به گزارش الف، کشور ونزوئلا که در سالیان گذشته و در افکار عمومی به کشور "ابرتورم" شهرت یافته و ارزش پول آن در نازل‌ترین سطح ممکن قرار گرفته بود، نه تنها در حال گذر از شرایط سال‌های گذشته خود است، بلکه به سطحی از رشد اقتصادی دست یافته که در بسیاری از کشورهای صنعتی و جهان اول، این میزان از رشد مشاهده نمی‌گردد؛ آن هم با وجود تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا علیه این کشور و ضرباتی که این تحریم‌ها بر پیکره ونزوئلا وارد کرده‌اند.
همین امر موجب بی‌اعتباری تفاسیر و نظرات بسیاری از تحلیل‌گرانی شد که ونزوئلا را به علت سیاست‌های ضد آمریکایی خود و مخالفت با سیاست‌های امپریالیستی، کشوری فروپاشیده قلمداد می‌کردند و حال که آمار رشد اقتصادی 17 درصدی در سال 2022 برای این کشور به ثبت رسیده باید در این قسم تعابیر تردید کرد.
اگرچه ونزوئلا تا رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله بسیاری دارد اما تغییر شرایط ، باز کردن مَفَر و رسیدن به رشد اقتصادی در میانه تحریم‌ها درسی است برای کشور ما. ایران و ونزوئلا به دلیل مواجهه با آمریکا، گرفتار سیاست‌های خصمانه این کشور شده‌اند و به تبع آن، سد تحریم از شکوفایی و بروز ظرفیت‌های اقتصاد این دو کشور جلوگیری کرده است. اما چگونه ونزوئلا با پشت‌سر گذاشتن آن ابربحران‌های اقتصادی در مسیر رشد قدم بر می‌دارد و ایران در رکود عمیق به سر می‌برد؟ مرور سیاست‌های اقتصادی ونزوئلا، دلایل این امر را آشکارتر می‌سازد.
رابطه با آمریکا، بی‌تاثیر در رشد اقتصادی
طبق گزارش بانک مرکزی ونزوئلا، رشد اقتصادی این کشور در 9 ماه اول سال 2022 در مقایسه با مدت مشابه سال 2021 معادل 17.73 درصد بوده است. به گفته مادورو، رئیس‌جمهور این کشور در ماههای متوالی، تغییرات مثبت در اکثر فعالیت‌های اقتصادی رخ داده که نشان‌دهنده عملکرد مطلوب تولید ملی است که از ابتدای سال 2021 آغاز شده است.
اگرچه بسیاری رشد فعلی ونزوئلا را ناشی از تغییر نگاه این کشور نسبت به آمریکا و برقراری روابط اقتصادی با این کشور، به خصوص در حوزه نفت ذکر کرده‌اند اما این ارتباط و داد و ستد نفتی اساساً در اندازه‌ای نیست که بتواند برای رشد اقتصادی این کشور موثر قلمداد شود. حمید شهرابی، کارشناس مسائل آمریکای لاتین و مدیر تحقیقات خانه آمریکای لاتین در این رابطه به فارس می‌گوید:« تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا همچنان پابرجا است و تنها تحولی که رخ داده، این است که شرکت آمریکایی شِوِرون، به دنبال معافیت محدود و موقت از تحریم‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در نوامبر سالی که گذشت فعالیت محدود خود را در ونزوئلا از سر گرفت و یک محوله 500 هزار بشکه‌ای نفت خام سنگین که از منابع موجود در سرمایه‌گذاری مشترک پترو پی آر، واقع در شرق ونزوئلا بارگیری شده بود را به مقصد پالایشگاه این شرکت در می.سی.سی.پی ارسال کرد.
مورد دیگر ارسال محموله‌های محدود نفت ونزوئلا به مقصد اروپا است که متعاقب نیاز شدید اروپا به نفت بعد از جنگ اوکراین و افزایش ظرفیت صادرات نفت ونزوئلا صورت گرفت.
در ماه نوامبر سال 2022 شرکت نفتی اِنی ایتالیا شریک سرمایه‌گذاری مشترک شرکت نفت ونزوئلا، دو محموله با 1.85 میلیون بشکه نفت خام رقیق شده ونزوئلا را به مقصد اسپانیا حمل کرد تا توسط شرکت رپسول در اسپانیا پالایش شود. در ماه مهر این دو شرکت ایتالیایی و اسپانیایی مجوزهایی را از وزارت خزانه‌داری ایالات متحده دریافت کرده بودند تا نفت خام ونزوئلا را در ازای بازپرداخت بدهی ونزوئلا تحویل بگیرند.»
