کد مطلب: 252337
آیا منابع تاریخی کهن، اولین اربعین را رد کرده‌اند؟
گزارشی خواندنی از اتفاقات اولین اربعین
حسن اجرایی، 21 آذر 93
تاریخ انتشار : جمعه ۲۱ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۳۲
زیارت امام حسین علیه‌السلام، ۴۰ روز پس از روز عاشورا، یکی از سنت‌های برجسته در میان مردم، عالمان و بزرگان شیعه است. شکوه و عظمت زیارت اربعین تا آنجاست امام حسن عسکری علیه‌السلام، آن را یکی از نشانه‌های پنج‌گانه مومنان می‌داند.
آیا اهل بیت امام حسین، در اولین اربعین به کربلا بازگشتند؟
شیعیان کشور عراق، بر همین اساس هر ساله از شهر مقدس نجف اشرف، با پای پیاده به زیارت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام می‌شتابند و گرچه صدام حسین، دیکتاتور سفاک عراق، تلاش‌های بسیاری برای نابود کردن این سنت به کار بست، اما پس از سقوط او، هر ساله بر جمعیت عظیم زائران پیاده امام حسین علیه‌السلام در روز اربعین افزوده شد؛ چنانکه شمار این زائران در اربعین جاری از ۲۰ میلیون نفر نیز گذشت و بیش از یک میلیون نفر ایرانی در این مراسم عظیم شرکت جستند.
علاوه بر آنچه در حدیث امام حسن عسکری آمده است، امام صادق علیه‌السلام نیز زیارتنامه‌ای به صفوان بن مهران جمال تعلیم کرده است که با عنوان «زیارت اربعین» در کتب ادعیه آورده شده است.
رخدادهای اولین اربعین چه بود؟
شیخ مفید، شیخ طوسی و علامه حلی، ۲۰ صفر و روز اربعین را روز بازگشت نزدیکان امام حسین علیه‌السلام، از شام به سوی مدینه می‌دانند. همچنین معتقدند در همین روز بود که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا، از مدینه به کربلا آمد و اولین زائر مزار امام حسین علیه‌السلام بود.
بنابر آنچه در منابع کهن تاریخی آمده، سرِ مبارک امام حسین علیه‌السلام، در روز اربعین به بدن ایشان ملحق شده است. همچنین در برخی منابع دیگر، ورود خانواده امام حسین علیه‌السلام از شام به کربلا نیز در این روز دانسته شده است. سید ابن طاووس، در کتاب «الاقبال»، می‌نویسد که در غیر کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی، «آمده است که اهل بیت علیهم‌السلام، روز ۲۰ صفر از شام به کربلا رسیدند.»
تاریخ‌نگاران و ورود اهل بیت به کربلا در اولین اربعین
ابوریحان بیرونی متوفای ۴۴۰ هجری قمری، در کتاب ارزشمند «الآثار الباقیة عن القرون الخالیة» می‌نویسد که در روز بیستم صفر، سر حسین علیه‌السلام به بدنش ملحق و در همان مکان دفن گردید. و زیارت اربعین درباره این روز است. و آنان چهل نفر از اهل بیت امام حسین علیه‌السلام بودند که پس از بازگشت از شام، مزار حضرت سیدالشهدا را زیارت کردند.
بیرونی علاوه بر آنکه گذشت چهل روز از واقعه جانسوز عاشورا را دلیل نامگذاری اربعین می‌داند، حضور ۴۰ تن از اهل بیت امام حسین بر مزار او را نیز شاهد دیگری بر «اربعین» نامیده شدن این روز می‌شمارد.
شیخ بهایی متوفای ۱۰۳۰ هجری قمری نیز در کتاب «توضیح المقاصد»، روز نوزدهم صفر را روز زیارت اربعین اباعبدالله الحسین علیه‌السلام می‌داند و می‌نویسد: در این روز که ۴۰ روز از شهادت امام علیه‌السلام می‌گذشت، روز ورود جابر بن عبدالله انصاری برای زیارت قبر حضرت است، و آن روز، با ورود اهل بیت امام علیه‌السلام از شام به کربلا یکی شد؛ در حالی که آنان عزم مدینه داشتند.
شیخ بهایی از آن رو ۱۹ صفر را روز اربعین می‌داند که روز عاشورا را مبنای محاسبه به عنوان مبدأ اربعین قرار داده است، اما چنان که سید ابن طاووس در کتاب اقبال نوشته است، شهادت امام حسین علیه‌السلام، در ساعات پایانی روز عاشورا رخ داده و مبنای محاسبه اربعین، طبعا می‌باید یازدهم محرم باشد.
علاوه بر ابوریحان بیرونی و شیخ بهایی، آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی نیز معتقد بوده است که ۲۰ صفر سال ۶۱ هجری، همان روزی است که اهل بیت امام حسین علیه‌السلام دیگربار وارد صحرای کربلا شده‌اند و به مزار حضرت سیدالشهدا شتافته‌اند. سید محمدعلی قاضی طباطبایی در پاسخ به محدث نوری که منکر رسیدن اهل بیت امام در اولین اربعین است، شواهد و قرائن متعددی بیان کرده است.
آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی را البته نباید با آیت الله سید علی قاضی طباطبایی استاد بزرگوار علامه طباطبایی رحمةالله‌علیه اشتباه گرفت. آیت الله قاضی طباطبایی، اولین شهید محراب و صاحب تالیفات و کتاب‌های فراوان و ارزشمندی است و «تحقیق درباره روز اربعین حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام» که به زبان فارسی چاپ شده، یکی از آثار گرانقدر ایشان است.
