امروزه آسانسور به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی انسان‌ها تبدیل شده و امنیت آن چه در بخش خانگی و چه در استفاده‌های سازمانی، بخش بسیار مهمی از این صنعت محسوب می‌شود. یکی از مقدمات عملیات اجرایی نصب آسانسور، آهن‌کشی آسانسور یا استراکچر است. اجرای صحیح و استاندارد آهن‌کشی آسانسور نیز در حیطه امنیت آن دسته‌بندی می‌شود. نیروهای وارده از طرف قطعات مکانیکی آن اعم از دینامیکی و استاتیکی، توسط آهن‌کشی تحمل می‌شود.
همان‌طور که می‌دانید توسعه شهری همزمان با افزایش ارتفاع ساختمان‌ها صورت گرفته و ادامه می‌یابد. این امر باعث افزایش پیچیدگی ساخت و ساز نیز شده است. آسانسورها نیز به عنوان بخش کارا، مهم و حیاتی ساختمان‌های بلند، از این امر مستثنی نبوده‌اند. آهن‌کشی آسانسور بخشی از فرآیند ساخت و اجرای آن بوده و نیازمند دقت و تخصص در این زمینه است. زیبایی و کارایی یک آسانسور بدون برخورداری از امنیت، اهمیتی ندارد. در حقیقت امنیت در این محصول، کارکرد اصلی آن است. برای تحقق این هدف، به کارگیری و استفاده از به‌روزترین استانداردها توسط افراد متخصص در تمام مراحل ساخت و اجرا، از جمله مرحله آهن‌کشی آسانسور واجب و ضروری است. آهن‌کشی علاوه بر اینکه در اجرا و ساخت آسانسور به کار می‌رود، در نمای ساختمان نیز کاربرد مهمی دارد.
هدف از آهن‌کشی آسانسور چیست؟
همان‌طور که می‌دانید، آسانسور به صورت عمودی جابه‌جایی بار یا مسافر را انجام می‌دهد. در آهن‌کشی آسانسور اغلب از محصولات فولادی همچون ناودانی استفاده می‌شود بنابراین تغییر قیمت ناودانی در بازار اثر مستقیم در قیمت نهایی نصب و اجرای آسانسور در سازه‌ها را دارد.
برای حرکت عمودی کابین، نیاز به حداقل دو ریل راهنمای صلب است که به صورت عمودی قرار گرفته باشند. بنابراین قبل از نصب کابین آسانسور، آهن‌کشی آن اجرا می‌شود. به عبارت دیگر به عملیات اجرای سازه در چاه آسانسور، آهن‌کشی می‌گویند. این فرآیند از چهار ستون و تعدادی کلاف (حلقه) تشکیل شده که این کلاف، چهار ستون را در فواصل مختلف به یکدیگر وصل می‌کند. معمولا محاسبات مربوط به فواصل این کلاف‌ها توسط نرم‌افزارهای تخصصی صورت می‌گیرد. هدف از طراحی آهن‌کشی، علاوه بر تحمل نیروهای استاتیکی و دینامیکی وارده از طرف آسانسور، تثبیت موقعیت ریل‌های کابین و نیز وزنه می‌باشد و از این جهت ساختاری ضروری به شمار می‌رود. حداقل بودن لرزشها، از ویژگی‌های یک آسانسور مناسب و استاندارد است. کیفیت آهن‌کشی پارامتری است که به طور مستقیم در کاهش لرزشها تاثیرگذار است.
در آهن‌کشی آسانسور از چه مواد و فلزاتی استفاده می‌شود؟
نصب و اجرای یک آسانسور استاندارد و ایمن طبق نقشه صورت می‌گیرد. نقشه آهن‌کشی توسط طراح تنظیم می‌شود. سایز و نوع آهن‌آلات مورد نیاز نیز مطابق با نقشه طراح قابل استخراج است. پس از نصب آهن‌آلات در ساختمان، از ضد زنگ مات استفاده و سپس در ادامه نصب آسانسور اجرایی می‌شود. در زیر درب و سردرب طبقات، محل اتصال ستون‌ها و پلیت‌ها، محل پشت بند ستون‌ها و ریل‌ها، برای کلاف‌ها و ستون‌ها از فلز آهن استفاده می‌شود. معمولا برای موارد با تعداد توقف پایین (کمتر از 15 توقف) برای ستون‌ها از نبشی و برای کلاف‌ها از ناودانی استفاده می‌شود. محصولات مورد استفاده برای آهن‌کشی ساختمان بیشتر به صورت تیرآهن، نبشی و ناودانی است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در هزینه نهایی ساخت، طراحی، نصب و اجرای آسانسورها عواملی مانند قیمت مواد اولیه و آهن آلات تاثیرگذار خواهند بود.
