کد مطلب: 331005
صفای لرستانی درگذشت
کیانوش بابایی
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۱ بهمن ۱۳۹۴ ساعت ۱۸:۴۷
حمید ایزدپناه، آموزگار، شاعر، ادیب،نویسنده و پژوهشگر فرهنگ ایران و لرستان در سن ۸۳سالگی در پاریس بدرود حیات گفت. ثبت و ضبط بخشهایی از فرهنگ زبانی ،موسیقی ومیراث فرهنگی-تاریخی لرستان از کارهای ارزشمند وی است.
کشف نقاشی های باستانی غار دوشه و میرملاس از جمله اولین اکتشافات مهم ایزدپناه در عرصه تاریخی لرستان پژوهی بود.چرا که نقاشی های غار میرملاس در ردیف نقوش غارهای کرکس و لاسکو در فرانسه بود.
ایزدپناه به فرهنگ ایران و زادگاه خود لرستان ، بسیار علاقمند بود آنچنان که در این راه،آثار مکتوب بسیار ارزشمندی بر جای گذاشت.انتشار « آثار تاریخی و باستانی لرستان» در سال ۱۳۵۰ ازگونه این آثار است.
ایزدپناه با نوشتن کتاب «فرهنگ لری» در حفظ زبانهای اوستایی و پارسی باستان که زادگاهشان جنوب غرب ایران و در میان جغرافیای مردم لر است کوشید.
بررسی اشیای باستانی به دست آمده در لرستان توسط ایزدپناه و سایر پژوهشگران نشان داد که به موازات ابزار نبرد که بهترین سلاح و ابزار جنگی زمان خود بوده است، پیکره های مذهبی،وسایل کشاورزی و زیورآلات بانوان همچون دستبند و کمر بند ، حلقه ها، گردنبند و آیینه و سنجاق های کوچک و بزرگ ،حتی سنجاق قفلی و … در میان اشیاء مفرغی لرستان وجود دارد که نشان از روح تمدن و زندگی وحس زیبایی شناختی در میان مرمان ایران و لرستان در هزاره های پیش است.
ایزدپناه لرستان را وجب به وجب درنوردید وی برای دسترسی به اسناد و ثبت فرهنگ ها و آثار مردم لر با وسیله شخصی به همه جا سفر میکرد ثبت و ضبط تخته چوبهای شناسنامه گنبد «خلیل اکبر» در پلدختر،از این نمونه کارهای ارزشمند وی است.
بیش از پانزده جلد کتاب و حدود سی مقاله در موضوعهای فرهنگی و هنری و اجتماعی در زمینه ایرانشناسی و لرستان شناسی حاصل ۸۳ سال عمر پربرکت این مرد ارزشمند بود.
اما موسیقی شناسی و خدمات وی به موسیقی لرستان بی نظیر است از ترانه سرایی گرفته تا آهنگ سازی... وی کسی است که حشمت الله رشیدی و رضا سقایی را برای اجرای برنامه ی موسیقی لری به رادیو ایران معرفی کرد و در سال ۱۳۴۴ کتابی در معرفی نواها و تصنیف های رایج لری به دوستداران این هنر عرضه کرد.
وی سختی هایی که در راه حفظ بخشی از گنجینه موسیقی محلی ایران متحمل شده را چنین واگفت می کند :
«موسیقی را از سال ۱۳۴۱ شروع کردم تهمت زیاد بود، ناسزاگویی زیاد بود به ما گاهی مطرب هم می گفتند ...نگرش مردم به این هنرمندان، نگرشی غیر انسانی بود. در حالیکه که من با اینها می نشستم، با آنها زندگی می کردم برای اینکه جامعه بداند اینها کی اند...آنها هنری داشتند که من نداشتم...».
