معمولاً در کشوری که نفت‌خیز است، تاریخچه تانکرهای نفت‌کش آن باید جذابیت و اهمیت خاصی داشته باشد. اما در ایران کمتر از این موضوع شنیده و خوانده‌ایم. حال اینکه عمده اقتصاد ایران بر صنعت نفت بنا شده است. حتی در اسناد تاریخ و موزه‌های مربوط به شرکت یا وزارت نفت نیز به ندرت درباره این اتومبیل‌های تاریخی کشور مطلبی موجود است. اما مطمئناً برای بسیاری از ما، زمانی که از کشف اولین چاه نفت در کشور و استخراج این طلای سیاه در ایران برای اولین بار در سال ۱۳۰۸ و در مسجد سلیمان گفته می‌شود، به این فکر می‌کنیم که در آن سال‌ها چگونه نفت خام در ایران جابجا می‌شد.

در سال‌هایی که خطوط لوله انتقال نفتی در کشور موجود نبود و به طور قطع خودرو یا تومبیلی نیز به این منظور در ایران یافت نمی‌شد. بررسی‌های ما درباره تاریخچه اولین نفت‌کش ایرانی به AP1، یک کامیون بزرگ و خاص رسید. تصاویر زیادی از این بچه غول چرخ‌دار در دسترس نیست اما درباره نحوه ساخت و سفارش آن به مستندات جالب و جذابی رسیدیم. ما را دنبال کنید.

سازنده AP1

AP1 نتیجه تلاش یک مهندس بریتانیایی متولد مجارستان بود که مأمور ساخت نفتکشی اختصاصی برای شرکت نفت انگلیس-ایران شده بود.

نیکلاس اشتر اوسلر (1966-1891) در امپراتوری اتریش-مجارستان متولد شد، قبل از جنگ جهانی اول به بریتانیا رفت و در طول جنگ به عنوان مشاور در یک شرکت تجهیزاتی نظامی مشغول به کار شد و در دهه ۱۹۲۰ به واسطه طرح‌ها و اختراعات وسایل نقلیه تاشو و دوزیست، مورد توجه ارتش بریتانیا قرار گرفت.

اشتراوس لر در سال ۱۹۳۳ به تابعیت بریتانیا در آمد و در همان سال با مشارکت مجارستانی ویس مانفرید قرارداد طراحی و ساخت نمونه‌های اولیه خودروهای نظامی را بست. دپارتمان اتومبیل WM به رهبری ژانوس کوربولی که شرکت ویس مانفرید عضوی از آن بود، در سال‌های ۱۹۲۷-۱۹۲۶ یک اتومبیل کوچک طراحی کرده بود که با استقبال خوبی مواجه نشد. لذا از این فرصت جدید به منظور جبران خسارت مالی استقبال کرد.

یکی از دلایل موفقیت طرح‌های اشتر اوسلر در زمینه خودروهای نظامی، نوع سیستم انتقال قدرت و انعطاف‌پذیری محورهای خودروهای طراحی شده توسط او بود. به طوری که هر یک از محورها قابلیت داشتند جداگانه و به صورت مجزا از یکدیگر حرکت کنند و در مسیرهای ناهموار تمام چرخ‌های خودرو به صورت همزمان و کامل روی زمین باشند.

مشخصات اولین کامیون نفتکش ایران

شرکت نفت انگلیس-ایران در سال ۱۹۳۵ سفارش ساخت یک خودرو را به اشتراوس لر داد. آن‌ها نفتکشی می‌خواستند که در جاده‌های خاکی و ناهموار ایران به راحتی حرکت کند. در واقع با توجه به عدم وجود راه‌های شوسه در ایران و همچنین عدم توسعه شبکه لوله‌های انتقال نفت، نیاز به خودرویی قدرتمند که بتواند جاده‌های خاکی را به راحتی طی کند بسیار احساس می‌شد.

 AP1 حاصل دسترنج اشتراوس لر و تیمش بود. شاسی این محصول ۷.۵ متر طول داشت و نیروی مورد نیاز برای حرکت دادن آن را یک موتور V8 با حجم ۶ لیتر تأمین می‌کرد. سقف توان این موتور ۲۰۰ اسب بخار بود. این نفتکش برای حرکت از ۴ محور استفاده می‌کرد که در میان آن‌ها ۲ محور جلو فرمان‌پذی بودند.

رانندگی با این غول ۷ تنی که نام اصلی آن Autrotruck Petrol 1 بود به دلیل عدم وجود سیستم فرمان هیدرولیک در زمان تولیدش کار بسیار سختی بود. ویکتور سیمیک از طرف کمپانی ویس مانفرید مأمور شد که این خودرو را به ایران برساند. وی با یک AP1 بدون تانکر (شاسی خالی) به ایران آمد و در ایران آن را تکمیل نمود.

اگرچه اطلاعات دقیقی از سرنوشت این کامیون در دسترس نیست، اما طبق اسناد شرکت نفت انگلیس-ایران این خودرو برای این شرکت چندان مفید نبوده است. البته با این وجود نباید این حقیقت را نادیده گرفت که AP1 اولین نفتکشی است که در یکی از قطب‌های نفتی جهان شروع به کار کرده است. در واقع AP1 را می‌توان جد بزرگ تانکرهای نفتکش ایرانی دانست. (برای مطالعه بیشتر در این زمینه و دیدن تصاویر موجود از AP1 به دیوار خودرو اصفهان مراجعه کنید.)