دلایل اصلی چه بوده؟
وابستگی ونزوئلا به درآمدهای نفتی، انکارنشدنی است و هر تحولی که منجر به افزایش تولید نفت این کشور شود زمینه‌های تحول اقتصادی را فراهم می‌آورد. ونزوئلا که در سالیان گذشته و به دلایل مختلف از توسعه صنعت نفت خود بازمانده بود، توانست با کمک ایران از شرایط گذشته خود فاصله گیرد و آمار تولید روزانه نفت خود را بهبود بخشد. شهرابی در این باره تاکید می‌کند: « گرچه همکاری‌های اقتصادی چین و ونزوئلا نقشی مهم در افزایش توان مقاومت ونزوئلا در مقابل تحریم‌های آمریکا داشته است، اما همکاری و کمک‌های متحولانه ایران در اوج این تحریم‌ها را می‌توان به عنوان عاملی کلیدی در راه‌اندازی مجدد صنعت نفت ونزوئلا و پایداری در مقابل تحریم‌ها، علیه این کشور محسوب کرد.صحنه‌های لنگرگرفتن کشتی‌های عامل مواد سوختی ایران در سواحل ونزوئلا را تاریخ مبارزات آزادی‌بخش فراموش نخواهد کرد. با توجه به مشی قلدری و سلطه‌طلبی امپراتوری امریکا، چنین رویدادی حتی خارج از مخیله حاکمان کاخ سفید بود. همکاری‌های اقتصادی ایران با ونزوئلا بالاخص در حوزه مواد سوخت بعد از تشکیل دولت سیزدهم، به طرز محسوس افزایش یافت تا جایی که صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران به ونزوئلا در تیرماه امسال به 200 هزار بشکه در روز رسید.همین چند روز پیش رئیس‌جمهور ونزوئلا در یک مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد که ایران تاکنون 26 میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی برای تولید گریدهای خام قابل صادرات در اختیار ونزوئلا قرار داده است و تهران نیز متقابلاً تقریباً همان حجم نفت سنگین ونزوئلا را دریافت کرده است. در آخرین مبادله نفتی بین دو کشور، دو میلیون بشکه نفت فوق سبک ایران در تاریخ 6 دسامبر 2022 به این کشور حوزه کارائیب صادر شد.علاوه بر این در راستای بازارسازی برای نفت ایران و بهره‌گیری از امکانات پالایشگاه‌‌های فراسرزمینی دولت ایران برای سهام‌دار شدن در دو پالایشگاه «ال‌پالیتو» و «پاراگوانا» در ونزوئلا برنامه‌ریزی کرده است. پالایشگاه پاراگوانا با ظرفیت پالایش 955 هزار بشکه در روز بزرگترین پالایشگاه ونزوئلا است. این وضعیت تأثیر همکاری‌های مابین ایران و ونزوئلا برای فراهم کردن امکانات و رشد اقتصادی در شرایط تحریم‌های دو کشور را آشکار می‌کند.»
ضمناً جنگ اوکراین، نیاز کشورها به نفت و افزایش قیمت این ماده حیاتی شرایطی را فراهم آورده تا ونزوئلا نفت تولید‌شده خود را به فروش برساند.
اما اصلاحات اصلی نیکولاس مادورو در داخل کشور بود که عامل مهمی برای گذر از بحران اقتصادی ونزوئلاست؛ اصلاحاتی که شامل حذف برخی تعرفه‌های گمرکی و تسهیل واردات برخی مواد و کالاها می‌شود، سرمایه‌گذاری روی اقتصاد غیرنفتی و توسعه بسیاری از این قیبل فعالیت‌ها که موجب پاگرفتن تولید و اشتغال در ونزوئلا شده و اصلاح برخی ساختارهای مالیاتی که درآمدهای مالیاتی دولت را افزایش داده است.
اصول‌گرایی به سبک مادورو و ونزوئلا!
ایران هم به مانند ونزوئلا گرفتار تحریم هاست و همین امر اقتصاد دو کشور را در تنگنا قرار داده. اما باید دید ونزوئلا چه مسیری را طی کرد که توانست با وجود سقوط آزاد ارزش پولش و حتی بحران‌های سیاسی داخلی نظیر ظهور خوان گوایدو، اپوزیسیون اصلی دولت مادورو، از آن شرایط گذر کند و چنین آمار خیره‌کننده‌ای را در حوزه رشد اقتصادی از خود بر جای گذارد. اما ایران با آن منابع سرشار، بنیه تولیدی بیشتر، نیروی انسانی فراوان و موقعیت جغرافیایی خود سال‌هاست که آمار ضعیفی را ثبت کرده. این نکته‌ای است که باید زیر ذره‌بین تحلیل‌گران و کارشناسان برود.
در این بین، درس مهمی که وجود دارد، عدول نکردن مادورو از اصول بنیادین انقلاب بولیواری است. یکی از آرمان‌های ونزوئلا، حمایت از کارگران و فراهم‌کردن شرایط حداقلی زندگی و تامین نیازهای اساسی زندگی آنان است و حتی بحران‌هایی که از حداقل از 2013 گریبان این کشور را گرفت هم نتوانست موجب عدول دولت سوسیالیست مادورو از آن شود؛ عاملی که سد راه محکمی در مقابل فروپاشی سیاسی دولت این کشور قلمداد می‌شود. اگر نیکولاس مادورو از حمایت و پشتوانه اجتماعی لازم برخوردار نبود، هیچ‌گاه از توانایی لازم برای مقابله با خوان گوایدو، اپوزیسیون دولت این کشور که توسط آمریکا و کشورهای غربی حمایت می‌شد، برخوردار نبود و همین اعتماد عمومی و پشتوانه اجتماعی شرایطی را فراهم کرد که امروز کشور ونزوئلا در مسیر رشد اقتصادی قدم بر می‌دارد.
این شرایط را با ایران مقایسه کنیم که در میانه تحریم‌ها و در اوج فشار اقتصادی، به جای اعمال سیاست‌هایی که رضایت طبقات پایین جامعه را جلب کند، همچنان سیاست هایی پیگیری می‌شود که موجب شکاف بیشتر بین طبقات مختلف و تعمیق فقر و فساد می‌گردد. قطعاً در وضعیتی که یک نظام سیاسی از درون خود با نارضایتی‌های مختلفی مواجه باشد و از پشتوانه اجتماعی لازم برای پیشبرد برنامه‌هایش برخوردار نباشد امکان رسیدن به رشد اقتصادی بسیار سخت و حتی ناممکن است. این درسی است که سیاست‌گذاران ایرانی باید از آن خوب بیاموزند.