به گزارش الف به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهشهای توسعه و آینده نگری، نود و ششمين نشست علمي-تخصصي با مديريت علمي دكتر فرخ مسجدي؛ رئيس امور آب، كشاورزي و محيط زيست سازمان برنامه و بودجه كشور و همچنين با سخنراني دكتر خسرو اشرفي؛ دانشيار دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران، دكتر فرزام پوراصغر سنگاچین؛ پژوهشگر و رئيس گروه توسعه پايدار امور برنامه ريزي، نظارت و آمايش سرزمين سازمان برنامه و بودجه كشور و با مشاركت فعال جامعه علمي، پژوهشي، دانشگاهي، انديشگاهي، صاحبنظران، مديران و كارشناسان دستگاههاي اجرايي ملّي و استاني به صورت مجازي برگزار شد.
در ابتدای این نشست دكتر فرخ مسجدي رئيس امور آب، كشاورزي و محيط زيست سازمان برنامه و بودجه كشور ضمن تفکیک موضوع آلودگی هوا و موضوع گرد و غبار در این نشست گفت: موضوع آلودگی هوا غالباً در کلان شهرها مطرح است و در فصل های سرد سال عواملی نظیر فعالیتهای صنعتی و گرمایشی باعث تشدید این پدیده می شود. لذا تصویب قانون هوای پاک تلاشی در راستای حل این مشکل بوده است که میتوان گفت هر چند تصویب و اجرای این قانون اثرات مثبتی داشته است اما با این وجود به نظر می رسد می بایست تجدید نظری در برخی از بندهای اجرای این قانون صورت گیرد.
وی در خصوص تبیین پدیده گرد و غبار، ضمن بررسی دلایل شکل گیری این پدیده در کشور افزود، کاهش کیفیت هوا و همچنین اختلال در پروازها نمونهای از پیامدهای این پدیده است که منجر به بروز نگرانیهای اقتصادی و اجتماعی متعددی شده است. با وجود اینکه بخش عمده ای از این پدیده منشا خارجی دارد اما با این وجود باید به کانون های داخلی این پدیدة در حال گسترش توجه کرد. در همین خصوص تلاش هایی نیز صورت گرفته است که به دلیل مشکلات اجرایی، این تدابیر به صورت کامل عملیاتی نشده و منجر به تعدیل و کاهش آثار منفی ناشی از پدیده گرد و غبار نشده است.
دكتر خسرو اشرفي؛ دانشيار دانشكده محيط زيست دانشگاه تهران، به عنوان سخنران نخست این نشست در سخنرانی خود تحت عنوان مدیریت کیفیت هوا گفت: سیستم مدیریت کیفیت هوا باید به صورت علمیتر مورد بررسی واقع شود و پایش کیفیت هوا به طور مداوم مورد توجه باشد و بدانیم که مدیریت کیفیت هوا یک چرخه به هم پیوسته است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: ما باید هدف گذاری درستی در مدیریت کیفیت هوا داشته باشیم و به این مهم توجه کنیم. رویکردهای صحیح پایش کنترل هوا و مدل سازی علمی و استاندارد، ما را به ارزیابی صحیح کیفیت هوا خواهد رساند. در این راستا اولین گام، پایش دقیق وضع موجود است تا بتوانیم با تحلیل درست گام های بعدی را درست و دقیق برداریم.
این پژوهشگر حوزه محیط زیست افزود: هدف گذاری بهبود کیفیت هوا باید با تعیین شاخصهای قابل سنجش همراه باشد. این هدف گذاری نیازمند یک کار علمی و کارشناسی دقیق است که به نظر میرسد تاکنون محقق نشده باشد. ما برای حرکت به سمت اهداف کمی و زماندار باید برنامه ریزی اجرایی داشته باشیم.
دکتر اشرفی ضمن تفکیک برنامه ریزی به سه مقطع زمانی گفت: در خصوص بهبود کیفیت هوا می بایست در قالب طرح های کوتاه مدت پنج ساله، میان مدت ده ساله و بلند مدت بیست ساله حرکت کنیم و به سمت تعیین اهداف کمی و تدوین برنامه اجرایی گام برداریم. لذا پایش کیفیت هوای آزاد به عنوان یک شاخص مهم و اطلاع رسانی منظم آن می بایست مورد توجه باشد.
