هنگامی که میزان رای‌دهندگان در این دو انتخابات مشخص شد برای ایرانیان بسیار غرورآفرین بود که حضوری مثبت‌تر از مردم کشور همسایه غربی خود در انتخابات داشتند و توانستند رییس‌جمهور منتخب خود را انتخاب کنند و این درحالی بود که در همان دوران بسیاری اعتقاد داشتند مشارکت حداقلی مردم ترکیه در رفراندوم قانون اساسی این کشور موجب شد تا ترکیه تا حد زیادی از مسیر دموکراسی خارج شود.
با گذشت یک سال، اتفاقی مشابه در ایران و ترکیه رخ داد. هر‌دو ازسوی ایالات متحده تحت تحریم قرار گرفتند و ارزش پول ملی هر دو کشور به‌شدت سقوط کرد. باز هم در دو کشور واکنش متفاوت بود اما این‌بار برعکس آن، مردم ایران به سمت صرافی‌ها برای خرید طلا و ارز هجوم بردند تا با خرید دلار و طلا از سرمایه‌های خود حفاظت کنند و همین امر باعث شد تا ارزش پول ملی ایران روز به روز کاهش یابد. اما درطرف مقابل در روزهایی که ارزش پول ملی ترکیه یعنی لیر در برابر دلار روز‌به‌روز کاهش پیدا می‌کرد، مردم ترکیه هم جلوی صرافی‌ها صف کشیدند اما نه برای خرید ارز بلکه برای فروش تا بتوانند ارزش پول ملی خود را حفظ کنند. حال نبرد اقتصادی برای ترکیه و ایران ادامه دارد و باید دید دو کشور چگونه از این بحران خارج خواهند شد.
**انسجام برای جلوگیری از سقوط
لیر ترکیه در سال جاری بیش از ٤٠ درصد از ارزش خود را از دست داد و در روز دوشنبه به رکورد هر دلار امریکا ٢٤.٧ لیر رسید. نگرانی‌ها از عدم پرداخت بدهی‌های دولت و از دست دادن و تخریب روابط ترکیه با ایالات متحده به عنوان یکی از بزرگ‌ترین متحدان ناتو موجب این اتفاق در ترکیه شد. کاهش ارزش لیر ترکیه طی روزهای اخیر بازارهای جهانی را نیز با افت سرمایه مواجه کرده بود.
اما از روز سه‌شنبه، لیر ترکیه برای نخستین‌بار از ماه جولای نرخ صعودی را تجربه کرد و به رقم هر دلار امریکا ٢.٦ رسید. اردوغان طی روزهای گذشته اعلام کرده که ترکیه هدف یک جنگ اقتصادی است و خواستار آن شد تا ترک‌ها برای فروش دلار و یورو به منظور افزایش ارزش پول ملی ترکیه قدم بردارند. اردوغان در سخنرانی که در جمع اعضای حزب عدالت و توسعه در پارلمان سخنرانی داشت، گفت: همراه با مردم به صورت قاطعانه در برابر رشد نرخ ارز، نرخ بهره و تورم مقاومت خواهیم کرد. وی درادامه افزود: از استقلال اقتصادی‌مان حمایت خواهیم کرد.
لازم به ذکر است که ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه دو وزیر دولت ترکیه به اتهام دست داشتن در دستگیری کشیش اندرو برانسون در ترکیه اعمال کرد و هفته گذشته واشنگتن تعرفه‌های صادرات فلزات ترکیه را نیز افزایش داد. هدر نائورت سخنگوی وزارت امورخارجه ایالات متحده گفت که مشکلات اقتصادی ترکیه به دلیل تحریم‌های امریکا آغاز نشده است. وی افزود: اگر از اقتصاد‌دانان بپرسید قطعا به شما می‌گویند آنچه در ترکیه اتفاق افتاده، فراتر از سیاست‌های اخیر ایالات متحده علیه ترکیه بوده است.
**شعله‌ور شدن اختلافات
کاخ سفید اعلام کرده است که دونالد ترامپ از اینکه رییس‌جمهور ترکیه کشیش برانسون را آزاد نکرده سرخورده شده است. سارا سندرز سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید گفت: رییس‌جمهور دراین‌خصوص بسیار سرخورده شده است. یک مقام آگاه در کاخ سفید به رویترز اعلام کرد که ایالات‌متحده به ترکیه هشدار داده است که در صورت عدم آزاد‌سازی کشیش برانسون فشار اقتصادی بیشتری را بر ترکیه اعمال خواهد کرد.
