به گزارش علم و فناوری،"نوآوری باز " مفهومی است که در چند سال اخیر درفضای کسب و کار و اقتصاد کشور مطرح شده است. مفهوم "نوآوری باز" وقتی که در بحث فناوری مطرح می شود اهمیت آن چند برابر می شود. ابهامات زیادی در نحوه استفاده از نوآوری باز در کسب و کار ها و موانع ظهور نوآوری باز در کسب و کار ها وجود دارد، اما اگر نوآوری باز به مفهوم واقعی در یک کسب و کار به کار گرفته شود منجر به انقلاب در آن کسب و کار می شود.
تصور کنید یک کارخانه عظیم با تجهیزات مختلف و فضای انبار و حیاط و سوله های مختلف و سایر زیرساخت های لازم برای تولید به دلیل فناوری قدیمی یا تولید محصول از رده خارج شده رو به ورشکستگی است و از طرف دیگر فناورانی وجود دارند که به دلیل عدم در اختیار داشتن زیر ساخت تولید سر خورده هستند، در اینجا نوآوری باز راهگشاست.
در پاره ای دیگر از موارد یک کارخانه فعال وجود دارد که در عین حال که محصولی تولید می کند ، دورریز هایی دارد که به کمک فناوری می توان این دور ریز ها را به محصولات با ارزش تبدیلکرد که باعث پویایی بیشتر این کارخانه می شود و همه این موارد به کمک نوآوری باز امکان پذیر است.البته تبدیل مواد دور ریز یک مثال برای درک بهتر مفهوم فعال تر شدن یک کارخانه بود، وگرنه با توجه به نوع صنعت مدل ها متفاوت بوده و روش های مختلفی را می توان تعریف کرد.
در یک مثال بین المللی مفهوم نوآوری باز را بیشتر باز می کنیم. ناسا در یکی از پروژه های خود با چالشی روبه رو بود بدین شرح :که برای ذخیره کردن انرژی برای استفاده‌ی تجهیزاتی که در ایستگاه کار می‌کنند و پیچیدگی جذب منابع انرژی و پنل‌های خورشیدی نیز وجود داشت لازم بود دستگاهی طراحی شود، که در واقع کارشناسان ناسا پس از 5 سال تحقیقات از پس آن برنیامده بودند، در بستر نوآوری باز با اعلام یک جایزه سی هزار دلاری و فراخوان، در کمتر از زمان مورد انتظار خودشان تعداد زیادی جواب گرفتند که نفر اولی که بالاترین جایزه را گرفته بود نه یک راه‌حل بلکه چهار راه‌حل داده بود.
در ادامه خبرگزاری علم و فناوری مفاهیم "نوآوری باز" به صورت تئوری و همچنین اجرا شده در شرکت های ایرانی را مورد بررسی قرار داده و با انتقال تجربیات سایر شرکت های پیشرو در استفاده از نوآوری باز و بیان مشکلاتی که در این مسیر برای فناوران و صاحبان صنایع ممکن است به وجود بیاید، سعی بر فرهنگ سازی ایجاد نوآوری باز در فضای کسب و کار کشور را دارد.
محمود کریمینایب‌رییس پیشین موسسه مطالعات نوآوری و فناوری ایران، پژوهشگر و مدرس متدولوژی‌های نوآوری نظام‌یافته و تکنیک‌های خلاقیت ، یکی از چالش‌های بزرگ کشور در ارتباط با نوآوری باز این گونه توضیح داده است: از شصت درصد شرکت‌ها برای توسعه‌ی شبکه نوآوری و تعامل با دیگر بازیگرها در مکانیزم‌ها و مدیریت شبکه نوآوری، نقص داشتند و پرسش این است که باید چه‌کار کنیم؟
وی در زمینه روش های استفاده از نوآوری باز بیان داشته است:برای استفاده از روش نوآوری باز می توان از روش های مختلفی از جمله : مدل رقابتی، جست و جو در اسناد و مدارک، تشکیل تیم های کاری برای تحقیقات، مشارکت با صاحبان دانش فنی استفاده کرد.
کریمی افزوده است: وقتی که موضوع پیچیده نباشد و دانش هم قابل دسترسی باشد می توان رفتار کاملا سنتی داشت و با جست و جو در بین پتنت ها و آنچه در مالکیت فکری وجود دارد راه حل هایی را به ما بدهد.اگر پیچیدگی به قدری بیشتر باشد اما دانش آن نزد افرادی وجود اشته باشد نوآوری باز می تواند راه گشا باشد.
وی روش استفاده از نو آوری بازدر موارد پیچیده را این گونه توضیح داده است: در روش نوآوری باز اغلب از بستر رقابت گونه استفاده می شود، یک مسابقه برگزار می گردد و از مخاطبان خواسته می شود توان خود را برای حل موضوع و مشکلی که وجود دارد به معرض نمایش بگذارند و یک رقابت بین افرادی که فکر می کنند چنین توانایی را دارند شکل می گیرد.