پاسخ‌های قاضی طباطبایی به ۷ اشکال محدث نوری
آیت الله قاضی طباطبایی در این کتاب، به تفصیل به اشکالات مرحوم محدث نوری در کتاب «لؤلؤ و مرجان» پاسخ می‌گوید. محدث نوری، ورود اهل بیت امام حسین به کربلا در اولین اربعین را دارای ۷ اشکال دانسته است. اولین اشکال از نظر او، عدم تناسب زمان ۴۰ روزه از عاشورا تا اربعین، با حوادثی است که در این روزها رخ داده است؛ از توقف اهل بیت امام حسین علیه‌السلام برای کسب تکلیف عبیدالله بن زیاد از یزید بن معاویه درباره اسرا، تا مدت اقامت اهل بیت در شام و فاصله میان شام تا کربلا.
آیت الله شهید قاضی طباطبایی در پاسخ به این اشکال محدث نوری، با بیان ۱۷ شاهد تاریخی، به ذکر مواردی می‌پرازد که کسانی فاصله میان کوفه تا شام را در ۱۰ روز و در مواردی حتی کمتر از ۴ روز طی کرده‌اند. قاضی طباطبایی با ذکر این موارد می‌کوشد «عدم امکان» رسیدن اهل بیت امام حسین به کربلا در اربعین اول را نقض کند و این رخداد را امری ممکن نشان دهد.
اقامت ۲۰ روزه در کوفه، راست یا ناراست؟
قاضی طباطبایی، همچنین اقامت ۲۰ روزه اهل بیت در کوفه و کسب تکلیف عبیدالله از یزید درباره شیوه برخورد با اسیران را نیز زیر سوال می‌برد و می‌گوید: منابع کهن، سخنی از نامه ابن زیاد به یزید، و کسب تکلیف او درباره اسرا و سرهای شهیدان به میان نیاورده‌اند، بلکه در منابع از جمله «کتاب الفتوح» ابن اعثم، تصریح شده است که ابن زیاد، گزارش اقدامات انجام شده را در نامه‌ای نوشت و به همراه سرِ مبارک امام حسین علیه‌السلام، به شام فرستاد.
آیت الله قاضی طباطبایی همچنین تاکید می‌کند که طبری واقعه کربلا را از کسانی همچون امام باقر علیه‌السلام، حصین بن عبدالرحمن و هشام کلبی شاگرد ابومخنف نقل کرده، و در هیچکدام از این روایات، اثری از اجازه عبیدالله از یزید نیست. با این حال او میپذیرد که در گزارش عوانة بن حکم از رخدادهای پس از عاشورا، خبر از چنین اجازه‌ای به میان آمده، اما قاضی معتقد است چنانکه در کتاب قاموس الرجال مرحوم محمدتقی شوشتری نیز آمده، این گزارش مخدوش و غیرقابل پذیرش است.
آیا منابع تاریخی کهن، اولین اربعین را رد کرده‌اند؟
دومین اشکال محدث نوری این است که در منابع تاریخی کهن از جمله «تاریخ الامم و الملوک» طبری، «الارشاد» شیخ مفید که هر دو این منابع، واقعه عاشورا را از قول ابومخنف نقل کرده‌اند، هیچ اشاره‌ای به ورود اهل بیت به کربلا در عاشورای اول نیست. به گفته محدث نوری، طبرسی متوفای ۵۴۸ هجری قمری، وارزمی متوفای ۵۶۸ هجری قمری، ابن اثیر، متوفای ۶۳۰ هجری قمری، سبط ابن جوزی و عماد الدین طبری نیز هیچ اشاره‌ای به چنین رخدادی نکرده‌اند.
پاسخی که برخی اندیشمندان به این اشکال محدث نوری داده‌اند، این است که گرچه این واقعه در منابع ذکر شده مورد تصریح قرار نگرفته، اما بر عدم رخ دادن آن نیز تاکید نشده است و بنابراین ممکن است این رخداد به دلایلی عامدا در برخی تواریخ ذکر نشده باشد. چنانکه شیخ مفید، در کتاب خود «الارشاد»، به دلیل شرایط زمانه، حتی به جزئیات جریان سقیفه و مسئله بیعت با ابوبکر نپرداخته است.
با این حال چنانکه پیش از این گفته شد، تاریخ‌نویسان و عالمانی از جمله ابوریحان بیرونی، ابن نما، سید بن طاووس و شیخ بهایی، به ورود اهل بیت امام حسین علیه‌السلام به کربلا در اربعین اول تصریح کرده‌اند.
مختصرنویسی شیخ مفید در کتاب الارشاد
علاوه بر این، سبک بیان رخدادهای تاریخی در کتاب «الارشاد» شیخ مفید، حاکی از عدم بیان برخی جزئیات است. چنانکه در متن این کتاب آمده است: «فسار معهم فی جملة النعمان، و لم یزل ینازلهم فی الطریق و یرفق بهم کما وصاه یزید و یرعونهم حتی دخلوا المدینه»؛ آنان همراه نعمان شدند و نعمان پیوسته آنان را در راه فرود می‌آورد و چنانکه یزید سفارش کرده بود، با آنان مدارا می‌کرد، تا آنکه وارد مدینه شدند.
از این متن روشن است که شیخ مفید به رخدادهای شام تا مدینه اشاره نکرده است و شیوه اختصار را در بیان رخدادها برگزیده است.
مرحوم محدث نوری در کتاب خویش، موارد دیگری از جمله وجود روایت‌هایی مبنی بر ورود اهل بیت به مدینه در روز اربعین را نیز مورد اشاره قرار داده تا اثبات کند حضور اهل بیت امام حسین علیه‌السلام در کربلا ممکن نیست در اولین اربعین رخ داده باشد. با این حال همه این اشکالات با پاسخ‌هایی مواجه شده و اشکالات محدث نوری حداکثر در راستای بعید شمردن اینچنین رخدادی پذیرفته شده است؛ نه غیر ممکن بودن ورود اهل بیت به کربلا در اربعین ۶۱ هجری.
