نظر منتشر شده
۲
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 476500
فمینیسم اسلامی پاسخی به نابرابری های اجتماعی
گزارش از سارا زیباکلام، ۷ خرداد ۹۶
تاریخ انتشار : يکشنبه ۷ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۰۷:۰۰
«فمینیسم اسلامی» پدیده ای ست که نامش برای خیلی ها تازگی دارد و برای خیلی های دیگر جای سوال است چرا که ظاهرش متناقض به نظر می رسد. اما به کنه آن که رجوع کنیم این پارادوکس ها اغلب حل می شود و این جریان که اکنون هم در دنیا و هم در ایران گسترش یافته است، برایمان حل می شود.  
«رضا متمسک» طلبه پژوهشگر مطالعات جنسی است. پدیده ی «فمینیسم اسلامی» را با او به گفتگو نشسته ایم.
 
جنبش های دفاع از حقوق زنان چگونه و به چه منظوری متولد شدند و ارتباط آن ها با فرهنگ چه بوده است؟
 جنبش های دفاع از حقوق زنان چه در جهان غرب و چه در کشورهای اسلامی، در آغاز تولد خود، در اعتراض به برخی نابرابری های اجتماعی شکل گرفتند. اما با گذشت زمان به جریانی فرهنگی تبدیل شدند که بر اساس انگاره های مشخص اعتقادی، به تحلیل نابرابری زنان و آرمان های زنانه پرداختند و راهبردهای خاصی را مطرح کردند.
 
فمینیسم و گرایش های مختلف آن چه ارتباطی با عدالت دارند؟
 واژه فرانسوی «فمینیسم» امروزه به «دفاع از حقوق زنان بر اساس آرمان برابری طلبی» اطلاق می شود. گرایش های مختلف فمینیستی در بیان راهبردها، اختلافات کم و بیش مهمی با یکدیگر دارند. «فمینیسم اسلامی» اصطلاحی است که در چند سال اخیر به ادبیات دفاع از حقوق زنان راه یافته و در برخی کشورهای اسلامی توجه گروهی از زنان را به خود معطوف داشته است. اغلب چنین گفته می شود که فمینیست های اسلامی گروهی از زنان مسلمان اند که دفاع از حقوق زنان را با توجه به آموزه های اسلامی پی می گیرند.
نهضت برابری طلبی زنان چیست و چقدر سابقه دارد؟ چگونه وارد کشورهای اسلامی شد؟
نهضت برابری طلبی زنان به صورت منسجم و نام و نشان دار سابقه ای بیش از ۱۵۰ سال دارد اما از اواخر قرن نوزدهم بود که اندیشه های زن گرایانه غربی در قالب آثار مکتوب توسط نویسندگان مسلمان آشنا به غرب، به کشورهای اسلامی راه یافت.
 
نخستین کشور مسلمان که اندیشه های فمینیستی بدان راه یافت کدام بود؟
 شاید کشور مصر از اولین کشورهای اسلامی باشد که اندیشه های فمینیستی بدان راه یافته است.
 
مهم ترین آثار زن پژوهی آن دوران کدام است؟
 مهمترین آثار زن پژوهی این دوران «تحریر المراه و المراه الجدید» بود که در واپسین روزهای قرن نوزدهم و طلیعه قرن بیستم توسط قاسم امین، نویسنده مصری، منتشر گردید. این نویسنده بویژه در کتاب دوم سعی کرده است که بر اساس دیدگاه تجددگرایانه به تفسیر و تاویل آموزه های دینی بپردازد.
 
از فمینیست های اسلامی معروف این روزگار کدام را می توان نام برد؟
 امرزه فمینیست های زیادی در کشورهای اسلامی بخش مهمی از تلاش خود را صرف مبارزه درون دینی برای حاکمیت نگاه زن گرایانه می کنند که معروفترین آن ها فاطمه مرئیسی (مراکش) رفعت حسن (پاکستان) عزیزه الحریری (لبنان) فاطمه احمد ابراهیم (سودان) و نوال السعداوی(مصر) اند. نیره توحیدی از فمینیست های خارج از کشور معتقد است که آنان از موضعی دین باورانه و یا به مثابه یک تصمیم سیاسی و تاکتیکی درصدد بازخوانی و بازنگری در متون مقدس برآمده اند.

اندیشه دفاع از حقوق زنان چه زمانی و چگونه در ایران آشکار شد؟ 
در ایران اندیشه دفاع از حقوق زنان تقریبا همزمان با مشروطه و آشنایی فرهیختگان ایران با جهان غرب مطرح شد.
 
پدیده «فمینیسم اسلامی» چه سابقه زمانی دارد؟
 عملیات تفسیر و تاویل متون دینی بر اساس دیدگاه های زن گرایانه سابقه ای در حدود یک قرن دارد اما پدیده ای بنام «فمینیسم اسلامی» که خود را دارای مبانی تئوریک خاصی می داند و بر اساس یک جهان بینی تعریف شده به تحلیل دین و آموزه های آن می پردازد، دارای سابقه ای در حدود دو دهه است.
 
