کد مطلب: 232348
آیا هنوز جهان زیر یوغ هفت خواهر نفتی قرار دارد؟
پرده برداشتن از رویدادهای مهم بین‌المللی و بررسی دقیق آنها نشان می‌دهد که ردپای بسیاری از کمپانی‌های نفتی و سهامداران بزرگ در این وقایع نقش بسته است.
تاریخ انتشار : شنبه ۷ تير ۱۳۹۳ ساعت ۰۶:۲۶
به گزارش الف به نقل از سراج 24، در طول جنگ های جهانی اول و دوم به واسطه تولید تجهیزات جنگی که با سوخت های نفتی کار می کردند صنعت نفت اهمیت فراوانی یافت و ابداع موتور های درون سوز جهش عظیمی در تقاضای نفت به وجود آمد و در پی این رشد و توسعه سریع صنعت نفت و پی بردن به نقش سرنوشت ساز آن در اقتصاد ، نفت بیش از پیش اهمیت یافت که موجبات تحولات بسیاری در جهان گشت.
سرمایه ، تکنولوژی ، مدیریت و اطلاعات چهار رکن صنعت نفت بود که کشور های نفت خیز خواسته یا ناخواسته (استعمار) میزبان کمپانی هایی گشتند که به آمیزه ای از پشتوانه های مالی ، تکنولوژی، مدیریت ، سازماندهی ، قدرت ذخیره سازی و توان حمل و نقل و توزیع نفت و فرآورده های آن مجهز بودند. امتیاز بهره برداری از نفت در اختیار این کمپانی ها قرار گرفت و به همین دلیل بازار جهانی نفت نیز تحت کنترل این کمپانی ها و کشور های مبدا آن ها در آمد.
منظور از هفت خواهران(Seven Sisters)، هفت شرکت نفتی بزرگ بین‌المللی هستند که از اوایل قرن 20 به وجود آمدند و به دنبال توافق این هفت شرکت بزرگ نفتی و تشکیل یک کارتل بین المللی رقابت در عرصه ی نفت جنبه دیگری به خود گرفت زیرا حدودا می توان گفت که به مدت بیش از نیم قرن فروش نفت جهان در انحصار آن ها قرار داشت و برای پیشبرد اهداف خود از دست‌زدن به دسیسه‌های سیاسی نیز، خودداری نمی‌کردند.
قبل از بحران نفتی سال ۱۹۷۳ اعضای هفت خواهران، کنترل بیش از ۸۵٪ درصد از ذخایر نفت جهان را، در اختیار داشتند، اما در دهه‌های اخیر، تسلط این شرکت‌ها و جانشینان آنان، در نتیجه نفوذ کارتل اوپک و نیز افزایش نقش شرکت‌های نفتی دولتی، در بازار اقتصادهای در حال ظهور، کاهش یافت. اما به عقیده ی بسیاری از کارشناسان هفت خواهران و یا دیگر شرکت های نفتی نقش تاثیر گذاری را در وقایع بین المللی بازی میکنند و پرده برداشتن و بررسی بسیاری از رویداد های مهم بین المللی از جمله جنگ ها ’ تحریم ها ’ بسیاری از نوسانات اقتصادی و... نشان می دهد که رد پای بسیاری از کمپانی های نفتی و سهامداران بزرگ آنها در این وقایع نقش بست است.
گروه هفت خواهران نفتی، از شرکت‌های زیر تشکیل شده بود:
«اکسون» (Exxon)
شرکت آمریکایی اکسون تا قبل از سال 1999 یکی از بزرگترین شرکت‌های بین‌المللی نفت در جهان محسوب می‌شد و علاوه بر نفت، گاز و پتروشیمی در استخراج زغال‌سنگ، فلزات و مواد معدنی نیزفعالیت داشت. شرکت اکسون در 23 کشور جهان، 50 مجتمع پتروشیمی و در 21 کشور جهان 41پالایشگاه در اختیار گرفته بود. طبق آخرین تغییرات، شرکت اکسون در سال 1998، به منظور افزایش قدرت رقابتی در صنعت نفت‌با شرکت موبیل ادغام شد. «اکسون موبیل» در حال حاضر در 26 کشور جهان، 47 پالایشگاه و در 18 کشور جهان نزدیک به 45هزار جایگاه توزیع فراورده‌های نفتی را در اختیار دارد.