اشکالات ناکافی مخالفان، شواهد کافی موافقان
علاوه بر ناکافی بودن اشکالات محدث نوری برای اثبات عدم ورود اهل بیت به کربلا در اولین اربعین، و همچنین تصریح تاریخ‌نگارانی از جمله ابوریحان بیرونی و شیخ بهایی در تایید این رخداد، شواهدی نیز میتوان برشمرد تا ورود اهل بیت به کربلا در اولین اربعین پذیرفتنی و اثبات شود.
اولین شاهد در این زمینه، محل دفن سر مبارک امام حسین علیه‌السلام است که بر اساس منابع تاریخی شیعه و سنی، سر امام حسین علیه‌السلام، به بدن ایشان ملحق شده است. شیخ صدوق متوفای ۳۸۱ قمری، سید مرتضی متوفای ۴۳۶ قمری، فتال نیشابوری متوفای ۵۰۸ قمری، ابن نمای حلی، سید ابن طاووس متوفای ۶۶۴ قمری، شیخ بهایی و علامه مجلسی، در این زمینه تصریح کرده‌اند.
شیخ صدوق در این باره می‌نویسد: علی بن الحسین علیه‌السلام همراه زنان از شام خارج شد و سر حسین را به کربلا بازگرداند. سید مرتضی نیز می‌گوید: روایت کرده‌اند که سر امام حسین علیه‌السلام، با جسد در کربلا دفن شد.
قرطبی متوفای ۶۷۱ از تاریخ‌نگاران سنی، در کتاب «التذکرة فی امور الموتی و امور الآخرة» می‌نویسد: امامیه می‌گویند که سر حسین علیه‌السلام پس از چهل روز به کربلا بازگردانده و به بدن ملحق شد و این روز نزد آنان معروف است و زیارت در آن روز را زیارت اربعین می‌نامند.
درباره مکان سر امام حسین علیه‌السلام، اقوال دیگری نیز وجود دارد، اما با این حال قول مشهور و مورد پذیرش بیشتر علمای شیعه و سنی، همان الحاق به بدن مبارک ایشان است.
قرائن و شواهد چه می‌گویند؟
سرانجام باید پذیرفت که گرچه اثبات قطعی ورود اهل بیت امام حسین علیه‌السلام به کربلا در اولین اربعین، آسان نیست، اما رد آن نیز دلایل کافی ندارد بر اساس قرائن و شواهد فراوانی که بخشی از آن ذکر شد، میتوان پذیرفت که بازماندگان سپاه اسلام، که پس از واقعه عزت‌آفرین، شورانگیز و حماسی عاشورا به شام برده شدند، پس از آن به سوی کربلا شتافتند و پس از جابر بن عبدالله انصاری، اولین زائران شیدای حضرت سیدالشهدا و یاران ایشان بودند.
خطبه‌های رسا و شیوای حضرت امام سجاد علیه‌السلام و حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، چنان زلزله‌ای در کاخ یزید افکند، که بر اساس روایات تاریخی، یزید از آنچه کرده بود اظهار پشیمانی کرد و تلاش کرد دیگران را در آنچه رخ داده بود مقصر جلوه دهد. شاید از همین رو بود که به سپاه خود دستور داد در مسیر شام تا مدینه، با اسرا مدارا کنند. آیا دور از ذهن است که در چنین شرایطی، فرزندان و نزدیکان حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، عزم زیارت امام حسین علیه‌السلام کرده باشند تا از اولین زائران شهیدان عاشورا شناخته شوند؟
وقتی پیاده روی اربعین مرسوم شد
نقل می کنند که بعد از درگذشت شيخ مرتضي انصاري، زماني رسيد که پيادهروي نشانه فقر بود و هرکه پياده زيارت کربلا ميرفت، به عنوان شخصي از طبقات پايين جامعه بهحساب ميآمد. مرحوم محدث نوري همت گذاشت که اين سنت را احيا کند؛ بهويژه در عيد قربان که بههمراه اصحابش پياده به طرف کربلا حرکت ميکرد اما به علت بيماري توان پيادهروي در يک روز را چنانکه مرسوم بود نداشت. لذا اين راه را در سه روز طي ميکرد. در دومين سال رغبت مردم و صالحان نسبت به زيارت پياده حرم امام حسين (عليهالسلام) بيشتر شد؛ بهگونهاي که در بعضي از سالها تا ۳۰ خيمه در راه برپا ميشد که در هر خيمه بين ۲۰ تا ۳۰ نفر به استراحت و طي طريق مشغول بودند.
آیا اهل بیت امام حسین، در اولین اربعین به کربلا بازگشتند؟
شیعیان کشور عراق، بر همین اساس هر ساله از شهر مقدس نجف اشرف، با پای پیاده به زیارت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام می‌شتابند و گرچه صدام حسین، دیکتاتور سفاک عراق، تلاش‌های بسیاری برای نابود کردن این سنت به کار بست، اما پس از سقوط او، هر ساله بر جمعیت عظیم زائران پیاده امام حسین علیه‌السلام در روز اربعین افزوده شد؛ چنانکه شمار این زائران در اربعین جاری از ۲۰ میلیون نفر نیز گذشت و بیش از یک میلیون نفر ایرانی در این مراسم عظیم شرکت جستند.
علاوه بر آنچه در حدیث امام حسن عسکری آمده است، امام صادق علیه‌السلام نیز زیارتنامه‌ای به صفوان بن مهران جمال تعلیم کرده است که با عنوان «زیارت اربعین» در کتب ادعیه آورده شده است.
رخدادهای اولین اربعین چه بود؟
شیخ مفید، شیخ طوسی و علامه حلی، ۲۰ صفر و روز اربعین را روز بازگشت نزدیکان امام حسین علیه‌السلام، از شام به سوی مدینه می‌دانند. همچنین معتقدند در همین روز بود که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا، از مدینه به کربلا آمد و اولین زائر مزار امام حسین علیه‌السلام بود.