مراحل آهن‌کشی آسانسور
جهت رسیدن به نتیجه مطلوب لازم است مراحل کار تعیین شود و بر طبق آن عملیات اجرایی شود تا از نهایت دقت و سرعت عمل برخوردار باشد. در زیر به شرح این مراحل پرداخته خواهد شد:
-
نقشه آهن‌کشی نصب آسانسور: همان‌طور که ذکر شد تهیه نقشه آهن‌کشی بسیار ضروری و مهم است. زیرا کمک می‌کند تمام محدودیت‌های محل اجرا شناسایی شده و از پیش راه حل آن‌ها مشخص شود.
-
شاقول‌ریزی جهت اجرای سازه در چاه آسانسور: انجام این مرحله جهت محاسبه خطای چاه، ضروری است. در صورتی که در چاه آسانسور، ناشاقولی وجود داشته باشد و پودرها و تیرها همسان نباشند، داخلی‌ترین پودر ملاک قرار می‌گیرد. برای انجام این کار فردی از روی پشت بام و چاه آسانسور، نخ ریسمان را آویزان و در هر گوشه هر دو دیوار را شاقول‌ریزی می‌کند. در تمام طبقات نیز داخلی‌ترین دیوار در نظر گرفته شده و مقدار اختلاف اندازه آن با معادلش در پشت بام اندازه‌گیری می‌شود. این عملیات برای هر چهار گوشه انجام شده تا خطای چاه بدست آید.
-
تعیین محل قرارگیری پلیت‌ها: پلیت‌گذاری بیشتر در ساختمان‌های با اسکلت بتنی مطرح است، زیرا در ساختمان با اسکلت فلزی از اتصالات فلزی استفاده می‌شود. بهترین و صحیح‌ترین شکل پلیت گذاری به صورت افقی در چهار گوشه چاه است؛ زیرا باعث مهار بهتر نیروهای وارده می‌شود. قبل از انجام آهن‌کشی لازم است روی پلیت‌ها که با سیمان پر شده‌اند، پاک شود.
-
تعیین خط تراز یا خط مبنا: خط تراز خطی است که آهن‌کشی آسانسور از سمت ورودی باید با آن موازی باشد. دیواری در جلوی چاه آسانسور و یا لبه پشت بام، می‌تواند به عنوان خط تراز در نظر گرفته شود. در مرحله بعد الگوی اندازه‌گیری تعیین شده، باید توسط آرماتور صاف و یا ناودانی و با روش‌هایی مانند جوشکاری و گچکاری تثبیت شود.
کلاف‌بندی: آهن‌آلات کلاف با توجه به اندازه‌های به دست آمده از چاه آسانسور برش داده می‌شوند. در ورودی آسانسور از کلاف استفاده نمی‌شود. در ضمن کلاف‌ها باید به صورت تراز اجرا شوند. تعداد کلاف‌های مورد نیاز در چاه آسانسور به شکل زیر است:
یک کلاف در چاه با فاصله 30 سانتیمتر از کف آن
سایر کلاف‌ها با فاصله حداقل 120 تا حداکثر 250 سانتیمتر از یکدیگر
یک کلاف با فاصله 30 سانتیمتر زیر کلاف دال
کلاف دال: باید از جنس ناودانی و یا تیرآهن 18 یا 20 باشد. این کلاف دورتادور چاه چرخانده می‌شود. قسمت فرورفته ناودانی کلاف باید به سمت درون چاه قرار بگیرد. برای محکم کردن این کلاف باید به غیر از جوش دادن از نبشی‌‌های زیر سری هم بهره گرفت. توجه به اجرای کلاف به صورت تراز نیز ضروری است.
محاسبه سایز و میزان آهن آلات مورد نیاز: ارتفاع کل سازه اولین چیزی است که برای محاسبه آهن‌آلات مورد استفاده در چاه آسانسور باید بدانیم. سپس با در نظر گرفتن فضای بالاسری و ارتفاع طبقات می‌توان ارتفاع کل آهن‌کشی و در نتیجه میزان آهن‌آلات را به دست آورد. فاصله کف چاه آسانسور تا سطح توقف اول را چاهک می‌گویند که این فاصله نیز در اندازه‌گیری باید لحاظ شود. همچنین فاصله کف توقف آخر تا سقف چاه نیز که اورهد نامیده می‌شود، باید در نظر گرفته شود. از طرفی پس از محاسبه نهایی ارتفاع، این اندازه می‌بایست چهار برابر شود زیرا در آهن‌کشی چهار ستون با این ارتفاع نیاز خواهد بود.
