به گزارش الف، هفته گذشته رهبر انقلاب در احکامی پرویز فتاح را به ریاست بنیاد مستضعفان و مرتضی بختیاری را به ریاست کمیته امداد امام خمینی منصوب کردند.
عملکرد و مدیریت فتاح در کمیته امداد امام خمینی(ره)، انتظار تحول در بنیاد مستضعفان را پدیده آورده است. پس از اصلاح اساسنامه کمیته امداد، مقام معظم رهبری، در فرودین ماه سال ۹۴، پرویز فتاح را به ریاست کمیته امداد منصوب کردند. کمیته امداد با حضور بیش از ۴ ساله او شاهد تصمیماتی بود که حتی منتقدان این نهاد حمایتی هم آن را قابل قبول عنوان می‌کنند. بزرگترین دستاورد ورود فتاح به کمیته امداد جلب و افزایش اعتماد عمومی مردم است.
وی در آغاز دروه مدیریتی خود ساختمان مجلل کمیته امداد در سوهانک فروخت و به جنوب شهر (حوالی میدان آزادی) رفت. ایجاد صندوق امداد ولایت برای اعطای وام قرض الحسنه به نیازمندان، افزایش ۲.۵ برابری مستمری مددجویان، اجرای طرح‌های اشتغال‌زایی برای محرومیت زدایی که باعث خروج ۲۷۰ هزار خانوار از پوشش کمیته امداد شد، از دیگر اقدامات وی در این ۴ ساله بود .
رسالت بنیاد مستضعفان از فعالیت اقتصادی تا محرومیت زدایی
حدود ۴۰ سال از تشکیل و فعالیت بنیاد مستضعفان می‌گذرد. این نهاد یک ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فرمان امام خمینی (ره) در قالب موسسه‌ای غیرانتفاعی با هدف تجمیع اموال و دارایی‌های مصادره شده برای کمک به فقرا و نیازمندان ایجاد شد. بنیاد در سال ۶۸ به بنیاد مستضعفان و جانبازان تغییر نام داد و در سال۸۸ با تشکیل بنیاد شهید و امور ایثارگران، نام آن به شکل سابق یعنی بنیاد مستضعفان تغییر کرد. اهداف بنیاد در اساسنامه آن کمک به ارتقای سطح زندگی مادی، معنوی و فرهنگی مستضعفان و محرومان جامعه، حداکثر نمودن ارزش ترکیب بهینه دارایی و سهام، رشد بازده کل اقتصادی رشته فعالیت‌ها و توسعه دانایی، دانش و فناوری ذکر شده است.
گفته می‌شود پس از شرکت ملی نفت ایران، دومین موسسه اقتصادی بزرگ کشور بنیاد مستضعفان است که در عرصه های مختلف اقتصادی همچون خدمات، صنعت و معدن، انرژی، ساختمان و کشاورزی، جهانگردی، حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری، بیمه و بانکداری، تجارت و بازرگانی فعالیت می‌کند که هم‌اکنون ۱۱ هلدینگ و مالکیت ۱۶۹ شرکت را در اختیار دارد که برای نمونه می‌توان به بانک سینا، بنیاد علوی و شرکت نفت بهران، شرکت آزاد راه تهران شمال و... اشاره کرد. ارزیابی دقیقی از میزان دارایی بنیاد وجود ندارد. براساس سخنان سعیدی‌کیا، سهم بنیاد مستضعفان از اقتصاد ایران کمتر از یک درصد است.
براساس آمار بانک مرکزی از اقتصاد ایران تولید ناخالص ملی به قیمت بازار در سال ۹۶ بیش از ۱۵۳۴ هزار میلیارد تومان است که یک درصد سهم بنیاد برابر با ۱۵ هزار میلیارد تومان در سال می‌شود؛ البته این رقم با محاسبه نرخ ارز در سال ۹۶ است؛ زمانی که نرخ ارز در حدود ۳۵۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان بود. با توجه به سه برابر شدن نرخ ارز از اواخر سال ۹۷ این رقم را این باید سه برابر کرد.
