روزنامه ایران نوشت: «اساساً الگوی ایران برای مواجهه با بیماری کرونا چیست و چگونه انتخاب شده است؟ چرا دولت یا ستاد ملی مقابله با کرونا از همان ابتدا قم راقرنطینه نکرد؟ چرا سیاست های سختگیرانه با تأخیر آغاز شد؟ آیا دولت در مواجهه با کووید 19 از اختیارات کامل برخوردار بوده است؟ این ها در کنار برخی موضوعات دیگر سؤالاتی و چه بسا محورهای انتقاداتی باشد که نسبت به عملکرد دولت بیان می شود. پاسخ این سؤالات را از محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهوریپرسیدیم که پیش روی شماست. واعظی تأکید دارد که هر تصمیم گیری درباره روبه رو شدن با کووید 19 بر اساس پیشنهادات متخصصان و خبرگان حوزه بهداشت و درمان کشور بوده است.
ایران امروز مثل بسیاری از کشورهای دنیا گرفتار ویروس کروناست. به نظر می‌رسد الگوهای مختلفی در کشورها برای مواجهه با این ویروس انتخاب شده است. بفرمایید الگوی ایران در این باره مشخصاً چه بوده و چه مختصاتی داشته است؟
ایران دومین کشوری بود که وجود بیماری را تشخیص داد و از همان ابتدا تدابیر کنترلی و درمانی خود را با تعطیلی مدارس، دانشگاهها و تجمعات مذهبی، فرهنگی و ورزشی و ترغیب مردم به مسافرت نرفتن و ماندن در خانه و طرح بسیج ملی مبارزه با کرونا به اجرا گذاشت. در واقع اگر فاصله‌گذاری اجتماعی را راهبرد اصلی ایران برای مقابله با کرونا فرض کنیم، مرحله اول این راهبرد، از همان ابتدای بیماری آغاز شد و از قضا این مرحله به اذعان متخصصان بهداشت و درمان، نقش بسیار مهمی در مقابله با اپیدمی در کشور ما داشته؛ دانش‌آموزان و دانشجویان اگرچه مواجهه نسبتاً آسان‌تری با کرونا دارند اما می‌توانند یکی از خطرناکترین ناقل‌ها باشند و به همین دلیل تعطیلی مدارس و دانشگاهها روند شیوع بیماری را به شکل قابل توجهی محدود کرد.
اما یکی از نقدها به دولت و ستاد کرونا این است که فرصت طلایی مهار بیماری را با تعلل از دست دادند و سختگیری ها با تأخیر اعمال شد.
این نقد منصفانه‌ای نیست. از لحظه‌ای که درخصوص ورود بیماری به کشور به قطعیت رسیدیم، ستاد ملی کرونا را تشکیل دادیم. رئیس‌جمهور شخصاً فرماندهی مدیریت بحران را به‌عهده گرفته و اقدامات کنترلی را سریعاً آغاز کردیم. عرض کردم، مرحله اول طرح فاصله‌گذاری از همان ابتدای کار با تعطیلی مدارس و دانشگاهها و مراکز تجمع آغاز و قدم به قدم با توجه به نظر متخصصان امر و مصوبات ستاد ملی کرونا، تکمیل یا تشدید شد. طرح بسیج ملی مقابله با کرونا یکی از عظیم‌ترین کارهایی بود که در سطح جهان برای مقابله با کرونا از سوی یک کشور انجام شد، ده‌ها میلیون نفر در جریان این طرح غربالگری شدند. به جای رویکرد انفعالی با رویکرد فعالانه سراغ بیماری رفتیم. تشخیص زودهنگام و جداسازی بیماران کرونایی اگرچه در مقاطعی آمار مبتلایان ما را بیشتر کرد، اما در فرآیند مراقبت و کاهش آمار مرگ و میر بسیار مؤثر بود. سیاست عملیاتی ما در مقابله با کرونا کاملاً با محوریت متخصصان طراحی و تکمیل و اجرایی شد. تأخیر و تعللی در کار نبود، هر آنچه متخصصان تشخیص دادند، سریعاً اجرایی شد؛ از تعطیلی مدارس و دانشگاهها گرفته تا تعطیلی اماکن مقدسه‌ای که کمتر کسی گمان می‌کرد، تعطیل شوند. معتقدم توفیق نسبی ایران در مدیریت بیماری در مقایسه با بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا نیز از همین تخصص‌محوری و هوشمندی در انتخاب روش درست نشأت گرفته است.
