نویسنده: نیل گیمن
ترجمه: لیدا طرزی
ناشر: کتاب نیستان، چاپ اول 1401
160 صفحه، 53000 تومان
****
کتاب کودک دیگر چه ... است؟
جای خالی را با یکی از گزینه های زیر پر کنید.
الف- کتاب ب- اثر ج- پدیده د- کوفت
نه. این تست نظرسنجی نیست. آزمون گزینش نیروی انسانی برای مراکز پژوهشی و آموزشی هم نیست.
پس چیست؟
عنوان سخنرانی نیل گیمن است در مراسم یادبود بانو ساترلند، اندیشمند برجسته حوزه ادبیات کودک و نوجوان، که در سال 2012 در شیکاگو ایراد شده است.
ولی جز این، عنوان کتاب جدیدی هم هست که انتشارات کتاب نیستان به تازگی آن را چاپ و منتشر کرده است تا علاقمندان به ادبیات کودک و نوجوان، بویژه طرفداران ژانر فانتزی، علمی تخیلی و وحشت، با عقاید، نظرات، علایق، دلمشغولی ها، و زندگی و شخصیت نویسنده پرآوازه و محبوب این ژانر یعنی جناب نیل گیمن بیشتر آشنا شوند.
" کتاب کودک دیگر چه ... است؟ " جلد دوم از مجموعه ناداستانهای نیل گیمن است که انتشارات کتاب نیستان روانه بازار نشر کرده است. جلد اول این مجموعه با عنوان " ارواح ماشین نشین"، سال گذشته توسط همین نشر به چاپ رسید و در دسترس علاقمندان و مخاطبان قرار گرفت.
مجموعه های ناداستانی نویسندگان بزرگ گاه از داستانها و رمان هایشان هم خواندنی ترند چرا که در این مجموعه ها ما با خود نویسنده سر و کار داریم نه جهانی که خلق می کند. ما از خلال یادداشتهای آنان با خود واقعی شان آشنا و دمخور می شویم و این صمیمیت می تواند ما را در درک بهتر آثار داستانی نویسندگان یاری دهد.
کتاب کودک دیگر چه ... است؟ شامل سی و سه یادداشت از نیل گیمن است. این یادداشتها چند متن سخنرانی، چند معرفی کتاب، چند مقدمه بر کتابهای ژانر فانتزی، معمایی و وحشت، و چند یادداشت پراکنده درباره موضوعات مختلف را در بر می گیرند. کتاب بسیار خواندنی است. گیمن جز آنکه نویسنده ای خلاق و چیره دست است طنز پردازی قهار است و هر چه می گوید و می نویسد بشدت شوخ و طنازانه است. او همانطور که بارها اشاره کرده از کودکی بسیار کتاب خوان بوده و تقریبا بزرگترین تفریح عهد شباب ش خواندن کتاب و اعتکاف در کتابخانه ها و سر زدن به کتاب فروشی ها بوده. باز به گفته خودش به محض آنکه توانسته از مدرسه بزند به چاک، وارد بازار کار شده و حرفه روزنامه نگاری را برای خود برگزیده و هم در این حرفه فوت و فن نوشتن را مشق کرده و در آن کار به پختگی لازم رسیده و در بیست و یک سالگی تصادفی دانسته اگر تلاش کند می تواند او هم همچون نویسندگان حرفه ای داستان بنویسد. گیمن بسیار کتاب خوان است و کتابهای بسیاری خوانده است. کتاب و مطالعه برایش بسیار بسیار مهم و ارزشمندند. او پرگو ولی شیرین سخن است، پر کار است، پر مشغله است، فعال است، زیاد می نویسد، به همه چیز و همه جا سرک می کشد، و باهوش و خلاق است. او قواعد بازی را خوب می داند. اساطیر و افسانه های ملل و آثار کهن را خوب می شناسد و در داستانهایش فراوان از آنها بهره می برد. به گفته خودش اساطیر حکم خاک کمپُست را برای داستانهایش دارند. و شاید به همین دلیل آثارش بسیار خواندنی اند. داستانهای او جوایز معتبر بسیاری را نصیب ش کرده اند. از بعضی از آثارش فیلم و مجموعه تلویزیونی ساخته شده اند. و همه اینها بر شهرت و اعتبارش افزوده اند. اگر می خواهید بیشتر با این نویسنده آشنا شوید، خواندن دو مجموعه ناداستانی او یعنی ارواح ماشین نشین و کتاب کودک دیگر چه ... است را از دست ندهید. در این دو اثر گیمن همچنین چند تن از برجسته ترین نویسندگان ژانر فانتزی و علمی تخیلی و وحشت را به ما معرفی می کند. او برای کتابهای بسیاری از این نویسندگان مقدمه یا یادداشت نوشته است. این مقدمه ها و یادداشتها علاوه بر آنکه در جای خود بسیار خواندنی اند، ما را با لطایف و ظرایف داستانهای فانتزی و علمی تخیلی آشنا کرده و در درک بهتر این آثار یاری مان می دهند.
برای اینکه بهتر با حال و هوای کتابِ " کتاب کودک دیگر چه ... است" آشنا شوید برشی از کتاب را نقل می کنم. آنچه در ادامه می خوانید متن سخنرانی نیل گیمن است که در سال 2013 در آژانس مطالعه انگلستان ایراد کرده است.
" ... من نویسنده ام. و اغلب داستان می نویسم. برای کودکان می نویسم و برای بزرگسالان. سی سال است از راه نوشتن نان می خورم. چیزهایی از خودم می بافم و می نویسم. معلوم است به نفع من است مردم کتاب بخوانند، داستان بخوانند، کتابخانه ها و کتابدارها وجود داشته باشند و به کتاب و کتاب خوانی رونق دهند.