بنیاد ابتدا خود را نهادی اجتماعی می‌داند که فعالیت‌های اقتصادی در جهت محرومیت زدایی دارد و سپس اقتصادی. البته در چند سال گذشته عملکرد این بنیاد به سمت اهداف تعیین شده بیشتر شده که نمونه آن پروژه قلعه گنج در جنوبی ترين نقطه كرمان است که با مشارکت مردم و با هدف توانمند سازی و معیشت پایدار انجام شده، اما این موضوع در یک نقطه کشور بود و هنوز با اهداف ترسیم شده فاصله وجود دارد.
توصیه‌های رهبری به رئیس جدید بنیاد
رهبر انقلاب در حکم فتاح برای بنیاد مستضعفان با سه توصیه مهم، تاکید کردند: «اهمّ توصیه‌های اینجانب اولاً اهتمام به توانمندسازی تهیدستان و مصروف کردن این امانت ملّی در جهت آبادانی و پیشرفت جامعِ مناطق محروم، و ثانیاً رعایت دقیق بندهای اقتصاد مقاومتی و ثالثاً به‌کارگیری نیروهای جوان و متخصص و انقلابی و جریان‌سازی فعالیت جهادی در همه بخش‌های این بنیاد است.»
صفحه منتسب به پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب نیز پستی با مضمون توجه به نیاز فقرا منتشر کرد که مهمترین این توصیه‌ها به این شرح است:
* اهتمام به توانمندسازی تهیدستان
* مصروف کردن این امانت ملی در جهت آبادانی و پیشرفت جامعه مناطق محروم
*رعایت دقیق بندهای اقتصاد مقاومتی
*به کارگیری نیروهای جوان، متخصص و انقلابی
* جریان‌سازی فعالیت جهادی در همه‌ی بخش‌های بنیاد
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری هم در مراسم معارفه فتاح خطاب به وی، با بیان اینکه بنیاد درآمدش باید صرف مستضعفان شود، گفت: «حضرت آقا تأکید کردند بوروکراسی عریض و طویل را اصلاح کنید. من شما را به‌معنای واقعی کلمه مدیر جهادی می‌دانم و بدون هیچ ملاحظه‌ای مدیریت جهادی را اجرا کنید. سرمایه‌ها را برای مستضعفان بفروشید و کار را به عناصر ارزشی بسپارید.»
کارشناسان سال هاست که به عملکرد بنیاد مستضعفان و شرکت‌های تابعه آن انتقاد دارند و معتقدند این مجموعه بزرگ اقتصادی علیرغم توانمندی، از همه ظرفیت خود برای عمل به رسالت‌هایش استفاده نمی‌کند. براساس آمارها حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌ها و بنگاه‌های زیر مجموعه بنیاد برای فقر زدایی استفاده صرف می‌شود و مابقی برای سرپار نگهداشتن و ادامه فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چندی پیش محسن رفیق دوست رییس اسبق بنیاد مستضعفان و عضو هیئت امنای این بنیاد در یک برنامه زنده تلویزیونی با دفاع از حقوق های نجومی و تاکیدش بر لکسوس سوار شدن انتقادهای زیادی را در افکار عمومی برانگیخت.
بنیاد مستضعفان بیش از ۱۶۹ شرکت اقتصادی دارد، البته این شرکت‌ها در سال ۶۸ حدود ۸۰۰ شرکت بود که با روند خصوصی شدن تعداد آن کاهش یافت.
روند تاریخی بنیاد مستضعفان از زمان شکل‌گیری نشان می‌دهد که دغدغه اساسی تشکیل آن حضور موثر و چشمگیر در کاهش استضعاف و فقر و تامین نیازهای محرومان کشور بوده است. فعالیت‌های بخش‌های اقتصادی هم به منظور تامین منابع لازم برای دو هدف نخست اجتماعی (کاهش فقر و کمک به مستضعفان) است که باید در راستای شفافیت آن حرکت کرد.
اصلاح اساسنامه بنیاد مستضعفان
چند روز قبل از اینکه حکم رئیس جدید بنیاد مستضعفان صادر شود، حجت الله عبدالملکی معاون وی در کمیته امداد امام خمینی(ره) در توییتی نوشت: فتاح در حال تنظیم پیشنهادی خود برای اصلاح اساسنامه بنیاد مستضعفان است، بخصوص بخش «وظایف اقتصادی بنیاد» را دغدغه‌مندانه، با نگاهی ویژه و انقلابی بازنویسی کرده‌اند. در دوره جدید به فضل الهی بنیاد مستضعفان جدیدی ظهور خواهد کرد، نهادی برای مستضعفین و انقلاب اسلامی.