با این حال خبرهایی که از ترکیه به گوش می‌رسد و گزارش‌هایی که از این کشور مخابره می‌شود، نشان می‌دهد فراخوان اردوغان مورد استقبال عموم مردم ترکیه قرار گرفته است. اقدامی که تردید بسیار زیادی در خصوص اجابت شدن آن از سوی مردم وجود داشت. تنها در روز سه‌شنبه معامله‌گران ارز در یک منطقه استانبول اعلام کردند که مردم بیش از ١٠٠ هزار دلار را به لیر تبدیل کردند.
برخی رسانه‌های خبری ترکیه‌ای همچنین گزارش دادند در شرایطی که مردم علیه امریکا شعار می‌دادند، تاکید می‌کردند که ما در جنگ اقتصادی پیروز خواهیم شد. در این بین حتی تصاویری از معترضان منتشر شده است که در حال سوزاندن دلار در ترکیه بودند و در برخی بانک‌ها و صرافی‌ها صف‌های طولانی برای تبدیل ارز‌های خارجی به لیر تشکیل شده بود.
اردوغان همچنین روز گذشته اعلام کرد که ترکیه محصولات الکترونیکی ایالات متحده را تحریم کرده است. وی گفت: اگر امریکایی‌ها اپل دارند، سامسونگ در طرف دیگر هست و خودمان در اینجا وستل هم داریم. پس از اشاره کردن اردوغان به کمپانی وستل ترکیه عملا پنج درصد به ارزش سهام این شرکت افزوده شده است. بعد از این سخنان گفته می‌شود برخی از طرفداران اردوغان که صحبت‌های او را شنیدند اپل‌های خود را شکستند.
**حمایت تمام‌قد از اردوغان
در این بین حتی بازرگانان و افراد بخش خصوصی ترکیه نیز پشت سر اردوغان قرار گرفته‌اند. عارف شمشک یکی از بازرگانان ترکیه‌ای به رویترز با اشاره به کودتای شکست‌خورده سال ٢٠١٦ گفت: ما در روز ١٥ جولای با زندگی خود از او (اردوغان) حمایت کردیم. اکنون نیز ما با کالاهای‌مان از او حمایت خواهیم کرد. ما تا پایان از او حمایت می‌کنیم.
اما از سوی دیگر امیت ییلماز یک فروشنده از برخی رفتارها نیز خشمگین است. او می‌گوید: من یک دختر ١٦ ساله دارم. اگر شما می‌توانید آیفون را از او دور کنید. شما می‌توانید به مردم در حال حاضر بگویید دیگر آیفون نخرند؟ من بعید می‌دانم که بتوانید.
اردوغان اعلام کرد که دولت وی انگیزه‌های بیشتری را برای شرکت‌های دیگری که قصد سرمایه‌گذاری در ترکیه دارند، فراهم می‌کند. او تاکید کرد که اگر اکنون پول‌مان را به ارز خارجی تبدیل کنیم چون خطر وجود دارد ما این پول را به دشمن می‌دهیم.
**جنگ اقتصادی تمام‌عیار
با این حال برخی اقتصاددان‌ها نسبت به سیاست‌های دولت ترکیه نگران هستند. آنها معتقدند که اگرچه بانک مرکزی ترکیه نسبت به تضمین نقدینگی اقدام کرده است اما ممکن است این سیاست‌ها تنها برخی مشکلات اقتصادی را در کوتاه‌مدت حل کند. اما ممکن است در دراز‌مدت اقتصاد ترکیه را بار دیگر با چالش مواجه کند. از روز سه‌شنبه اوراق قرضه‌ای که توسط بانک‌های منتخب ترکیه صادر شده است در روز سه‌شنبه ارزش آن کاهش یافت ولی اوراق قرضه دولتی ارزشش ثابت باقی ماند.
