فارس نوشت: رئیس جمهور کشورمان روز گذشته در دیدار معاونین و مدیران وزارت امور اقتصادی و دارایی با طرح این سوال که آمریکا چه زمانی تصمیم گرفت از برجام خارج شود، گفت: «پارسال بعد از ناآرامی های اوایل دی ماه بود که آمریکا درباره برجام تصمیم گرفت.» این درحالی است که زمانی نه چندان دور که نه خبری از حوادث دیماه ۹۶ و نه خشک شدن امضای کری پای برجام نبود، ترامپ وعده خروج از برجام را داده و از بدو ورود به کارزار انتخاباتی امریکا نه تنها وعده خروج از برجام بلکه مدعی پایان دادن به تمام معاهدات اقتصادی بی خاصیت از دید خودش شده بود.
*ترامپ شعار می‌داد یا رئیس جمهور ما!؟
«عظمت را دوباره به آمریکا برمی‌گردانیم» این شعار زمانی که در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۶ به صدا در آمد نشان از ظهور مردی بنام ترامپ در عرصه سیاسی جهان بود. او که پیش از این تنها تجارت و روابط اقتصادی را سرلوحه زندگی خود قرار داده بود پس از یک دوره مبارزه سیاسی کلید کاخ سفید را از آن خود کرد و توانست راهی آن شود.
یورو نیوز در مقاله‌ای با عنوان «وعدههایی که ترامپ داد و در سال ۲۰۱۷ عملی کرد» به خوبی نمایان ساخته که علی رغم ادعای تیم مذاکره کننده هسته‌ای و ریاست جمهوری کشورمان، ترامپ در انجام وعده‌های خود مُصر است. وی همان طور که قول داده بود توافقات تجاری چند جانبه را لغو و پیمان‌های دوجانبه را جایگزین آنها می‌کند در اولین هفته آغاز به کارش در کاخ سفید، آمریکا را از پیمان همکاری ترانس-پاسیفیک (TPP) که میان ۱۲ دیار عقد شده بود، خارج کرد.
*بی تدبیری در دولت تدبیر
آن طرف میدان، واکنش رئیس پاستور کمی با رنگ و بوی اعتماد به طرفین برنامه جامع اقدام مشترک عجین شده بود لذا پس از اجرای برجام؛ خوش بینی دولت به طرف غربی، ادعای لغو تحریم ها و گشایش های اقتصادی در برنامه ریزی مسئولان دولتی قابل مشاهده بود بطوری که مدام مدعی ساخت ایران بدون تحریم بودند. از جمله آنها می توان به وعده رفع تحریم‌ها از سوی حسن روحانی در جریان انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۶، تصور بازگشایی مبادلات بانکی بعد از برجام، ورود سرمایه گذاری های خارجی به کشور و اقداماتی چون حذف کارت سوخت به بهانه عدم نیاز برای سهمیه بندی بنزین و کنترل مصرف آن و.... اشاره کرد. همه اینها نشان از یک باور غلط در بین برخی از مسئولین دولتی می‌دهد.
*وقتی امضای کری تضمین نیست
رهبرمعظم انقلاب ۹ شرط را در زمان تصویب برجام به دولت ابلاغ کردند و همچینن بر ضرورت گرفتن تضمین تاکید فرمودند اما ناگاه وزنامه شرق با تیتر عجیب «امضای کری تضمین است» روایت هولناکی از اعتماد در بین حامیان و مجریان برجام را ارائه کرد. این روزنامه در گزارش خود آورده بود که عباس عراقچی رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام گفته است که «آقای کری در نامه اطمینان داده دولت آمریکا قانون مربوط به لغو روادید را به‌گونه‌ای اجرا خواهد کرد که هیچ تاثیری بر اجرای موفق برجام نگذارد. آنچه برای ما مهم است این است که برجام در مرحله اجرا با هیچ‌گونه خدشه و صدمه‌ای مواجه نشود، آقای کری این تضمین را به عنوان وزیر خارجه آمریکا به صورت کتبی با امضای رسمی داده است».
* اعتماد و عدم باور به ادعای ترامپ دو مشکل دولت
به بیان دیگر، علی رغم ظهور ترامپ و احتمال زیر پا گذاشتن مفاد برجام، سخنان روحانی در محافل مختلف تداعی کننده عدم باور به خروج آمریکا از برجام بود در کنار این حقیقت؛ اعتماد تیم مذاکره کننده به دشمن و خلف وعده دولت در اجرای وعده های انتخاباتی باعث شد بحران‌های دیماه ۹۶ و خروج ترامپ از برجام شکل گیرد. به بیان دیگر دولت شناخت صحیحی از آنچه دور و بر خود می‌دید نداشت برای نمونه در ذیل چند نمونه از اظهار نظر‌های وی را مشاهده می‌کنیم.