بنابر آنچه در منابع کهن تاریخی آمده، سرِ مبارک امام حسین علیه‌السلام، در روز اربعین به بدن ایشان ملحق شده است. همچنین در برخی منابع دیگر، ورود خانواده امام حسین علیه‌السلام از شام به کربلا نیز در این روز دانسته شده است. سید ابن طاووس، در کتاب «الاقبال»، می‌نویسد که در غیر کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی، «آمده است که اهل بیت علیهم‌السلام، روز ۲۰ صفر از شام به کربلا رسیدند.»
تاریخ‌نگاران و ورود اهل بیت به کربلا در اولین اربعین
ابوریحان بیرونی متوفای ۴۴۰ هجری قمری، در کتاب ارزشمند «الآثار الباقیة عن القرون الخالیة» می‌نویسد که در روز بیستم صفر، سر حسین علیه‌السلام به بدنش ملحق و در همان مکان دفن گردید. و زیارت اربعین درباره این روز است. و آنان چهل نفر از اهل بیت امام حسین علیه‌السلام بودند که پس از بازگشت از شام، مزار حضرت سیدالشهدا را زیارت کردند.
بیرونی علاوه بر آنکه گذشت چهل روز از واقعه جانسوز عاشورا را دلیل نامگذاری اربعین می‌داند، حضور ۴۰ تن از اهل بیت امام حسین بر مزار او را نیز شاهد دیگری بر «اربعین» نامیده شدن این روز می‌شمارد.
شیخ بهایی متوفای ۱۰۳۰ هجری قمری نیز در کتاب «توضیح المقاصد»، روز نوزدهم صفر را روز زیارت اربعین اباعبدالله الحسین علیه‌السلام می‌داند و می‌نویسد: در این روز که ۴۰ روز از شهادت امام علیه‌السلام می‌گذشت، روز ورود جابر بن عبدالله انصاری برای زیارت قبر حضرت است، و آن روز، با ورود اهل بیت امام علیه‌السلام از شام به کربلا یکی شد؛ در حالی که آنان عزم مدینه داشتند.
شیخ بهایی از آن رو ۱۹ صفر را روز اربعین می‌داند که روز عاشورا را مبنای محاسبه به عنوان مبدأ اربعین قرار داده است، اما چنان که سید ابن طاووس در کتاب اقبال نوشته است، شهادت امام حسین علیه‌السلام، در ساعات پایانی روز عاشورا رخ داده و مبنای محاسبه اربعین، طبعا می‌باید یازدهم محرم باشد.
علاوه بر ابوریحان بیرونی و شیخ بهایی، آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی نیز معتقد بوده است که ۲۰ صفر سال ۶۱ هجری، همان روزی است که اهل بیت امام حسین علیه‌السلام دیگربار وارد صحرای کربلا شده‌اند و به مزار حضرت سیدالشهدا شتافته‌اند. سید محمدعلی قاضی طباطبایی در پاسخ به محدث نوری که منکر رسیدن اهل بیت امام در اولین اربعین است، شواهد و قرائن متعددی بیان کرده است.
آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی را البته نباید با آیت الله سید علی قاضی طباطبایی استاد بزرگوار علامه طباطبایی رحمةالله‌علیه اشتباه گرفت. آیت الله قاضی طباطبایی، اولین شهید محراب و صاحب تالیفات و کتاب‌های فراوان و ارزشمندی است و «تحقیق درباره روز اربعین حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام» که به زبان فارسی چاپ شده، یکی از آثار گرانقدر ایشان است.
پاسخ‌های قاضی طباطبایی به ۷ اشکال محدث نوری
آیت الله قاضی طباطبایی در این کتاب، به تفصیل به اشکالات مرحوم محدث نوری در کتاب «لؤلؤ و مرجان» پاسخ می‌گوید. محدث نوری، ورود اهل بیت امام حسین به کربلا در اولین اربعین را دارای ۷ اشکال دانسته است. اولین اشکال از نظر او، عدم تناسب زمان ۴۰ روزه از عاشورا تا اربعین، با حوادثی است که در این روزها رخ داده است؛ از توقف اهل بیت امام حسین علیه‌السلام برای کسب تکلیف عبیدالله بن زیاد از یزید بن معاویه درباره اسرا، تا مدت اقامت اهل بیت در شام و فاصله میان شام تا کربلا.
آیت الله شهید قاضی طباطبایی در پاسخ به این اشکال محدث نوری، با بیان ۱۷ شاهد تاریخی، به ذکر مواردی می‌پرازد که کسانی فاصله میان کوفه تا شام را در ۱۰ روز و در مواردی حتی کمتر از ۴ روز طی کرده‌اند. قاضی طباطبایی با ذکر این موارد می‌کوشد «عدم امکان» رسیدن اهل بیت امام حسین به کربلا در اربعین اول را نقض کند و این رخداد را امری ممکن نشان دهد.
اقامت ۲۰ روزه در کوفه، راست یا ناراست؟
قاضی طباطبایی، همچنین اقامت ۲۰ روزه اهل بیت در کوفه و کسب تکلیف عبیدالله از یزید درباره شیوه برخورد با اسیران را نیز زیر سوال می‌برد و می‌گوید: منابع کهن، سخنی از نامه ابن زیاد به یزید، و کسب تکلیف او درباره اسرا و سرهای شهیدان به میان نیاورده‌اند، بلکه در منابع از جمله «کتاب الفتوح» ابن اعثم، تصریح شده است که ابن زیاد، گزارش اقدامات انجام شده را در نامه‌ای نوشت و به همراه سرِ مبارک امام حسین علیه‌السلام، به شام فرستاد.
آیت الله قاضی طباطبایی همچنین تاکید می‌کند که طبری واقعه کربلا را از کسانی همچون امام باقر علیه‌السلام، حصین بن عبدالرحمن و هشام کلبی شاگرد ابومخنف نقل کرده، و در هیچکدام از این روایات، اثری از اجازه عبیدالله از یزید نیست. با این حال او میپذیرد که در گزارش عوانة بن حکم از رخدادهای پس از عاشورا، خبر از چنین اجازه‌ای به میان آمده، اما قاضی معتقد است چنانکه در کتاب قاموس الرجال مرحوم محمدتقی شوشتری نیز آمده، این گزارش مخدوش و غیرقابل پذیرش است.