اما حمید ایزد پناه که بود ؟
حمید ایزدپناه متولد ۲۶ آبان ۱۳۱۱ در خرم آباد لرستان بود. در سال ۳۲ معلم می شود و سپس دیپلم می گیرد سال ۳۷ به دانشگاه تهران راه می یابد و همان سال نیز ازدواج می کند دکتر منوچهر ستوده و دکتر آریانپور از اساتید وی هستند «فرهنگ لری» را با کمک دکتر ستوده انتشار می دهد. دوره دبستان و دبیرستان را در همان شهر گذرانید . کودکی اش را خود چنین بازگفت می کند :
«من در هفت سالگی پدرم را و در ۹ سالگی مادرم را از دست دادم. در خانه ما، همیشه داستان‌های تاریخی و حماسی خوانده می‌شد و من هم از ۱۰سالگی براحتی می‌نوشتم. آن دوران،مدرسه رفتن در خرم آباد تازه شروع شده بود.در خرم آباد مدرسه‌های ۱۵ بهمن و شاپور بود که من به مدرسه شاپور می‌رفتم. مدیر مدرسه ما آقای دعوتی از اهالی قم و شخص معتبر و خوبی بود و همسر ایشان هم خواهر مرحوم میرزاده عشقی بود. در مدرسه، موسیقی تدریس می‌شد و معلم ما، شخصی بود به نام پدر که یک پیرمرد خوش‌سیما با شنلی بر دوش بود که به ما موسیقی یاد می‌داد آن زمان بیماری‌ها هم زیاد بود و در این میان مالاریا شیوع بسیاری داشت ... در مدرسه به ما قرص مالاریا می‌دادند».
وی از سال ۱۳۳۹ به کار گردآوری موسیقی بومی لرستان پرداخت. در سال ۱۳۴۱ در کسوت معلمی عزم خود را برای معرفی موسیقی لرستان در جوامع هنری و فرهنگی ایران زمین جزم نموده و عشق به هنر سرزمین مادری اش،شناخت دقیق از قدمت و سابقه ی این سرزمین ،بستر شناسائی و اعتلای فرهنگی و هنری لرستان را کاملا هموار نمود.
او پس از سال‌ها تدریس در دبستان و دبیرستان‌های خرم‌آباد به وزارت فرهنگ و هنر منتقل شد و برای تشکیل فرهنگ و هنر مرکز لرستان مأمور گردید.
در سال ۱۳۴۶ از سوی انجمن آثار ملی دعوت به همکاری شد تا دربارهٔ آثار باستانی لرستان به پژوهش بپردازد که حاصل آن اثری به همین نام شد.
« در سال‌های اوایل دهه ۱۳۴۰، انجمن آثار ملی تصمیم گرفت، مطالعه درباره ایران را یکباره و گسترده انجام دهد؛ یزد را به ایرج افشار داد، لرستان را به من دادند، جنوب را احمد اقتداری گرفت. بخشی از خراسان را حمید مولوی انجام داد و شمال را هم منوچهر ستوده گرفت این فضا دقیقاً فضای عالی برای آرشیو جغرافیای تاریخی بود که تنظیم شد...اول تحقیقات میدانی بود و بعد تمام اینها را نوشتم که در سال ۱۳۵۰ منتشر و برگزیده کتاب سال شد».
ایزد پناه از سال ۱۳۴۸ به وزارت فرهنگ و هنر رفت تا در مقام اولین مدیر کل فرهنگ و هنر لرستان و هم شاعر و ادیب لرستانی مسئول امور فرهنگی و هنری موضوع تشکیل گروه های موسیقی و تئاتر و انجمن شعر را در لرستان از نزدیک و آگاهانه دنبال نماید.
برگزاری شب های شعر کتابخانه ی پارک شهر خرم آباد که منجر به تشکیل اولین گروه های موسیقی و تئاتر در لرستان شد بخشی از ماحصل تلاشهای هنری «صفای لرستانی» بود.