تعیین محل جوشکاری در نقاط اتصال: محل جوش در نقاط اتصال با توجه به نیروهای خارجی وارده تعیین می‌گردد. تعیین این نقطه باید توسط افراد متخصص انجام شود. از آن‌جایی که بار آسانسور ماهیت دینامیکی دارد، اتصال دو نبشی در طول، باید با ورق انجام شود و از اتصال لب به لب آن‌ها خودداری گردد.
نحوه جوشکاری: از جمله عوامل تاثیرگذار در تامین استحکام مورد نیاز در آهن‌کشی آسانسور، جوشکاری مناسب است. جوشکاری در قسمت آهن‌کشی آسانسور توسط جوش‌‌های سربالا انجام می‌شود و از این رو نیاز به دقت و مهارت یک جوشکار ماهر دارد.
در اجرای مراحل آهن‌کشی آسانسور به چه نکاتی باید توجه شود؟
اجرای آهن‌کشی آسانسور در ساختمان‌های اسکلت فلزی با اجرای آن در ساختمان‌های اسکلت بتنی تفاوت‌های اندکی دارند که باید به آن‌ها توجه شود. در صورتی که ساختمان از نوع اسکلت فلزی باشد، می‌توان یکی از ستون‌های خود ساختمان که در گوشه چاه آسانسور قرار گرفته را به عنوان یکی از ستون‌های مورد نیاز آسانسور در نظر گرفت.
همان‌طور که گفته شد امنیت آسانسور بسیار نکته مهمی است. با مطالعه مقاله راهنمای کامل زیرسازی و شاسی‌کشی نمای ساختمان می‌توانید اهمیت این موضوع را درک کنید.
در ساختمان‌های اسکلت بتنی، مهم‌ترین نکته محل قرارگیری پلیت‌ها است. پلیت‌ها برای اتصال ستون‌ها به طبقه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زمان بتن‌ریزی سقف، محل قرار گرفتن پلیت‌ها باید مشخص شود. بهتر است پلیت‌ها به جای حالت سپری، روی سقف و چهار کنج چاه آسانسور اجرا شوند، زیرا به این شکل، بار حاصل از ستون به خوبی تحمل می‌شود. پلیت‌ها در زمان آرماتوربندی ساختمان نصب می‌شوند. چاه‌هایی که دیوارچینیشان انجام شده است، برای ایمنی در زمان آهن‌کشی به اجرای داربست نیاز دارند. بالابر نیز برای جابه‌جا کردن آهن‌آلات باید بالای چاه قرار داشته باشد.
در هنگام آهن‌کشی آسانسور، محل سوراخ‌های سکوی موتورخانه باید مشخص شود. توجه داشته باشید که کشیدن دیوار چاه قبل از آهن‌کشی و ریل‌گذاری، مشکلات زیر را به دنبال خواهد داشت:
سخت شدن عملیات آهن‌کشی
پایین آمدن دقت اجرای کار
بالا رفتن هزینه‌ها؛ احتمال شکستن سفال، خراب کردن سیمان‌کاری و در مواردی نیاز به ایجاد داربست.
کاهش ایمنی و افزایش احتمال سقوط پرسنل
طولانی‌تر شدن زمان اجرای کار
جمع‌بندی
همان‌گونه که ذکر شد، در آهن‌کشی آسانسور تهیه نقشه طراحی بسیار مهم است. پس از آن تمام مراحل نصب و اجرای آسانسور باید با دقت و توسط افراد ماهر و متخصص انجام گیرد تا در نهایت آسانسور از ایمنی کافی برخوردار باشد و از فجایع احتمالی جلوگیری شود. پیشرفت تکنولوژی در زمینه آسانسورها و امنیت آن‌ها، همواره بازبینی و تغییراتی را در زمینه استانداردهای لازم برای اجرای آن‌ها می‌طلبد. در این میان مهم‌ترین استاندارد شناخته شده، استاندارد جهانی سازمان ASME است که به صورت وسیع و بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حوزه امنیت طراحی، ساخت، نصب، کارکرد، بازرسی، تست تا نگهداری و تعمیر آسانسورها در استانداردهای این سازمان به صورت جامع و برای تمامی انواع آسانسورها نکات و ضوابط ارائه شده و توجه به آن‌ها جهت تامین امنیت ضروری است.