به گزارش الف اعلام آمار هزینه های کمرشکن سلامت که در اصطلاح تخصصی به آن هزینه های «کاتاستروفی» می گویند یکی از شاخص های مهم و اصلی سلامت در کشورهاست که در ایران به علت نظام جزیره ای سلامت و پراکندگی مراکز درمانی بین بخش خصوصی، دولتی و ضعف بیمه ها در سالهای گذشته روند نگران کننده ای پیدا کرده است.

تعاریف مختلفی از هزینه های فقرزای سلامت وجود دارد. در گذشته مسئولان وزارت بهداشت اعلام می کردند که وقتی یک خانواده 40 درصد درآمدش را صرف هزینه های سلامت کند، دچار هزینه های کمرشکن یا تحمل ناپذیر می شود و به زیر خط فقر می رود اما در تعریفی که اخیرا ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت اعلام کرده، این هزینه ها در صورتی به یک خانوار تحمیل می شود که 25 درصد درآمدش صرف درمان و هزینه های سلامت شود.

به گفته او قدرتمند بودن بخش خصوصی در ایران و گران بودن هزینه های دندانپزشکی و نیز گرایش مردم به انجام عمل های زیبایی موجب میزان بالای هزینه های فقرزا و کمرشکن سلامت است.

ایرج حریرچی این آمار را مهر امسال ( هفته گذشته) پس از سالها و بعد از اجرای طرح تحول سلامت در اجلاس وزرای بهداشت کشورهای مدیترانه شرقی اعلام کرد. قبل از او در سال 92، محمد آقاجانی، معاون درمان وقت وزارت بهداشت اعلام کرده بود که حدود 5 درصد مردم کشور سالانه به علت هزینه های سلامت به زیر خط فقر می روند و البته به گفته او این آمار در تهران حدود دو برابر میانگین کشوری و تقریبا 14 درصد است.

عددی تکان دهنده که بیان آن از زبان یک مقام رسمی عجیب بود. با این حال در قانون برنامه توسعه چهارم و پنچم به دولت و وزارت بهداشت تکلیف شده بود که میزان جمعیتی که سالانه به علت مراجعه به مراکز درمانی و دریافت خدمات پزشکی شامل خدمات بستری، سرپایی دچار فقر و هزینه های کمرشکن می شوند باید تا پایان زمان اجرای برنامه (پنجم) یعنی تا پایان سال 94 باید به زیر یک درصد یعنی حدود 800 هزار نفر در سال برسد.

امری که محقق نشد و  آمار رسمی نیز از میزان واقعی جمعیتی که سالانه متحمل این هزینه ها می شوند ارائه نشد و بعد از آن هم این تکلیف قانونی در قانون برنامه توسعه ششم حذف شد.

تا قبل از سال 93 و زمان اجرای طرح تحول سلامت، به گفته مسئولان وزارت بهداشت سالانه حدود 5 درصد جمعیت کشور دچار هزینه های فقرزای سلامت می شدند و بیش از 60 درصد هزینه های سلامت از جیب مردم پرداخت می شد و دولت و بمیه ها با هم کمتر از 40 درصد این هزینه ها را پرداخت می کردند.

طرح تحول سلامت چه کرد؟

اجرای طرح تحول سلامت و ورود حدود 5 هزار میلیارد تومان اعتبار جدید به نظام سلامت تا حدی به کاهش فرانشیز( سهم پرداختی مردم برای درمان) و کاهش هزینه های فقرزای سلامت کمک کرد به طوری که به گفته ایرج حریرچی، سخنگوی وقت وزارت بهداشت در سال 96، سهم پرداخت از جیب مردم برای سلامت به زیر 40 درصد کاهش یافت و کاهش حدود 20 درصدی سهم مردم از سلامت به گفته او یک دستاورد بزرگ برای نظام سلامت ایران اعلام شد.

کاهش هزینه های سلامت مردم در زمانی اعلام شد که به علت حمایت دولت از این هزینه ها در بیمارستان های دولتی، مراجعات مردم به این مراکز به شدت افزایش یافته بود اما همزمان با اجرای طرح تحول سلامت و در فاز سوم آن اقدام دیگری انجام شد که کاهش هزینه های درمانی مردم را در خطر افزایش قرار می داد.

در فاز سوم طرح تحول سلامت در بهار سال 93 به یکباره تعرفه های خدمات پزشکی در ایران حدود دو برابر شد و120 درصد افزایش یافت. مساله ای که باعث شد مراجعات مردم به بیمارستان های خصوصی به شدت کاهش پیدا کند به طوری که به گفته ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، هم اکنون حداکثر 5 درصد مردم با پول خودشان توان رفتن به بیمارستان خصوصی را دارند، 15 درصد به کمک بیمه های تکمیلی توان رفتن به این مراکز را دارند و حدود 80 درصد مردم هرگز پایشان به این مراکز نمی رسد.

کاهش هزینه های درمانی در بخش دولتی البته جنبه های پنهان دیگری هم داشت که یک بخش آن افزایش هزینه های بی مورد و غیرضروری مانند آزمایش ها و عکسبرداری های غیر ضروری بود که از جیب دولت و بیمه ها به علت ضعف نظارت وزارت بهداشت خرج می شد و هدر می رفت.

افزایش هزینه های درمانی در بخش دولتی و خصوصی گر چه در ظاهر میزان پرداختی مردم را در صورتحساب بیمارستانهای دولتی کم نشان می داد اما این روی ظاهری ماجرا بود و در بطن ماجرا این بیمه ها بودند که دچار فشار مضاعف می شدند به طوری که با وجود دو برابر شدن بودجه سازمان بیمه سلامت از حدود 6 هزار میلیارد تومان به 11 هزار میلیارد تومان باز هم این سازمان با حدود 6 هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه شد.

وضعیت سازمان تامین اجتماعی هم به همین شکل بود و هزینه های سلامت این زمان به حدود 26 هزار میلیارد تومان افزایش یافت که 16 هزار میلیارد تومان آن سهم مراکز طرف قرارداد بود که دو برابر شده بود.

افزایش هزینه های سلامت و بزرگ شدن بازار سلامت از حدود 70 هزار میلیارد تومان به بیش از 100 هزار میلیارد تومان زنگ خطری بود که نگرانی های آن بعد از تحریم ها و کاهش فروش نفت بیشتر شد، دولت دیگر نتوانست مانند گذشته و زمان طلایی طرح تحول سلامت هزینه های افزایش یافته درمانی را پوشش دهد و بار مالی هزینه ها باز هم به دوش مردم افتاد.

اکنون صورتحساب های بیمارستان های دولتی مانند دو سال پیش نیست و سهم فرانشیز و پرداختی مردم دیگر به میزان سه درصد برای روستاییان و 5 درصد برای شهرنشینان محاسبه نمی شود و به مراتب بیشتر است، بیمارستانهای خصوصی هم که به علت کاهش شدید مراجعات مردم به مرز ورشکستگی و تعطیل شدن رسیده اند، بیمه های پایه نیز جان سختی می کنند.

تکلیف قانون برنامه ششم برای کاهش سهم مردم از هزینه های سلامت به زیر 25 درصد هم مشخص نیست و البته هزینه های فقرزای سلامت نیز که قرار بود به زیر یک درصد برسد، چندان کاهش نیافته و سالانه نزدیک به سه میلیون نفر را یعنی 3.86 درصد مردم ایران با خود به زیر خط فقر می برد.