بعد از حمله تروریستی امروز در چابهار انبوه تحلیل ها حول یک گزاره مرکزی منتشر شد." چابهار بندری است که از تحریم های آمریکا معاف شده و هدف از حمله ایجاد ناامنی در این نقطه است."

اما آیا واقعا چابهار( این بندر اقیانوسی مهم و راهبردی) معاف از تحریم است؟

نکته ای که در این یادداشت و چند یادداشت بعدی مایلم برای مخاطب محترم شرح دهم ان است که بر خلاف تصور رسانه ای مرسوم معافیت های تحریمی اعطا شده توسط آمریکا نه لزوما به معنای معافیت ایران از تحریم آمریکا در ان موضوع خاص بلکه به معنای معافیت طرف خارجی استفاده کننده یا ذینفع در آن پروژه یا موضوع، از تبعات تحریم است. به بیان دیگر بخش مهمی از هنر کارشناسان خزانه داری آمریکا طراحی معافیت ها به نحوی است که منافعی برای ایران ایجاد نکند. فلذا مفهوم معافیت( Exemption) با آن چه افکار عمومی ایران تصور می کند عمیقا فاصله دارد و فراتر از ان سند زدن معافیت ها از تحریم به عنوان موفقیت ایران بیش از حد غیر طبیعی است.
روزآمد ترین مثال در این زمینه بندر چابهار است.

جدا از ان که در مجموعه مستندات اوفک هنوز گایدلاینی درباره معافیت چابهار وحود ندارد و بلحاط فنی اساسا معافیتی که همه جشن آن را گرفته اند فعلا محقق نشده، اظهارات دفتر دولت آمریکا هم به خوبی نشان می دهد بفرض وقوع این معافیت به نحوی هوشمندانه محدود خواهد بود.
عقلا هم تصور ان که بخشی از خاک ایران عموما از تحریم های بیمه، کشتیرانی، مالی،... معاف باشد باطل است چرا که وحود چنین روزنه ای در یک بندر اقیانوسی ساختار تحریم های لجستیک ایران را کلا فرومی پاشد.

فراتر از این همه طرف آمریکایی به صراحت مشخص کرده که این معافیت صرفا با دو هدف اعطا می شود: تکمیل بندر چابهار و راه آهن متصل به آن ، انتقال میعانات ایران به افغانستان. پس اساسا معافیت هنوز متولد نشده، در دو زمینه است و تصور انتقالات و تجارت ازاد در چابهار بدوا غلط است.

در واقع این معافیت به هند کمک می کند تا زیر ساختهای خود را تکمیل کند( تا بعد درباره نحوه عمل چابهار تصمیم گرفته شود)

این معافیت! منابع مورد نیاز افغانستان را هم تامین می کند.چرا که معافیت راه آهن متصل به چابهار هم بصراحت برای صادرات کالاهای غیر تحریمی به افغانستان! ذکر شده است. خود این جمله نشان می دهد بخشی از معافیت مورد اشاره( که عملا بر ای افغانستان است نه ایران) نیازمند استقرار یک تیم ارزیاب تحریم با همکاری اپراتور هندی در داخل بندر چابهار برای دروازه بانی کالا به سمت افغانستان است.

درباره انتقال میعانات ایران به افغانستان که آمریکا به ان مجوز می دهد هم عملا بدون این معافیت همین حالا این صادرات در جریان است و بدلایل جغرافیایی عملا امکان ممانعت از ان وجود ندارد. این مجوزدادن صرفا تلاش برای ایجاد یک خط کنترل شده از صادرات میعانات( با ملحقات معمول آن از جمله اسکرو اکانت) در جوار و رقابت با خط صادراتی موجود را به ذهن متبادر می کند که هم دسترسی افغانستان را به میعانات دو چندان کند و هم دستاویزی برای کنترل خرجکرد بخشی از این عواید اکنون موجود ایران فراهم می کند.

در واقع مجموعه ای از تامین حداکثری منافع هند و افغانستان در کنار تلاش حداکثری بر ممانعت از بهره بردن ایران از منافع بندر اقیانوسی موجود در خاک خودش در تارو پود این پیش معافیت موجود است که هرگز بدرستی مورد توجه رسانه های ایرانی قرار نگرفته است.