با تلاشهای ایزدپناه در سال ۴۸ قلعه تاریخی فلک الافلاک که تا آن زمان به عنوان زندان استفاده می شد به موزه تبدیل می شود «... یک نامه آمد که باعث دگرگونی‌ام شد وآن،نامه انتقال قلعه فلک الافلاک به اداره فرهنگ و هنر بود. آن روز از خوشحالی نمی‌دانستم چه کنم».
در مورد «شاهنامه لکی » می گوید « یک اثر بومی است... در مدرسه یکی به نام خسرو خان والی‌زاده بود که وقتی آن را می‌خواند، من گریه می‌کردم».
کشف کتیبه «زیدبن علی» در خرم آباد که به خط کوفی نگاشته شده ،همچنین اولین موزه ی سنگ قبر در لرستان ،از میراث وی است.
ایزدپناه سرچشمه مهرپرستی را نه هندوستان، بلکه در جنوب لرستان و حد تلاقی رودخانه سیمره و کشکان می دانست. اردیبهشت ماه امسال وقتی موسسه‌ی بین‌المللی دهخدا،با همکاری مجله بخارا ، بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار، دایرةالعمارف بزرگ اسلامی و نشر اسطوره «شب حمید ایزدپناه» را برگزار کردند استاد منوچهر ستوده پیامی برای این همایش ارسال کردند که به خوبی جایگاه ایزدپناه در فرهنگ معاصر ایران را نشان می دهد «حمید ایزدپناه را سال‌هاست که می‌شناسم، مردی باغیرت و رشید و باصفا که برای خاک وطنش هیچ‌گاه کم نگذاشته است و از زمره جوان‌مردان لُرستان است. در این سنین کهولت که از قضا از حد نیز گذشته است برای حمید بسیار عزیزم که از نازنین‌های روزگار ماست دورود می‌فرستم. با یاد دوست همیشه زنده‌ام ایرج افشار. پاینده باد خاک پاک ایران، سرباز بازنشسته وطن».
آخرین سخن ایزدپناه در مراسم بزرگداشتش،«ایران مهد تمدن است و از جوانان می‌خواهم حافظ این تمدن باشند»،حاکی از عشق فراوان وی به وطن بود.
ایزدپناه از حدود دو دهه پیش ساکن پاریس بود. آخرین کتاب این مرد فرزانه نیز با نام «شاعران در اندوه ایران» حکایت دلدادگی وی به ایران است.
اما سه شنبه بیستم بهمن ماه،روزی بود که خالق قصه های شیرین ایران باستان و لرستان، نقاب در روی خاک کشید.حمید دیگر نیست که از آواز اعجاب انگیز نجفعلی وسبزعلی،سورنای سحرآمیز شامیرزا،حماسه سقایی،موسیقی صمیمی و ساده شکارچی ،حنای زلال میرزاوند،کمانچه فرج و حنجره موسیقی باستان، ایرج رحمانپور،برایمان قصه گوید.
یادش ماندگار و راهش پررهرو باد.
ایزدپناه در آیینه فرهیختگان:
هوشنگ دولت آبادی:
ایشان بدون شک یکی از شاعران بنام و برجسته معاصر ایران هستند.
کیانوش کیانی:
اصالت و نجابت و صفا و میهمان نوازی که صفت بارز لر است در استاد موج می زند.
عبدالکریم جربزه دار: مردی از لرستان که نه تنها در شعر تخلص صفای لرستانی دارد بلکه در زندگی شخصی و اجتماعی هم نماد صفای لری است.
ایرج کاظمی:
به حق وی را باید از مفاخر فرهنگی و هنری لرستان وایران دانست.