آیا منابع تاریخی کهن، اولین اربعین را رد کرده‌اند؟
دومین اشکال محدث نوری این است که در منابع تاریخی کهن از جمله «تاریخ الامم و الملوک» طبری، «الارشاد» شیخ مفید که هر دو این منابع، واقعه عاشورا را از قول ابومخنف نقل کرده‌اند، هیچ اشاره‌ای به ورود اهل بیت به کربلا در عاشورای اول نیست. به گفته محدث نوری، طبرسی متوفای ۵۴۸ هجری قمری، وارزمی متوفای ۵۶۸ هجری قمری، ابن اثیر، متوفای ۶۳۰ هجری قمری، سبط ابن جوزی و عماد الدین طبری نیز هیچ اشاره‌ای به چنین رخدادی نکرده‌اند.
پاسخی که برخی اندیشمندان به این اشکال محدث نوری داده‌اند، این است که گرچه این واقعه در منابع ذکر شده مورد تصریح قرار نگرفته، اما بر عدم رخ دادن آن نیز تاکید نشده است و بنابراین ممکن است این رخداد به دلایلی عامدا در برخی تواریخ ذکر نشده باشد. چنانکه شیخ مفید، در کتاب خود «الارشاد»، به دلیل شرایط زمانه، حتی به جزئیات جریان سقیفه و مسئله بیعت با ابوبکر نپرداخته است.
با این حال چنانکه پیش از این گفته شد، تاریخ‌نویسان و عالمانی از جمله ابوریحان بیرونی، ابن نما، سید بن طاووس و شیخ بهایی، به ورود اهل بیت امام حسین علیه‌السلام به کربلا در اربعین اول تصریح کرده‌اند.
مختصرنویسی شیخ مفید در کتاب الارشاد
علاوه بر این، سبک بیان رخدادهای تاریخی در کتاب «الارشاد» شیخ مفید، حاکی از عدم بیان برخی جزئیات است. چنانکه در متن این کتاب آمده است: «فسار معهم فی جملة النعمان، و لم یزل ینازلهم فی الطریق و یرفق بهم کما وصاه یزید و یرعونهم حتی دخلوا المدینه»؛ آنان همراه نعمان شدند و نعمان پیوسته آنان را در راه فرود می‌آورد و چنانکه یزید سفارش کرده بود، با آنان مدارا می‌کرد، تا آنکه وارد مدینه شدند.
از این متن روشن است که شیخ مفید به رخدادهای شام تا مدینه اشاره نکرده است و شیوه اختصار را در بیان رخدادها برگزیده است.
مرحوم محدث نوری در کتاب خویش، موارد دیگری از جمله وجود روایت‌هایی مبنی بر ورود اهل بیت به مدینه در روز اربعین را نیز مورد اشاره قرار داده تا اثبات کند حضور اهل بیت امام حسین علیه‌السلام در کربلا ممکن نیست در اولین اربعین رخ داده باشد. با این حال همه این اشکالات با پاسخ‌هایی مواجه شده و اشکالات محدث نوری حداکثر در راستای بعید شمردن اینچنین رخدادی پذیرفته شده است؛ نه غیر ممکن بودن ورود اهل بیت به کربلا در اربعین ۶۱ هجری.
اشکالات ناکافی مخالفان، شواهد کافی موافقان
علاوه بر ناکافی بودن اشکالات محدث نوری برای اثبات عدم ورود اهل بیت به کربلا در اولین اربعین، و همچنین تصریح تاریخ‌نگارانی از جمله ابوریحان بیرونی و شیخ بهایی در تایید این رخداد، شواهدی نیز میتوان برشمرد تا ورود اهل بیت به کربلا در اولین اربعین پذیرفتنی و اثبات شود.
اولین شاهد در این زمینه، محل دفن سر مبارک امام حسین علیه‌السلام است که بر اساس منابع تاریخی شیعه و سنی، سر امام حسین علیه‌السلام، به بدن ایشان ملحق شده است. شیخ صدوق متوفای ۳۸۱ قمری، سید مرتضی متوفای ۴۳۶ قمری، فتال نیشابوری متوفای ۵۰۸ قمری، ابن نمای حلی، سید ابن طاووس متوفای ۶۶۴ قمری، شیخ بهایی و علامه مجلسی، در این زمینه تصریح کرده‌اند.
شیخ صدوق در این باره می‌نویسد: علی بن الحسین علیه‌السلام همراه زنان از شام خارج شد و سر حسین را به کربلا بازگرداند. سید مرتضی نیز می‌گوید: روایت کرده‌اند که سر امام حسین علیه‌السلام، با جسد در کربلا دفن شد.
قرطبی متوفای ۶۷۱ از تاریخ‌نگاران سنی، در کتاب «التذکرة فی امور الموتی و امور الآخرة» می‌نویسد: امامیه می‌گویند که سر حسین علیه‌السلام پس از چهل روز به کربلا بازگردانده و به بدن ملحق شد و این روز نزد آنان معروف است و زیارت در آن روز را زیارت اربعین می‌نامند.
درباره مکان سر امام حسین علیه‌السلام، اقوال دیگری نیز وجود دارد، اما با این حال قول مشهور و مورد پذیرش بیشتر علمای شیعه و سنی، همان الحاق به بدن مبارک ایشان است.
