همشهری: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هفته گذشته برای نخستین‌بار، آمار تفکیکی واکسیناسیون در استان‌های مختلف کشور را منتشر کرد؛ آماری که تامل در آن ما را به نکات قابل‌توجهی می‌رساند.
براساس آمارها جمعیت هدف واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ در کشورمان بیش از ۶۷میلیون‌و۸۰۰هزار نفر و شامل گروه سنی ۱۲سال به بالاست. براساس این آمار، میزان پوشش کامل واکسیناسیون برای دوزاولی‌ها ۷۶درصد و هر دو دوز ۴۵درصد است. از سوی دیگر براساس این جدول، استان‌های هرمزگان و گیلان با تزریق دوز اول واکسن به بیش از ۸۵درصد جامعه هدفشان در رده اول قرار دارند و استان‌هایی مانند قم با ۶۰درصد و به‌دنبالش، سیستان و بلوچستان با ۶۳درصد و خوزستان با ۶۷درصد، کمترین مراجعه برای دریافت دوز اول واکسن را به ثبت رسانده‌اند. درباره دلایل این موفقیت یا موفق نبودن در واکسیناسیون عمومی با مسئولان استان‌های مختلف گفت‌وگو و دلایل و پیامدهای آن را بررسی کردیم.
هرمزگان، استان اول واکسیناسیون
سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان درباره موفقیت این استان که رتبه اول واکسیناسیون دوز اول در کشور را به‌خود اختصاص داده است به همشهری می‌گوید: عوامل متعددی در این موضوع دخیل بوده‌اند که مهم‌ترین‌شان اطلاع‌رسانی به‌موقع، پاسخ به سؤالات و شبهات مردم از طریق رسانه‌ها، مصاحبه‌های روزانه در صدا و سیما و ارتباط مستقیم با مردم و نیز آگاهی و همراهی مردم آگاه و فهیم هرمزگان که متوجه شدند واکسن تأثیر زیادی در کاهش مرگ‌ومیر دارد، بود که به همین دلیل استقبال خوبی از واکسیناسیون شد؛ بنابراین یک وحدت رویه همگانی از هر جهت به‌وجود آمد به‌گونه‌ای که ما در تزریق دوز اول رتبه اول کشوری و در تزریق دوز دوم رتبه پنجم کشوری را دارا هستیم.
فاطمه نوروزیان می‌افزاید: به‌دلیل اینکه تزریق دوز دوم برخی از انواع واکسن ۲تا۳ماه از دوز اول فاصله دارد، به همین دلیل در تزریق دوز دوم در رتبه ۵ کشوری قرار گرفتیم.
وی یکی از عوامل سرعت گرفتن واکسیناسیون در هرمزگان را شدت گرفتن پیک کرونا در استان می‌داند و می‌گوید: وزارت بهداشت برای افزایش ایمنی مردم تصمیم گرفت در برخی استان‌ها ازجمله هرمزگان واکسیناسیون را با سرعت بیشتری انجام دهد؛ تا جایی که سن مجاز تزریق واکسن ۵سال پایین‌تر از دیگر استان‌ها بود. در این بین باید از همکاران مراکز بهداشت و حتی بسیج و افراد عادی داوطلب که برای تزریق واکسن به‌صورت جهادی به ما کمک کردند، تشکر کنیم. وی استقبال گروه‌های هدف از واکسیناسیون را خوب توصیف کرد، اما می‌افزاید: انتظار ما از گروه‌های ۱۸سال به بالا که زیاد در جامعه حضور دارند، بیشتر بود. البته استقبال آنان هم خوب محسوب می‌شود، اما به نسبت گروه‌های سنی بالاتر کمتر است. سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان، میزان کل واکسنی که در هرمزگان تزریق شده را بیش از ۲میلیون دوز اعلام می‌کند که یک‌میلیون‌و۲۹۸هزار و ۵۷۷نفر دوز اول و ۸۱۳هزار‌و۴۳۵نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند. به‌گفته وی، درنهایت ۵۰ تا ۵۵درصد جامعه دوز دوم را تزریق کرده‌اند و میزان تزریق دوز اول هم ۸۵ تا ۹۰درصد است و این امیدواری وجود دارد که هر چه زودتر بقیه افراد جامعه هم واکسن بزنند.