«شل» (Shell)
گروه شرکت‌های رویال داچ‌شل، در سال 1907 میلادی از ادغام شرکت نفت رویال داچ و شرکت بازرگانی و حمل‌ونقل «شل» تاسیس شد. شرکت مزبور در حال حاضربزرگ‌ترین شرکت نفتی جهان است و جزو هفت‌خواهران نفتی محسوب می‌شود. تا چند سال قبل، این‌شرکت در مقام دوم پس از شرکت بزرگ آمریکایی اکسون قرار داشت، ولی در حال حاضر به‌صورت‌بزرگ‌ترین شرکت بین‌المللی در تمام زمینه‌های نفت، پتروشیمی، گاز، زغال‌سنگ، صنایع شیمیایی،حمل‌ونقل دریایی و صنایع فلزی فعالیت دارد. گروه «شل» در بیش از 135 کشور جهان فعالیت دارد.
«گلف» (Gulf)
گلف اویل از ابتدای دهه ۱۹۰۰ تا دهه ۱۹۸۰ میلادی، یکی از بزرگترین شرکت‌های نفتی دنیا، محسوب می‌شد. در سال ۱۹۴۱ بعنوان هشتمین کمپانی بزرگ ایالات متحده انتخاب شد و در ۱۹۷۹ نیز، در فهرستی تحت عنوان هفت خواهران نفتی، جای گرفت.
«بریتیش پترولیوم» (BP)
پس از این‌که دارسی امتیاز ۶۰ سالهٔ نفت ایران را از مظفرالدین شاه گرفت، شرکت نفت ایران و انگلیس تاسیس شد . قبل از جنگ جهانی اول وزارت دریاداری بریتانیا به هدایت وینستون چرچیل اکثریت سهام این شرکت را دراختیار گرفت و در جریان هر دو جنگ جهانی نفت ارزان ایران کشتی‌های جنگی بریتانیا را به عبارتی به غارت برد.
شرکت نفت ایران و انگلیس تا قبل از ملی شد نفت در ایران همه امور مربوط به نفت ایران را در دست داشت زیرا نهضت ملی شدن نفت ایران به رهبری دکتر مصدق نفت را در ایران ملی کرد. شرکت که حاضر به قبول اصل ملی شدن نفت نبود عملیات خود را در ایران متوقف کرد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که با توافق و همکاری دولت‌های بریتانیا و آمریکا انجام شد قرارداد جدیدی معروف به قرارداد کنسرسیوم امضا شد. در این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس، که دیگر به نام جدید شرکت نفت بریتانیا نامیده می‌شد ۴۰% سهم داشت. شرکت نفت بریتانیا (British Petroleum) که امروز با نام تجاری بی‌پی (BP) نامیده می‌شود، یکی از شرکت های بزرگ نفتی جهان است.
«تکزاکو» (Texaco)
این شرکت نفت بزرگ آمریکایی، در تمام زمینه‌های صنایع نفت‌وگاز و پتروشیمی در سطح بین‌المللی فعالیت دارد و یکی از هفت‌خواهران نفتی و از اعضای شرکت «آرامکو» است که صنایع نفت عربستان رااداره می‌کند. این شرکت علاوه بر خاورمیانه، در پالایش و فروش نفت در اروپا، افریقا و آمریکای جنوبی نیز فعال‌است. 50 درصد سهام شرکت نفت «کالتکس» متعلق به شرکت نفت تکزاکواست و بقیه سهام به شرکت «شورون»، تعلق دارد.