قرائن و شواهد چه می‌گویند؟
سرانجام باید پذیرفت که گرچه اثبات قطعی ورود اهل بیت امام حسین علیه‌السلام به کربلا در اولین اربعین، آسان نیست، اما رد آن نیز دلایل کافی ندارد بر اساس قرائن و شواهد فراوانی که بخشی از آن ذکر شد، میتوان پذیرفت که بازماندگان سپاه اسلام، که پس از واقعه عزت‌آفرین، شورانگیز و حماسی عاشورا به شام برده شدند، پس از آن به سوی کربلا شتافتند و پس از جابر بن عبدالله انصاری، اولین زائران شیدای حضرت سیدالشهدا و یاران ایشان بودند.
خطبه‌های رسا و شیوای حضرت امام سجاد علیه‌السلام و حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، چنان زلزله‌ای در کاخ یزید افکند، که بر اساس روایات تاریخی، یزید از آنچه کرده بود اظهار پشیمانی کرد و تلاش کرد دیگران را در آنچه رخ داده بود مقصر جلوه دهد. شاید از همین رو بود که به سپاه خود دستور داد در مسیر شام تا مدینه، با اسرا مدارا کنند. آیا دور از ذهن است که در چنین شرایطی، فرزندان و نزدیکان حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، عزم زیارت امام حسین علیه‌السلام کرده باشند تا از اولین زائران شهیدان عاشورا شناخته شوند؟
وقتی پیاده روی اربعین مرسوم شد
نقل می کنند که بعد از درگذشت شيخ مرتضي انصاري، زماني رسيد که پيادهروي نشانه فقر بود و هرکه پياده زيارت کربلا ميرفت، به عنوان شخصي از طبقات پايين جامعه بهحساب ميآمد. مرحوم محدث نوري همت گذاشت که اين سنت را احيا کند؛ بهويژه در عيد قربان که بههمراه اصحابش پياده به طرف کربلا حرکت ميکرد اما به علت بيماري توان پيادهروي در يک روز را چنانکه مرسوم بود نداشت. لذا اين راه را در سه روز طي ميکرد. در دومين سال رغبت مردم و صالحان نسبت به زيارت پياده حرم امام حسين (عليهالسلام) بيشتر شد؛ بهگونهاي که در بعضي از سالها تا ۳۰ خيمه در راه برپا ميشد که در هر خيمه بين ۲۰ تا ۳۰ نفر به استراحت و طي طريق مشغول بودند.
یاحسن
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۱۴:۵۷:۰۸
با سلام واحترام خدمت خوانندگان سایت وزین الف
درهرصورت طبق مطالب گفته شده در بالا تغییری در اصل قضیه و مشقتهای که به اهل بیت در این سفر غمبار و ارد شده است ایجاد نمیکند
مرا به غیر حسین ملجا وپناهی نیست براین عقیده یقینم که اشتباهی نیست
اگر که حکم غلامی ما کند امضا به هیچ محکمه ترسم زدادگاهی نیست (2543736) (alef-13)
درهرصورت طبق مطالب گفته شده در بالا تغییری در اصل قضیه و مشقتهای که به اهل بیت در این سفر غمبار و ارد شده است ایجاد نمیکند
مرا به غیر حسین ملجا وپناهی نیست براین عقیده یقینم که اشتباهی نیست
اگر که حکم غلامی ما کند امضا به هیچ محکمه ترسم زدادگاهی نیست (2543736) (alef-13)
mohammad
۱۳۹۳-۰۹-۲۲ ۰۲:۴۹:۱۹
این شعر شما دوست عزیز جزو همون اشعار شرک آلوده.اعوذ بالله من الشیطان الرجیم و نه به بنده خدا.بهتره که پناه شما خدا باشه و نه بنده اون.ضمان بهتره بجای غلامی امام حسین ، بندگی خداوند رو بکنی (2544416) (alef-13)
محب حسین . ع .
۱۳۹۳-۰۹-۲۲ ۱۴:۰۲:۴۸
ملجاء و پناه همه خداست و امام حسین .ع . هم موقعی شمشیر می زد می گفت یا خدا و جنگ را تعطیل و به نماز ایستاد تا به ماها بگوید بگوئید یا خدا و اطاعت کنید فرامین خدا را و من هم برای اجرای فرامین خدا جانم را فدا کردم هر پرستشی خیر از خدا شرک است (2544727) (alef-13)
بازنشسته فرهنگی
۱۳۹۳-۰۹-۲۲ ۱۵:۴۲:۵۵
شما هم که مانند وهابیون این حرکت شیعیان را به شرک تفسیر کردی. خود شما هم حتماً میدانی که ملجا و پناهگاه نامیدن حضرت سیدالشهدا (ع) تنها به خاطر شفیع قرار دادن ایشون است ولا غیر. (2544873) (alef-13)
حمید
۱۳۹۳-۰۹-۲۲ ۲۰:۵۰:۰۴
راه حسین سریعترین راه رسیدن به خداست و در توسل به او و غلامی او نه تنها هیچ شرکی نیست بلکه اوج توحید است چرا که خود خدا امر به تبعیت از رسول خدا کرده و رسول او هم امر به تبعیت از عترتش!!! (2545278) (alef-13)
یاحسین
۱۳۹۳-۰۹-۲۳ ۰۹:۰۲:۰۸
دوست عزیز وارجمند باسلام مجدد ، از کی توسل به خاندان عصمت وطهارت شر ک ورزی محسوب می شود ، (2545831) (alef-13)
حامد
۱۳۹۳-۰۹-۲۳ ۱۲:۱۴:۲۶
این ملجا و پناه و مسئله غلامی که در این شعر اشاره شده هرگز شرک نیست چرا که غلامی برای اولیائ الهی همانا بندگی برای خداست. اینها در عرض هم نیستند بلکه مکمل هم و در طول هم اند. به بیانی اگر شما غلام اولیاء خدا نباشی بندگی خدا را به جای نیاورده ای و اگر به آنها پناه نیاوری در حقیقت به خدا پناه نیاورده ای.
این از بدیهیات دین است که حتی افراد عامی که با توسل به این انسانهای بزرگ آنها را واسطه درخواستهای خود کرده و نایل به رحمت خدا شده اند، دریافته و جز این درگاه نمی جویند.