استقبال مردم، علت پیشتازی گیلان
سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان که به همراه هرمزگان در تزریق واکسیناسیون دوز اول به‌عنوان استان برتر معرفی شده است، درباره دلایل این پیشتازی به همشهری می‌گوید: تلاش جمعی مجموعه وزارت بهداشت و سازمان‌ها، استانداری، مردم و استقبال گسترده آنان و نیز همکاری سازمان‌ها در رتبه خوب واکسیناسیون مؤثر بود. فردین مهرابیان یکی از مهم‌ترین دلایل رتبه اول گیلان را مشارکت بالای مردم می‌داند و می‌افزاید: همچنین مشارکت سازمان‌ها و نیز سمن‌های مردم‌نهاد که در زمینه آموزش و اطلاع‌رسانی کمک کردند و پس از آن، سپاه، بسیج، رسانه‌ها و تعداد پایگاه‌هایی که علوم‌پزشکی گیلان در شهرها و روستاها ایجاد کرد، تأثیر زیادی بر این نتیجه داشت. مهرابیان درباره تأثیر شاخص سالمندی گیلان بر افزایش جمعیت واکسیناسیون هم توضیح می‌دهد: بسیاری از استان‌ها مانند گیلان مشکل سالمندی دارند و جمعیت سالمند آنها بالاست، اما در گیلان به جز این مورد استقبال گسترده خود مردم و اطلاع‌رسانی رسانه‌ها تأثیرگذار بود. به‌گفته مهرابیان، هم‌اکنون 88.3درصد از گیلانی‌های بالای 12سال دوز نخست واکسن و همچنین 53.4درصد آنها هر دو دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند.
استقبال کم اقوام خوزستان از واکسیناسیون
برخلاف هرمزگان و گیلان، اما خوزستان به‌عنوان استانی که در رده‌های آخر واکسیناسیون کشور قرار دارد، تابع شرایط و عواملی است که معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی خوزستان به همشهری می‌گوید: بنده به این آمار انتقاد دارم؛ زیرا جمعیتی که لحاظ کردند جمعیت بالای ۱۲سال کل استان و میزان واکسیناسیون آنها بود. هر یک از آمارها با جمعیت‌های هدف روایات مختلفی دارد، اما جمعیتی که ما براساس آن واکسینه‌شده‌ها را اعلام کرده‌ایم جمعیتی است که در مناطق شهری و روستایی مراکز محاسبه و هر سال برآورد می‌شود. سیدمحمد علوی ادامه می‌دهد: با این حال در مجموع پوشش واکسیناسیون در خوزستان کم و البته واکسیناسیون در نقاط مختلف متفاوت است؛ مثلا در شهرهای دهدز و بهبهان در شرق و غرب اهواز پوشش بالای واکسیناسیون را داریم، اما در برخی شهرها و مناطق میزان مشارکت مردم در واکسیناسیون پایین و استقبال از واکسیناسیون بسیار کم است؛ مثلا اگر میزان پوشش واکسیناسیون در دهدز ۸۵درصد باشد، ممکن است در شادگان ۱۵درصد هم نباشد. در جاهایی مثل خرمشهر، دشت آزادگان و حمیدیه و... مشارکت پایین و آمار واکسیناسیون کم است؛ چون استان ما از قومیت‌های مختلفی تشکیل شده و برخی از اقوام تمایل و اعتقادی به واکسن ندارند. اکنون مسئله ما این است که کار فرهنگی کنیم؛ چون برخی از اقوام ما واکسن را قبول ندارند و برخی از گروه‌ها که واکسن‌هراسی و واکسن‌گریزی می‌کنند، فعالیت‌شان در استان زیاد است.