وی با اشاره به اهمیت داده های قابل اتکا در تحلیل شرایط موجود گفت: باید به بحث کالیبره کردن ایستگاه ها بهویژه در شهرستانها توجه ویژه ای داشت البته لازم به ذکر است که پایش آلودگی هوا و ایستگاههای سنجش کیفیت هوا در کلانشهر تهران در وضعیت خوبی قرار دارد، اما نافی این نکته ضروری نیست که در واقع به یک شبکه پایش ملی در زمینه کیفیت هوا نیاز داریم. با این وجود به نظر می رسد پذیرفتن شاخص های آمریکایی “US EPA”در بحث آلودگی هوا بدون لحاظ زیست بوم ایران با ایرادات اساسی مواجه است.
این مدرس دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران افزود: طراحی شبکه پایش ملی باید در چهار سطح تعریف شود و دیتا ها باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد، لذا در پایش آلاینده از منابع ساکن، باید به بحث منشا آلاینده و همچنین شرکت های پایش کننده توجه ویژه ای شود، لذا با وجود اینکه در پایش آلاینده منابع متحرک خوب عمل کرده ایم می بایست به مسئله خودروهای فرسوده توجه ویژه داشته باشیم، بنابراین ایجاد مراکز مستقل در این زمینه می تواند راه گشا باشد.
دکتر اشرفی افزود: لزوم توجه به شاخص سازی داخلی با توجه با وضعیت کشور و همچنین نوع خودروها و توجه به همه منابع کشور باید مورد توجه قرار گیرد و آزاد سازی اطلاعات در خصوص سیاهه انتشار در تمامی دانشگاه ها می تواند موجب پیشرفت کشور در این زمینه شود. لذا ارزیابی زیست محیطی پروژه ها باید مورد توجه ویژه باشد از همین رو امیدوارم با توجه به سرمایه گذاری کشور بر روی سوپر کامپیوترها، در کشور بتوانیم از ظرفیت این سرمایه گذاری به منظور ارتقای کیفیت داده ها استفاه کنیم.
وی خاطر نشان کرد: در مباحث قوانین به خصوص هوای پاک وضعیت خوبی داریم که منشا آن در قانون اساسی است. البته عدم تطابق با استاندارد در ایران مسئله غیر قانونی تلقی نمی شود. توجه به قدرت سازمان محیط زیست و همچنین خارج کردن این سازمان از مباحث سیاسی باید به صورت جدی مورد توجه باشد.
وی در پایان خاطر نشان کرد: هزینه های اقتصادی مقابله با آلودگی هوا و چرخه مربوطه باید مورد توجه واقع شود و سازمان محیط زیست باید شان ملی خود را احیا کند.
دكتر فرزام پوراصغر؛ پژوهشگر و رئيس گروه توسعه پايدار امور برنامه ريزي و آمایش سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان سخنران دوم این نشست ضمن بررسی مباحث طوفان های محیط زیستی گفت: محیط زیست یک امر به هم پیوسته است و باید توجه داشته باشیم همچون تجربه ای که در بحث کرونا داشتیم اقدامات دیرهنگام در مباحث محلی و منطقه ای مشکلات کوچک را تبدیل به مباحث بین المللی نکند. در همین راستا وی به اثر پروانهای اشاره داشت که یک اتفاق کوچک در یک سوی دنیا میتواند عامل اتفاق بزرگ دیگر در سوی دیگر دنیا باشد.
وی با بیان پیشینه طوفانهای گرد و غبار، ضمن اشاره به تجربه کشور آمریکا در سال 1930 گفت: تجربه آمریکا باعث جابه جایی میلیون ها نفر در آن سال شد. لذا با توجه به اینکه سالانه دو میلیار تن گرد غبار در جهان ایجاد می شود و سهم پانصد میلیون تن از این گرد و غبار مربوط به منطقه خاور میانه است توجه به این موضوع را در کشور ما دو چندان می کند. پور اصغر ضمن بیان دلایل متنوع بروز تغییرات اقلیمی و کانون های گرد و غبار در جهان گفت: حتی کشورهایی مثل ژاپن و کره نیز تحت تاثیر این پدیده هستند.