کتابشناسی :
• (تألیف) «لرستان در گذرگاه تاریخ و زمان»
• (تألیف) «آثار باستانی و تاریخی لرستان ۳ جلد»
• (تدوین) «شاهنامه لکی»
• (تألیف) «فرهنگ لری»
• (تألیف) «فرهنگ لکی»
• (تألیف) «شاعران در اندوه ایران»
• (گردآوری) «داستانها و زبانزدهای لری و کتابشناسی مثلهای فارسی»
• (گردآوری) «آهنگ‌ها و ترانه‌های لری»
• (تألیف) «کتیبه‌های لرستان»
کشف نقاشی های باستانی غار دوشه و میرملاس از جمله اولین اکتشافات مهم ایزدپناه در عرصه تاریخی لرستان پژوهی بود.چرا که نقاشی های غار میرملاس در ردیف نقوش غارهای کرکس و لاسکو در فرانسه بود.
ایزدپناه به فرهنگ ایران و زادگاه خود لرستان ، بسیار علاقمند بود آنچنان که در این راه،آثار مکتوب بسیار ارزشمندی بر جای گذاشت.انتشار « آثار تاریخی و باستانی لرستان» در سال ۱۳۵۰ ازگونه این آثار است.
ایزدپناه با نوشتن کتاب «فرهنگ لری» در حفظ زبانهای اوستایی و پارسی باستان که زادگاهشان جنوب غرب ایران و در میان جغرافیای مردم لر است کوشید.
بررسی اشیای باستانی به دست آمده در لرستان توسط ایزدپناه و سایر پژوهشگران نشان داد که به موازات ابزار نبرد که بهترین سلاح و ابزار جنگی زمان خود بوده است، پیکره های مذهبی،وسایل کشاورزی و زیورآلات بانوان همچون دستبند و کمر بند ، حلقه ها، گردنبند و آیینه و سنجاق های کوچک و بزرگ ،حتی سنجاق قفلی و … در میان اشیاء مفرغی لرستان وجود دارد که نشان از روح تمدن و زندگی وحس زیبایی شناختی در میان مرمان ایران و لرستان در هزاره های پیش است.
ایزدپناه لرستان را وجب به وجب درنوردید وی برای دسترسی به اسناد و ثبت فرهنگ ها و آثار مردم لر با وسیله شخصی به همه جا سفر میکرد ثبت و ضبط تخته چوبهای شناسنامه گنبد «خلیل اکبر» در پلدختر،از این نمونه کارهای ارزشمند وی است.
بیش از پانزده جلد کتاب و حدود سی مقاله در موضوعهای فرهنگی و هنری و اجتماعی در زمینه ایرانشناسی و لرستان شناسی حاصل ۸۳ سال عمر پربرکت این مرد ارزشمند بود.
اما موسیقی شناسی و خدمات وی به موسیقی لرستان بی نظیر است از ترانه سرایی گرفته تا آهنگ سازی... وی کسی است که حشمت الله رشیدی و رضا سقایی را برای اجرای برنامه ی موسیقی لری به رادیو ایران معرفی کرد و در سال ۱۳۴۴ کتابی در معرفی نواها و تصنیف های رایج لری به دوستداران این هنر عرضه کرد.
وی سختی هایی که در راه حفظ بخشی از گنجینه موسیقی محلی ایران متحمل شده را چنین واگفت می کند :
«موسیقی را از سال ۱۳۴۱ شروع کردم تهمت زیاد بود، ناسزاگویی زیاد بود به ما گاهی مطرب هم می گفتند ...نگرش مردم به این هنرمندان، نگرشی غیر انسانی بود. در حالیکه که من با اینها می نشستم، با آنها زندگی می کردم برای اینکه جامعه بداند اینها کی اند...آنها هنری داشتند که من نداشتم...».