علوی می‌گوید: با وجود مشارکت همه ظرفیت‌های استان برای تبلیغ واکسن، همچنان برخی اقوام و طایفه‌ها متأسفانه واکسن نمی‌زنند و گرنه ظرفیت تزریق واکسن در استان ما تا روزی ۱۲۰هزار دوز است و تیم‌های ثابت و سیار و حتی مناطق صعب‌العبور فعال هستند.
تبلیغات ضد واکسن
با وجود اینکه دسترسی شهروندان قم به مراکز واکسیناسیون بیشتر و ۲مرکز شبانه‌روزی تزریق واکسن در قم فعال شده است، این استان در رتبه‌های آخر تزریق واکسن قرار دارد. مسئولان استان قم مهم‌ترین دلیل استقبال ضعیف از واکسیناسیون را ترس و دلهره، واکسن‌هراسی و ایجاد دوقطبی طب سنتی و نوین می‌دانند. رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی قم، ریشه این مسئله را در واکسن‌هراسی مدعیان طب اسلامی و شایعات فضای مجازی می‌داند و به همشهری می‌گوید: متأسفانه تبلیغات ضدواکسن و شایعات در قم زیاد است.
نظرسنجی‌های انجام شده، این اظهارنظر محمدرضا قدیر را تأیید می‌کند. ۸درصد از مردم صراحتا مخالف دریافت واکسن هستند که این عدد نسبت به میانگین کشوری ۳درصد بیشتر است، اما نکته حائز اهمیت اینجاست که درصد بی‌اعتمادی به واکسن و مخالفت طرفداران طب سنتی با واکسیناسیون نیز از میانگین کشوری بالاتر است؛ یعنی تعدد اظهارنظرهای غیرتخصصی و اشتباه درباره تزریق واکسن به بی‌اعتمادی بخشی از مردم منجر شده است.
مخالفت با واکسن و واکسن‌هراسی در قم به‌گونه‌ای رواج دارد که برخی افراد در کانال‌های شبکه‌های اجتماعی فوت بسیاری از شخصیت‌های علمی و هنری را به تزریق واکسن نسبت می‌دهند و حتی از رئیس‌جمهور خواسته‌اند دیه فوت‌شدگان ناشی از تزریق واکسن را به خانواده‌های متوفیان پرداخت کنند. آنطور که مسئولان مرکز بهداشت قم می‌گویند هم‌اکنون از یک‌سوم ظرفیت تزریق واکسن در مراکز تجمیعی این استان استفاده می‌شود.
تزریق دوز دوم واکسن به ۴۶درصد جمعیت
براساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استان البرز با ۶۸درصد واکسیناسیون، خوزستان با ۶۷درصد، کردستان با ۶۴درصد، سیستان و بلوچستان با ۶۳درصد و قم با ۶۰درصد واکسیناسیون دوز اول به‌ترتیب استان‌های ۲۷تا۳۱ جدول استان‌ها هستند. این در حالی است که براساس دیدگاه کارشناسان، میزان واکسیناسیون دوز اول باید حداقل ۷۰درصد جامعه هدف را پوشش دهد و تا زمانی که نتوانیم در دوز اول و دوم این حجم از جمعیت را پوشش دهیم هنوز در معرض خطر پیک‌های متعدد کرونا هستیم. برخی از گمانه‌زنی‌ها از وقوع پیک ششم کرونا تا ۲هفته آینده خبر می‌دهند و براساس جدول دیگری که مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت ارائه کرده، میزان واکسیناسیون دوز دوم فراتر از ۴۶درصد نرفته است که در این آمار نیز به‌ترتیب استان‌های گیلان (مقام اول) با ۴۶درصد تزریق واکسن دوز دوم و فارس و آذربایجان‌شرقی با ۴۵درصد و مرکزی با ۴۲درصد قرار دارد. در این شرایط لازم است متولیان امر با فرهنگسازی، تشویق گروه‌های هدف به واکسیناسیون عمومی و نیز اعمال برخی از قوانین برای محرومیت واکسن نزده‌ها از برخی خدمات عمومی، اقدامی اساسی برای مقابله با پیک‌های ششم به بعد کنند.
