دکتر حامد نیک پی* /
آموزش تاثیر بسیار زیادی در افزایش جایگاه فرهنگی و اجتماعی مردمان یک کشور دارد که میتواند موجب ارتقا جایگاه علمی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آن کشور در منطقه و نظام بین الملل گردد. با توجه به اهمیت تحصیل، اکثر افراد تلاش مینمایند تا برای علم و مهارت آموزی در دانشگاه تحصیل نمایند. با توجه به اینکه این افراد که بعنوان افراد تحصیل کرده وارد جامعه میگردند میباید درس هایی در دانشگاه به آنان آموش داده شود تا هم از نظر علمی و هم از نظر اجتماعی ارتقا یابند. بیان این نکته از اهمیت بالایی برخوردار میباشد که این افراد در آینده با مسائل اجتماعی و خانوادگی، حقوقی و همچنین با مسائل اقتصادی و سیاسی روزمره کشور در تماس خواهند بود. در این متن تلاش مینمایم تا اثبات کنیم که در دوران کارشناسی، درس هایی در زمینه های روانشناسی، حقوق و علم سیاست برای تمامی دانشجویان و در تمای رشته ها ارائه گردد که این تاثیر بسیار زیادی در بهبود کیفیت زندگی این افراد و جامعه ایفا خواهد نمود.
مقدمه
انسان بعنوان یک موجود اجتماعی تمایل بسیار زیادی برای حضور در جامعه از خود نشان میدهد .انسان با توجه به نیاز به کسب حمایت و امنیت، بر خود لازم میبیند که در جامعه حضور داشته باشد و با تعامل سازنده با افراد جامعه بتواند نیازهای خود را برطرف سازد و امنیت و آسایش را برای خود فراهم نماید. در این راستا دانستن علم تعامل با افراد و همچنین آگاهی از حق و حقوق اولیه خود باعث میگردد تا فرد درک درستی از رفتارهای خود و دیگر افراد جامعه داشته باشد .برای یادگیری مفاهیم اولیه حضور سازنده در جامعه علاوه بر کسب تجربه در طول زندگی، فراگیری علوم مختلف شهروندی تاثیر بسیار زیادی در کسب مهارت های اجتماعی افراد دارد.
یک فرد باتوجه به اقتضائات زمانی و مکانی، رفتارهای متناسب با شرایط موجود در محیط را از خود بروز میدهد. رفتار عبارت از حرکتی است که برای مقابله‌ی بهتر و یا درواقع مدیریت شرایط یا اتفاقات پیرامون عرضه میشود و به عنوان مفهومی فراگیر، دربرگیرنده حرکاتی از جمله گفتار، كردار، پندار، موضع‌گیری، اظهارنظر، عقیده، انتخاب، نگرش، برداشت، هدفگذاری، تصمیمم گیری و مواردی از این قبیل است. در واقع رفتار، تنها ابزار در دسترس و تحت اختیار ما برای مدیریت شرایط محسوب میشود که مهمترین میزان این اختیار، در نگرش فرد نشان داده میشود) نولن و همکاران 1381 .(از طرفی رفتار اجتماعی هر نوع رفتاری است که متضمن کنش متقابل دو یا چند انسان باشد. فرد رفتارهای اجتماعی خود را بر اساس مولفه های متعددی از قبیل فرهنگ و هنجارهای اعتقادی، ارزشی و قانونی مورد قبول خود یا جامعه و همچنین نقش خود در اجتماع و هویتی که بدست آورده تنظیم میکند. بیان این نکته بسیار اساسی میباشد که داشتن علم و آگاهی کافی در این زمینه میتواند به افراد کمک نماید تا مناسبترین و بهترین رفتار را از خود بروز دهند که این باعث کاهش نابسامانی های اجتماعی و حقوقی در جامعه میگردد . در این راستا آموزش افراد جامعه برای افزایش آگاهی و دانش در حیطه مفاهیم شهروندی و جامعه پذیری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار میباشد.