«موبیل» (Mobil)
موبیل شرکت نفتی آمریکایی است که در سال ۱۹۱۱ در پی تفکیک کمپانی استاندارد اویل، به ۳۳ شرکت محلی، تحت نام استاندارد اویل نیویورک، تاسیس شد، که پس از مدتی، به سوکونی تغییر نام داد. سپس در سال ۱۹۲۰ این شرکت با نام تجاری موبیل اویل ثبت گردید. در سال ۱۹۹۹ شرکت موبیل، توسط شرکت نفتی اکسون خریداری شد و با ادغام این دو شرکت، کمپانی اکسون‌موبیل شکل گرفت. امروزه شبکه‌ای از جایگاه‌های پمپ بنزین اکسون‌موبیل، کماکان با نام تجاری موبیل فعالیت می‌نمایند.
«شورون»(Chevron)
شرکت شورون دارای عملیات در بیش از ۱۸۰ کشور جهان است. این شرکت تقریبأ، در تمامی زمینه‌های صنایع نفت و گاز و نیز تولید انواع انرژی‌های تجدیدپذیر، فعالیت می‌نماید. این فعالیت‌ها، شامل: اکتشاف، استخراج، پالایش، بازاریابی و حمل‌ونقل؛ نفت خام و گاز طبیعی و نیز تولید انواع محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی همچنین؛ تولید برق می‌باشد.
ٌُ
فعالیت این هفت کمپانی نفتی به کشور های مبدا خلاصه نمی شد و رد پای بسیاری از آن ها در دور دست ترین کشورها هم نقش بسته است اما به عبارتی می توان گفت که از هفت کمپانی عظیم نفتی یک کمپانی انگلیسی ، یک کمپانی انگلیسی-هلندی و 5 کمپانی آمریکایی بودند. از جمله تفاوت میان این 5 کمپانی آمریکایی و 2 کمپانی به اصطلاح اروپایی این بود که کمپانی های نفتی آمریکایی از ابتدا در خاک آمریکا تاسیس شدند و رشد و توسعه پیدا کردند و سپس عرصه ی فعالیت خود را به دیگر کشورها و سرزمین های تحت سلطه گسترش دادند اما کمپانی های اروپایی از ابتدا طبق قراردادهای استعمارگرانه در خاک کشور های دیگر از جمله کشور عزیزمان ایران به فعالیت های نفتی پرداختند.
اوپک در سپتامبر سال 1960 در حالی توسط پنج کشور در حال توسعه و تولید کننده نفت در بغداد پایه گذاری شد که اقتصاد و سیاست بین الملل در حال گذار بودند. در آن زمان تمایلات استعمارزدائی و تولد کشورهای مستقل جدید در جهان در حال توسعه در شرف شکل گیری بود اما بازار بین المللی نفت تحت سلطه شرکت های فراملیتی " هفت خواهران "قرار داشت.
با تشکیل اوپک تقریبا ﻗﺪرت ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری ﮐﺸﻮرھﺎی ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪه ﻧﻔﺖ ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ به عبارتی در اﯾﻦ دوره زﻣﺎﻧﯽ در واﻗﻊ ﺗﺴﻠﻂ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺸﻮرھﺎی ﻋﻀﻮ اوﭘﮏ ﺑﻪ دﺳﺖ دوﻟﺖ ھﺎی دارﻧﺪه ذﺧﺎﯾﺮ ﻧﻔﺘﯽ اﻓﺘﺎد. با قدرت‌گرفتن شرکت‌های مستقل‌نفتی و اوپک، از اوایل دهه 1970 میلادی، عملاً به انحصار هفت‌خواهران نفتی خاتمه داده شد.
