باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: تانک‌ها به عنوان یکی از تسلیحات و تجهیزات اصلی میدان نبرد‌های زمینی در جنگ‌های کلاسیک و نبرد‌های پدافندی یا آفندی نقش مهمی را در این حوزه ایفا می‌کنند. کشور‌های مطرحی در جهان مانند انگلستان، آلمان، روسیه و چین از کشور‌های مهم در تولید انواع تانک‌ها در جهان هستند. کشورمان در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی یکی از خریداران عمده تسلیحات در دنیا به شمار می‌رفت و انواع تانک‌های جدید آن روز‌ها را در اختیار داشت. تجهیزاتی که برای نیروی زمینی آن روز‌ها بسیار مهم بود و در جنگ تحمیلی نقش خود را نشان داد، نقشی که بعد‌ها و در طول هشت سال دفاع مقدس با تحریم‌های آمریکا کمرنگ شد. نقطه ضعف ارتش ایران در دفاع مقدس نبود تجهیزات و قطعات مورد نیاز برای تجهیزات و تسلیحات خود بود.
این تجهیزات به دلیل عدم تامین قطعات تحت تحریم‌های آمریکا مدتی ناکارآمد شده و از چرخه عملیاتی خارج شدند؛ اما در همان دفاع مقدس و به دلیل نیاز عملیاتی ایران به انواع تجهیزات فعالیت بزرگی آغاز شد به نام نهضت قطعه سازی. نهضتی که نه تنها در آن تمام قطعات مورد نیاز ایران در صنایع دفاعی تامین می‌شد، بلکه هدف این بود که تجهیزات و تسلیحات جدید نیز طراحی و ساخته شوند. در کنار سایر تجهیزات و تسلیحات ایران تانک‌ها یکی از تجهیزاتی بودند که فرآیند اورهال و بازآماد آن‌ها آغاز شد و تانک‌های جدیدی نیز طراحی شد.
تانک‌های آمریکایی از خانواده تانک‌های پاتون یا سری ام یکی از تانک‌هایی بود که ایران دو نوع ام ۴۸ و ام ۶۰ از آن‌ها را در اختیار داشت و در چرخه عملیاتی به خوبی از آن‌ها بهره می‌گرفت. تانک‌هایی که بخش مهمی از توان و ستون فقرات قوای زرهی ایران بودند و ارتش کشورمان به دلیل ویژگی‌های خوب آن‌ها بر روی این سری از تانک‌ها حساب خاصی باز کرده بود.
تانک ام ۶۰ و ویژگی‌های آن
تانک ام ۶۰ پاتون از انواع تانک‌های آمریکایی است که ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به یگان‌های زرهی خود اضافه کرد و در دوران جنگ تحمیلی نیز این تانک نقش موثری در دفاع از کشورمان داشت. این تانک به دلیل ویژگی‌های خوب و مناسب خود در بسیاری از کشور‌ها مانند آرژانتین، افغانستان، بوسنی و هرزگوین، بحرین، برزیل، مصر، جمهوری اسلامی ایران، رژیم صهیونیستی، اردن، لبنان، مراکش، عمان، پرتغال، عربستان سعودی، اسپانیا، سودان، جمهوری چین، تایلند، تونس، ترکیه، یمن هنوز به صورت فعال حضور دارد و ارتش کشور‌های اتریش، یونان، ایتالیا، آمریکا و اتیوپی از کاربران سابق این تانک‌ها هستند.
نکته مهم در استفاده از این تانک در ایران این است که ایران استاندارد صمصام را برای ارتقا و بهینه سازی تانک‌های ام ۶۰ طراحی و بر روی آن‌ها پیاده سازی کرده است.
تانک صمصام و ویژگی‌های آن
تانک صمصام با ابعاد ۶/۹۴ متر طول، ۳/۶۳ متر، ۳/۲۱ متر و وزن ۴۶ تنی خود می‌تواند ۴ نفر را به عنوان کاربران در خود جای دهد. زره این تانک از انواع زره‌های ۱۵۵ میلی‌متری است. صمصام با استفاده از تسلیحاتی همچون توپ ۱۰۵ میلی‌متری ام ۶۸ و تیربار ۷/۶۲ میلی‌متری ام۷۳ هم‌محور می‌تواند علاوه بر دفاع از خود، دشمنان را نیز در میدان‌های نبرد غافلگیر کند. موتور این تانک می‌تواند با یک بار سوخت‌گیری یک هزار و ۴۵۷ لیتر در خود سوخت ذخیره کند تا در هنگام نیاز با قدرت حدود ۷۵۰ اسب بخار و با سرعت ۴۸ کیلومتر در ساعت به برد موثر ۵۰۰ کیلومتر در جاده‌ها دست پیداکند. وقتی این تانک در جاده‌ها و یا میدان‌های نبرد با دست انداز‌ها و تپه‌ها مواجه می‌شود در هنگام پرش از آن‌ها به ارتفاع ۳/۲۱ متر می‌رسد.
با نگاهی دقیق تر به تانک های صمصام و ام ۶۰ مشاهده می کنیم که بیشتر ویژگی های این دو به یکدیگر شباهت دارد و تفاوت های آن ها در نوع بهینه سازی هایی است که در تانک صمصام انجام شده است.