کریمی در حسن روش نوآوری باز برای فناوران اذعان داشته است:در واقع در روش نوآوری باز بر بستر رقابت گونه پیشرفت های زیادی حاصل می شود چرا که در این روش تنها جواب مسئله حائز اهمیت است ورابطه خویشاوندی و سازمانی هیچ جایگاهی ندارد علاوه بر این مدرک تحصیلی افراد و اینکه در کدام دانشگاه تحصیل کرده یا معدل وی چند بوده است نیز جایگاهی نخواهد داشت و یک نگاه کاملا کاربردی وجود دارد و تنها جواب مسئله مهم است.
خبرگزاری علم و فناوری در ادامه برای درک بهتر موضوع نوآوری باز و انتقال تجربیات و مشکلات این حوزه در ایران ،برخی شرکت های ایرانی که از این روش برای ارتقای فناوری خود بهره جسته اند را مورد بررسی قرار داده است.
شرکت کویر تایر از جمله شرکت هایی است که سعی کرده است با فناوری روز همراه باشد. در ادامه تجربه این شرکت در استفاده از نوآوری باز و مسائلی که این شرکت برای دست یابی فناوری مورد نیاز با ان روبه رو بوده است مورد بررسی قرار می گیرد.
یک چالش فناوری در این شرکت وجود داشته است که برای حل فناورانه موضوع، با یک فناور وارد قرارداد می شوند که در بین راه با مشکلات اجرایی از جمله بودجه زیاد برای اجرای طرح و همچنین طولانی بودن پروسه اجرای طرح مواجه می شوند و نهایتا به این نتیجه می رسند که از طریق این فناور چالشی که شرکت کویر تایر با آن روبه رو است بر طرف نمی شود.
مشاور تکنولوژی این شرکت محمود آریا نژاد در زمینه استفاده از نوآوری باز برای حل کردن چالشی که با آن روبه رو بوده اند بیان داشته است: موضوع چالش را به صورت یک فراخوان مطرح کردیم، شرکت های فناور و فناوران هم ثبت نام کردند.
از آنجا که این اولین تجربه آریا نژاد و همکارانش در استفاده ازنوآوری باز بوده است قطعا با مسائل پیش بینی نشده ای روبه رو شده اند که در یک فضای آسیب شناسی می تواند به صورت تجربه به صاحبان صنایع منتقل شود.
آریا نژاد در این زمینه اذعان داشته است: پیشبینی ما این بود که در مدت چهار ماه این قضیه جمع بشود یعنی یک ماه فراخوان و دو ماه هم فاز آزمایشگاهی. قرار شده بود که در این چالش فقط فاز آزمایشگاهی بگذاریم و نتیجه آن را با فناور در فازهای بعدی صنعتی، تولید آزمایشی و… انجام دهیم. چرا که اگر می‌خواستیم این‌ها را در یک پکیج تعریف کنیم، از لحاظ اجرایی خیلی دشوار است. ما یک زمان چهار ماهه پیشبینی می‌کردیم که چهار ماه به هفت ماه تغییر کرد.
وی افزوده است :ماهیت این نوآوری‌ها صنعت به صنعت فرق کند. ما باید بتوانیم قبل از اینکه چالش برگزار کنیم و فراخوان داده شود، سعی کنیم جزئیات را دقیق مشخص کنیم و روی کاغذ بیاوریم و موانع آن را حل کنیم.
وی با اشاره به تجربه چالش برگزار شده توسط کویر تایر اذعان داشته است: برای مثال در چالشی که برگزار شد، یکی از موانع این بود که این اجرا به تابستان رسید و اکثر این دوستان فناور، دانشگاهی هستند و گفتند که دانشگاه یک ماه تعطیل است که ما پیشبینی یک ماه تعطیلی را نکردیم. موضوع دوم این که ما با دوستان فناور که انتخاب شده بودند، جلسه‌ی توجیهی داشتیم و مباحث را باز کردیم. من فکر می‌کردم که تقریباً با کل پروسه آشنا هستند، آن جلسه خیلی چالش برانگیز بود و سوال‌های جدی پرسیدند. پس از سه ساعت جلسه دوستان تصور می‌کردند دیگر همه نکات گفته شده و دیگر تمام است.
آریا نژاد افزوده است:ما درآن جلسه یک برنامه بازدید از کارخانه هم پیشبینی کردیم. بعداز ظهر آن روز که جلسه گذاشتیم، متوجه شدم که هنوز یک سری ابهامات برای دوستان هست. بنابراین این مسئله بسیار مهم است که باید توانست کل خواسته‌های صنعت متقاضی به طور شفاف برای دوستان تعریف شود.