امروزه توسعه و اصلاحات از آموزش آغاز میگردد. علم، آموزش، مدرسه و دانشگاه تعاریف علمی و واقعی از دنیا را معرفی مینمایند که هر کشوری که در این زمینه قویتر و سیستماتیک تر عمل نماید آنگاه در عرصه جهانی از قدرت عملیاتی بالاتری برخوردار میباشد. از جمله مسائل مهم برای مسولین کشورها، بهبود و ارتقا جایگاه آموزش، فرهنگ و میزان تجزیه تحلیل افراد جامعه از زندگی و رویدادهای محیطی، منطقه ی و بین المللی میباشد .در این راستا تلاش میشود تا با ایجاد سیستم آموزشی منسجم و پیشرفته از جمله ایجاد و تدوین سیستم دانشگاهی پیشرفته و مدرن مقدمات آموزش حرفه ای به افراد برای ورود به جامعه فراهم گردد . با توجه به اینکه دانشگاه پلی است برای ورد افراد به جامعه، بنابرین برای داشتن جامعه ای که افراد آن با حقوق شهروندی، اجتماعی و همچنین توانایی حل مشکلات برخوردار باشند، دانشجویان میباید درس هایی را در دانشگاه بیاموزند که باعث آشنای آنان به علوم مربوطه گردد، تا با افزایش برد عملیاتی افراد جامعه باعث ایجاد جامعه سالم و پویا و بدور از معضلات اجتماعی گردد.
با توجه به اینکه دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی وارد جامعه خواهند شد، بطور حتم با مسایل روانشناسی، حقوقی و همچنین بررسی و تجزیه تحلیل مسائل روز کشور مواجهه خواهند شد. در این متن نشان خواهیم داد که میباید درس هایی در حیطه های روانشناسی، حقوق و علوم سیاسی در دانشگاه و برای تمامی دانشجویان ارائه گردد تا با داشتن آگاهی از مفاهیم این رشته ها , افراد بتوانند از حقوق اجتماعی خود دفاع نموده و با تجزیه و تحلیل مسائل روزمره، زندگی بهتر همراه با آسایش و امنیت را برای خود و جامعه فراهم نمایند.
لزوم یادگیری درس های روانشناسی، حقوق و علوم سیاسی برای تمامی دانشجویان
با توجه به تغییرات فرهنگی، علمی و اجتماعی در جامعه و همچنین با توجه به اینکه دانشجویان پس از فارغ تحصیلی در جامعه حضور بیشتر و تاثیرگذارتری خواهند داشت، دانستن بعضی از علوم شهروندی برای آنان بسیار ضروری میباشد. بهمین خاطر وزارت علوم میباید عناوینی را در لیست درس های دانشگاهی برای تمامی رشته های تحصیلی لحاظ نماید، تا افراد بتوانند رخدادها و رویدادهای زندگی خانوادگی و اجتماعی خود را بصورت علمی تجزیه و تحلیل نمایند.
انجام این ایده در سیستم آموزشی ایران باعث خواهد گردید تا دانشجویان پس از پایان تحصیلات، با یادگیری علوم مختلف اجتماعی از جمله مفاهیم پایه روانشناسی، حقوق و علوم سیاسی بعنوان شهروند اجتماعی با دارا بودن علم و آگاهی کافی برای ارزیابی رفتار اجتماعی، عمل و عکس العمل خود در قبال خانواده و جامعه، و در مورد مسائل حقوقی، و همچنین افزایش آگاهی برای تجزیه و تحلیل مسائل روزمره، بتوان ارتقا جایگاه علمی، فرهنگی و اجتماعی جامعه را تسریع بخشد که این تاثیر بسیار زیادی در ارتقا جایگاه آموزشی، علمی، حقوقی و سیاسی ایران در منطقه و نظام بین الملل خواهد داشت.
در ادامه، با توجه به اهمیت یادگیری هر یک از حیطه های یاد شده، توضیحاتی را ارائه مینمایم:
روانشناسی
روانشناسی علمی است که با استفاده از پژوهش های علمی به مطالعه ذهن، فرایند روانی و فکری و همچنین رفتار انسان میپردازد. منظور از رفتار همه حرکات، اعمال قابل مشاهده مستقیم و غیر مستقیم است. و منظور از فرایند روانی شامل احساس، ادراک، اندیشه، تفکر، هیجان و انگیزه میباشد )فراهانی، ١٣٩٣: ٨).
افراد یک جامعه تلاش میکنند تا با افزایش علم و آگاهی بتواند منزلت و قدرت اجتماعی خود را افزایش دهد. در تمامی کشورها از جمله ایران، اکثر افراد تلاش دارند که پس از اتمام دوره متوسطه وارد دانشگاه شوند تا هم بتوانند در یک رشته تحصیلی بصورت حرفه ای کسب مهارت نمایند و همچنین با توجه به محیط علمی و اجتماعی دانشگاه، بتوانند رفتار اجتماعی خود را ارتقا بخشند. این افراد تلاش دارند تا با اتمام تحصیلات دانشگاهی، بعنوان یک فرد علمی و اجتماعی وارد جامعه گردیده تا با داشتن کار مناسب و همچنین با تشکیل خانواده بتوانند زندگی خوبی را برای خود و افراد خانواده فراهم نمایند .بنابرین به این افراد علاوه بر تدریس درس های اختصاصی مربوط به رشته خود، میباید درس هایی که مربوط به ارتقا سطح فرهنگی و اجتماعی آنان نسبت به جامعه و خانواده را نیز تدریس نمود.