توضیح دهید که چرا قم همان ابتدای ورود بیماری قرنطینه نشد، یا فراتر از آن چرا ایران به سمت قرنطینه کامل نرفت؟ چه ملاحظات و موانع یا ارزیابی هایی در این باره وجود داشته است؟
در طول تقریباً دو ماه گذشته در مقابله با کرونا طیف متنوعی از راهکارها را از نظر میزان مداخلات دولت‌ها شاهد بودیم که امروز نتایج هر یک مشخص شده و می‌توان درباره اثربخشی‌شان قضاوت کرد. به‌عنوان مثال کشورهای ایتالیا و اسپانیا از مداخله حداکثری یا همان قرنطینه کامل به تعبیر شما استفاده کردند اما خب این روش در این کشورها همانطور که می‌دانیم جواب نداد. لذا این پیش‌فرض که استفاده از قرنطینه کامل، منجر به کنترل سریعتر بیماری می‌شد، با توجه به تجربه کشورهای دیگر و آمارهای سازمان بهداشت جهانی، امروز مخدوش شده است. متخصصان ما در نظام سلامت، از همان ابتدا نگاهشان این بود که قرنطینه کامل- چه در خصوص قم و چه در خصوص شهرهای دیگر- کارساز نخواهد بود و به جای آن الگویی خاص جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با بیماری طراحی و پیشنهاد کردند که در هفته‌های گذشته به صورت گام به گام اجرایی شده است. گذشته از این، عجیب این است که امروز کسانی منتقد قرنطینه نشدن قم شده‌اند که در زمان اعلام موضوع بیماری در کشور، آن را پروژه سیاسی دولت برای تأثیرگذاشتن در انتخابات و غیره می‌دانستند.
تحریم‌ها و سختی‌ها در تأمین نیازمندی‌های اقتصادی و بهداشتی چقدر در اتخاذ الگوی ایرانی تأثیر داشته است؟ آیا اگر این موارد نبود ممکن بود ما الگوی دیگری اتخاذ می‌کردیم؟ مشخصاً تحریم‌ها چه تأثیرات سویی در مقابله با کرونا داشته است؟
به هر حال سیاست‌گذاری‌ها در حد مقدورات و با توجه به واقعیات طراحی و اجرا می‌شود. ما به جرأت، تنها کشوری هستیم که به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم از تمام ظرفیت خود برای مهار کرونا استفاده کنیم. حتماً اگر تحریم‌ها وجود نداشت و به همه منابع و ظرفیت‌های خودمان دسترسی داشتیم، خصوصاً در مدیریت پیامدهای اقتصادی کرونا، دستمان بازتر بود. با وجود این، دولت اجازه نداده تا این لحظه، محدودیت‌های تحریمی، به انفعال و امتناع در تصمیم‌سازی منجر شود. ما امروز در تولید اقلام بهداشتی پیشگیری از کرونا تقریباً بازار را به ثبات رسانده‌ایم، نیازمندی‌های عمده بیمارستانی، از جمله در زمینه لوازمی همچون ونتیلاتورها به همت شرکت‌های دانش‌بنیان در درون کشور تأمین شده است و از لحاظ تأمین مایحتاج عمومی، ذخیره بسیار خوبی داریم. مقابله ما با کرونا، نبرد نابرابر است. چون علاوه بر کرونا، توامان با تحریم و تروریسم اقتصادی امریکا نیز در حال جنگیم. با این حال به همت زحمت‌کشان نظام سلامت، تولیدکنندگان، همراهی مردم و تلاش دولت، تا این لحظه در این نبرد نابرابر سربلند بوده‌ایم. هزاران نفر چه در بخشهای مختلف حاکمیتی و چه در بخش خصوصی، از جان‌شان مایه گذاشتند تا از جان و سلامت مردم حفاظت شود.