چگونه می توان فمینیست های اسلامی را شناسایی کرد؟
 برای شناسایی فمینیست های اسلامی نیازمند دو تقسیم بندی هستیم: تقسیم بندی اول نمایان کننده ی ترکیب سیاسی فمینیست های اسلامی و تقسیم بندی دوم نشان دهنده ی چهارچوب اندیشه ای آنان است.
 
پس از انقلاب محور دفاع از حقوق زنان از چه جهاتی حائز اهمیت بود؟
 در آن زمان از یک سو بسیاری از زنان در خارج از کشور که سابقه ناکامی در گروه های سیاسی چپ را تجربه کرده بودند حوزه مطالعات زنان را جذاب تر و موثرتر تشخیص می دادند. از سوی دیگر جهان غرب به این نتیجه رسیده بود که یکی از مهمترین محورهای مقابله با بنیادگرایی اسلامی، متزلزل کردن نظام خانواده و طرح الگویی جدید از روابط زن و مرد است. خانواده مهم ترین پایگاه حفظ ارزش ها و محکم ترین سنگر در مقابل فرهنگ نظام سرمایه داری است.
 
چرا گروهی به قرائت های جدید از دین روی آوردند؟
در دو دهه اخیر گروهی از زنان ایرانی بویژه کسانی که سابقه فعالیت سیاسی داشتند به رشته مطالعات زنان روی آوردند. گروهی از آنان به این نتیجه رسیدند که در بافت مذهبی جامعه ایران تنها در پوشش دفاع از دین می توان به طرح نظریات جدید پرداخت و به جای حربه ی زنگ زده ی «دین ستیزی» باید به قرائت های جدید از دین دل خوش داشت.
 
چگونه می توان دین و تجدد را نسبت به یکدیگر تحلیل و تفسیر کرد؟
در نگاه اول دین بیانگر ارزش های ثابت و سنت هایی است که با تجدد و نو به نو شدن در تمامی عرصه ها، سازگاری چندانی ندارد. پس باید میان دین و تجدد یک گزینه را برگزید یا یکی را بر اساس دیگری تحلیل و تفسیر کرد. در پاسخ به پرسش نسبت میان دین و تجدد، سه گروه از یکدیگر متمایز می شوند: گروه اول سنت گرایان بودند. سنت گرایان با انکار فرهنگ و تمدن جدید در تمامی عرصه ها، تنها راه اصلاح را بازگشت به شکل گذشته حیات بشری می دانند و هر جریان جدیدی را نفی می کنند. آنان بر این باورند که پیچیدگی تمدن بشری خود از خطاهای بزرگ بشر است و تنها راه نجات انسان یعنی بازگشت به جامعه ساده گذشته، از قدرت اختیار انسان خارج است و تنها یک ابر مرد می تواند انسان رابه گذشته خود بازگرداند.
گروه دوم اندیشمندان اسلامگرا بودند. ویژگی اسلام گرایان آن است که اسلام را بعنوان منبع و معیار صحت تحلیل خود پذیرفته و بر این اساس به تحلیل تمدن جدید پرداخته اند.
گروه سوم را نوگرایان تشکیل می دهند. نوگرایی می کوشد تا با مبنا و معیار قرار دادن فرهنگ جدید غرب، دین را مورد تحلیل قرار دهد.
 
طیف های گوناگون مربوط به فمینیسم اسلامی کدامند؟
فمینیسم اسلامی از میان دو طیف سر برآورد. گروهی از فمینیست های اسلامی معتقد به جدایی حوزه ی دین از سیاست اند و گروهی دیگر بر اساس گرایش های نو اندیشانه ی دینی به دفاع از زنان پرداخته اند.
برخی تحلیلگران به گروه سومی نیز اشاره کرده اند. این گروه را طیفی از زنان متدین و انقلابی، روشنفکر، دانشگاهیان و حتی عناصری از حوزه های علمیه تشکیل می دهند که بیشتر آن ها در حوزه عمل و اجرا با مسایل زنان آشنا شده اند و کمتر از پایگاه تئوریک به تحلیل پرداخته اند. بسیاری از آنان خود را فمینیست نمی دانند و از اینکه در شمار فمینیست ها قرار گیرند واهمه دارند. آنان دلسوزانه معتقدند که باید برای تضمین و ادامه نقش رهبری اسلام آنرا با پیشرفت های زمانه هماهنگ ساخت.
 
 
کلمات کلیدی : فمینیسم اسلامی
 
۱۳۹۶-۰۳-۰۷ ۰۸:۱۳:۱۶
چرا همیشه همینه؟ یعنی برای گذار از افسردگی بلااستثنا پناه میبرین به فمینیسم؟ اونهم فمینیسم اسلامی؟ (4395595) (alef-3)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۳-۰۷ ۱۰:۵۱:۰۶
نابرابری های اجتماعی و نیز حقوقی. (4395789) (alef-3)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.