روانشناسی عمومی به طور کلی بر روی رفتار ذهنی، پاسخهای عاطفی و عملکردهای شناختی انسان تمرکز دارد .روانشناسی عمومی به یک شخص کمک می کند که بتواند مشکلات زندگی و بهداشت روان خود را ارزیابی کرده و راه های درمان و کنترل مشکلات رفتاری و روانی آگاه گردیده تا از بروز و تشدید مشکلات و اختلالات روانی و مشکلات ذهنی، رفتاری، عاطفی و مسائل خانوادگی جلوگیری نماید. روانشناسی عمومی تمامی دوره های زندگی یک انسان از جمله کودکان و نوجوانان گرفته تا جوانان و بزرگسالان در خانواده و جامعه، را تحت پوشش قرار میدهد که تلاش دارد با توجه به نوع مشکل و جایگاه شخصیتی افراد رویکردها و تکنیک های مناسبی را ارائه نماید.
همچنین دانشجویان در ادامه و در صورت تشکیل خانواده و داشتن فرزند میباید با دوره های زیستی و رشد کودک آشناییت کافی داشته باشند، تا با شناخت کافی از مراحل رشد روانی و جسمی کودک، به نحو علمی و درست با کودک خود رفتار نمایند و در قبال حرکات کودک نیز بهترین عکس العمل را از خود بروز دهند که این تاثیر بسیار زیادی در بهبود روند رشد کودک ایفا خواهد کرد .بدون شک یکی از مهمترین و حساس ترین دوران زندگی هر انسانی دوران کودکی است، دورانی که در آن شخصیت فرد پایه‌ریزی شده و شکل میگیرد. کودکان در سنین پایین فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارند، بلکه میباید به مسائلی از جمله رشد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی و هوشی را نیز مورد توجه قرار داد. بهمین خاطر رشته روانشناسی کودک از اهمیت بسیار بالایی در محافل علمی و دانشگاهی برخوردار میباشد.
با نگاه به دوران کودکی انسان و تواناییهای نوزاد انسان در مقایسه با سایر موجودات، اهمیت این دوران را آشکارتر سازد. نوزاد انسان در میان سایر موجودات عالم، زمان طولانی‌تری را نیاز دارد که قابلیت ها و تواناییهای خود را پرورش داده و آشکار سازد) امینی ١٣٩٥، ٧.( از طرف دیگر، نوزاد انسان با کمترین توانایی‌ها و امکانات بدنیا می‌آید و به مراقبت زیاد و شدیدی از طرف خانواده نسبت به سایر موجودات نیاز دارد. این مراقبت توسط افراد خانواده و در ادامه همچنین توسط اطرافیان و جامعه صورت میگیرد ولی این مراقبت بدون آگاهی، دانش و آموزش شیوه‌های صحیح فرزند پروری امکان ندارد و با توجه به نکات بیان شده روان شناسی کودک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار میباشد.
لازم به ذکر است که علاوه بر توانایی کافی برای حفظ سلامت جسمی کودک، داشتن آگاهی در راستای حفظ سلامت روانی و احساسی کودک نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار میباشد. از جمله مواردی که در این زمینه میتوان ذکر کرد رشد جسمی و تکاملی سلول های حسی مربوط به ادرار کودک در دوران بین ٢ تا ٣ سالگی میباشد . بخاطر عکس العمل اعصاب حسی نسبت به ادرار کردن در مغز کودک، باعث میگردد که کودک با اشتیاق و هر زمان و مکانی که بخواهد ادرار کند (نجاتی١٣٨٣: ١٥٢ ) در این مورد، نوع برخورد والدین با کودک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است از جمله اینکه افراد خانواده بخاطر ادرار کودک در زمان و مکان نامناسب نمی باید عکس العمل شدید نشان دهند چون ضربه شخصیتی به کودک وارد می کند. بعضی از مادران حتی با تحصیلات دانشگاهی، آگاهی کافی نسبت به مسائل روانشناسی و رشد کودک نداشته، و ممکن است که کودک با عکس العمل شدید مادر روبرو گردد. که این حتی میتواند موجب اختلال جسمی کودک از جمله سیستم ادرار کودک و همچنین بروز مشکلات احساسی و رفتاری در کودک گردد.