اما حمید ایزد پناه که بود ؟
حمید ایزدپناه متولد ۲۶ آبان ۱۳۱۱ در خرم آباد لرستان بود. در سال ۳۲ معلم می شود و سپس دیپلم می گیرد سال ۳۷ به دانشگاه تهران راه می یابد و همان سال نیز ازدواج می کند دکتر منوچهر ستوده و دکتر آریانپور از اساتید وی هستند «فرهنگ لری» را با کمک دکتر ستوده انتشار می دهد. دوره دبستان و دبیرستان را در همان شهر گذرانید . کودکی اش را خود چنین بازگفت می کند :
«من در هفت سالگی پدرم را و در ۹ سالگی مادرم را از دست دادم. در خانه ما، همیشه داستان‌های تاریخی و حماسی خوانده می‌شد و من هم از ۱۰سالگی براحتی می‌نوشتم. آن دوران،مدرسه رفتن در خرم آباد تازه شروع شده بود.در خرم آباد مدرسه‌های ۱۵ بهمن و شاپور بود که من به مدرسه شاپور می‌رفتم. مدیر مدرسه ما آقای دعوتی از اهالی قم و شخص معتبر و خوبی بود و همسر ایشان هم خواهر مرحوم میرزاده عشقی بود. در مدرسه، موسیقی تدریس می‌شد و معلم ما، شخصی بود به نام پدر که یک پیرمرد خوش‌سیما با شنلی بر دوش بود که به ما موسیقی یاد می‌داد آن زمان بیماری‌ها هم زیاد بود و در این میان مالاریا شیوع بسیاری داشت ... در مدرسه به ما قرص مالاریا می‌دادند».
وی از سال ۱۳۳۹ به کار گردآوری موسیقی بومی لرستان پرداخت. در سال ۱۳۴۱ در کسوت معلمی عزم خود را برای معرفی موسیقی لرستان در جوامع هنری و فرهنگی ایران زمین جزم نموده و عشق به هنر سرزمین مادری اش،شناخت دقیق از قدمت و سابقه ی این سرزمین ،بستر شناسائی و اعتلای فرهنگی و هنری لرستان را کاملا هموار نمود.
او پس از سال‌ها تدریس در دبستان و دبیرستان‌های خرم‌آباد به وزارت فرهنگ و هنر منتقل شد و برای تشکیل فرهنگ و هنر مرکز لرستان مأمور گردید.
در سال ۱۳۴۶ از سوی انجمن آثار ملی دعوت به همکاری شد تا دربارهٔ آثار باستانی لرستان به پژوهش بپردازد که حاصل آن اثری به همین نام شد.
« در سال‌های اوایل دهه ۱۳۴۰، انجمن آثار ملی تصمیم گرفت، مطالعه درباره ایران را یکباره و گسترده انجام دهد؛ یزد را به ایرج افشار داد، لرستان را به من دادند، جنوب را احمد اقتداری گرفت. بخشی از خراسان را حمید مولوی انجام داد و شمال را هم منوچهر ستوده گرفت این فضا دقیقاً فضای عالی برای آرشیو جغرافیای تاریخی بود که تنظیم شد...اول تحقیقات میدانی بود و بعد تمام اینها را نوشتم که در سال ۱۳۵۰ منتشر و برگزیده کتاب سال شد».
ایزد پناه از سال ۱۳۴۸ به وزارت فرهنگ و هنر رفت تا در مقام اولین مدیر کل فرهنگ و هنر لرستان و هم شاعر و ادیب لرستانی مسئول امور فرهنگی و هنری موضوع تشکیل گروه های موسیقی و تئاتر و انجمن شعر را در لرستان از نزدیک و آگاهانه دنبال نماید.
برگزاری شب های شعر کتابخانه ی پارک شهر خرم آباد که منجر به تشکیل اولین گروه های موسیقی و تئاتر در لرستان شد بخشی از ماحصل تلاشهای هنری «صفای لرستانی» بود.
با تلاشهای ایزدپناه در سال ۴۸ قلعه تاریخی فلک الافلاک که تا آن زمان به عنوان زندان استفاده می شد به موزه تبدیل می شود «... یک نامه آمد که باعث دگرگونی‌ام شد وآن،نامه انتقال قلعه فلک الافلاک به اداره فرهنگ و هنر بود. آن روز از خوشحالی نمی‌دانستم چه کنم».