بنابراین فتاح باید وضعیت ساختاری در بنیاد را بهبود ببخشد و عنوان کند این تغییر ساختار چگونه است و چه زمانی و از کدام کجا آغاز خواهد کرد و چه برنامه‌ای برای فعالیت‌های اقتصادی دارد، همچنین از سوی دیگر بنیاد مستضعفان در گذشته وارد فعالیت‌هایی از جمله راه‌سازی و... شده که امروز به مدیریت او ارث رسیده، آیا این فعالیت ها را ادامه خواهد داد یا اینکه اگر با اهداف و روح بنیاد متضاد باشد از آنها خارج خواهد شد.
برخورد جدی با فساد و رانت خواری تا باز تعریف وجهه بنیاد
جعفر قادری؛ کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به حضور موفق فتاح در کمیته امداد حضرت امام (ره)، به خبرنگار الف گفت: حرکت‌های مردمی و کارایی که ایشان در کمیته امداد شروع و به سرانجام رساندند باعث شده تا انتظاراتی از ایشان در جایگاه جدید (ریاست بنیاد مستضعفان) هم شکل بگیرد.
وی با بیان اینکه بنیاد باید از تصدی گری و ایفای نقش به عنوان یک نهاد توسعه ای دوری کند، افزود: توجه جدی به مقاوم سازی اقتصاد و کاهش وابستکی کشور به خارج، توجه کافی و جدی به توانمندسازی مناطق محروم و دورافتاده بجای اهدای کمک‌های موردی (یاددادن ماهی‌گیری بجای دادن ماهی)، تاکید بر مشارکت دادن مردم در طرح‌ها و پروژه‌های اقتصادی کشور، باز تعریف وجهه بنیاد به عنوان یک نهاد خادم مردم به جای یک نهاد صرفا اقتصادی و پولدار، برخورد جدی با فساد و رانت خواری در مجموعه ستاد و اشخاص مرتبط و اهتمام ویژه به جوانگرایی و میدان دادن به جوانان باید اولویت‌های کاری فتاح در بنیاد مستضعفان باشد.
رئیس جدید بنیاد مستضعفان در مراسم معارفه خود چه گفت؟
* بنیاد مستضعفان، بنگاهی صرفا اقتصادی نیست، بلکه فرهنگی، انقلابی و اجتماعی است.
*سود فعالیت‌های بنیاد باید معطوف به محرومان و مستضعفان باشد و هیچ چیز پنهان در بنیاد مستضعفان نخواهیم داشت. اموال مستضعفان مال مستضعفان است.
* خروج بنیاد از فعالیت‌هایی که با روح نهادی این بنیاد در تعارض است، تسریع خواهد شد.
* باید وجهه این نهاد در جامعه به درستی، شفافیت و بدون ابهام ترسیم شود و به این منظور پاسخگویی به مردم و رسانه‌ها و مجموعه‌های نظارتی نیازمند اصلاح است.
* افزایش سود و درآمد فعالیت‌های اقتصادی همراه با عملکرد حرفه‌ای با رعایت چارچوب‌های اعتقادی مطالبه جدی بنیاد مستضعفان است که نتیجه این اقدامات باید در رسیدگی بیشتر و سریع‌تر به امور محرومان و توانمندسازی آنان متجلی شود.
*جای دولت را نمی‌گیریم و حتماً هماهنگ با دولت عمل می‌کنیم. بنیاد مستضعفان قصد ندارد نقش دولت را ایفا کرده یا جایگزین بخش خصوصی و رقیب آنها شود. فعالیت‌های بنیاد همسو با اهداف نظام و مکمل خدمات آن در عرصه‌هایی است که ضرورت ایجاب می‌کند.
* آنهایی که مالی دست‌شان است باید تخلیه کنند و به بنیاد برگردانند، با زبان خوش بیاورند تا ما به زبان ناخوش متوسل نشویم.