امشب به آژانس مطالعه آمده ام تا درباره مطالعه با شما حرف بزنم. آخر مگر نمی گویند وقتی مطالعه می کنیم همه چیز تغییر می کند؟
یکبار در نیویورک شنیدم از ساخت زندانهای خصوصی حرف می زدند. زندان سازی صنعت رو به رشدی در ایالات متحده محسوب می‌شود و باید برای آینده خودش برنامه ریزی کند – چند سلول لازم خواهند داشت، پانزده سال بعد تعداد زندانیان به چند نفر خواهد رسید... بنظر من پیش بینی آسان است و با یک الگوریتم ساده قابل محاسبه است. کافی است تعدا کودکان ده، یازده ساله ای را که نمی توانند کتاب بخوانند بدانیم. مخصوصا کودکانی که نمی توانند محض لذت کتاب بخوانند. این ارتباط صد در صد نیست و نمی توانیم بگوییم در جوامع باسواد هیچ جرم و جنایتی واقع نمی شود، ولی نسبت معنا داری میان این دو مولفه وجود دارد. ساده ترین تفسیر این پدیده این است که افراد باسواد داستان می خوانند و داستان خواندن دو فایده دارد. اول اینکه دروازه مطالعه است و شما را وا می دارد کلمات تازه یاد بگیرید و به چیزهای تازه فکر کنید و دوم اینکه کشف می کتید مطالعه چقدر لذت بخش است و وقتی در این راه افتادید همه چیز می خوانید و خواندن همان کلید گم شده است.
چند سال پیش زمزمه هایی شنیده شد که بشر دیگر در دوره پساباسوادی زندگی می کند و توانایی درک کلمات مکتوب چندان به کارش نمی آید. خوشبختانه این زمزمه ها خیلی زود فروکش کردند. امروز کلمات از همیشه مهم تر شده اند. ما با کلمات جهان را راه می بریم و حالا که جهان به دنیای وب رو آورده است لازم است در پی اش برویم و مطالعات مان را به اشتراک بگذاریم. انسانهایی که نمی توانند همدیگر را درک کنند نمی توانند افکار و اندیشه هایشان را مبادله کنند.
ساده ترین روش برای آنکه اطمینان حاصل کنیم کودکان‌مان را باسواد بار می آوریم این است که به آنها یاد بدهیم مطالعه کنند و نشان شان دهیم که مطالعه فعالیتی لذت بخش است و ساده ترین ابزار کار این است که کتابهای مورد علاقه شان را در دسترس شان قرار دهیم... گاهی بزرگسالان از سر خیرخواهی شوق مطالعه را درکودکان از بین می برند مثلا آنان را از خواندن آثار دلخواه شان منع می کنند یا آثار ارزشمند ولی کسل کننده ای را که خودشان می پسندند به آنان تحمیل می کنند و به این ترتیب نسلی بار می آورند که مطالعه را عبث و ملال آور می داند. ما باید اجازه دهیم کودکان مان از نردبان مطالعه بالا بروند. اگر کتابهای دلخواه شان را بخوانند پله پله به باسوادی نزدیک میشوند.
دومین کارکرد داستان ایجاد حس هم دردی و درک متقابل است. هم دردی ابزاری است که افراد را به گروه تبدیل می کند زیرا به ما اجازه می دهد از لاک خود بیرون بیاییم.
همچنین بوسیله مطالعه به مطلب بسیار مهمی دست می یابیم: اینکه دنیا نباید این طوری باشد. همه چیز می تواند جور دیگری هم باشد. رضایت نداشتن چیز خوبی است. آدمها دنیایشان را تغییر می دهند و آن را بهتر می کنند...
اطلاعات ارزشمندند و اطلاعات صحیح ارزشمندتر. کتاب به هر شکل و صورت، کاغذی، دیجیتال، و صوتی منبع اطلاعات است. جهان امروز جهان اطلاعات مکتوب است. مهم نیست کتابها کاغذی باشند یا دیجیتال. مهم نیست از روی طومار بخوانیم یا صفحه نمایش. آنچه مهم است محتواست. و کتاب محتواست. و این مهم است... ما برابر آینده تعهد داریم، برابر کودکان تعهد داریم و برابر بزرگسالی شان. همه ما در مقام خواننده، نویسنده و شهروند تعهد داریم... ما نویسندگان، بویژه نویسندگان کودک و در کل همه نویسندگان، برابر خوانندگان مان تعهد داریم. باید مطالب صحیحی بنویسیم. بویژه وقتی از انسانهایی حرف می زنیم که هیچ گاه هیچ جا وجود نداشته اند. باید درک کنیم که حقیقت در آنچه اتفاق می افتد نیست. حقیقت آنجاست که به ما می گوید ما که هستیم... ما تعهد داریم چیزها را زیباتر کنیم و جهان را از آنچه هست زشت تر نکنیم. روزی از آلبرت انیشتین پرسیدند چه کنیم بچه‌هایمان باهوش تر شوند. او گفت برای شان قصه های جن و پری بخوانید و اگر می خواهید باهوش تر شوند قصه های جن و پری بیشتری بخوانید..."
کتاب " کتاب کودک دیگر چه ... است؟" کتاب خواندنی و جذابی است که از خواندن آن خسته نمی شوید، و با خواندنش چیزهای بامزه و مفیدی یاد می گیرید.
راستی شما جای خالی سوال کتاب کودک دیگر چه ... است؟ را با کدام گزینه پر می کنید؟
نیل گیمن در سخنرانی ای که درسال 2012، در مراسم یادبود بانو ساترلند در شیکاگو ایراد کرد گزینه شماره چهار را انتخاب کرد... شاید از سر علاقه عجیبی که به کتاب و مطالعه و کودکان دارد. شاید...