در مورد «شاهنامه لکی » می گوید « یک اثر بومی است... در مدرسه یکی به نام خسرو خان والی‌زاده بود که وقتی آن را می‌خواند، من گریه می‌کردم».
کشف کتیبه «زیدبن علی» در خرم آباد که به خط کوفی نگاشته شده ،همچنین اولین موزه ی سنگ قبر در لرستان ،از میراث وی است.
ایزدپناه سرچشمه مهرپرستی را نه هندوستان، بلکه در جنوب لرستان و حد تلاقی رودخانه سیمره و کشکان می دانست. اردیبهشت ماه امسال وقتی موسسه‌ی بین‌المللی دهخدا،با همکاری مجله بخارا ، بنیاد فرهنگی اجتماعی ملت، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار، دایرةالعمارف بزرگ اسلامی و نشر اسطوره «شب حمید ایزدپناه» را برگزار کردند استاد منوچهر ستوده پیامی برای این همایش ارسال کردند که به خوبی جایگاه ایزدپناه در فرهنگ معاصر ایران را نشان می دهد «حمید ایزدپناه را سال‌هاست که می‌شناسم، مردی باغیرت و رشید و باصفا که برای خاک وطنش هیچ‌گاه کم نگذاشته است و از زمره جوان‌مردان لُرستان است. در این سنین کهولت که از قضا از حد نیز گذشته است برای حمید بسیار عزیزم که از نازنین‌های روزگار ماست دورود می‌فرستم. با یاد دوست همیشه زنده‌ام ایرج افشار. پاینده باد خاک پاک ایران، سرباز بازنشسته وطن».
آخرین سخن ایزدپناه در مراسم بزرگداشتش،«ایران مهد تمدن است و از جوانان می‌خواهم حافظ این تمدن باشند»،حاکی از عشق فراوان وی به وطن بود.
ایزدپناه از حدود دو دهه پیش ساکن پاریس بود. آخرین کتاب این مرد فرزانه نیز با نام «شاعران در اندوه ایران» حکایت دلدادگی وی به ایران است.
اما سه شنبه بیستم بهمن ماه،روزی بود که خالق قصه های شیرین ایران باستان و لرستان، نقاب در روی خاک کشید.حمید دیگر نیست که از آواز اعجاب انگیز نجفعلی وسبزعلی،سورنای سحرآمیز شامیرزا،حماسه سقایی،موسیقی صمیمی و ساده شکارچی ،حنای زلال میرزاوند،کمانچه فرج و حنجره موسیقی باستان، ایرج رحمانپور،برایمان قصه گوید.
یادش ماندگار و راهش پررهرو باد.
ایزدپناه در آیینه فرهیختگان:
هوشنگ دولت آبادی:
ایشان بدون شک یکی از شاعران بنام و برجسته معاصر ایران هستند.
کیانوش کیانی:
اصالت و نجابت و صفا و میهمان نوازی که صفت بارز لر است در استاد موج می زند.
عبدالکریم جربزه دار: مردی از لرستان که نه تنها در شعر تخلص صفای لرستانی دارد بلکه در زندگی شخصی و اجتماعی هم نماد صفای لری است.
ایرج کاظمی:
به حق وی را باید از مفاخر فرهنگی و هنری لرستان وایران دانست.
کتابشناسی :
• (تألیف) «لرستان در گذرگاه تاریخ و زمان»
• (تألیف) «آثار باستانی و تاریخی لرستان ۳ جلد»
• (تدوین) «شاهنامه لکی»
• (تألیف) «فرهنگ لری»
• (تألیف) «فرهنگ لکی»
• (تألیف) «شاعران در اندوه ایران»
• (گردآوری) «داستانها و زبانزدهای لری و کتابشناسی مثلهای فارسی»
• (گردآوری) «آهنگ‌ها و ترانه‌های لری»
• (تألیف) «کتیبه‌های لرستان»
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