قبل از بحران نفتی سال ۱۹۷۳ اعضای هفت خواهران، کنترل بیش از ۸۵٪ درصد از ذخایر نفت جهان را، در اختیار داشتند، اما در دهه‌های اخیر، تسلط این شرکت‌ها و جانشینان آنان، در نتیجه نفوذ کارتل اوپک و نیز افزایش نقش شرکت‌های نفتی دولتی، در بازار اقتصادهای در حال ظهور، کاهش یافت. اما به عقیده ی بسیاری از کارشناسان هفت خواهران و یا دیگر شرکت های نفتی نقش تاثیر گذاری را در وقایع بین المللی بازی میکنند و پرده برداشتن و بررسی بسیاری از رویداد های مهم بین المللی از جمله جنگ ها ’ تحریم ها ’ بسیاری از نوسانات اقتصادی و... نشان می دهد که رد پای بسیاری از کمپانی های نفتی و سهامداران بزرگ آنها در این وقایع نقش بسته است.
سرمایه ، تکنولوژی ، مدیریت و اطلاعات چهار رکن صنعت نفت بود که کشور های نفت خیز خواسته یا ناخواسته (استعمار) میزبان کمپانی هایی گشتند که به آمیزه ای از پشتوانه های مالی ، تکنولوژی، مدیریت ، سازماندهی ، قدرت ذخیره سازی و توان حمل و نقل و توزیع نفت و فرآورده های آن مجهز بودند. امتیاز بهره برداری از نفت در اختیار این کمپانی ها قرار گرفت و به همین دلیل بازار جهانی نفت نیز تحت کنترل این کمپانی ها و کشور های مبدا آن ها در آمد.
منظور از هفت خواهران(Seven Sisters)، هفت شرکت نفتی بزرگ بین‌المللی هستند که از اوایل قرن 20 به وجود آمدند و به دنبال توافق این هفت شرکت بزرگ نفتی و تشکیل یک کارتل بین المللی رقابت در عرصه ی نفت جنبه دیگری به خود گرفت زیرا حدودا می توان گفت که به مدت بیش از نیم قرن فروش نفت جهان در انحصار آن ها قرار داشت و برای پیشبرد اهداف خود از دست‌زدن به دسیسه‌های سیاسی نیز، خودداری نمی‌کردند.
قبل از بحران نفتی سال ۱۹۷۳ اعضای هفت خواهران، کنترل بیش از ۸۵٪ درصد از ذخایر نفت جهان را، در اختیار داشتند، اما در دهه‌های اخیر، تسلط این شرکت‌ها و جانشینان آنان، در نتیجه نفوذ کارتل اوپک و نیز افزایش نقش شرکت‌های نفتی دولتی، در بازار اقتصادهای در حال ظهور، کاهش یافت. اما به عقیده ی بسیاری از کارشناسان هفت خواهران و یا دیگر شرکت های نفتی نقش تاثیر گذاری را در وقایع بین المللی بازی میکنند و پرده برداشتن و بررسی بسیاری از رویداد های مهم بین المللی از جمله جنگ ها ’ تحریم ها ’ بسیاری از نوسانات اقتصادی و... نشان می دهد که رد پای بسیاری از کمپانی های نفتی و سهامداران بزرگ آنها در این وقایع نقش بست است.
گروه هفت خواهران نفتی، از شرکت‌های زیر تشکیل شده بود:
«اکسون» (Exxon)
شرکت آمریکایی اکسون تا قبل از سال 1999 یکی از بزرگترین شرکت‌های بین‌المللی نفت در جهان محسوب می‌شد و علاوه بر نفت، گاز و پتروشیمی در استخراج زغال‌سنگ، فلزات و مواد معدنی نیزفعالیت داشت. شرکت اکسون در 23 کشور جهان، 50 مجتمع پتروشیمی و در 21 کشور جهان 41پالایشگاه در اختیار گرفته بود. طبق آخرین تغییرات، شرکت اکسون در سال 1998، به منظور افزایش قدرت رقابتی در صنعت نفت‌با شرکت موبیل ادغام شد. «اکسون موبیل» در حال حاضر در 26 کشور جهان، 47 پالایشگاه و در 18 کشور جهان نزدیک به 45هزار جایگاه توزیع فراورده‌های نفتی را در اختیار دارد.