بطور حتم دانستن پدران و مادران از مفاهیم روانشناسی رشد باعث خواهد گردید تا رفتار های کودک خود را بهتر تجزیه و تحلیل نموده و همچنین نیازی های کودک خود را بهتر بشناسند که این باعث خواهد گردید تا فرزندشان سالمتر و بدور از هر گونه اختلالات روانی و جسمی پرورش یابند که این تاثیر بسیار زیادی در سلامت خانواده و جامعه خواهد داشت.
خانواده نقش اساسی در همه ابعاد زندگی افراد ایفا میکند .هر نقشی که خانواده در تربیت و شکل دهی اخلاقیات فرزندان خود پیاده میکنند، مستقیماً در جامعه تأثیر میگذارد، به همین دلیل خانواده را یک نمونه کوچک شده از جامعه محسوب میگردد .
از جمله نقش‌های مهم یک خانواده میتواند توسعه مهارت‌های زندگی کودک باشد. این نقش شامل رشد عاطفی، جسمی، آموزشی و اجتماعی کودکان و حتی در سنین بزرگسالی میباشد. پدر و مادری میتوانند که به کودکان خود کمک نمایند تا در مدرسه بهتر عمل کنند و یا در مرحله بعد، آنها را در مسیر یافتن شغل مناسب همراهی میکنند. که این تاثیر بسیار زیادی در افزایش مهارت های زندگی کودک ایفا خواهد کرد.
بنابرین با تدریس درس هایی از جمله "روانشناسی رشد و کودک "و "روانشناسی عمومی" برای تمامی دانشجویان در هر رشته تحصیلی در دانشگاه، موجب میگردد تا با افزایش سطح آگاهی آنان از رفتار های اجتماعی و خانوادگی و همچنین روانشناسی کودک، بهترین و سازنده ترین رفتار را از خود بروز دهند که این باعث ایجاد خانواده و جامعه سالمتر خواهد گردید که تاثیر بسیار زیادی در کاهش میزان نابسامانی های اجتماعی در جامعه خواهد داشت .
حقوق
حقوق مجموعه قواعدی است که بر اشخاص از این جهت که در اجتماع هستند، حکومت میکند .انسان موجودی اجتماعی است که میان همنوعان خود زندگی میکند. یک فرد در خانواده رشد میکند و با توجه به مراقبت و تربیت پدر و مادر خود نیازهای مادی و معنوی او تامین میگردد. ولی پس از دوران کودکی تلاش مینماید تا با زندگی در کنار دیگران بتواند به خواسته های خود برسد. بیان این نکته حائز اهمیت میباشد که خواسته های افراد با توجه به سرشت آدمی، شبیه یکدیگر میباشد و در بیشتر مواقع افراد زیادی یک چیز خاصی را طلب میکنند. بنابرین نزاع برای کسب منافع بیشتر و یا بهبود کیفیت زندگی صورت میگیرد. از طرفی در طول تاریخ به انسان آموخته شده است که با آشوب و بی نظمی نمیتواند به آسایش و آرامش دست یابد و ناچار است تا قواعدی بر روابط اشخاص از آن جهت که عضو جامعه هستند مقرر نماید تا آن قوانین بر افراد حکومت کند.
از جمله مسائلی که میباید مورد توجه قرار گیرد شناخت مردم از حقوق خود در جامعه میباشد که آگاه سازی آنان بسیار با اهمیت میباشد. توجه به آموزش های حقوقی، آگاهی بخشی و هشدارهای حقوقی در رسانه ها ضرورت دارد. زیرا آگاهی بخشی به مردم نسبت به موضوعات حقوقی به عنوان عامل پیشگری و بازدارنده عمل می كند. بطور حتم میزان پرونده های قضایی با کم بودن آگاهی افراد نسبت به مسائل حقوقی نسبت مستقیم دارد، که در این زمینه قوه قضاییه میتواند به امر آموزش عمومی مردم نسبت به حقوق خود اختصاص دهند تا مردم به مشكلات حقوقی که میتواند گریبانگیر آنان گردد آشنا گردند، که این بطور حتم تاثیر بسیار زیادی در کاهش دعواهای حقوقی در جامعه خواهد داشت. با توجه به اهمیت این موضوع، در سال ١٤٠٠، پیامک هایی از معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه برای افراد در کشور ارسال میگردد تا مفاهیم مربوط به قرارداد و همچنین مسائلی مربوط به فضای مجازی از جمله سایبری و بانکی را به تمامی افراد جامعه آموزش دهد تا با این کار افراد به مبانی حقوقی خود آشنا شوند تا هم حقوق تک تک افراد جامعه محفوظ گردد و هم اینکه میزان جرایم حقوقی در کشور کاهش یابد. که این نشان از اهمیت آگاهی داشتن مردم جامعه از مبانی حقوقی در جامعه را به اثبات میرساند.