با وجود همه اقدامات انجام شده به گفته وزیر بهداشت ما هنوز به مرحله کنترل و مهار نرسیده‌ایم. این ناشی از مناسب نبودن اقدامات ستاد ملی کروناست یا بی‌توجهی بخش‌هایی از مردم به دستورالعمل‌ها یا هیچ کدام و ذاتی ویروس کروناست؟
کرونا امروز یک بیماری عالمگیر و مسأله‌ای است که همه کشورها با آن درگیرند. بخش عمده کشورهایی که درگیر این بیماری‌اند به گواه سازمان بهداشت جهانی، از ما در مدیریت بیماری عقب‌ترند. آمار و ارقام اعلامی بعضی کشورها هم که از غلبه کامل بر کرونا یا کنترل آن پیش از شیوع خبر می‌دهند، محل بحث متخصصان و کارشناسان است. ما طبق آمار و ارقام سازمان بهداشت جهانی و در مقایسه با کشورهای دیگر، توفیق نسبی در مدیریت بیماری داشته‌ایم و این نشانه کارآمدی سیاست‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا و همراهی اکثریت مردم است. آنچه وزیر بهداشت بیان کرده‌اند ناظر به ارزیابی عملکرد نیست، ناظر به این است که مبادا مردم و مسئولان در ادامه اجرای سیاست‌های کنترلی و راهبرد فاصله‌گذاری دچار تردید و تزلزل شوند. ما در حال حاضر عملکرد خوبی داشته‌ایم اما مثل اغلب کشورهای دنیا هنوز به مرحله مهار بیماری نرسیده‌ایم. هر گونه بی‌توجهی و کم‌دقتی در هفته‌های آتی ممکن است هر چه تا کنون رشتیم را پنبه کند. بنابراین لازم است با دقت و تمرکز بالا، همچنان توصیه‌های متخصصان را مد نظر قرار دهیم.
آیا دولت در مقابله با کرونا از اختیارات کافی برخوردار بوده است؟ در این مسیر به جز فشارهای خارجی آیا با تهدیدات یا مداخلات داخلی هم روبه رو بوده است به نحوی که ناچار به تغییر تصمیم های خود شود؟ وزیر بهداشت در مجلس گفته بود برخی توصیه کرده بودند شیوع کرونا در ایران را قبل از انتخابات اعلام نکنید. موارد دیگری هم از این دست بوده است؟
ستاد ملی مبارزه با کرونا در واقع یک ستاد فراقوه‌ای است و خوشبختانه از اختیاراتی در حد شورای عالی امنیت ملی برخوردار شده است. همانطور که رئیس‌جمهور محترم هم چند بار اشاره داشتند، در مسئله کرونا، وفاق حداکثری بین تمام ساختارهای حاکمیتی در کشور بوجود آمده و همه به طور یکپارچه تمام امکانات و توان خود را برای مقابله با بیماری بسیج کرده‌اند و در این میان حمایت‌های رهبر انقلاب اسلامی نیز فوق‌العاده کارگشا و حائز اهمیت بوده است. لذا با این یکپارچگی که بوجود آمده، اساساً کارشکنی و مقاومت یا مداخله به تعبیر شما اساساً مجال بروز و ظهور نداشته است. آنچه از قول وزیر محترم بهداشت نقل شده، ناظر به دیدگاههای مختلف در فرآیند مشاوره است نه اعمال فشار به دولت یا وزارت بهداشت. در این خصوص، از همان 30 بهمن که بحث شناسایی دو مورد مبتلا به کرونا به قطعیت مطرح شد، رئیس‌جمهور به وزیر بهداشت مأموریت داد که همان روز موضوع به مردم اعلام و با شفافیت کامل در این باره رفتار شود. از آن روز تا کنون صداقت و شفافیت مبنای رویکرد دولت در حوزه اطلاع‌رسانی در خصوص کرونا بوده است.
اگر یکپارچگی وجود داشته، چرا شما چندباری از برخی انتقادات و فضاسازی‌ها گلایه کردید...
