ایرنا نوشت: اما آیا اینکه افزایش نرخ باروری در کشور، امسال پس از ۳۰ سال رخ داده درست است و آیا افزایش نرخ باروری از ۱.۶۵ به ۱.۶۶ از نظر علمی معنی‌دار است؟
اصل خبر
امیرحسین بانکی‌پور فرد در حاشیه هجدهمین جلسه قرارگاه جوانی جمعیت و سلامت خانواده اظهار داشت: نرخ باروری در ۳۰ سال گذشته هر سال کاهشی بوده و امسال اولین سالی است که روند افزایشی داشته و از عدد ۱.۶۵ به ۱.۶۶ رسید.
وی افزود: در جلسه‌ای که با سازمان ثبت‌احوال و مرکز آمار ایران داشتیم، اعلام شد آمار جدید نشان می‌دهد پس از گذشت ۳۰ سال که موالید فرزند سوم و چهارم در کشور روند کاهشی داشته است، امسال موالید فرزندان سوم و چهارم در کشور روند افزایشی داشته است.
رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: همچنین موالید گروه سنی بالای ۳۵ تا ۴۰ سال و ۴۰ تا ۵۰ سال در کشور افزایشی شده است. این ۲ گروه سنی بسیار مهم هستند زیرا کم‌کم از نرخ باروری عبور می کنند. بانکی‌پورفرد اضافه کرد: در حالی که تعداد موالید در ۶ سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار تولد کاهش یافته بود امسال فقط ۲۰ هزار کاهش را شاهد بودیم.
البته شاید بهتر بود سازمان ثبت‌احوال و مرکز آمار ایران که دو مرجع رسمی اعلام آمار جمعیتی هستند، خود آمار رشد باروری را با دقت و جزئیات بیشتر بیان می کردند.
در این گزارش به چند پرسش می پردازیم:
نرخ باروری چیست؟
آیا افزایش نرخ باروری در سال جاری، پس از ۳۰ سال رخ داده است؟
آیا افزایش نرخ باروری از ۱.۶۵ به ۱.۶۶ از نظر علمی معنی دار و نشانگر رشد نرخ باروری است؟
نرخ باروری چیست؟
نرخ باروری در واقع تعداد فرزندانی است که یک زن در طول دوران باروری خود (معمولا از ۱۵ تا ۴۹ سال سن) به دنیا می‌آورد و برای محاسبه میزان باروری کل، تعداد موالید در صورت کسر قرار گرفته و در مخرج کسر نیز جمعیت کل زنان در این سن لحاظ می‌شود.
آیا افزایش نرخ باروری در سال جاری، پس از ۳۰ سال رخ داده است؟
طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال ۹۹ میزان باروری کل ایران در نیمه نخست دهه ٩٠ با شیب ملایمی رو به افزایش گذاشته، به گونه‌ای که از ۱.۷۵ در سال ٩٠ به حدود ٢.٠٧ فرزند در سال ٩٦ رسیده است. سپس این شاخص رو به کاهش گذاشته و در سال ٩٨ به میزان ١.٨ فرزند کاهش یافته است.
براساس داده‌های سازمان ثبت احوال کشور، تعداد ولادت ثبت شده در سال ٩٠ برابر با یک میلیون و ٣٨٢ هزار و ١١٨ تولد بوده که در سال ٩٥ به یک میلیون و ٥٢٨ هزار و ٥٣ تولد افزایش یافته، اما تعداد ولادت در کل کشور از سال ٩٥ تا ٩٨ روند کاهشی داشته و سال ۹۸ تعداد موالید به یک میلیون و ١٩٦ هزار و ١٣٥ ولادت کاهش یافته است.
نرخ باروری در دهه ۹۰ (منبع: مرکز آمار ایران)
طبق گزارش مرکز آمار، میزان باروری در سال ۹۹ به ۱.۷۱ و سال ۱۴۰۰ به ۱.۷۴ فرزند رسیده است.
میزان باروری از سال ۹۶ تا ۱۴۰۰ (منبع: مرکز آمار ایران)
از سوی دیگر، آمار بانک جهانی نیز نشان می دهد در سال ۱۹۷۰ (۱۳۴۹) نرخ باروری ۶.۷ بوده که روندی نزولی تا سال ۵۴ (۶) و سپس صعودی تا سال ۱۳۵۹ (۶.۵۸) داشته و از آن مقطع سیر نزولی این نرخ آغاز شده و کمترین آن سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) با ۱.۷۶۶ رخ داده است.
میزان باروری از سال ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰ (منبع: سایت بانک جهانی)
میزان باروری ایران از سال ۱۹۷۱ (۱۳۵۰) تا ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) منبع: سایت بانک جهانی
از سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) تا سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) نرخ باروری در ایران صعودی بوده و از آن به بعد نزولی شده است. صعودی شدن در اوایل دهه ۹۰ می تواند از یک سو به برخی سیاستهای تشویقی و برخی گشایشهای اقتصادی و نزول نرخ باروری از سال ۹۷ به تشدید تحریم ها و وضعیت اقتصادی مرتبط باشد. نکته جالب آن که سال ۸۸، درست یک سال بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه هاست که به ازای هر عضو خانواده، ۴۵ هزار تومان به سرپرست خانوار پرداخت می‌شد و به نظر می‌رسد این عامل نیز تاثیر خود را در افزایش جمعیت (بیشتر در اقشار کم درآمد) گذاشته است.
اما این آمارها نشان می دهد صعودی شدن میزان باروری، اولین بار در ۳۰ سال اخیر نیست.
آیا افزایش نرخ باروری از ۱.۶۵ به ۱.۶۶، نشانگر رشد نرخ باروری است؟
رییس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس، این که نرخ باروری از عدد ۱.۶۵ به ۱.۶۶ رسیده را نشانه «روند افزایشی» دانسته است. اما آیا می توان با این یک صدم افزایش نرخ باروری، آغاز روند افزایشی را نتیجه گرفت؟
در این زمینه در آمار اصطلاح «معنی دار» بودن مطرح است و بررسی می شود یک تغییر یا ارتباط، به اندازه کافی قطعی هست یا ممکن است براساس تصادف رخ داده باشد.
البته این آمار توسط مرکز آمار اعلام نشده، اما به نظر می‌رسد رشد را در یک روند دو یا سه ساله می توان قطعی تلقی کرد. با این حال همان گونه که در جداول بالا دیده می شود، در مواردی که جهت نمودار تغییر کرده و افزایشی یا کاهشی شده، در سالهای بعد هم تداوم داشته است. با این وصف این رشد قابل اثبات یا رد نیست.
