جوانان توانمند در هر عرصه‌ای با ایده‌هایی نو وارد می‌شوند و تغییر و تحولات گسترده‌ای به ارمغان می‌آورند. علاوه بر این جمعیت جوان در هر کشوری از مولفه‌های قدرت محسوب می‌شود. براساس شواهد پیری‌جمعیت آسیب‌پذیری جامعه را در برابر ویروسی مثل کرونا افزایش می‌دهد.
مسئله جمعیت ابعاد اقتصادی و فرهنگی و حتی سیاسی زیادی دارد. در این جهت دولت‌ها و حکومت‌ها سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کنند. در ایران از اواخر دهه شصت سیاست‌های کنترل جمعیت اعمال شد. اما جلوی این سیاست‌ها در زمان مناسب خود گرفته نشد و سیر نزولی جمعیت با سرعت ادامه یافت. به طرزی که نرخ باروری ایران به زیر نرخ جایگزینی رسید.
به طوری‌که روند فرزندآوری ایران در سال‌های اخیر نیز نابسامان می‌باشد. میزان فرزند آوری برای حفظ جمعیت باید حداقل 2.1 فرزند به ازای هر مادر باشد اما براساس آخرین گزارش بانک جهانی این میزان برای ایران 1.7 فرزند به ازای هر زن بوده‌است. این در حالی است که طبق آمارها میزان تولد در سال 1396 نسبت به سال 1395، 0.77 درصد کاهش پیدا کرده‌است. آمارهای سال 1397 نیز در رابطه با جمعیت تامل برانگیز هستند. براساس آمارها در طی یک سال از 1396 تا 1397 بیش از یک صد و بیست هزار تولد کاهش یافت. این بدان معناست که طی این یک سال 8/5 درصد از کل تعداد تولدهای کشور را از دست داده‌ایم[1].
اما شاید خیلی‌ها به استناد آمارها ادعا کنند که روند جمعیتی ایران صعودی است. اما ترکیب جمعیتی چیز دیگری را نشان می‌دهد. در واقع همان‌طور که ذکر شد نکته مهم در بحث جمعیت، جوانان هستند. براساس آمار سرشماری سال 95 سهم میان سالان از کل جمعیت به 44.8 درصد رسیده‌است. همین‌طور باید یادآور شد که اگر به همین صورت ادامه پیدا کند تا سال 1420 یک سوم جمعیت ایران را سالمندان تشکیل خواهند داد.
این مسئله بحران بسیار بزرگی می‌باشد. این نوع ترکیب جمعیتی و پیر شدن جمعیت عواقب زیان‌باری برای جامعه خواهد داشت. جوانان نیروی کار محسوب می‌شوند و موجب تحرک و شکوفایی در عرصه‌های مختلف هستند. همچنین در مواقع بحران و جنگ جوانان به عنوان مولفه تاثیرگذار و نجات‌دهنده می‌باشند. مثال بارز این مسئله کشور ایتالیا می‌باشد که در بحران بیماری کرونا به دلیل پیری جمعیت، آمار مرگ و میر به شدت بالا رفت و قادر به ارائه خدمات درمانی به افراد بیمار نبودند.
پیری جمعیت آسیب‌پذیری در برابر ویروسی مثل کرونا را افزایش می‌دهد
در همین راستا بر اساس گزارش موسسه ملی تحقیقات سلامت، درحالیکه میانگین سنی ابتلا به کرونا در کشور 51.7 سال است، میانگین سنی فوت شوندگان بیش از 68 سال را نشان می‌دهد. بنابراین در صورت وقوع بیماری همه‌گیری نظیر کرونا ویروس، جمعیت جوان خود عاملی بازدارنده برای جلوگیری از صدمات و هزینه‌هایی است که ویروسی نظیر کرونا به کشورها تحمیل می‌کند. همچنین با توجه به شواهد، یکی از تبعات پیری جمعیت آسیب‌پذیری کشور در برابر ویروس و بیماری‌هایی نظیر کرونا است. این مسئله در آمار فوت‌شدگان کشورهای پیر اروپایی نظیر ایتالیا و اسپانیا به وضوح قابل مشاهده است.[2]
یکی از این سیاست‌ها که برای کنترل جمعیت نیز بسیار به کار رفت و در جامعه نفوذ کرد، فرهنگ‌سازی می‌باشد. فیلم‌ها و سریال‌های آن دوره همه خانواده‌های موفق دارای فرزند کم را نشان می‌دادند و تعداد فرزندان حول یک یا دو نفر بود این مسئله بر ناخودآگاه افراد جامعه تاثیر می‌گذارد. علاوه بر بعد فرهنگی بعد اقتصادی نیز بسیار موثر می‌باشد.
بیمه کردن تمامی فرزندان و سیاست‌های تشویقی اقتصادی برای هر فرزند می‌تواند مفید باشد. علاوه بر این به مواردی هم‌چون مرخصی زایمان هم برای پدر و مخصوصا برای مادر باید مورد توجه قرار گیرد. با آن‌که قوانینی در جهت مرخصی زایمان برای مادران وجود دارد، سازمان‌های مختلف در این امر متفاوت رفتار می‌کنند. در برخی از سازمان‌ها و ادارات سخت‌گیری‌های زیادی برای مادران باردار اعمال می‌کنند و حتی به تحقیر این مادران نیز می‌پردازند!
-----------------------------------------------------------------------------------------------
* دبیر کارگروه زنان و خانواده انجمن مستقل دانشگاه تهران
[1] https://www.eghtesadonline.com/n/1lGe
[2] .http://nihr.tums.ac.ir/Item/782?AspxAutoDetectCookieSupport=1