گلایه من البته مربوط به ساختارهای حاکمیتی نبود، در رابطه برخی نیروهای سیاسی منتقد دولت بود. البته در میان نیروهای سیاسی هم شاهد همراهی حداکثری بودیم با این حال در شرایطی که نیازمند وحدت و یکپارچگی کامل هستیم، همان حداقل فضاسازی و تخریب هم واقعاً زیاد است. ما با انتقاد مشکلی نداریم، شاید وسیع‌ترین نگاه در مواجهه با انتقادات نیز در این دولت بوده. با این حال زمانی هست که مردم عمیقاً نگران و مضطربند و افکار عمومی ملتهب است. فضاسازی‌های دروغین در این شرایط اثر چندبرابری دارد و به شدت مخرب است. وقتی چشم امید مردم برای کنترل بحران به دولت است و رئیس‌جمهور برای مدیریت بحران شخصاً در وسط میدان است و از قضا برنامه کاری ایشان هم منتشر شده. اینکه دوباره فردی می‌آید و می‌گوید کرونا با جلسات هفته‌ای یک بار کنترل نمی‌شود، معنایش نوعی عدم فهم نسبت به شرایط کشور و واقعاً فراتر از رقابت‌های مرسوم سیاسی و بگومگوهای طبیعی است. الان که وقت تسویه حساب سیاسی نیست، دیگر چه بحرانی باید رخ دهد که بعضی از دوستان ما عملیات روانی و تخریب را متوقف کنند؟ من عرضم این بود که در شرایطی که مسأله جان مردم در میان است، هر اقدامی که تمرکز دستگاههای مسئول را از اصل به حاشیه ببرد، کنشی غیرمسئولانه است.
دولت برای مقابله با کرونا با چه موانع و مشکلاتی مواجه است؟
مشکلات زیادی برای مدیریت بحران کرونا پیش کشور وجود داشته و دارد اما این مشکلات خوشبختانه با همت و تلاش قهرمانان مبارزه با کرونا، نتوانسته باعث توقف ما شود. ما در ایام مبارزه با کرونا، در بخشهای مختلف قهرمانان زیادی داشته‌ایم. از زحمت‌کشان نظام سلامت که در خط مقدم قرار دارند گرفته تا متولیان دولتی درگیر مسأله، تولیدکنندگان و فعالان صنایع، از شرکت‌های دانش‌بنیانی که نیازمندی‌های اساسی ما را تولید می‌کنند تا فعالان تامین زیرساخت‌های ارتباطات، از فعالان تأمین آب و برق و گاز کشور تا همه کارکنان حوزه خدمات. از تجار و بازرگانان تا همه کارکنان سیستم حمل و نقل و توزیع کالا. از نانواها و کارکنان فروشگاههای زنجیره‌ای و سوپرمارکت‌ها تا نامه‌رسان‌های پست و پاکبانان شهرداری و ... . فهرست این قهرمانان که خیلی‌هاشان گمنام هم بودند، بیش از اینها قابل ادامه دادن است. از تک تک آنها تشکر می‌کنم؛ آنها باعث شدند که ما علی‌رغم محدودیت‌ها بتوانیم از سد مشکلات عبور کنیم.
اگر بخواهید فقط یک مشکل را از بین مشکلات انتخاب کنید، در حال حاضر مهمترین مشکل دولت در مقابل کرونا از چه جنسی است؟ اقتصادی، امنیتی، بهداشتی، اجتماعی و اعتماد عمومی یا موارد دیگر؟
اگر بخواهم اولویت‌بندی کنم، کماکان مهمترین مشکل ما تحریم است. ما باید بتوانیم برای مقابه با کرونا از تمام ظرفیت و امکانات خود استفاده کنیم. تداوم تحریم در شرایط همه‌گیری کرونا، نه فقط اقدامی علیه مردم ایران که جنایت علیه بشریت است. کرونا امروز یک مسأله جهانی است و اینکه ایران نتواند با تمام ظرفیت و منابع خود به جنگ این بیماری برود، عواقبی دارد که دامن همه کشورها را می‌گیرد. جهان باید در مقابل این سیاست جنایت‌گونه بایستد یا حداقل تبعیت از تحریم‌های یک‌جانبه امریکا را متوقف کند. هرگونه طرفداری از تحریم ایران از سوی هر فرد و گروه و کشوری امروز تجارت با جان ایرانیان است و آنها که به این تجارت اشتغال دارند، بدانند که این لکه ننگین از پیشانی‌شان پاک‌شدنی نیست.»