کاریا، دانشمند فرانسوی، در کتاب جرایم و مجازات بیان میکند که هر شهروندی باید بداند چه موقع گناهکار و چه موقع بی گناه است (بکاریا، ١٢٦:١٣٨٠) .همچنین بنتام، فیلسوف انگلیسی معتقد است که: قوانین و مقررات کیفری بر عزم و اراده انسان تاثیر روانی میگذارد و موجب میشود انسان دانسته و سنجیده در اعمال و افعال خود گام بردارد و پیش پیامد را پیش بینی نماید
ماده ٢ قانون مجازات اسلامی ایران بیان میدارد هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب میشود .همچنین وقتی افراد جامعه از مسائل حقوقی از جمله فعل و یا ترک فعل مجرمانه آگاهی داشته باشند باعث خواهد شد که رفتار خود را کنترل کرده و از رفتارهایی که باعث ایجاد جرم میشود بصورت آگاهانه پرهیز نمایند، که باعث کاهش تنش در زندگی افراد جامعه خواهد گردید .
جهل به حکم، رفع تکلیف نمیکند، بنابرین دانستن مفاهیم حقوقی از جمله جرم که شامل فعل و یا ترک فعل میباشد از ملزومات میباشد. با آگاهی افراد به این مباحث، باعث میگردد تا افراد به حیطه علوم حقوقی وارد گردند که بر حسب نیاز و همچنین بر حسب علاقه هر زمانی که مورد نیاز باشد به افزایش علم خود در حیطه های حقوقی مبادرت نمایند. با توجه به تعریف جرم که فعل و یا ترک فعلی که قانون آن را جرم معرفی نموده است، آگاهی و بینش افراد از جرم و مجازات، عامل بازدارنده برای ارتکاب به جرم میشود که بطور حتم باعث کاهش جرم و ناهنجاری اجتماعی خواهد گردید. با تدریس مفاهیم حقوق بصورت واحدهای درسی برای تمامی دانشجویان در دانشگاه ها موجب افزایش آگاهی افراد جامعه در مورد مسائل حقوقی میشود که افزایش امنیت و سلامت اجتماعی را در پی خواهد داشت.
بیان ان این نکته از اهمیت بالایی برخوردار میباشد که در صورتیکه افراد جامعه علم کافی در مورد مسائل حقوقی برای دفاع و یا بازداری دیگران از انجام عمل مجرمانه علیه خود و خانواده خود داشته باشند، باعث خواهد گردید که با علم و قدرت بیشتری با راهکارهای قانونی از خود و خانواده خود دفاع کنند که این باعث قدرت عملیاتی افراد میگردد که در ادامه باعث پویای و حفظ نظم در جامعه خواهد گردید .در طرف مقابل، در صورتیکه اگر افراد هیچ گونه آشناییتی به علم حقوق نداشته باشند، در این صورت با توجه عدم آگاهی اولیه در این حیطه باعث کاهش جرات افراد برای یادگیری مفاهیم حقوقی میگردد.
بیان این نکته نیز ضروري میباشد که در صورت نداشتن علم کافی در مورد مسائل حقوقی باعث خواهد شد تا افراد احساس کنند که به سختی می توانند از حقوق خود دفاع کنند و چه بسا احساس کنند که دیگران میتوانند به راحتی حق آنان را تضیع کنند که این باعث ایجاد حس عدم امنیت اجتماعی در زندگی آنان خواهد گردید.