بی تردید شرک یعنی پناه جستن به غیر از اولیائ الهی.
اعوذ بالله من شیطان رجیم (2546192) (alef-13)
این از بدیهیات دین است که حتی افراد عامی که با توسل به این انسانهای بزرگ آنها را واسطه درخواستهای خود کرده و نایل به رحمت خدا شده اند، دریافته و جز این درگاه نمی جویند.
بی تردید شرک یعنی پناه جستن به غیر از اولیائ الهی.
اعوذ بالله من شیطان رجیم (2546192) (alef-13)
کحکد
۱۳۹۳-۰۹-۲۳ ۱۹:۱۱:۱۲
آیا بندگی خدا با غلامی امام حسین منافات دارد؟
در ضمن شما که با مقوله شعر آشنایی نداری بهتر است که مارک کفر به احساسات شاعر و ناقل نزنی. (2547164) (alef-13)
در ضمن شما که با مقوله شعر آشنایی نداری بهتر است که مارک کفر به احساسات شاعر و ناقل نزنی. (2547164) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۴ ۱۱:۴۰:۰۷
دوست عزیز بهتره شما برای یک بار هم که شده قرآن و روایات رو بخونید؛ خصوصا زیارت جامعه کبیره رو.
اهل بیت(ع) "وسیله" تقرب به خدا هستند. هیچ کس بدون این «وسیله» نمیتونه به توحید باور صحیح و کاملی داشته باشه. عوام این وسیله رو وضع نکردن، بلکه ذات پروردگار خودش این وسیله رو قرار داده. شما می تونی با یک سرچ ساده در گوگل در حد سوم دبستان آگاه بشی که ملجا و پناه؛ اتفاقا فقط و فقط اهل بیت(ع) هستند، همون طور که در قرآن آمده: أُولَئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَي رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ . الآسراء / 57
البته اگر شما جزو افرادی نباشین که رسول الله(ع) رو نستجیر بالله «دروغ گو» می دونن، عرض می شود که: طبق روایات شیعه و خصوصا سنی، بنا به قول نبی و وصی علیهم السلام مراد از وسیله خاندان عترت هستند.
توصیه دومم هم اینه که کمی ادبیات و زبان فارسی رو بیاموزین بد نیست. دست کم خوندن شعر و زبان فارسی رو یاد گرفتین، برداشت صحیح از عبارات و کلمات پیش کش مبارکتون.
دوست عزیزم، لطفا یک بار قرآن را از رو و مثل روزنامه بخونید. این کمترین کاریه که برای احترام به آراء و افکار خودتون میتونین انجام بدین. قرآن پر است از آیاتی که شآن نبی و رسول و ولی و امام رو به گفته پروردگار بیان میکنه.
با احترام (2548577) (alef-13)
اهل بیت(ع) "وسیله" تقرب به خدا هستند. هیچ کس بدون این «وسیله» نمیتونه به توحید باور صحیح و کاملی داشته باشه. عوام این وسیله رو وضع نکردن، بلکه ذات پروردگار خودش این وسیله رو قرار داده. شما می تونی با یک سرچ ساده در گوگل در حد سوم دبستان آگاه بشی که ملجا و پناه؛ اتفاقا فقط و فقط اهل بیت(ع) هستند، همون طور که در قرآن آمده: أُولَئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَي رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ . الآسراء / 57
البته اگر شما جزو افرادی نباشین که رسول الله(ع) رو نستجیر بالله «دروغ گو» می دونن، عرض می شود که: طبق روایات شیعه و خصوصا سنی، بنا به قول نبی و وصی علیهم السلام مراد از وسیله خاندان عترت هستند.
توصیه دومم هم اینه که کمی ادبیات و زبان فارسی رو بیاموزین بد نیست. دست کم خوندن شعر و زبان فارسی رو یاد گرفتین، برداشت صحیح از عبارات و کلمات پیش کش مبارکتون.
دوست عزیزم، لطفا یک بار قرآن را از رو و مثل روزنامه بخونید. این کمترین کاریه که برای احترام به آراء و افکار خودتون میتونین انجام بدین. قرآن پر است از آیاتی که شآن نبی و رسول و ولی و امام رو به گفته پروردگار بیان میکنه.
