربی در ماه مه فرستی از دانشمندان و افراد نظامی را به ایران ارائه داد و از این کشور خواست تا اجازه گفت‌وگوی آژانس با این افراد را بدهد که به گفته علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نام وی در صدر این فهرست قرار داشت. مقامات ایرانی با این درخواست جدید آمریکایی‌ها نیز به شدت مخالفت کردند.
در این میان یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۲ ژوییه به تهران سفر کرد و با علی شمخانی و حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.
وی سپس با جان کری و علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران در وین ملاقات داشت. ایران و آژانس در نهایت بر سر یک نقشه راه برای حل مسائل باقیمانده در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای حال و گذشته تهران به توافق رسیدند که بر اساس آن قرار است آژانس ارزیابی خود را از این مسأله تا پایان سال جاری میلادی ارائه دهد.
موضع‌گیری پس از حصول توافق
دور نهایی مذاکرات هسته‌ای در وین تحت فشارهای شدید سیاسی در داخل آمریکا قرار داشت. جمهوری خواهان و اندیشکده‌های حامی اسراییل سعی داشتند با استناد به این مسأله که دولت اوباما خواهان دستیابی به توافق نهایی تا پیش از ۹ ژوییه است، مذاکره‌کنندگان را تحت فشار قرار دهند تا به ایران امتیاز ندهند. اگر این توافق تا ۹ ژوییه حاصل می‌شد کنگره تنها اجازه داشت در یک مهلت ۳۰ روزه آن را بررسی و رای نهایی خود را اعلام کند که این اتفاق در نهایت رخ نداد و اکنون قانونگذاران قرار است پس از بازگشت از تعطیلات ماه اوت درباره توافق هسته‌ای رای گیری کنند.
هم‌زمان با افزایش فشارهای داخلی در آمریکا، اوباما در مذاکرات هسته‌ای موضعی سرسختانه‌تر با ایران در پیش گرفت و موضوع دسترسی آژانس به آن چه واشنگتن سایت‌های مشکوک می‌خواند را مطرح کرد که بیش‌تر یک نمایش سیاسی بود تا رییس‌جمهور آمریکا بتواند سیاستمداران داخلی کشورش را راضی کند.
ایران و غرب سرانجام به توافقی برای فراهم کردن دسترسی‌های مدیریت شده به آژانس دست یافتند که اجازه دسترسی به سایت‌های حساس را فراهم می‌کند. اما با وجود این که این مسأله تا ۲۹ ژوئن تقریبا حل شده و مذاکرات انجام شده بود، برخی رسانه‌های غربی شامل رویترز، شبکه بلومبرگ، پی.بی.اس و سی.بی.اس همچنان گزارش می دادند که مسأله دسترسی آژانس به سایت‌های حساس همچنان یک موضوع حل نشده است. به نظر می‌آید که دیپلمات‌های غربی تمایلی برای افشای این موضوع برای رسانه‌ها نداشتند.
قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل
به نوشته گرت پورتر، آخرین مسأله که در مذاکرات هسته‌ای تا پیش از ۳۰ ژوئن حل نشده باقی مانده بود، قطعنامه شورای امنیت بود که پس از تصویب جایگزینی است برای مجموعه قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت که موجب وضع تحریم‌ها علیه ایران شده بود. حل مسأله نه تنها نیازمند همکاری ایران و آمریکا بلکه به مشارکت موثر دیگر اعضای گروه ۱+۵ نیاز داشت.
آمریکا خواستار این بود که قطعنامه جدید شورای امنیت حاوی سازوکاری برای بازگرداندن فوری تحریم‌ها حتی بدون تصویب شورای امنیت باشد که روسیه به راحتی می‌توانست آن را وتو کند. هیات آمریکایی علاوه بر این خواستار اعمال مجدد تحریم‌های تسلیحاتی و استفاده از زبانی در متن قطعنامه بود که همچنان برنامه موشک‌های بالستیک ایران را غیرقانونی می‌خواند. موضوع بازگرداندن تحریم‌ها و موشک‌های بالستیک ایران به طور ناگهانی به دلیل تغییرات سیاسی که در بخش شرقی خاورمیانه در وقوع بود به یک مسأله سیاسی تبدیل شد. اما ایران قویا با اعمال مجدد تحریم‌های تسلیحاتی در قطعنامه جدید مخالفت کرد. به گفته یک مقام ایرانی دلیل این مخالفت این نبود که تحریم‌های شورای امنیت فلج کننده و قدرتمند است، بلکه به این دلیل بود که وجود چنین امکانی فضای سیاسی برای افزایش دیگر فشارها را به وجود می‌آورد.