بنابرین با تدریس درس هایی از علم حقوق در دانشگاه برای تمامی دانشجویان، باعث میشود تا این دسته از افراد بعد از فارغ تحصیلی که در جامعه حضور بیشتری خواهند داشت، مفاهیمی از جمله جرم که شامل نیت، اراده و فعل و ترک فعل میباشد و همچنین با حقوق و تکالیف خود بیشتر آشنا شوند و همچنین بتوانند در مورد مسائل و یا مشکلات حقوقی پیش آمده از خود دفاع نمایند. در ادامه با آگاهی از مجازات هایی که برای برخی از جرم ها در پی خواهند داشت، موجب خواهید گردید تا بهترین و درست ترین رفتار را از خود بروز دهند. که این بطور حتم تاثیر بسیار زیادی در کنترل رفتار افراد جامعه ایفا خواهد که باعث ایجاد جامعه ای سالم از نظر اجتماعی، حقوقی و امنیتی میگردد.
با توجه به نکات بیان شده و در راستای افزایش سطح آگاهی افراد جامعه نسبت به مفاهیم حقوقی، میتوان درس هایی از جمله "مبانی علم حقوق" ، "حقوق مدنی " و "حقوق جزای عمومی "برای تمامی دانشجویان در هر رشته ای تدریس نمود که این تاثیر بسیار زیادی در راستای افزایش آگاهی افراد جامعه از مبانی حقوقی خواهد داشت. که در ادامه موجب کاهش دعواهای حقوقی و افزایش امنیت اجتماعی در جامعه میگردد که این انسجام اجتماعی و همچنین بالندگی علمی و فرهنگی یک جامعه را موجب خواهد گردید. با توجه به اینکه خواست بنیادین و اساسی هر کشوری، داشتن جامعه ی سالم و با امنیت میباشد، انجام این طرح در سیستم آموزشی ایران میتواند موجب تسریع در رسیدن این هدف مهم در کشور خواهد گردد.
3.3علوم سیاسی:
سیاست معانی مختلفی دارد که از جمله عبارتند از علم و هنر راهبردی یک دولت، علم فرمانروایی دولت ها، فن حکومت کردن دولت و روابط آن با سایر دولت ها، بررسی کارکردهای دولت و مدیریت امور عمومی و احزاب سیاسی و تدابیری که به منظور اداره امور یک کشور اتخاذ می کند. (آقابخشی، ١٣٧٩: ٤٥٤ )
ارسطو این علم را به عنوان مطالعه حکومت تعریف میکند (Oxford). علوم سیاسی یک علم اجتماعی است که با سیستم‌های حکمرانی، و تجزیه و تحلیل فعالیت‌های سیاسی، افکار سیاسی، قانون اساسی سروکار دارد. علم سياست به تحليل و بررسي جنبه های سياسي پديده های اجتماعي ميپردازد. تحليل سياسي بـه انسان كمك ميكند جهانی را كه در آن زندگی ميكند بهتر بشناسد، و موفق شود بر تغييرات كوچک و بزرگ اثر بيشتـري گـذارد و از جنبه های گوناگون آنها تأثيرات مثبت تر و مفيدتری پذيرد.
در دنیای مدرن کنونی علم سیاست و فعالیت‌ها و پدیده های سیاسی چنان با زندگی مردم عادی گره خورده که نمی‌توان آن را امری جدا تصور کرد) مرکز پژوهش مجلس، (1388. پدیده های سیاسی شامل رویدادهایی هستند که به نحوی با زندگی اجتماعی و حکومت داری در سطح داخلی، منطقه ی و بین المللی مرتبط میباشد. از طرفی امروزه شاهد هستیم که مسائل اقتصادی از جمله ارزش پول، قیمت کالا، اشتغال، و همچنین مسائل فرهنگی نیز به سیاست مرتبط میباشد .بیان این نکته حائز اهمیت میباشد که شاید در بین مردمان، علم سیاست به تجزیه و تحلیل حکومت داری و رقابت در افزایش قدرت تشبیه گردد، ولیکن هدف اصلی علم سیاست داشتن زندگی بهتر برای مردمان آن کشور میباشد، که این تلقی از سیاست مورد قبول اسلام است و اینکه حاکمان بر مبنای مصالح مادی و معنوی، مدیریت جامعه را عهده دار هستند. با توجه به اهمیت زمامداری در مکتب اسلام که دخالت افراد جامعه را در مسائل سیاسی و اجتماعی به عنوان یک ضرورت مهم تلقی می کند به طوریکه رسیدن به سعادت فردی را عبور از مسیرهای اجتماعی می داند.