با احترام (2548577) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۱۶:۰۳:۴۷
امام صادق (ع) می فرماید : زائری که با پای پیاده به زیارت حسین(ع) می رود اگر به هر دلیلی در بین راه از دنیا برود ,فرشتگان پیکر او را تشییع می کنند ,او را با حنا و کفن بهشتی می پوشانند و بر او نماز می خوانند و زیر پایش را با بوی خوش و ریحان بهشتی فرش می کنند .و درهای رحمت الهی به رویش گشوده می شود (2543814) (alef-3)
میرفندرسکی
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۲۰:۲۰:۲۵
به نظر بنده و آنچه از زندگی ائمه «« ع »» بخصوص امام حسین «« ع »» دریافته ام ادامه راه این بزرگواران است یعنی مقید بودن به انجام اعمال نیک و دوری چستن از زشتیها این عرض ارادتها خوب است اگه توام با عمل نیک و پسندیه باشد عالی عالی تر است مهم این نیست که ما در ظاهر خود را حسینی بکنیم و برای لقمه نانی بر سر و سینه بزنیم و با فریبکاری جایگاهی بدست آوریم مهم التزام عملی به احکام خدا و پیامبر «« ص »» است نه ظاهر سازی این همه اختلاس و دزدی مال کسانی است که ظاهر ی آراسته و باطنی زشت دارند که متاسفانه دامن گیر ما شده و افسوس که ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ (2544134) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۱۸:۱۹:۴۴
درود خداوند بر یکایک زائرین اربعین امام حسین(ع) از کوچک تا بزرگ که با کار ستودنی و ارزشی خویش «قدرت اسلام» را به رخ دشمنان قسم خورده انقلاب می‌کشند. (2543972) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۱۸:۲۲:۵۸
برگشت همراه با سلامت زوار امام‌حسین(ع) و شرکت‌کنندگان در مراسم اربعین آن حضرت مثل رفت آنان برای ما و مسئولین باید مهم باشد. امیدواریم برای بازگشت این عزیزان به وطن تدابیر راهگشا اندیشیده و به اجرا گذاشته شود. (2543980) (alef-3)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۱۹:۱۷:۲۶
شهادت بدون خاطره، بدون یاد، بدون جوشش خون شهید اثر خودش را نمی‌بخشد و اربعین آن روزی است که برافراشته شدن پرچم پیام شهادت کربلا در آن آغاز شد. (2544050) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۱۹:۱۸:۲۰
انبوه جمعیت سوگواران اباعبدالله حسین(ع) که برای شرکت در مراسم اربعین در کربلای معلی در حرکتند این پیام را برای دشمنان اسلام خصوصا آمریکا و رژیم صهیونیستی و فرقه اجاره‌ای داعش دارد که عتبات عالیات خط قرمز ایران است و به یک اشاره رهبر عزیزمان ما مردم ایران طومار وحشیان داعشی و اربابان آن را در منطقه درهم خواهیم پیچید. (2544052) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۲۰:۱۱:۰۴
"پاسخی که برخی اندیشمندان به این اشکال محدث نوری داده‌اند، این است که گرچه این واقعه در منابع ذکر شده مورد تصریح قرار نگرفته، اما بر عدم رخ دادن آن نیز تاکید نشده است
سرانجام باید پذیرفت که گرچه اثبات قطعی ورود اهل بیت امام حسین علیه‌السلام به کربلا در اولین اربعین، آسان نیست، اما رد آن نیز دلایل کافی ندارد "
این روش علمی و عقلی نیست معمولا دلیل برای اثبات نیاز است نه برای رد (2544123) (alef-13)
سرانجام باید پذیرفت که گرچه اثبات قطعی ورود اهل بیت امام حسین علیه‌السلام به کربلا در اولین اربعین، آسان نیست، اما رد آن نیز دلایل کافی ندارد "
این روش علمی و عقلی نیست معمولا دلیل برای اثبات نیاز است نه برای رد (2544123) (alef-13)
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۲۰:۱۳:۴۶
مقالۀ بسیار جالبی بود و یکی از بحثهایی که معمولاً کسی به آن ورود نمیکند را پیش کشیدید، اما... نتیجه گیریِ شما کاملاً غلط بود، چرا که بالأخره بحث برسر اینست که آیا عقل میپذیرد فرزندان و اهل بیت امام علیه السلام پس از 3هفته از کوفه خارج شوند، سپس مسیر کوفه شام را طی کرده و پس از مدتی توقف در شام آنروز یا دمشق فعلی، به مدینه برگردانده شوند و از آنجا به سمت کربلای معلی حرکت کنند و روز 19 یا 20 صفر همان سال 61 هجری به کربلا رسیده و مرقد امام را زیارت کنند، دراینباره بیشتر بنویسید تا تاریخ اهل بیت از تحریف در امان بماند... با تشکر (2544130) (alef-13)
یوسف
۱۳۹۳-۰۹-۲۱ ۲۰:۳۷:۵۷
من تو کتاب حماسه حسینی دکتر مطهری خوندم راه مدنیه از شام جدا می شود و اینکه کاروان شام به دو راهی (مدنیه و کربلا) می رسند و از نعمان بن بشیر می خواهند که به کربلا بروند حقیقت ندارد (2544142) (alef-13)
روشن
۱۳۹۳-۰۹-۲۲ ۱۲:۰۳:۴۴
نظر محدث نوری صحیح است زیرا اگر موضوعی را نویسندگان قرن اول و دوم نگفته اند پس رخ نداده است نویسندگان بعدی چگونه و از کجا به آن دست یافته اند
اینکه بگوییم نویسندگان اولیه عامدانه چیزی را نگفته اند باز مشکل را حل نمیکند!عامدانه بودن عمل آنها حداقل یک دلیل میخواهد یعنی از چند نفر یک نفر موضوع را ذکر کرده باشد که بگوییم دیگران به عمد ذکر نکرده اند
ابوریحان بیرونی حدود چهار قرن بعد از واقعه کربلا است اگر ایشان هم منبعی برای ذکر خبر نداشته جایگاه علمی ایشان کافی نیست که این خبر را صحیح بدانیم زیرا نقل قول تاریخی ققط باذکر منبع صحیح است اگر منبعی باشد میتوان در اصالت آن قضاوت کرد اما اگر هیچ منبعی نباشد نمیشود پیش خود خبر بسازیم
ضمن اینکه درست نبودن این خبر ها هیچ چیز از واقعه جانگداز کربلا و اصالت آن انقلاب خونین نمیکاهد (2544614) (alef-13)
اینکه بگوییم نویسندگان اولیه عامدانه چیزی را نگفته اند باز مشکل را حل نمیکند!عامدانه بودن عمل آنها حداقل یک دلیل میخواهد یعنی از چند نفر یک نفر موضوع را ذکر کرده باشد که بگوییم دیگران به عمد ذکر نکرده اند
ابوریحان بیرونی حدود چهار قرن بعد از واقعه کربلا است اگر ایشان هم منبعی برای ذکر خبر نداشته جایگاه علمی ایشان کافی نیست که این خبر را صحیح بدانیم زیرا نقل قول تاریخی ققط باذکر منبع صحیح است اگر منبعی باشد میتوان در اصالت آن قضاوت کرد اما اگر هیچ منبعی نباشد نمیشود پیش خود خبر بسازیم
ضمن اینکه درست نبودن این خبر ها هیچ چیز از واقعه جانگداز کربلا و اصالت آن انقلاب خونین نمیکاهد (2544614) (alef-13)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