وی در پیشنهاداتی اذعان داشته است: ، نیازهای صنایع مختلف و شرایط آن‌ها با هم متفاوت است. بنابراین در بحث‌های تحقیقات و نوآوری، پروسه چالش وقتی که طراحی می‌شود، چون فناوران بعضاً با آن صنعت آشنا نیستند سعی کنیم از یکسری ابزارها استفاده کنیم که با صنعت مورد نظر ما بیشتر آشنا شوند.
شرکت پلیمر پیشرفته دانا از دیگر شرکت هایی است که در استفاده از نوآوری باز برای توسعه امور خود بهره برده است و تجارب خوبی در این زمینه دارد.
مدیر عامل این شرکت علی هدایتی در بیان تجربیات خود اذعان داشته است:دانش فنی را از واحدهای تحقیق و توسعه تامین کننده‌ها می‌گرفتیم، اطلاعات را می‌گرفتیم. (به جای اینکه وقتمان را صرف گرفتن اطلاعات در آزمایشگاه کنیم.) این دانش فنی را با توجه به الگوی مصرف، تغییر می‌دادیم.
وی افزوده است: الگوی مصرف ایران متفاوت با ژاپن است. من یک مثال می‌زنم؛ در ژاپن یک فیلم خاص هست به نام بیو پ پ که نود درصد بازار آن در صنایع الکترونیک است در ایران نود درصد بازار بیو پ پ در پکیجینگ است. آن تولیدکننده ژاپنی هیچ تصوری از این موضوع نداشت و ما می‌توانستیم این فرهنگ‌های مصرف و تولید را با تغییرات کوچکی که می‌دادیم به هم ربط بدهیم.
هدایتی با اشاره به اینکه که نوآوری بازدر ایران جواب می دهد بیان داشته است: ما می‌توانیم اطلاعات را به مصرف کننده خود انتقال بدهیم. می‌توان داده ها و تمام دانشی را که در R&D های شرکت‌های تولید کننده است، تغییر کند و به شرکت صنعتی برود.
وی در بیان دیگر تجارب خود مواد نگهدارنده صنایغ غذایی را مثال زده و گفته است: در ایران 60 درصد درآمد نفتی ضایعات غذایی است بنابراین دانشی که بتوان به وسیله آن جلوی تولید ضایعات را گرفت کاملا جواب می دهد و ما از این موضوع استفاده کردیم.
اما در اینجا سوالی که ذهن صنعتگران و فناوران را در گیر می کند مباحث مالکیت فکری و حقوقی است. از طرفی صنعتگر دغدغه این مسئله را دارد که چالش ها و ضعف های صنعتش را در اختیار فرد یا افرادی می گذارد که ممکن است این اطلاعات در اختیار شرکت رقیبش قرار گیرد و مشکلاتی را برایش ایجاد کند.از طرف دیگر فناوران نیز دچار این نگرانی هستند که در کشور قوانین سفت و سخت برای حمایت از مالکیت فکری و معنوی وجود ندارد، این مسائل را چگونه باید حل و فصل کرد؟
یوسف قاسمی که دکترای حقوق فناوری های نوین از پاریس دارد و هم اکنون مدیر عامل شرکت خدمات تجاری سازی فناوری های پیشرفته دادفلامینگو است در این زمینه بیان داشته است: شما در گام اول ابتدا بایستی فناوری و یا راه‌حل خودتان را معرفی بکنید. مشخصه‌های فنی و خروجی‌های آن را ارائه بدهید و بگوید من این را تضمین می‌کنم که محصول را به شما تحویل بدهم. راهکارهای جنرالی که بنا به مهارت خودتان می‌دانید که با افشای این‌ها هیچ اتفاقی نمیافتد. این را از جانب یک فناوری می‌گویم که یک راهکاری دارد.
نگرانی‌های فناور در واقع زوال دانش فنی و عمومی شدن دانش فنی او است در حالی که بخش صنعت نگرانی‌های تجاری، برندینگ و مارکتینگ دارد. قراردادهای این‌ها و جنس داده‌هایی که اینجا بایستی محرمانه نگه داشته شود هم فرق دارد.
در گام اول ما به این راهکار رسیدیم که یک قرارداد محرمانگی ساده را امضاء کنیم و اطلاعات سادهای را هم از فناوران بگیریم. در مرحله بعد که لیست کوتاه‌تری از فناوران ایجاد شد، یک قرارداد محرمانگی بسیار جدی تر و تخصصی‌تری را امضاء کنیم. علی رغم تمام خلاهایی که در کشور ما وجود دارد، واقعیت این است که راهکارهای جدی وجود دارد که ما بتوانیم به نحو مناسبی، هم از سمت صنعت و هم ازسمت فناور،بحث امنیت و حفظ دارایی های فکری و سرمایه ای فناوران و صنعتگران را تضمین کنیم.