از جمله مسائلی که افراد بعد از ورد به دانشگاه تلاش میکنند که به آن حیطه ورود نمایند، مسائل سیاسی کشور میباشد. در این راستا با توجه به میزان اطلاعات سیاسی و تاریخی خود از رویدادهای سیاسی کشور تلاش مینمایند تا در جمع دیگر دانشجویان و یا محافل علمی و سیاسی در دانشگاه به تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی کشور بپردازند . مقام معظم رهبری نیز در این زمینه فرموده اند: "آنچه میباید پس از تحصیل علم، در صدر فعالیت‌هاى دانشجویى قرار گیرد، ارتقای فکرى دانشجویان در زمینه فرهنگ و سیاست است ) "بصیرت،. (1388
در سالهای اخیر تلاش شده است تا علم سیاست بصورت علمی و مدون در محیط های دانشگاهی تدوین گردد که این باعث نظم دهی ذهنی بیشتر دانشجویان در تجزیه تحلیل مسائل سیاسی و دور شدن از تصمیم گیریهای نادرست و هیجانی میگردد. داشتن آگاهی سیاسی نباید مختص رشته های خاصی از جمله علوم سیاسی باشد. با دانستن مبانی علمی سیاسی و داشتن آگاهی از بنیانها و عناصر تشکیل دهند یک کشور، و همچنین آگاهی از مبانی قدرت، اقتدار، افکار سیاسی و دولت کمک شایانی به دانشجویان و دیگر افراد جامعه در فهم بهتر رویدادهای و مسائل سیاسی ایجاد خواهد کرد.
دانشجویان که بعنوان افراد نواندیش و نیروی محرکه پیشرفت جامعه میباشند باید زمان و مکان خود را بشناسد، وظایف و تکالیف خود را بداند و از سیاست و ارزش های دینی و انسانی شناخت و آگاهی لازم را دارا باشد تا بتواند با موفقیت زندگی کند و به اهداف خود جامه عمل بپوشاند. در این باره میتوان به سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از دانشجویان در سال ١٣٩٥ اشاره نمود که فرمودند" :سطح آگاهی سیاسی و دینی خودتان را افزایش بدهید. نگویید ما همه چیز را بلدیم، به همه چیز مسلّطیم؛ نه، گاهی سطح آگاهی‌های سیاسی کم است، گاهی سطح آگاهی‌های دینی کم است. امروز امکانات فراوان است برای این معنا؛ هم در مورد سیاست، هم در مورد دین. ... آگاهی‌های علمی دینی و سیاسی خودتان را افزایش بدهید) "پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، .(1395
همچنین مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش در سال ١٣٨١ فرموده بودند " :بنده هم همیشه روی این مسأله تأکید میکنم که باید سیاستدان بود و قدرت تحلیل سیاسی داشت. این یک ملت را مصونیّت میبخشد که بفهمد جریان سیاسی در دنیا چیست) "پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، .(1381
با توجه باینکه علم سیاست با رشته‌های دیگر ازجمله اقتصاد، حقوق، تاریخ، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، حقوق اداری، ارتباطات بین‌الملل ارتباطات زیادی دارد، و از طرفی با توجه به اینکه دانشجویان بعد از فارغ تحصیلی در بدنه مدیریتی و اجرایی کشور بعنوان نیروهای اصلی نقش ایفا خواهند کرد و در پست های مدیریتی و سیاسی منصوب خواهند گردید، دانستن مفاهیم اولیه علم سیاست کمک بسیار زیادی در درک بهتر مسائل سیاسی و مدیریتی کشور به آنان خواهد نمود; که با افزایش آگاهی علمی آنان به مفاهیم سیاسی باعث خواهد گردید تا برای حل مشکلات در عرصه های ملی و بین المللی تصمیمات درست و بموقع و با دید آینده نگرانه تری را ارائه نمایند، که این تاثیر بسیار زیادی بر ثبات سیاسی و اجتماعی کشور خواهد شد.
آگاهی سیاسی در عرصه اجتماعی کاربرد فراوانی دارند هرچه انسان ها آگاهی بیشتری از مفاهیم سیاسی داشته باشند در نتیجه نوع ارتباط و رفتار افراد در جامعه علمی تر خواهد بود. فراگیری آگاهی سیاسی در بین افراد جامعه، نه تنها عموم جامعه را در شناخت پدیده های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و کشورداری یاری می کند بلکه این امکان را فراهم می نماید که نخبگان و خواص سیاسی با توجه به آگاهی سیاسی در بین مردم جامعه در مقابل رخدادها و پدیده ها، موضع صحیح و مناسبی را اتخاذ نموده و خط مشی آینده را بر اساس اصول مشخص تری پایه گذاری نمایند.