حسن روحانی در گفت‌وگوی خود با شبکه تلویزیونی ان بی سی آمریکا که سوم مهر ماه ۹۵ انجام شد مدعی بودند برجام امروز یک توافق بین‌المللی است که شورای امنیت آن را تایید کرده بنابراین همه دولت‌ها در آمریکا متعهد به این توافق هستند. کسی نمی‌تواند بگوید که من این توافق را قبول ندارم و یا می‌خواهم از نو مذاکره بکنم. اینها بحث‌ها و شوهای تبلیغاتی است.
۲۸ دیماه ۹۵ مجددا رئیس جمهور کشورمان بر تحکیم برجام تاکید دارد و بیان داشت: برجام چیزی نیست که یک فردی که در کشوری انتخاب شده بگوید من از آن خوشم نمی‌آید. خیلی ها ممکن است از خیلی چیزها خوش‌شان نیاید، اما برجام برای آمریکا خیر است که او نمی‌فهمد.
*هر روز شاهد انجام وعده‌های ترامپ هستیم
پس از روی کار آمدن ترامپ جهان شاهد عمل ترامپ به وعده‌های انتخاباتی خود بود؛ او نه تنها از پیمان همکاری ترانس-پاسیفیک بلکه از پیمان تغییرات آب و هوایی پاریس نیز خارج شد وزمزمه جدایی امریکا از برجام نیز در اذهان متبادر کرد تا بالاخره این اتفاق از سوی تاجر پیر آمریکا رقم خورد.
متاسفانه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به عناوین مختلف از جمله اجرای توافق هسته‌ای، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، احتمال خروج ترامپ از برجام، سنگ اندازی کشورهای اروپایی و آمریکا در برجام، عدم انجام وعده‌های انتخاباتی برجامی و از همه عجیب‌تر سیاست های انتظاری در اقتصاد ایران موجب ایجاد ناهنجاری‌های اقتصادی در سال ۹۶ شد.
*شروع اغتشاشات دیماه با چاشنی مشکلات اقتصادی
جنس ناهنجاری‌های دیماه ۹۶ اقتصادی بود هر چند پس از چند روز و با فعال شدن هسته‌های منافقین و سلطنت طلب ها رنگ و بوی ناآرامی به خود گرفت و حتی منجر به کشته شدن تعدادی از هموطنان شد. علی مطهری نماینده لیست امید تهران در یادداشتی پیرامون اتفاقات دیماه می نویسد « در کشور ما فرهنگ اعتراض وجود ندارد. هر تجمع اعتراض‌آمیزی به سرعت از شعارهای اولیه خود دور می‌شود و به خشونت می‌گراید. شاید علت آن این باشد که مجوز هیچ تجمعی صادر نمی‌شود و وزارت کشور همه تجمعات و اعتراضات مدنی را غیرقانونی می‌نامد.»
در این بین بسیاری از حامیان دولت سعی کردند وقایع دیماه ۹۶ را سیاسی و از شهر خاصی معرفی کنند اما رحمانی فضلی وزیر کشور این داستان را غیر واقعی دانست و در گفت‌وگوی خود با سالنامه ایران بیان داشت« رخی نارضایتی‌ها هم در حوزه سیاسی، هم اقتصادی، هم اجتماعی و فرهنگی و امنیتی بود. همچنین ما در تحقیقات خود به هیچ وجه به سازمان یافتگی اعتراض‌ها نرسیدیم؛ به‌عبارت واضح‌تر به این نتیجه نرسیدیم که یک گروه، طیف و جناح یا معاندین و ضد انقلاب‌ها اعتراض‌ها را از بیرون سازماندهی کرده باشند.این حرف به معنای این نیست که معاندین و مخالفان از اعتراض‌ها سوء‌استفاده نکرده باشند چون هم در تشدید، هم در هدایت و هم برای بهره‌برداری نهایت تلاش خود را کردند.»
*دولت به فکر رفع مشکلات باشد
هر چند رئیس جمهور روز دوشنبه مستقیما مدعی نشد به چه دلیل خروج ترامپ را از برجام به اتفاقات دیماه نسبت می‌دهد و آیا تقارن تاریخی تنها دلیل وی برای این مساله است اما بهتر است دولت دوازدهم به جای ادعاهای غیر واقعی به دنبال پیدا کردن راهکارهایی برای برداشتن تخم مرغ های خود از سبد برجام و رفع مشکلاتی باشد که خود با ایجاد برجام موجب افزایش آن در اقتصاد در اقتصاد کشور شد.