گرت پورتر تاکید کرد که تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که از سال ۲۰۰۶ در یک سری قطعنامه علیه ایران اعمال شدند و در حقیقت هیچ تاثیر مشخصی بر موضع نظامی ایران نداشته‌اند چرا که ایران مدت‌هاست پدافند ملی خود را از بازار بین‌المللی تسلیحات مستقل کرده و حتی برای تولید موشک‌های دور برد خود به این بازار نیاز ندارد.
موضوع دیگری که در رابطه با قطعنامه شورای امنیت اهمیت پیدا کرد این بود که آمریکا می‌خواست شرطی را در آن بگنجاند که حتی با ادعای یک کشور مبنی بر نقض توافق توسط تهران و تحریم‌ها بازگردانده شود. این پیشنهاد باعث مطرح شدن این تردیدها در ایران شد که آمریکا منتظر است تا ایران ابتدا تمام تعهدات خود را اجرا کند و سپس دست به بازگشت تحریم‌ها به ادعای نقض تعهدات از سوی ایران بزند.
این مقام ایرانی گفت که محمدجواد ظریف در اولین دیدارهایش با جان کری در ۲۷ و ۲۸ ژوئن از وی درباره اهداف واقعی سیاست خارجی آمریکا پرسیده بود و این که آیا آمریکا در تلاش است تحریم‌ها را حفظ کند یا آن‌ها را رها کند. ظرف هشدار داده بود که اگر آمریکا از زبان حفظ تحریم‌ها عقب‌نشینی نکند، هیچ توافقی انجام نخواهد شد. اما کری قول داد که راه‌حلی برای غلبه بر این مانع بیابد.
ظریف و کری در پنجم ژوییه در دیداری خصوصی با یکدیگر ملاقات کردند که در آن وزیر امور خارجه آمریکا بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ درباره حل مسائل باقی مانده را به همتای ایرانی‌اش ارائه کرد که شامل بازگشت فوری تحریم‌ها بود که با مخالفت شدید ظریف روبه‌رو شد. یک روز پس از آن وزیران امور خارجه ۱+۵ برای بررسی این بسته پیشنهادی با ظریف دیدار کردند. در این جلسه آن گونه که محمدجواد ظریف به خبرنگاران ایرانی گفت پس از رد بسته پیشنهادی ۱+۵ از سوی ایران، فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید اگر ایران آماده توافق نیست پس همه ما باید به خانه‌های‌مان با گردیم. در اینجا ظریف در پاسخی تند به آن‌ها گفت که هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکنید. حرفی که به دنبال آن سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز گفت: هم‌چنین یک روس را. آمریکایی‌ها پس از این دست به افزایش فشار بر ایران زدند تا ظریف را ملزم به پذیرش این بسته پیشنهادی کنند.
در ادامه این گزارش آمده است: اصلی‌ترین مسأله که در روزهای منتهی به ۹ ژوییه درباره آن تصمیم‌گیری شد موضوع بازگشت‌پذیری تحریم‌ها به پیشنهاد آمریکا بود که به عنوان بخشی از قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل مورد پذیرش قرار گرفت. به گفته یک مقام ایرانی، بر اساس توافقات انجام شده آمریکا در صورت ادعای نقض توافق توسط ایران باید آن را به طور رسمی به عنوان یک دعوی حقوقی مطرح و سپس در صورت لزوم، قطعنامه شورای امنیت را در خصوص تمدید مدت زمان لغو تحریم‌ها وتو کند تا بتواند امکان بازگرداندن تحریم‌ها را فراهم کند.
پورتر در بخش پایانی گزارش خود تاکید کرده است که آخرین مسائل مورد بحث در مذاکرات هسته‌ای شامل مسأله بازگشت فوری تحریم‌های ایران و تحریم‌های تسلیحاتی به‌علاوه برنامه موشکی ایران بود که بر اساس معیارهای سیاست داخلی آمریکا بسیار مهم‌تر از تاثیر آن‌ها بر پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش یا ژئوپلوتیک منطقه‌یی است.
در واقع پایبندی ایران منوط به قدرت یک‌جانبه آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها نیست بلکه اصرار بر این سازوکار برای راهبرد سیاسی داخلی دولت باراک اوباما ضروری است. ادامه تحریم‌های تسلیحاتی و حفظ زبان متهم کردن ایران به تلاش برای استفاده از ظرفیت موشکی‌اش برای جابه‌جایی تسلیحات هسته‌ای هیچ تاثیر عملی در سیاست ایران نداشته است.
می‌توان گفت: تمام مسائل و درگیری‌های دولت اوباما در وین بیش‌تر از اینکه برای دستیابی به یک توافق با ایران باشد برای مقابله دشمنان سیاسی داخلی‌اش بود.
کلمات کلیدی : توافق‌هسته‌ای+اوباما