تانک ام ۶۰ چگونه به تانک صمصام تغییر کرد؟
چند سامانه طراحی شده برای تانک ام ۶۰، علاوه بر ارتقا و به روزرسانی، آن را به یک تانک مهم و استراتژیک تبدیل کرده است. نخستین ارتقا در بخش سامانه‌های دید در شب ایجاد شده است که یکی از نیاز‌های هر کدام از خودروهای زرهی مانند تانک‌ها به شمار می‌رود. برای این که راننده و سایر کاربران در میدان‌های نبرد بتوانند شعاع دیدی خوبی داشته باشند، پریسکوپ این قابلیت را برای تانک صمصام ایجاد کرده تا علاوه بر دید در شب، کاربر این تانک بتواند وسعت دید ۳۰ درجه در میدان را برای خود داشته باشد و باز و بسته کردن این وسیله تنها در حدود ۳۰ ثانیه وقت نیاز دارد.
ارتقای بعدی در تانک صمصام در قسمت پایدارکننده توپ است که در راستای عمودی و افقی عمل می‌کند. ویژگی‌های دیگری همچون طراحی و تعبیه ماهیت الکتروهیدرولیکی نیرودهنده‌های آن، سامانه هیدرولیکی ارتقاء یافته، بهسازی صفحه کنترل ادوات برای توپچی، واحد کنترل مرکزی، ژیروسکوپ و منبع تغذیه سه فاز باعث شده تانک صمصام در میدان‌های نبرد بتواند علاوه بر داشتن سرعت عمل مناسب، به صورت دقیق و مناسب به اهداف خود شلیک کند.
یکی از ضعف‌های تانک ام ۶۰ نبود سایت اپتیکی پانورامیکی با توانمندی بزرگنمایی ۷ برابر و وسعت دید ۸/۵ درجه برای دوربین است که با طراحی جدید این قابلیت در تانک صمصام تعبیه شده و این سایت با پایداری مناسب برای پوشش جهات افقی و عمودی و بی نیاز از برجک فعالیت می‌کند. مسافت یاب لیزری دیگر سامانه‌ای است که در تانک صمصام وجود دارد که برد آن ۲۰ کیلومتر و دقت آن نیز در حدود ۱۰ متر برآورد می‌شود. نکته مثبت و مهم در سامانه مسافت یاب لیزری قابلیت لینک کردن یا مرتبط ساختن این سامانه با تبربار ضد هوایی برای دقت در هدف‌گیری است.
تانک صمصام با سامانه کنترل آتش مدرن و پیشرفته
سامانه کنترل آتش که یکی از مولفه‌های اصلی در طراحی تانک‌ها به شمار می‌رود که متخصصان سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش با بررسی و مطالعات خود این تانک را به سامانه کنترل آتش EFCS-۳ مجهز کرده اند. با استفاده از سامانه توپ ۱۰۵ میلی متری تانک صمصام می‌تواند با دقت بهتر و بیشتری اهداف را مورد اصابت قرار دهد. این سامانه علاوه بر کمک به افزایش دقت در هدف‌گیری، ویژگی‌هایی همچون افزایش سرعت هدف‌گیری و افزایش دقت در شب و روز در هنگام هدف‌گیری را فراهم می‌کند که همه این ویژگی‌های سبب می‌شود تا احتمال اصابت موفق گلوله توپ به اهداف خود را افزایش دهد. البته دیگر ویژگی تانک صمصام استفاده از چند نوع گلوله توپ است که گلوله‌های APFSDS نمونه‌ای از آن‌ها هستند.
یکی از ویژگی های مهم و راهبردی سامانه کنترل آتش تانک صمصام تجهیز به واحد (unit) مسافت یاب لیزری مخصوص و منحصر به فرد خود با دقت ۵ متر است. دریافت و محاسبه خودکار پارامتر‌های بالستیکی و محیطی برای اعمال در هدف‌گیری، محاسبه تمام دیجیتال پارامتر‌های بالستیکی در کمتر از ۰/۱ ثانیه، سامانه دید در شب نسل دو، بزرگنمایی ۷ برابر و آینه‌های پایدار شده در جهات افقی و عمودی از جمله ویژگی‌های این سامانه کنترل آتش است. این سامانه می‌تواند با دریافت اطلاعات محیطی مانند سرعت باد جانبی، دما و فشار هوا و همچنین اطلاعات حرکتی خود تانک و هدف، کار هدف‌گیری را با دقت بیشتری انجام داده و با محاسبه سریع این اطلاعات، نتیجه را به صورت خودکار به سامانه کنترل آتش اعلام می‌کند.
تجهیزات حفاظتی تانک صمصام به چه شکل عمل می‌کند؟
زره و تجهیزات امنیتی در تانک ها مانند زره های واکنشی از تجهیزات مهم در تانک ها و خودروهای زرهی به شمار می روند. از انواع جعبه‌های انفجاری در اطراف برجک و بخش جلویی تانک برای افزایش حفاظت در برابر تسلیحات ضد تانک در تانک صمصام استفاده شده است. نارنجک‌های دودزای مشابه تانک‌های جدید شرقی نیز از دیگر تجهیزات ضد تانک در تانک صمصام محسوب می‌شود.
تانک صمصام (سمت چپ) در کنار تانک ذوالفقار (سمت راست)
تانک صمصمام به سامانه بومی هشدار دهنده لیزری که توانایی پوشش ۳۶۰ درجه پیرامون تانک را دارد برای هشدار قفل شدن سلاح‌های لیزری مجهز شده است. با توجه به وفور تسلیحات ضدتانک با هدایت لیزری؛ این سامانه نقش موثری در افزایش آگاهی خدمه از محیط اطراف و کاهش خطر آسیب دیدن از ناحیه دشمن خواهد شد.