گفتنی است ترکیه اکنون نیازمند آن است برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر اقتصادی به سمت بهبود شرایط خود قدم بردارد. اگرچه سیاست‌های اقتصادی این کشور چالش‌هایی را در ترکیه به وجود آورد اما در عمل تحریم‌های امریکا موجب شد تا مردم ترکیه مشکلات را فراموش کنند و حتی احزاب مخالف دولت نیز پشت سر اردوغان در برابر امریکا قرار گیرند. در حال حاضر روابط ایالات متحده با ترکیه بر سر منافع مختلف در بحث سوریه، برنامه آنکارا برای خرید سیستم دفاع موشکی از روسیه، توقف فروش جنگنده‌های ٣٥- F از سوی امریکا به ترکیه و بازداشت کشیش برانسون به‌شدت صدمه دیده است.
جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده در روز دوشنبه با سفیر ترکیه در امریکا برای بحث در مورد بازداشت کشیش برانسون ملاقات کرد. در این ملاقات هیچ نشانه‌ای برای حل اختلافات وجود نداشت. آنکارا بارها اعلام کرده است که پرونده در دادگاه است و قوه قضاییه به شکلی مستقل در این زمینه اقدام خواهد کرد. در حال حاضر نیز چشم‌انداز روشنی در خصوص آزادی این کشیش برای فروکش کردن اختلافات وجود ندارد.
در حال حاضر نیز با تعرفه‌هایی که ترکیه روی کالاهای امریکایی وضع کرده این چالش نیز چند‌برابر شده است. ترکیه روی محصولات امریکایی از جمله اتومبیل، الکل و تنباکو تعرفه برقرار کرده است. معاون رییس‌جمهور ترکیه در توییتر گفت که این اقدامات در پاسخ به حمله عمدی دولت ایالات متحده به اقتصاد ما است.
بر اساس بخشنامه‌ای که در روز چهارشنبه منتشر شد، دولت ترکیه تعرفه‌های واکنشی خود نسبت به خودروهای امریکایی را به ١٢٠درصد افزایش داد، همچنین تعرفه‌های نوشیدنی‌های الکلی امریکایی نیز به ١٤٠ درصد یعنی دوبرابر رسید. دیگر محصولات از جمله، میوه، زغال‌سنگ، لوازم آرایشی و برنج نیز شامل این بخشنامه شده‌اند. همچنین از آنجایی که رجب طیب اردوغان از مردم خواسته تا محصولات الکترونیکی ایالات متحده را نیز تحریم کنند این سوال پیش می‌آید که آیا فروش و واردات این محصولات نیز با چالش مواجه می‌شود یا خیر.
ابراهیم کالین سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه روز چهارشنبه اعلام کرد، ترکیه به دنبال یک جنگ اقتصادی نیست، اما ما نمی‌توانیم در صورت حمله به ما، هیچ واکنشی نشان ندهیم. به نظر می‌رسد این تعرفه‌ها بخشی از تجارت ١٩ میلیارد دلاری امریکا با ترکیه را طی یک‌سال را با مشکل مواجه می‌کند. اما نکته قابل‌توجه اینجاست که حداقل ارزش لیر توانسته بار دیگر در معاملات تجاری صبح چهارشنبه اروپا ٦ درصد رشد داشته باشد.
به نظر می‌رسد اولین اقدام ترکیه برای مقابله با این اتفاق اطمینان به سرمایه‌گذاران باشد. سرمایه‌گذاران در هفته‌های اخیر به دلیل عدم اقدام بانک مرکزی برای تضمین سرمایه‌ها و افزایش تورم و کاهش نرخ بهره از شرایط نا‌امید شده بودند اما در حال حاضر تضمین‌های بانک مرکزی می‌تواند اطمینان را دوباره به سرمایه‌گذاران تا حدی بازگرداند.
برخی در طول دوره انتخابات معترض بودند که اردوغان قصد دارد کنترل بر بانک مرکزی را افزایش دهد، زیرا در طول دوره انتخابات ریاست‌جمهوری اردوغان عنوان کرده بود نرخ‌های بهره مادر و پدر همه شرارت‌ها است. هرچند اردوغان مخالف افزایش نرخ بهره است اما دلیل روشنی برای کاهش نرخ بهره وجود ندارد. با این حال سرمایه‌گذاران خواهان آن هستند که بانک مرکزی با قدرت بیشتری از اهرم‌های خود برای کنترل وضع موجود استفاده کند.