«شل» (Shell)
گروه شرکت‌های رویال داچ‌شل، در سال 1907 میلادی از ادغام شرکت نفت رویال داچ و شرکت بازرگانی و حمل‌ونقل «شل» تاسیس شد. شرکت مزبور در حال حاضربزرگ‌ترین شرکت نفتی جهان است و جزو هفت‌خواهران نفتی محسوب می‌شود. تا چند سال قبل، این‌شرکت در مقام دوم پس از شرکت بزرگ آمریکایی اکسون قرار داشت، ولی در حال حاضر به‌صورت‌بزرگ‌ترین شرکت بین‌المللی در تمام زمینه‌های نفت، پتروشیمی، گاز، زغال‌سنگ، صنایع شیمیایی،حمل‌ونقل دریایی و صنایع فلزی فعالیت دارد. گروه «شل» در بیش از 135 کشور جهان فعالیت دارد.
«گلف» (Gulf)
گلف اویل از ابتدای دهه ۱۹۰۰ تا دهه ۱۹۸۰ میلادی، یکی از بزرگترین شرکت‌های نفتی دنیا، محسوب می‌شد. در سال ۱۹۴۱ بعنوان هشتمین کمپانی بزرگ ایالات متحده انتخاب شد و در ۱۹۷۹ نیز، در فهرستی تحت عنوان هفت خواهران نفتی، جای گرفت.
«بریتیش پترولیوم» (BP)
پس از این‌که دارسی امتیاز ۶۰ سالهٔ نفت ایران را از مظفرالدین شاه گرفت، شرکت نفت ایران و انگلیس تاسیس شد . قبل از جنگ جهانی اول وزارت دریاداری بریتانیا به هدایت وینستون چرچیل اکثریت سهام این شرکت را دراختیار گرفت و در جریان هر دو جنگ جهانی نفت ارزان ایران کشتی‌های جنگی بریتانیا را به عبارتی به غارت برد.
شرکت نفت ایران و انگلیس تا قبل از ملی شد نفت در ایران همه امور مربوط به نفت ایران را در دست داشت زیرا نهضت ملی شدن نفت ایران به رهبری دکتر مصدق نفت را در ایران ملی کرد. شرکت که حاضر به قبول اصل ملی شدن نفت نبود عملیات خود را در ایران متوقف کرد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که با توافق و همکاری دولت‌های بریتانیا و آمریکا انجام شد قرارداد جدیدی معروف به قرارداد کنسرسیوم امضا شد. در این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس، که دیگر به نام جدید شرکت نفت بریتانیا نامیده می‌شد ۴۰% سهم داشت. شرکت نفت بریتانیا (British Petroleum) که امروز با نام تجاری بی‌پی (BP) نامیده می‌شود، یکی از شرکت های بزرگ نفتی جهان است.
«تکزاکو» (Texaco)
این شرکت نفت بزرگ آمریکایی، در تمام زمینه‌های صنایع نفت‌وگاز و پتروشیمی در سطح بین‌المللی فعالیت دارد و یکی از هفت‌خواهران نفتی و از اعضای شرکت «آرامکو» است که صنایع نفت عربستان رااداره می‌کند. این شرکت علاوه بر خاورمیانه، در پالایش و فروش نفت در اروپا، افریقا و آمریکای جنوبی نیز فعال‌است. 50 درصد سهام شرکت نفت «کالتکس» متعلق به شرکت نفت تکزاکواست و بقیه سهام به شرکت «شورون»، تعلق دارد.
«موبیل» (Mobil)
موبیل شرکت نفتی آمریکایی است که در سال ۱۹۱۱ در پی تفکیک کمپانی استاندارد اویل، به ۳۳ شرکت محلی، تحت نام استاندارد اویل نیویورک، تاسیس شد، که پس از مدتی، به سوکونی تغییر نام داد. سپس در سال ۱۹۲۰ این شرکت با نام تجاری موبیل اویل ثبت گردید. در سال ۱۹۹۹ شرکت موبیل، توسط شرکت نفتی اکسون خریداری شد و با ادغام این دو شرکت، کمپانی اکسون‌موبیل شکل گرفت. امروزه شبکه‌ای از جایگاه‌های پمپ بنزین اکسون‌موبیل، کماکان با نام تجاری موبیل فعالیت می‌نمایند.