این پژوهشگر حوزه زیست محیطی خاطر نشان کرد: در برنامه هفتم باید به بارگذاری جمعیت و صنایع توجه بیشتری داشته باشیم. کانون های جنوب غرب و شرق کشور در آینده دچار تغییرات خواهد شد. لذا نباید از خاطر ببریم، در کشور 32 میلیون هکتار زمین بیابانی داریم.
وی طوفانهای گرد و غبار و خشکسالی را از بلایای طبیعی خواند و گفت: متاسفانه خاک در بیشتر نقاط آلوده می شود و اثرات بهداشتی و ظهور بیماری های ناشناخته نتیجه این پدیده است. بر اساس آمار موجود در سه سال اخیر 83 درصد از جمعیت کشور تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار گرفته اند. چین، ایران و استرالیا به عنوان سه کشور پیشران در حوزه مطالعات انجام شده در خصوص اثرات آلودگی هوا و در مباحث اجتماعی مطرح هستند و اما تنها این برای حل مساله گرد و غبار کافی نیست..
وی در خصوص پیامدهای منفی پدیده گرد غبار خاطر نشان کرد: به عنوان مثال تهران دچار زیان دو میلیارد دلاری تنها در بخش بیماری از این ناحیه شد. اما مهمتر از این، افزایش فقر و تخریب محیط زیست است که به صورت یک چرخه معیوب عمل می کند.
دکتر پور اصغر افزود: انتقال مشکلات به مناطق دور دست به هیچ عنوان علاج مسئله نیست. اعتراف به اشتباه و بازبینی روش ها یک راه درست است که باید مدنظر باشد. لذا بر این باورم می توانیم از ظرفیت های بین المللی استفاده کنیم و برخی از مشکلات امروز را مرتفع کنیم. بیش از 70 کنوانسیون بین المللی در حوزه محیط زیست وجود دارد که متاسفانه تاکنون از این ظرفیتها به خوبی برای حل مسائل محیط زیستی داخل کشور استفاده نکرده ایم. برای مثال می توان به اپدیم APDIM که اتفاقاً در کشور ما مستقر است و در زمینه ریزگردها هم فعالیت داشته اشاره داشت که مورد غفلت ما واقع شده است.
این محقق افزود: در روند تدوین و اجرای برنامه هفتم به صورت جدی باید به استفاده ایران از کنوانسیون های بین المللی تأکید شود. ایران می تواند به عنوان پیشرو در امر مواجهه با پدیده گرد و غبار در منطقه شناخته شود و به صورت فعال در این موضوع عمل نماید. مشارکت های مردمی در مواجهه با پدیده گرد و غبار نیز بسیار ضروری است که باید مورد توجه واقع شود.
وی در خصوص راهکار های مقابله با این پدیده گفت: باید با نقشه راه درست و افزایش تاب آوری و ارتقای دیپلماسی محیط زیستی اقدام کنیم و باید در اجلاس بین المللی با برنامه های منطقه ای برخی از همسایگان مقابله کنیم.
وی در پایان خاطر نشان کرد: معتقدم می توانیم به سمت ایجاد ساز و کار مشخصی برای حل مسائل گام برداریم. باید برای گرد و غبار و برای سونامی، زیر ساخت های مکانی مورد نیاز را از قبل اندیشیده باشیم. لذا باید به صورت مستدل بگویم هر یک دلار هزینه برای کاهش بلایای طبیعی 7 دلار بازگشت سرمایه خواهد داشت و این سرمایه گذاری لازمه ایران عزیز است.
لازم به ذكر است اين نشست، نود و ششمين نشست علمي-تخصصي با عنوان گرد و غبار و بحران آلودگي هوا بود که روز گذشته به همت دفتر آموزش و ترويج مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري سازمان برنامه و بودجه کشور با حضور صاحب نظران ملي و استاني برگزار شد.