**در انتظار شرایط سخت
به گفته کارشناسان اقتصادی، حداقل در کوتاه‌مدت تورم در ترکیه افزایش خواهد یافت و به فقرا آسیب خواهد رسید. قیمت کالاها افزایش می‌یابد. فایننشال‌تایمز در ٢٧جولای گزارش داد، اتحادیه نانوایی ترکیه اعلام کرد که ١٥ درصد قیمت نان را افزایش می‌دهد. قیمت آیفون نیز در این زمان یک‌چهارم افزایش یافت. کسب و کارها نیز نگران قیمت‌های بالاتر واردات شده‌اند. چارلز رابرتسون اقتصاد‌دان ارشد جهانی در گفت‌وگو با الجزیره عنوان کرد که در بهترین حالت ممکن رشد اقتصادی ترکیه در سال جاری میلاری ٢تا٣ درصد خواهد بود. وی افزود: این اتفاق برای ترک‌ها سخت خواهد بود زیرا هزینه‌های آنها نیز افزایش خواهد یافت. هرچند انتظار می‌رود دولت اقداماتی را برای بهبود اوضاع انجام دهد.
تحلیلگران اکنون نگران واکنش‌های بازارهای جهانی به اتفاقات درونی ترکیه هستند. کارشناسان معتقدند در حال حاضر ترکیه باید نرخ بهره را برای کنترل وضعیت افزایش دهد. الجزیره به نقل از یک کارشناس اقتصادی نوشت، اگر اردوغان از بالا بردن نرخ بهره اجتناب کند، ارزش لیره سقوط خواهد کرد. وی می‌افزاید: ما به سناریویی نگاه می‌کنیم که در آن ارز به صورت کامل سقوط می‌کند، تورم بالا می‌رود و ترک‌ها با یک چرخ لیره باید به دنبال خرید نان باشند. زیرا دلار اساسا باعث می‌شود که اقتصاد کشور را به زانو درآورد. بنابراین ترکیه اکنون با یک هشدار روبه‌رو است اگر ترکیه بخواهد کماکان با سیاست‌هایی که اردوغان به آن علاقه‌مند است شرایط را دنبال کند.
**تماس تلفنی اردوغان - مرکل
مقامات ترکیه روز گذشته اعلام کردند، رجب‌طیب‌اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه به صورت تلفنی با آنگلا مرکل صدراعظم آلمان صحبت و تاکید کرد که یک اقتصاد قوی در ترکیه به نفع آلمان است. به گفته مقامات، رهبران دو کشور، تعهد خود را نسبت به برگزاری نشست‌های بلندمدت و برقراری ارتباط برای تقویت همکاری تاکید کردند. همچنین بنا شده است وزیر دارایی و خزانه‌داری ترکیه با همتای آلمانی خود دیدار داشته باشد اما تاریخی برای آن ارایه نشده است.
**سفر امیر قطر به ترکیه
در شرایطی که ترکیه در یک نبرد تجاری با امریکا به‌سر می‌برد روز گذشته امیر قطر برای دیدار با رجب‌طیب اردوغان به آنکارا سفر کرد. قطر که خود در روزهای تحریم‌های عربستان و امارات علیه خود، ترکیه و ایران پشت این کشور قرار گرفتند به نظر می‌رسد قطر نیز قصد جبران دارد. ترکیه و قطر به‌طور سنتی روابط خوبی دارند. ترکیه دارای یک پایگاه نظامی در قطر است و از قطر دربرابر کشورهای امارات، عربستان و بحرین حمایت کرد.
بانک ملی قطر، بزرگ‌ترین بانک مرکزی خاورمیانه و شمال آفریقا است. ١٤ درصد از وام‌های قطر مربوط به ترکیه است. در حال حاضر قطر ١٥ درصد از سرمایه بزرگ‌ترین بانک ترکیه (QNB) را در اختیار دارد. از همین رو قطر تلاش دارد تا با حمایت‌های خود اجازه ندهد اقتصاد ترکیه دچار چالش شود تا سرمایه‌های خود نیز مطمئن باقی بماند.
منبع: روزنامه اعتماد