«شورون»(Chevron)
شرکت شورون دارای عملیات در بیش از ۱۸۰ کشور جهان است. این شرکت تقریبأ، در تمامی زمینه‌های صنایع نفت و گاز و نیز تولید انواع انرژی‌های تجدیدپذیر، فعالیت می‌نماید. این فعالیت‌ها، شامل: اکتشاف، استخراج، پالایش، بازاریابی و حمل‌ونقل؛ نفت خام و گاز طبیعی و نیز تولید انواع محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی همچنین؛ تولید برق می‌باشد.
ٌُ
فعالیت این هفت کمپانی نفتی به کشور های مبدا خلاصه نمی شد و رد پای بسیاری از آن ها در دور دست ترین کشورها هم نقش بسته است اما به عبارتی می توان گفت که از هفت کمپانی عظیم نفتی یک کمپانی انگلیسی ، یک کمپانی انگلیسی-هلندی و 5 کمپانی آمریکایی بودند. از جمله تفاوت میان این 5 کمپانی آمریکایی و 2 کمپانی به اصطلاح اروپایی این بود که کمپانی های نفتی آمریکایی از ابتدا در خاک آمریکا تاسیس شدند و رشد و توسعه پیدا کردند و سپس عرصه ی فعالیت خود را به دیگر کشورها و سرزمین های تحت سلطه گسترش دادند اما کمپانی های اروپایی از ابتدا طبق قراردادهای استعمارگرانه در خاک کشور های دیگر از جمله کشور عزیزمان ایران به فعالیت های نفتی پرداختند.
اوپک در سپتامبر سال 1960 در حالی توسط پنج کشور در حال توسعه و تولید کننده نفت در بغداد پایه گذاری شد که اقتصاد و سیاست بین الملل در حال گذار بودند. در آن زمان تمایلات استعمارزدائی و تولد کشورهای مستقل جدید در جهان در حال توسعه در شرف شکل گیری بود اما بازار بین المللی نفت تحت سلطه شرکت های فراملیتی " هفت خواهران "قرار داشت.
با تشکیل اوپک تقریبا ﻗﺪرت ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری ﮐﺸﻮرھﺎی ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪه ﻧﻔﺖ ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ به عبارتی در اﯾﻦ دوره زﻣﺎﻧﯽ در واﻗﻊ ﺗﺴﻠﻂ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺸﻮرھﺎی ﻋﻀﻮ اوﭘﮏ ﺑﻪ دﺳﺖ دوﻟﺖ ھﺎی دارﻧﺪه ذﺧﺎﯾﺮ ﻧﻔﺘﯽ اﻓﺘﺎد. با قدرت‌گرفتن شرکت‌های مستقل‌نفتی و اوپک، از اوایل دهه 1970 میلادی، عملاً به انحصار هفت‌خواهران نفتی خاتمه داده شد.
قبل از بحران نفتی سال ۱۹۷۳ اعضای هفت خواهران، کنترل بیش از ۸۵٪ درصد از ذخایر نفت جهان را، در اختیار داشتند، اما در دهه‌های اخیر، تسلط این شرکت‌ها و جانشینان آنان، در نتیجه نفوذ کارتل اوپک و نیز افزایش نقش شرکت‌های نفتی دولتی، در بازار اقتصادهای در حال ظهور، کاهش یافت. اما به عقیده ی بسیاری از کارشناسان هفت خواهران و یا دیگر شرکت های نفتی نقش تاثیر گذاری را در وقایع بین المللی بازی میکنند و پرده برداشتن و بررسی بسیاری از رویداد های مهم بین المللی از جمله جنگ ها ’ تحریم ها ’ بسیاری از نوسانات اقتصادی و... نشان می دهد که رد پای بسیاری از کمپانی های نفتی و سهامداران بزرگ آنها در این وقایع نقش بسته است.
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