بنابرین با توجه به اهمیت افزایش آگاهی های سیاسی در بین افراد جامعه، پیشنهاد میگردد درس هایی از جمله "مبانی علمی سیاست" و " جامعه شناسی سیاسی" برای تمامی دانشجویان و در تمامی رشته ها تدریس گردد که این باعث میشود تا آگاهی و بینش افراد نسبت به مسائل سیاسی کشور علمی تر گردد که این میتواند باعث گردد تا افراد مسائل و رویدادهای ملی و بین المللی را موشکافانه تر تجزیه و تحلیل نمایند و بصورت علمی راه حل های سازنده ارائه نمایند ;که این میتواند موجب ارتقا جایگاه علمی، آموزشی، اقتصادی و سیاسی ایران در سطح منطقه ای و بین المللی گردد.
در پایان میتوان گفت که با توجه به اهمیت آموزش در پیشرفت و ارتقا جایگاه علمی و اجتماعی یک کشور و با توجه به تغیرات در سطح ملی و جهانی، میباید در سیستم آموزشی موضوعاتی به افراد آموخت تا در مسیر تصمیم گیری های زندگی آنان کمک کننده باشد .دانشگاه پلی است که افراد تلاش میکنند برای کسب مهارت های تخصصی و علمی و همچنین ارتقا جایگاه رفتاری و اجتماعی وارد دانشگاه گردند. از طرفی با توجه به بلوغ فکری و اینده نگری این دسته از افراد میباید درس هایی برای تمامی دانشجویان در هر رشته ای تدریس گردد تا مهارت های زندگی و شهروندی آنان افزایش یابد. با توجه به اهمیت موضوع خانواده، ارتباطات اجتماعی، مسائل حقوقی در زندگی افراد و همچنین بینش ها و نگرش های آنان به مسائل اجتماعی و سیاسی، موجب میگردد تا تدریس مفاهیم روانشناسی، حقوق و علوم سیاسی برای تمامی دانشجویان در سراسر دانشگاه ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار گردد تا این دسته از افراد با کسب آگاهی در این زمینه ها بتوانند سلامت روانی، امنیت حقوقی خود و خانواده شان را در جامعه فراهم نمایند که این تاثیر بسیار زیادی در انسجام اجتماعی کشور ایفا خواهد کرد بطور حتم، انجام این طرح در سیستم آموزشی ایران باعث ارتقا جایگاه علمی، آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران در منطقه و نظام بین الملل خواهد گردید.
*دکترا ریاضی محض-آنالیز از دانشگاه خوارزمی تهران
فوق دکترا ریاضی محض-آنالیز از دانشگاه مونستر آلمان
کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم سیاسی-روابط بین الملل از دانشگاه مازندران
دانشجوی کارشناسی حقوق از دانشگاه پیام نور
منابع:
آقابخشی، علی. افشاری راد، مینو (١٣٧٩). فرهنگ علوم سیاسی. چاپ انتشاراتی چاپار , چاپ ٣
اردبیلی، محمدعلی .(1384) حقوق جزای عمومی، نشر میزان، تهران، چاپ هشتم.
- امینی، هادی .جویباری، عاطفه سکوتی (١٣٩٥). آشنایی با رشد در دوره ی پایانی کودکی .اولین همایش ملی تحولات علوم ورزشی در حوزه سلامت، پیشگیری و قهرمانی.
- بكاریا، سزار) 1380 .( رسالۀ جرائم و مجازاتها؛ مترجم: اردبیلی، محمدعلی؛ چاپ دوم، انتشارات میزان.
- نجاتی، حسین، (١٣٨٣) .روانشناسی کودک، تهران: بیکران، چاپ هفتم.
- فراهانی، محمدتقی. کرمی نوری، رضا) ۱۳۹۳ ). روانشناسی تربیتی. تهران, شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، چاپ هفتم.
- نولن هوکسم، سوزان . فردریکسون، باربارا .و همکاران .(1381) زمینه روان شناسی اتکینسون و هیلگارد. جلد 1. ترجمه
- براهنی و همکاران، تهران، نشر رشد
- مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (١٣٨٣) .آشنایی اجمالی با: اصول و بنیادهای علم سیاست عملی. چاپ مجلس.
- Oxford Dictionary of Politics: political science. (2009) Third edition, London.
سایت ها:
- بصیرت 1388 ،
https://basirat.ir/fa/news/133354/بازخوانی-سخنان-مقام-معظم-رهبری-درباره-فعالیت-سیاسی-دانشجویان
-پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، 1381
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3130
- پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، 1395
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33694