چند روزی است مسئله فیلترینگ اینستاگرام در رسانه‌ها مطرح شده است. مسئولی که از این تصمیم خبر داده است معاون فضای مجازی دادستان کل کشور است. طرح این مسئله با واکنش وزیر ارتباطات همراه شد.
حکم قضایی برای فیلترینگ اینستاگرام + عکس
واکنش آذری‌جهرمی به خبر فیلترینگ اینستاگرام
در این زمینه باید گفت همگان اذعان دارند فضای فرهنگی اینستاگرام، فضای مناسبی نیست. اما آیا فیلترینگ راهکار مناسبی برای مقابله با این فضای فرهنگی نامناسب است؟
از دو جنبه می‌توان به این مسئله نگاه کرد.
جنبه اول مرور تجربه فیلترینگ تلگرام است. بیایید یک بار اجرای این سیاست درباره تلگرام را مرور کنیم. تلگرام از اردیبهشت امسال فیلتر شد. آن زمان مسئولین امر، دلایلی برای این کار ذکر کردند که بی‌شباهت به دلایل فیلترینگ اینستاگرام نیست، اینکه باید مجوز بگیرد و سرورهایش را به ایران منتقل کند و .... هدف از فیلترینگ تلگرام هم مشخص بود: منع دسترسی عموم شهروندان به این پیام‌رسان.
اکنون بعد از حدود ۹ماه باید پرسید آیا اهداف فیلترینگ تلگرام محقق شده است؟ آنچه نگارنده به تجربه شخصی دریافته و آمار هم موید آن است بیانگر شکست فیترینگ تلگرام است. عموم کاربران گذشته تلگرام اکنون هم از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند، برخی از طریق تلگرام طلایی و هاتگرام و برخی هم با فیلترشکن.
پس با فیلترینگ تلگرام سیاستگذاران نتوانستند مانع دسترسی شهروندان به این پیام‌رسان شوند. اما فیلترینگ تلگرام یک نتیجه بسیار منفی به‌همراه داشت: شیوع استفاده از فیلترشکن‌ها در نزد عموم مردم. فیلترشکن‌ها فقط فیلترینگ تلگرام و اینستاگرام را دور نمی‌زنند، آنها دسترسی به سایت‌های مستهجن و سایت‌های دروغ‌پرداز ضدانقلاب را هم آسان می‌کنند و این خطر بسیار زیادی دارد.
از منظر دینی هم اگر به این ماجرا بنگریم خواهیم دید خداوند کریم هنگامی که عموم مسلمین توانایی انجام کاری را نداشته‌اند، آن تکلیف را از دوش ایشان برداشته است. در صدر اسلام و ابتدای صدور حکم روزه، مسلمین فقط می‌توانستند قبل از خواب شب آب و غذا بخورند و در کل ماه هم آمیزش با همسران حرام بود. اما عموم مسلمین نمی‌توانستند به این حکم پایبند باشند.
خداوند هم با نزول آیه ۱۸۷ سوره بقره، این حکم را به روزه بین اذان صبح تا اذان مغرب تغییر داد:
«اُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَهَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ اِلَی نِسَائِکُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَاَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ اَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتَانُونَ اَنْفُسَکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ وَعَفَا عَنْکُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْاَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْاَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّیَامَ اِلَی اللَّیْلِ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَاَنْتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ»(بقره، 187)
«در شبهای روزه همخوابگی با زنانتان بر شما حلال گردیده است آنان برای شما لباسی هستند و شما برای آنان لباسی هستید خدا می دانست که شما با خودتان ناراستی میکردید پس توبه شما را پذیرفت و از شما درگذشت پس اکنون [در شبهای ماه رمضان می توانید] با آنان همخوابگی کنید و آنچه را خدا برای شما مقرر داشته طلب کنید و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه [شب] بر شما نمودار شود سپس روزه را تا [فرا رسیدن] شب به اتمام رسانید و در حالی که در مساجد معتکف هستید [با زنان] درنیامیزید این است حدود احکام الهی پس [زنهار به قصد گناه] بدان نزدیک نشوید این گونه خداوند آیات خود را برای مردم بیان می کند باشد که پروا پیشه کنند.»(ترجمه فولادوند)
اما از جنبه دیگری هم می‌توان به این مسئله نگاه کرد و آن تاثی فیلترینگ بر احساس آزادی در کشور است. فیلترینگ اینستاگرام باعث گسترش حس عدم آزادی در مردم می‌شود. با فیلترینگ هرچه بیشتر، حس عدم آزادی در مردم تقویت می‌شود و گسترش این حس به ناامیدی از نظام و کشور می‌انجامد. فردی که تا دیروز از تلگرام و اینستاگرام استفاده می‌کرده است، امروز دسترسی‌اش به همه این شبکه‌ها را محدود می‌بیند و این باعث ایجاد حس عدم‌آزادی در این فرد می‌شود. این حس عدم‌آزادی، سم مهلکی برای نظام اسلامی است و باید از گسترش آن جلوگیری کرد.
به نظر می‌رسد سیاست فیلترینگ نیازمند بازنگری اساسی است. سیاستگذاران باید با توجه به وضعیت خاص و بدیع شبکه‌های اجتماعی، تصمیمات جدیدی اتخاذ کنند. شبکه‌های اجتماعی، فراگیری بسیاری دارند و این فراگیری باعث می‌شود افراد، خود را نیازمند حضور در آنها می‌بینند. و صد البته با وجود انواع و اقسام فیلترشکن‌ها، فیلترینگ مانع کاربران شبکه‌های اجتماعی به آنها نیست. بهترین مثال برای توضیح وضعیت خاص شبکه‌های اجتماعی این است که بسیاری از مسئولین کشور در توییتر، حساب رسمی دارند، اما این شبکه اجتماعی در کشور ما فیلتر است.
متاسفانه در کشور ما از شکست‌ها درس نمی‌گیریم و باز هم گام در مسیری می‌گذاریم که قبلا طی کرده‌ایم و از آن به مقصد نرسیده‌ایم. آیا این‌بار مسئولین کشور ما از تجارب شکست‌خورده درس می‌گیرند؟